އަދި އެ ބިންގަނޑު އޭގެ ބުރަތައް (އެބަހީ: ބިމުގެ އަޑީގައި ވަޅުލެވިފައިވާ خزانة ތަކާއި ކަށްތައް) ނެރެއުކާލައިފިހިނދެވެ. (2)

އަދި އެ ބިންގަނޑު އޭގެ އަޑީގައިވާ ޚަޒާނާތަކާއި، ކަށްތަކާއި، މުދާތައް ނެރެލާ ހިނދެވެ.

އަދި އެ ބިންގަނޑަށް އެވަނީ ކީއްހެއްޔޭ އިންސާނާ ބުނެފިހިނދެވެ. (3)

އަދި އިންސާނާ ބިރުގަނެފައިވާ ހާލު، ބިންގަނޑު އެ ފަދަ ބޮޑު ހެލުމަކުން ހެލިގަތީ ކީއްވެގެންހޭ، އަދި އޭގެ އަޑީގައިވާ ކަށްތަކާއި ޚަޒާނާތައް ނެރެ އެއްލައިލީ ކީއްވެގެންހޭ ސުވާލުކުރާ ހިނދެވެ.

އެދުވަހުން އެ ބިންގަނޑު، އޭގެ خبر ތަކުގެ ވާހަކަ ދައްކާނެތެވެ. (4)

ބިންމަތީގައި ހިނގައި ދިޔަހާ ހެޔޮ ނުވަތަ ނުބައި ޙާދިސާއަކާއި، އަދި މީސްތަކުން އެބިންމަތީގައި ހިންގާފައިވާހާ ޖަރީމާތަކާއި، ކޮށްފައިވާ ހުތުރު ޢަމަލުތަކުގެ ވާހަކަ އެ ބިރުވެރި ދުވަހު ބިންގަނޑު ކިޔައިދޭނެއެވެ.

އެއީ ކަލޭގެފާނުގެ ވެރިރަސްކަލާނގެ، އެ ބިމަށް އެކަން إلهام ކުރެއްވީތީއެވެ. (5)

ވާހަކަ ދައްކައި އެ ބިންމަތީގައި ހިނގައި ދިޔަހާ ކަމެއްގެ ވާހަކަ ކިޔައިދޭން މާތް ﷲ އެބިމަށް އަމުރުކުރެއްވީތީއެވެ. ﴿أَوْحَىٰ لَهَا﴾ ގެ މާނައަކީ ވާހަކަ ދެއްކުމުގެ އިޒުނަފުޅު ދެއްވައި، އެކަމަށް ބިމަށް އަމުރުކުރެއްވިއެވެ. عَنْ أَبِي هُرَيْرَةَ، قَالَ قَرَأَ رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه وسلمْ ﴿يَوْمَئِذٍ تُحَدِّثُ أَخْبَارَهَا﴾ قَالَ ‏"‏ أَتَدْرُونَ مَا أَخْبَارُهَا‏"‏‏.‏ قَالُوا اللَّهُ وَرَسُولُهُ أَعْلَمُ.‏ قَالَ ‏"‏ فَإِنَّ أَخْبَارَهَا أَنْ تَشْهَدَ عَلَى كُلِّ عَبْدٍ أَوْ أَمَةٍ بِمَا عَمِلَ عَلَى ظَهْرِهَا أَنْ تَقُولَ عَمِلَ كَذَا وَكَذَا يَوْمَ كَذَا وَكَذَا قَالَ فَهَذِهِ أَخْبَارُهَا"‏ (جامع الترمذي، كتاب صفة القيامة والرقائق والورع عن رسول الله صلى الله) (އަބޫހުރައިރާ رضي الله عنه ގެ އަރިހުން ރިވާވެގެން ވެއެވެ. އެކަލޭގެފާނު ވިދާޅުވިއެވެ. ރަސޫލުﷲ ﷺ ﴿يَوْمَئِذٍ تُحَدِّثُ أَخْبَارَهَا﴾ ކިޔަވައި ވިދާޅުވެފައި ޙަދީޘުކުރެއްވިއެވެ. ބިންގަނޑު ކިޔައިދޭނެ ޚަބަރުތަކަކީ ކޮބައިކަން ތިޔަބައިމީހުންނަށް އެނގޭހެއްޔެވެ؟ އެބައިމީހުން ދެންނެވިއެވެ. މޮޅަށް ދެނެވޮޑިގެން ވަނީ މާތް ﷲއެވެ. އަދި އެކަލާނގެ ރަސޫލާ ﷺ އެވެ. އެކަލޭގެފާނު ޙަދީޘުކުރެއްވިއެވެ. ބިންގަނޑު ޚަބަރު ކިޔައިދިނުމަކީ ކޮންމެ ފިރިހެން އަދި އަންހެން އަޅެއްގެ މައްޗަށް އޭނާ ބިންމަތީގައި ކުޅަހާ ކަމަކަށް ހެކިވުމެވެ. އަދި އޭނާ އެވެނި މިވެނި ދުވަހަކު އެވެނި މިވެނި ކަމެއް ކުރިއޭ ބުނުމެވެ. ބިން ކިޔައިދޭނޭ ޚަބަރުތަކަކީ އެއީއެވެ.) (ޖާމިޢުއް ތިރްމިޛީ، ޙަދީޘު: 2429) ބައެއް މީހުން ބުނެފާނެއެވެ. ބިންގަނޑަކީ ދިރުން ނެތް އެއްޗަކަށް ވާއިރު ބިންގަނޑު ވާހަކަދައްކާނީ ކިހިނަކުން ހެއްޔެވެ؟ ޖަވާބަކީ އިންސާނާގެ ދުލަކީ މަސްކޮޅަކަށް ވާއިރު އެދުލަށް ބަސްމޮށުމުގެ ބާރު ދެއްވި ރަސްކަލާނގެ ދިރުމެއް ނެތް ބިންގަނޑަށް ބަސްމޮށުމުގެ ބާރު ދެއްވުމަށް ކުޅަދުންވަންތައެވެ. އަދި އިންސާނާގެ ގުނަވަންތައްވެސް ވާހަކަދައްކައި، އޭނާގެ މައްޗަށް ހެކިދޭނެއެވެ. އެކަލާނގެ ވަޙީކުރައްވާފައިވާ ފަދައިންނެވެ. ﴿ٱلْيَوْمَ نَخْتِمُ عَلَىٰٓ أَفْوَٰهِهِمْ وَتُكَلِّمُنَآ أَيْدِيهِمْ وَتَشْهَدُ أَرْجُلُهُم بِمَا كَانُوا۟ يَكْسِبُونَ﴾ (މިއަދު ތިމަންރަސްކަލާނގެ އެއުރެންގެ އަނގަތަކުގައި ސިއްކަގައްސަވައި ބަންދުކުރައްވާހުށީމެވެ. އަދި އެއުރެންގެ އަތްތައް ތިމަންރަސްކަލާނގެއަށް ބަސް ދަންނަވާނެތެވެ. އަދި އެއުރެން ހޯދައިއުޅުނު ޢަމަލުތަކާމެދު އެއުރެންގެ ފައިތައް ހެކިދޭނެތެވެ.) މިއީ މާތް ﷲގެ ޙައްޤު ބަސްފުޅެވެ. ވީއިރު، ބިން ވާހަކަނުދައްކަންވީ ކީއްވެގެން ހެއްޔެވެ؟ މިޒަމާނުގައި އަހަރުމެންނަށް އަޖާއިބުން އަޖާއިބު ވާވަރުގެ ކަންކަން ފެނެއެވެ. އެމީހެއްގެ ކަށިތައް ބިމުގެ އަޑީގައިވެ ފީވެގޮސްފައިވާ ރައީސެއްގެ ނުވަތަ ޤާރީއެއްގެ އަޑު އަހަރުމެން އަހަމުއެވެ. އަހަރުމެންގެ ކުރިމަތީގައި އޭނާ ހުރިފަދައިން އަހަރުމެންނަށް އޭނާގެ ސޫރަ ފެނި، އޭނާގެ އަޑު އަހަރުމެންނަށް އިވެނީ ރެކޯޑްކުރެވިފައިވާ ވީޑިއޯ ޓޭޕަކުންނެވެ. ވީއިރު، ދިރުން ނެތް އެއްޗަކަށް ބަސްމޮށުމުގެ ބާރު ދެއްވައި، ބިންގަނޑަށް އޭގެ މަތީގައި އިންސާނުން ކުރި ޢަމަލުތައް ކިޔައިދޭން އެންގެވުމަކީ މާތް ﷲއަށް ނުވާނޭ ކަމެއް ކަމަށް ބަލާނީ ކިހިނަކުން ހެއްޔެވެ؟ އިންސާނުންގެ ކުޅަދާނަކަން އެފެންވަރުގައި ހުރިއިރު، އެކަލާނގެ ވާށޭ ވަޙީކުރެއްވުމުން ކޮންމެ ކަމެއް ވާ ރަސްކަލާނގެ ކުޅަދުންވަންތަކަން ކިހާވަރެއް ވާނޭ ހެއްޔެވެ؟ ރަސޫލުﷲ ﷺ ޙަދީޘުކުރައްވާފައި ވެއެވެ. "تَحَفَظُّوا مِنَ الْأَرْضِ فَإِنَّهَا أُمُّكُمْ، وَإِنَّهُ لَيْسَ مِنْ أَحَدٍ عَامِلٍ عَلَيْهَا خَيْرًا أَوْ شَرًّا إِلَّا وَهِي مُخْبِرَةٌ" (المعجم الكبير للطبراني، مَنِ اسْمُهُ رَبِيعَةُ / رَبِيعَةُ بْنُ الْغَازِ الْجُرَشِيُّ وَيُقَالُ ابْنُ عَمْرٍو) (ތިޔަބައިމީހުން ބިމާ މެދު ސަމާލުވެ ތިބޭށެވެ. އެއީ ތިޔަބައިމީހުންގެ މަންމައެވެ. ތިޔަބައިމީހުންކުރެ މީހަކު ހެޔޮ ޢަމަލެއް ނުވަތަ ނުބައި ޢަމަލެއް ކުރިޔަސް، ބިން އެކަމެއްގެ ޚަބަރު ދޭނެއެވެ.) (އައްޠަބަރާނީގެ އަލްމުޢުޖަމު އަލްކަބީރު، ޙަދީޘު: 4463)

އެދުވަހުން މީސްތަކުން ތަފާތު ބައިބަޔަށް ދާނެތެވެ. (އެއީ) އެއުރެންނަށް، އެއުރެންގެ عمل ތައް ދެއްކެވުމަށްޓަކައެވެ. (6)

އެދުވަހުން މީސްތަކުން ޙިސާބުބެއްލެވުމުގެ މަޤާމު ދޫކޮށް އެނބުރި ދާނީ ﴿أَشْتَاتًا﴾ ބައިބަޔަށް ބެހިގެންވާ ޙާލުގައެވެ. އެބައިމީހުން ދާނީ ދެބަޔަށް ބެހިގެންނެވެ. ބާއްޖަވެރިންނާއި، އަބާއްޖަވެރިންނެވެ. ﴿فَرِيقٌ فِى ٱلْجَنَّةِ وَفَرِيقٌ فِى ٱلسَّعِيرِ﴾ (އެއްބަޔަކުވާހުށީ ސުވަރުގޭގައެވެ. އަދި އަނެއްބަޔަކު ވާހުށީ ނަރަކައިގައެވެ.) ދެން މާތް ﷲ ވަޙީކުރައްވަނީ

ފަހެ، ذرّ އެއްގެ މިންވަރުވިޔަސް، ހެޔޮކަމެއްކޮށްފި މީހާ، އޭނާ އެކަން ދެކޭނެތެވެ. (7)

-

އަދި ذرّ އެއްގެ މިންވަރުވިޔަސް، ނުބައިކަމެއްކޮށްފި މީހާ، އޭނާ އެކަން ދެކޭނެތެވެ. (8)

ފަހެ، ﴿مِثْقَالَ﴾ ވެލީގެ ޒައްރެއްގެ މިންވަރަށް ވެސް ހެޔޮކަމެއް ކޮށްފި މީހާއަށް، އޭގެ ދަރުމަ ޤިޔާމަތް ދުވަހު ލިބޭނެއެވެ. އަދި ވެލީގެ ޒައްރެއްގެ މިންވަރަށް ވެސް ނުބައިކަމެއް ކޮށްފި މީހާއަށް، އޭނާގެ ޢަމަލުގެ ޖަޒާ ލިބޭނެއެވެ. އިންސާނެއްގެ ޢަމަލު، ކިތަންމެ ކުޑަ ކަމުގައި ވިޔަސް، މާތް ﷲގެ ޙަޟްރަތުގައި ގެއްލިގެން ނުދާނެއެވެ. އެކަލާނގެ ވަޙީކުރައްވާފައިވާ ފަދައިންނެވެ. ﴿وَإِن كَانَ مِثْقَالَ حَبَّةٍ مِّنْ خَرْدَلٍ أَتَيْنَا بِهَا ۗ وَكَفَىٰ بِنَا حَـٰسِبِينَ﴾ (އަދި އެއީ ރެވިއޮށްޓަރެއްގެ ބަރުދަން ކަމުގައިވިޔަސް، އެ، ގެންނަވާހުށީމެވެ. ހިސާބު ބައްލަވާ ކަލަކު ކަމުގައި ތިމަންރަސްކަލާނގެ ފުދެއެވެ.) ފަހެ، ތިލަފަތްތައް ބަރާބަރެވެ. ޙިސާބުބައްލަވަނީ އެކަލާނގެ ޙަޟްރަތުގައި ޒައްރެއްގެ މިންވަރުވެސް ގެއްލިގެން ނުދާނޭ ޢަދުލުވެރި ނިޔާ ކަނޑައަޅުއްވާ ރަސްކަލާނގެއެވެ. މި ސޫރަތުގައި އައިސްފައި ވަނީ ބޮޑު ބިންހެލުމާއި، ޤިޔާމަތް ވުމުގެ ވާހަކައެވެ. މިވާހަކައާ ގުޅިގެން ހަނދާނަށް އައްނަނީ ތުރުކީއަށް އައި ބާރުގަދަ ބިންހެލުމެކެވެ. އެ ބިންހެލުމުގައި ސާޅީސް ހާހަށްވުރެ ގިނަ މީހުން މަރުވެ އެތައްހާސް ގެއެއް ފުނޑުފުނޑުވެގެން ދިޔައެވެ. އެ ބިންހެލުން އައީ ހިޖުރައިން 1420 ވަނަ އަހަރުގެ ޖުމާދަލް އޫލާ މަހުގެ ހަތެއް ވީ އަންގާރަ ދުވަހުގެ ރެއެވެ. އެއީ މީލާދީ ސަނަތުން 1999 ވަނަ އަހަރެވެ. އެއީ ބިރުވެރިކަން ބޮޑު އުނދަގޫ ދުވަހެކެވެ. ޤިޔާމަތް ވީ ކަމުގައި މީސްތަކުން ހީކުރާ ހިސާބަށެވެ. އެ ދުވަހު އަހުރެން ބިންހެލުން އައި ސަރަހައްދުގައި ހުރީމެވެ. އޭރު އަހުރެން ދިޔައީ މި ތަފްސީރު ލިޔަމުންނެވެ. ބިންގަނޑު ހެލިގަތީ ވަރުގަދަ ހެލުމަކުންނެވެ. އަހަރުމެން ހީކުރީ މަރުވެ ނެތިދިއުމުގެ ވަގުތު އައިސް ޖެހުނީ ކަމުގައެވެ. އެހެންނަމަވެސް، މާތް ﷲ، އަހުރެން އެކަލާނގެ ފޮތަށް ކުރި ޚިދުމަތުގެ ބަރަކާތުން އަހުރެންނާ އަހުރެންނާ އެކު ތިބި މީހުން ސަލާމަތްކުރެއްވިއެވެ. އޭރު އަހުރެން މި ތަފްސީރު ލިޔެ ނިމެނީއެވެ. އެއީ އުނދަގޫ ދުވަހެކެވެ. އެދުވަހުގެ ހިތާމަ ބޮޑެވެ. މާތް ﷲގެ ފަޟްލުވަންތަކަމާއި، އެކަލާނގެ ދެއްވި ނިޢުމަތަށްޓަކައި އެކަލާނގެއަށް ޙަމްދު ހުށްޓެވެ. އެކަމުގައި ޢިބްރަތެއް ވެއެވެ. ކޮންފަދަ ޢިބްރަތެއް ހެއްޔެވެ؟ ﴿فَٱعْتَبِرُوا۟ يَـٰٓأُو۟لِى ٱلْأَبْصَـٰرِ﴾ (އޭ ބުއްދީގެ أهل ވެރިންނޭވެ! ފަހެ، ތިޔަބައިމީހުން عبرة ލިބިގަންނާށެވެ.)