لَّقَد تَّابَ ٱللَّهُ عَلَى ٱلنَّبِىِّ وَٱلْمُهَـٰجِرِينَ وَٱلْأَنصَارِ ٱلَّذِينَ ٱتَّبَعُوهُ فِى سَاعَةِ ٱلْعُسْرَةِ مِنۢ بَعْدِ مَا كَادَ يَزِيغُ قُلُوبُ فَرِيقٍ مِّنْهُمْ ثُمَّ تَابَ عَلَيْهِمْ ۚ إِنَّهُۥ بِهِمْ رَءُوفٌ رَّحِيمٌ ﴿ ١٢٠ ﴾
ތަރުޖަމާ
ހަމަކަށަވަރުން، ނަބިއްޔާގެ މައްޗަށާއި، مهاجر ންނާއި، أنصار ންގެ މައްޗަށް اللَّه توبة ލެއްވިއެވެ. އެބޭކަލުންނީ، ދަތިކަމުގެ ވަގުތުގައި އެކަލޭގެފާނާ تبع ވި ބޭކަލުންނެވެ. އޭގެތެރެއިން ބަޔެއްގެ ހިތްތައް، ތެދުމަގުން އެއްކިބާވެ ދިއުމަށް ގާތްވުމަށްފަހުގައެވެ. ދެން އެކަލާނގެ އެއުރެންގެ މައްޗަށް توبة ލެއްވިއެވެ. ހަމަކަށަވަރުން، އެކަލާނގެއީ، އެއުރެންނަށް ނުހަނު އޯގާވަންތަ، رحيم ވަންތަ ރަސްކަލާނގެއެވެ. (117)
ތަފްސީރު
ހަމަކަށަވަރުން ނަބިއްޔާގެ މައްޗަށާއި، އެންމެ އުނދަގޫ ވަގުތުގައި، ގަދަ ހޫނުގައި، ދަތުރުގެ ކޮއްތު މަދު ޙާލުގައި، ރާސްތާ ދުރުކަމާއެކު، އެކަލޭގެފާނާއެކު ތަބޫކު ހަނގުރާމައަށް ވަޑައިގެންނެވި މުހާޖިރުންނާއި، އަންޞާރުންގެ މައްޗަށް މާތް ﷲ ތައުބާ ލެއްވިއެވެ. އެބޭކަލުންނަށް ދިމާވި ހިތްދަތިކަމާއި، ދަތި އުނދަގުލުގެ ސަބަބުން އޭގެތެރެއިން ބައެއްގެ ހިތްތައް ތެދުމަގުން އެއްކިބާވެ، ޝައްކުގެ ތެރެއަށް ދިއުން ގާތްވުމަށް ފަހުގައެވެ. ދެން މާތް ﷲ މުއުމިނުންގެ މައްޗަށް އޯގާތެރިވެވޮޑިގެން ރަޙްމަތުގެ ބެއްލެވުމަކުން ބައްލަވައި ވޮޑިގެން މުއުމިނުންގެ މައްޗަށް ތައުބާ ލެއްވިއެވެ. عَنْ عَبْدِ اللهِ بْنِ عَبَّاسٍ: أَنَّهُ قِيْلَ لِعُمَرَ بْنِ الْخَطَّاب رَحْمَةُ اللهِ عَلَيْهِ فِي شَأْنِ الْعُسْرَةِ, فَقَالَ عُمَرُ: خَرَجْنَا مَعَ رَسُوْلِ اللهِ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ إِلَى تَبُوكٍ فِي قَيْظٍ شَدِيْدٍ, فَنَـزَلْنَا مَنْـزِلًا أَصَابَنَا فِيْهِ عَطْشٌ, حَتَّى ظَنَنَّا أَنَّ رِقَابَنَا سَتَنْقَطِعُ, حَتَّى إِنْ كَانَ الرَّجُلُ لِيَذْهَبَ يَلْتَمِسُ الْمَاءَ فَلَا يَرْجِعُ حَتَّى يَظُنَّ أَنَّ رَقَبَتَهُ سَتَنْقَطِعُ, حَتَّى إِنَّ الرَّجُلَ لَيَنْحَرُ بَعِيْرَهُ، فَيَعْصِرُ فَرْثَهُ فَيَشْرَبُهُ، وَيَجْعَلُ مَا بَقِيَ عَلَى كَبِدِهِ، فَقَالَ أَبُو بَكْرٍ: يَا رَسُوْلَ اللهِ، إِنَّ اللهَ قَدْ عَوَّدَكَ فِي الدُّعَاءِ خَيْرًا, فَادْعُ لَنَا! قَالَ: تُحِبُّ ذَلِكَ؟ قَالَ: نَعَمْ! فَرَفَعَ يَدَيْهِ، فَلَمْ يَرْجِعْهُمَا حَتَّى قَالَتِ السَّمَاءُ, فَأَظَلّتْ، ثُمَّ سَكَبَتْ, فَمَلَئُوا مَا مَعَهُمْ, ثُمَّ ذَهَبْنَا نَنْظُرُ فَلَمْ نَجِدْهَا، جَاوَزَتِ الْعَسْكَرَ.) (جامع البيان في تفسير آي القرآن للطبري، ج: 14، ص: 541) (ޢަބްދުﷲ ބްނު ޢައްބާސް رضي الله عنهما ގެ އަރިހުން ރިވާވެގެން ވެއެވެ. ޢުމަރު رضي الله عنه އަށް العسرة (ދަތި ވަގުތު) އާ ބެހޭގޮތުން ސުވާލު ދެންނެވުނެވެ. އެހިނދު އެކަލޭގެފާނު ވިދާޅުވިއެވެ. "އަހަރުމެން ރަސޫލުﷲ ﷺ އާއެކު ތަބޫކު ހަނގުރާމައަށް ނުކުތީ ގަދަ ހޫނުގައެވެ. ދެން އަހަރުމެން މަންޒިލަކަށް ފޭބީމެވެ. އެތަނުގައި އަހަރުމެންނަށް ގަދަ ކަރުހިއްކުމެއް ކުރިމަތިވިއެވެ. އަހަރުމެންގެ ކަރު ބުރިވެދާނެހެން ހީވާ މިންވަރަށެވެ. މީހަކު ފެން ހޯދަން ނުކުމެފައި އޭނާގެ ކަރު ބުރިވެދާނެހެން ހީވާ ވަރު ވީމާ ނޫނީ އެނބުރި ނާންނަ މިންވަރަށެވެ. އަހަރުމެންގެ ތެރެއިން ބައެއް މީހުން ޖަމަލު ކަތިލައިގެން އޭގެ ގޮހޮރުގެ ދުލި ފެލައިގެން ފެންނަގައި ބާކީ އޭނާގެ މޭމަތީ އަޅާ ހިސާބަށް ދިޔައެވެ. އެހިނދު އަބޫބަކުރު رضي الله عنه ދެންނެވިއެވެ. ﷲގެ ރަސޫލާ ﷺ އެވެ. ކަލޭގެފާނު ދުޢާ ކުރެއްވުމުން އަބަދުވެސް މާތް ﷲ ރަނގަޅުގޮތް މެދުވެރިކުރައްވައެވެ. އަހަރުމެންނަށްޓަކައި ދުޢާކޮށްދެއްވާށެވެ. އެކަލޭގެފާނު ވިދާޅުވިއެވެ. ކަލޭގެފާނު އެގޮތަށް އެދިވަޑައިގަންނަވަނީ ހެއްޔެވެ؟ އަބޫބަކުރު رضي الله عنه ދެންނެވިއެވެ. އާދޭހެވެ. ދެން ރަސޫލުﷲ ﷺ އަތްޕުޅު އުފުއްލަވައި އުޑު އޭގެ ބަސް ބުނަންދެން (ވާރޭ ވެހެންދެން) އެކަލޭގެފާނު އަތްޕުޅު ތިރިނުކުރައްވައެވެ. އެހިނދު ވިލާތަކުން ހިޔާއެޅި ވާރޭ ވެހުނެވެ. ދެން މީސްތަކުން އެބައިމީހުން އަތުގައި ހުރި ހުރިހާ ކަންވާރެއް ފުރެންދެން ފެން ނެގިއެވެ. ދެން އަހަރުމެން ބަލަން ނުކުތްއިރު، ލަޝްކަރު ފަހަނައަޅައި އެވާރޭ ގޮސްފައި ނުވާކަން އަހަރުމެންނަށް ފެނުނެވެ.) (ތަފްސީރުއް ޠަބަރީ، ޙަދީޘު: 17429)
މާތް ﷲގެ ވަޙީބަސްފުޅު ﴿ٱتَّبَعُوهُ فِى سَاعَةِ ٱلْعُسْرَةِ﴾ ގައިވާ الْعُسْرَةِ ގެ ސިއްރަކީ މިއެވެ.
ދެން މާތް ﷲ މި ބަޔާންކުރައްވަނީ އީމާންކަމާއި ހެޔޮލަފާކަމުގެ އަހުލުވެރިންނަށް ވެ ތިބެ، ތަބޫކު ހަނގުރާމައަށް ނުނުކުތް ތިން މީހުން ކަމުގައިވާ ކަޢުބު، ހިލާލް އަދި މަރާރާގެ މައްޗަށް ތައުބާލެއްވި ވާހަކައެވެ. އެކަލާނގެ ވަޙީކުރައްވަނީ