chapter

096

ٱقْرَأْ بِٱسْمِ رَبِّكَ ٱلَّذِى خَلَقَ ﴿ ١ ﴾

ތަރުޖަމާ

ކަލޭގެފާނުގެ ވެރިރަސްކަލާނގެ اسم ފުޅުން ކަލޭގެފާނު ކިޔަވައި ވިދާޅުވާށެވެ! އެކަލާނގެއީ (ހުރިހާ ތަކެއްޗެއް) ހެއްދެވި ރަސްކަލާނގެއެވެ. (1)

ތަފްސީރު

މިއީ ސޫރަތުގެ ފެށުމުވެ. މިއާޔަތްތަކުގައި ވަނީ އުނގެނުމަށާއި، ކިޔުމަށާއި، ލިޔުމަށް ފާޅުގައި ގޮވައިލައްވާފައެވެ. މާނައީ މުޙައްމަދު ﷺ އެވެ! ކަލޭގެފާނުގެ ވެރިރަސްކަލާނގެ އިސްމުފުޅުން އެހީތެރިކަމަށް އެދިވަޑައިގަންނަވާ ޙާލު ކަލޭގެފާނު ކިޔަވައިވިދާޅުވާށެވެ. އެކަލާނގެއީ އެންމެހައި ޚަލްޤުތަކުން ހެއްދެވި ރަސްކަލާނގެއެވެ. ދެން މިވަނީ ހެއްދެވި ގޮތް ބަޔާންކުރައްވާފައެވެ. ވަކީން ޚާއްޞަކޮށް އިންސާނާ ހެއްދެވި ގޮތް ގެންނަވާފައިވަނީ އޭނާގެ ދަރަޖަ މަތިވެރިކުރެއްވުމަށެވެ.

ނޯޓް

عَلَّمَ ٱلْإِنسَـٰنَ مَا لَمْ يَعْلَمْ ﴿ ٥ ﴾

ތަރުޖަމާ

އިންސާނާއަށް އޭނާ ނުދަންނަ ކަންތައް، އެކަލާނގެ އުނގަންނައިދެއްވިއެވެ. (5)

ތަފްސީރު

ރަސޫލާ ﷺ އެވެ! ކިޔަވައިވިދާޅުވާށެވެ. ކަލޭގެފާނުގެ މަތިވެރިވަންތަ، ކީރިތިވަންތަ، ދީލަތިވަންތަ ރަސްކަލާނގެއީ އިންސާނުންނަށް ޤަލަމުން ލިޔަން އުނގަންނައިދެއްވި ރަސްކަލާނގެއެވެ. އަދި ފަންނާއި، ޢިލްމާއި، ދެނެގަތުމުން މީސްތަކުންނަށް ނޭނގޭ ކަންކަން އެބައިމީހުންނަށް އުނގަންނައިދެއްވައި، ޖާހިލުކަމުގެ އަނދިރިކަމުން ޢިލްމާއި ދެނެގަތުމުގެ އަލިކަމަށް އެބައިމީހުން ނެރުއްވިއެވެ. ފަހެ، ކަލޭގެފާނަކީ ލިއުއްވަން ކިއުއްވަން ދެނެވަޑައިނުގަންނަވާ އުއްމިއްޔަ ބޭކަލަކަށް ވިޔަސް، ލިއުމާއި ކިއުމުގެ ވަސީލަތުން އުނގަންނައިދެއްވި ފަދައިން، އެއްވެސް ވަސީލަތެއް މެދުވެރިނުކުރައްވައި އެކަލާނގެ ކަލޭގެފާނަށް އުނގަންނައި ދެއްވާނެއެވެ. އިސްވެދިޔަ ފަސް އާޔަތަކީ އެންމެ ފަހުގެ ނަބިއްޔާ ﷺ ގެ މައްޗަށް އެންމެ ފުރަތަމަ ބާވައިލެއްވި އާޔަތްތަކެވެ. އަލްބުޚާރީއާއި މުސްލިމްގެ ރިވާޔަތުގައި ވާގޮތުން، ޖިބްރީލު عليه السلام އެ އާޔަތްތަކާއިގެން ރަސޫލުﷲ ﷺ ގެ އަރިހަށް ފައިބައިވަޑައިގެންނެވީ އެކަލޭގެފާނު ޙިރާ ފަރުބަދައިގެ ހޮހޮޅައިގައި އެކަލޭގެފާނުގެ ވެރިރަސްކަލާނގެއަށް އަޅުކަން ކުރައްވަން އިންނަވަނިކޮށެވެ. ދެން، އިންސާނާ ނުކިޔަމަންތެރިކަމުގައި ޙައްދު ފަހަނައަޅައިދިއުމުގެ ސަބަބު ބަޔާންކުރައްވަމުން އެކަލާނގެ ވަޙީ ކުރައްވަނީ

ނޯޓް

أَلَمْ يَعْلَم بِأَنَّ ٱللَّهَ يَرَىٰ ﴿ ٢٦ ﴾

ތަރުޖަމާ

ހަމަކަށަވަރުން، اللَّه ދެކެވޮޑިގެންވާކަން އޭނާ ނުދަންނަނީ ހެއްޔެވެ؟ (14)

ތަފްސީރު

އެ މަގުފުރެދިފައިވާ އަބާއްޖަވެރިޔާގެ ޙާލާމެދު ތިބާ ޚަބަރު ދީބަލާށެވެ. އޭނާ ޤުރްއާން ދޮގުކޮށް، އީމާންކަމަށް ފުރަގަސް ދިންނަމަވެސް ހެއްޔެވެ؟ މާތް ﷲ އޭނާ ދެކެވޮޑިގެންވާ ކަމާއި، އޭނާ ކުރާ ޢަމަލުތައް ބައްލަވައިވޮޑިގެންވާ ކަމާއި، އެކަލާނގެ އެޢަމަލުތަކަށް އޭނާއަށް ޖަޒާދެއްވާނޭކަން އޭނާއަށް ނޭނގެނީ ހެއްޔެވެ؟ މި އާޔަތްތައް ބާވައިލެއްވީ މާތް ﷲގެ ޢަދުއްވު އަބޫޖަހުލާ ބެހޭގޮތުންނެވެ. عَنْ أَبِي هُرَيْرَةَ، قَالَ قَالَ أَبُو جَهْلٍ هَلْ يُعَفِّرُ مُحَمَّدٌ وَجْهَهُ بَيْنَ أَظْهُرِكُمْ قَالَ فَقِيلَ نَعَمْ ‏.‏ فَقَالَ وَاللاَّتِ وَالْعُزَّى لَئِنْ رَأَيْتُهُ يَفْعَلُ ذَلِكَ لأَطَأَنَّ عَلَى رَقَبَتِهِ أَوْ لأُعَفِّرَنَّ وَجْهَهُ فِي التُّرَابِ - قَالَ - فَأَتَى رَسُولَ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم وَهُوَ يُصَلِّي زَعَمَ لِيَطَأَ عَلَى رَقَبَتِهِ - قَالَ - فَمَا فَجِئَهُمْ مِنْهُ إِلاَّ وَهُوَ يَنْكِصُ عَلَى عَقِبَيْهِ وَيَتَّقِي بِيَدَيْهِ - قَالَ - فَقِيلَ لَهُ مَا لَكَ فَقَالَ إِنَّ بَيْنِي وَبَيْنَهُ لَخَنْدَقًا مِنْ نَارٍ وَهَوْلاً وَأَجْنِحَةً ‏.‏ فَقَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم ‏"‏ لَوْ دَنَا مِنِّي لاَخْتَطَفَتْهُ الْمَلاَئِكَةُ عُضْوًا عُضْوًا ‏"‏ (صحيح مسلم، كتاب صفة القيامة والجنة والنار، باب قَوْلِهِ ‏{‏ إِنَّ الإِنْسَانَ لَيَطْغَى * أَنْ رَآهُ اسْتَغْنَى‏}) (އަބޫހުރައިރާ رضي الله عنه ގެ އަރިހުން ރިވާވެގެން ވެއެވެ. އެކަލޭގެފާނު ވިދާޅުވިއެވެ. (އެއްދުވަހަކު އަބޫޖަހުލު (ޤުރައިޝު ވަންހައިގެ ބޮޑުންނަށް) ބުންޏެވެ. މުޙައްމަދު ﷺ ތިޔަބައިމީހުންގެ ތެރޭގައި ހުންނަވައިގެން އެކަލޭގެފާނުގެ މޫނުފުޅު ވެލީގެ ތެރެއަށް އެބަ ކޮއްޕަވާ ހެއްޔެވެ؟ (އެބަހީ، އެކަލޭގެފާނު ތިޔަބައިމީހުންގެ ކުރިމަތީގައި ނަމާދުކުރައްވައި، އެކަލޭގެފާނުގެ ނިތްކުރިފުޅު ބިމުގައި ޖައްސަވާ ހެއްޔެވެ؟) އެބައިމީހުން ބުންޏެވެ. އާނއެކެވެ. އޭނާ އެބައިމީހުންނަށް ބުންޏެވެ. ލާތާއި ޢުއްޒާ ގަންދީ ބުނަމެވެ. އަހުރެންނަށް އެކަލޭގެފާނު އެކަން ކުރައްވާތަން ފެނިއްޖެއްޔާ، އަހުރެން އެކަލޭގެފާނުގެ ކަނދުރާފުޅަށް ފައިން އަރާހުށީމެވެ. ނުވަތަ އެކަލޭގެފާނުގެ މޫނުފުޅު ވެލީގެ ތެރެއަށް ކޮއްޕާހުށީމެވެ. އަބޫހުރައިރާ رضي الله عنه ވިދާޅުވިއެވެ. ދެން، އެއްދުވަހަކު ރަސޫލުﷲ ﷺ ނަމާދަށް ހުންނަވަނިކޮށް، އެކަލޭގެފާނުގެ ކަނދުރާފުޅަށްފައިން އަރަންކަމަށް ހީކޮށް އޭނާ އައެވެ. އަބޫހުރައިރާ رضي الله عنه ވިދާޅުވިއެވެ. ފަހެ، އޭނާ (ރަސޫލުﷲ ﷺ އާ ގާތްވުމާއެކު) އޭނާގެ ދެއަތުން މޫނު ފޮރުވަމުން އެނބުރި ދުއްވައިގަތުމާއެކު އެބައިމީހުންނަށް ކުއްލި ސިހުމެއް ލިބުނެވެ. އެ ހިނދު އެބައިމީހުން އޭނާއަށް ބުންޏެވެ. ތިބާއަށް ވީ ކީއްހެއްޔެވެ؟ އޭނާ ބުންޏެވެ. އަހުރެންނާއި އެކަލޭގެފާނާ ދެމެދު އަހުރެންނަށް ފެނުނީ އަލިފާނުގެ ޚަންދަޤެކެވެ. އަދި ބޮޑު ބިރުވެރިކަމަކާއި ފިޔަތަކެކެވެ. އަހަރެން ޖަހައިނުގަތީ ކިރިޔާއެވެ. ދެން، ރަސޫލުﷲ ﷺ ޙަދީޘުކުރެއްވިއެވެ. "އޭނާ ތިމަންކަލޭގެފާނާ ގާތްވިނަމަ، މަލާއިކަތްބޭކަލުން އޭނާގެ ގުނަވަނަކުން ގުނަވަނަކުން އޭނާ ޖަހައިގެންނެވީހެވެ." (ޞަޙީޙު މުސްލިމް، ޙަދީޘު: 2797) ﴿أَرَءَيْتَ ٱلَّذِى يَنْهَىٰ * عَبْدًا إِذَا صَلَّىٰٓ .......﴾ މިއާޔަތްތައް ބާވައިލެއްވީ އަބޫޖަހުލާ ބެހޭގޮތުންނެވެ. މިއާޔަތްތައް ބާވައިލެއްވީ އޭނާއާ ބެހޭގޮތުން ކަމުގައި ވިޔަސް އެއީ އެންމެހާ މީސްތަކުންނަށް ވާ ނަސޭހަތެކެވެ. އަދި ހެޔޮކަންކަމަށާއި، އަޅުކަންކުރުމަށް ހުރަސްއަޅާ މީހަކަށް ވާ އިންޒާރެކެވެ. ފަހެ، އެފަދަ މީހަކު ވާނީ މިއިންޒާރުގައި އަބޫޖަހުލުގެ ބައިވެރިއަކަށެވެ. ބައެއް ބޮޑެތި ބޭފުޅުންވެސް މިކަމަށް ރައްކާތެރިވެވަޑައިގެންފައި ވެއެވެ. މިގޮތުން، ޢަލީ ބިން އަބީޠާލިބް رضي الله عنه ގެ އަރިހުން ރިވާވެގެން ވެއެވެ. އެއް ދުވަހަކު ޢީދު ނަމާދުކުރާ މައިދާނުގައި، ޢީދު ނަމާދުގެ ކުރިން ބަޔަކު ނަމާދުކުރަނިކޮށް އެކަލޭގެފާނަށް ފެނިވަޑައިގެން ވިދާޅުވިއެވެ. ރަސޫލުﷲ ﷺ އެކަން ކުރެއްވި ތަން ތިމަންކަލޭގެފާނު ދެކެވަޑައިނުގަންނަވަމެވެ. އެހިނދު އެކަލޭގެފާނަށް ދެންނެވުނެވެ. ކަލޭގެފާނު އެބައިމީހުންނަށް އެކަންކުރުން މަނާ ނުކުރައްވަނީތޯއެވެ؟ އެކަލޭގެފާނު ވިދާޅުވިއެވެ. މާތް ﷲ ގެ ވަޢީދު ބަސްފުޅު ﴿أَرَءَيْتَ ٱلَّذِى يَنْهَىٰ * عَبْدًا إِذَا صَلَّىٰٓ﴾ ގައި ހިމެނިދާނެތީ ތިމަންކަލޭގެފާނު ބިރުފުޅުގަނެއެވެ. މިމަތިވެރި އަދަބުގައި އިމާމު އަބޫޙަނީފާ رحمه الله ވެސް ހިފެހެއްޓެވިއެވެ. އެކަލޭގެފާނުގެ ދަރިވަރު އަބޫޔޫސުފު އެކަލޭގެފާނާ ސުވާލުކުރި ހިނދުއެވެ. އޭނާ އެކަލޭގެފާނަށް ދެންނެވިއެވެ. ނަމާދުކުރާ މީހާ ރުކޫޢުން ތެދުވެ ކިޔާނީ اللّهُمَّ اغْفِرْ لِي (އަޅުގެ ވެރިރަސްކަލާކޮ! މިއަޅާގެ ފާފަ ފުއްސަވާނދޭވެ.) ހެއްޔެވެ؟ އެ ހިނދު އެކަލޭގެފާނު ވިދާޅުވިއެވެ. އޭނާ رَبَّنَا لَكَ الْحَمْدُ (އަޅަމެންގެ ވެރިރަސްކަލާކޮ! އިބަ ރަސްކަލާނގެއަށް ޙަމްދު ހުށްޓެވެ.) ކިޔައި ސަޖިދަ ކުރާނީއެވެ. އަބޫ ޔޫސުފު ދެންނެވިގޮތަށް ކިއުން ފާޅުގައި މަނާ ނުކުރެއްވިއެވެ. ހެޔޮ ދުޢާ ކުރުން މަނާކުރާ މީހަކަށް އެކަލޭގެފާނު ވެދާނެތީ އެކަމަށް ބިރުންނެވެ. ދެން، މިސޫރަތް ނިންމަވާލައްވާފައި މިވަނީ އެ ފާފަވެރި އަބާއްޖަވެރިޔާއަށް ދެއްވާފައިވާ ފާޅުކަން ބޮޑު އިންޒާރުންނެވެ. އެއީ ގަދަފަދަކަން ބޮޑުވެގެންވާ ހަރުކަށި ވަޢީދެކެވެ. އެކަލާނގެ ވަޙީކުރައްވަނީ

ނޯޓް