chapter

092

وَٱلَّيْلِ إِذَا يَغْشَىٰ ﴿ ١ ﴾

ތަރުޖަމާ

ރޭގަނޑު އިރު ނިވައިކުރާހިނދު، އެ ރޭގަނޑު ގަންދެއްވަމެވެ. (1)

ތަފްސީރު

އަދި ރޭގަނޑުގެ އަނދިރިކަން ދުނިޔެއަށް ފަތުރައި، އޭގެ ބިރުވެރި ހިޔަނިން ވުޖޫދުގައިވާ ތަކެއްޗާއި ޚަލްޤުތަކުން ފޮރުވައިލާ ހިނދު، އެ ރޭގަނޑު ގަންދެއްވަމެވެ.

ނޯޓް

فَسَنُيَسِّرُهُۥ لِلْعُسْرَىٰ ﴿ ١٠ ﴾

ތަރުޖަމާ

ފަހެ، ތިމަންރަސްކަލާނގެ ދަތިކަންހުރި މަގަށް އެމީހަކަށް މަގު ފަހިކޮށްދެއްވާ ހުށީމެވެ. (10)

ތަފްސީރު

ތިމަންރަސްކަލާނގެ ދަތިކަންހުރި ދިރިއުޅުމަކަށް މަގުފަހިވާ ކަންތައް އޭނާއަށް ފަސޭހަކޮށްދެއްވާހުށީމެވެ. އެއީ އޭގެވެރިމީހާ ނަރަކައަށް ގެންދާ، ސުންޕާ އަބާއްޖަވެރި ދިރިއުޅުމެވެ. ހެޔޮ މަގަށް މާތް ﷲ يُسْرَىٰ އޭ ވަޙީކުރެއްވީ އޭގެ ނަތީޖާ ފަސޭހަވާތީއެވެ. އެއީ ނިޢުމަތުގެ ގޮވަތި ކަމުގައިވާ ސުވަރުގެއެވެ. އަދި ނުބައިކަމުގެ މަގަށް عُسْرَىٰ އޭ ވަޙީކުރެއްވީ އޭގެ ނަތީޖާ އުނދަގޫވާތީއެވެ. އެއީ ނަރަކައަށް ވަނުމެވެ. عَنْ عَلِيٍّ ـ رضى الله عنه ـ قَالَ كَانَ النَّبِيُّ صلى الله عليه وسلم فِي جَنَازَةٍ فَأَخَذَ شَيْئًا فَجَعَلَ يَنْكُتُ بِهِ الأَرْضَ فَقَالَ ‏"‏ مَا مِنْكُمْ مِنْ أَحَدٍ إِلاَّ وَقَدْ كُتِبَ مَقْعَدُهُ مِنَ النَّارِ وَمَقْعَدُهُ مِنَ الْجَنَّةِ ‏"‏‏.‏ قَالُوا يَا رَسُولَ اللَّهِ أَفَلاَ نَتَّكِلُ عَلَى كِتَابِنَا وَنَدَعُ الْعَمَلَ قَالَ ‏"‏ اعْمَلُوا فَكُلٌّ مُيَسَّرٌ لِمَا خُلِقَ لَهُ، أَمَّا مَنْ كَانَ مِنْ أَهْلِ السَّعَادَةِ فَيُيَسَّرُ لِعَمَلِ أَهْلِ السَّعَادَةِ، وَأَمَّا مَنْ كَانَ مِنْ أَهْلِ الشَّقَاءِ فَيُيَسَّرُ لِعَمَلِ أَهْلِ الشَّقَاوَةِ ‏"‏‏.‏ ثُمَّ قَرَأَ ﴿فَأَمَّا مَنْ أَعْطَىٰ وَٱتَّقَىٰ * وَصَدَّقَ بِٱلْحُسْنَىٰ﴾ الآيَةَ‏. (صحيح البخاري، كتاب التفسير، باب ‏{‏فَسَنُيَسِّرُهُ لِلْعُسْرَى‏}‏) (ޢަލީ رضى الله عنه ގެ އަރިހުން ރިވާވެގެން ވެއެވެ. ރަސޫލުﷲ ﷺ އެއްދުވަހަކު މައްޔިތެއްގެ ޖަނާޒާގައި ނުކުމެ ވަޑައިގަތެވެ. އަދި އެއްޗެއް ނަންގަވައިގެން ވިސްނުންތެރިކަމާއެކު ބިންމަތީގައި ކުރައްސަވަން ފެށްޓެވިއެވެ. ދެން ޙަދީޘު ކުރެއްވިއެވެ. ނަރަކައިގައި އެމީހަކު ހުންނާނެ ތަނާއި، ސުވަރުގޭގައި އެމީހަކު ހުންނާނެތަން ލިޔެވިފައި ނުވާ އެކަކުވެސް ތިޔަބައިމީހުންގެ ތެރޭގައި ނުވެއެވެ. އެބޭކަލުން ދެންނެވިއެވެ. އަހަރުމެންގެ ފަތަށް ބުރަވެ، އަހަރުމެން ޢަމަލުކުރުން ހުއްޓާލަންވީ ތޯއެވެ؟ އިތުރު އެކަލޭގެފާނު ޙަދީޘުކުރެއްވިއެވެ. ނޫނެކެވެ. ތިޔަބައިމީހުން ޢަމަލުކުރާށެވެ. ކޮންމެ މީހަކަށްވެސް އެކަމަކަށްޓަކައި އޭނާ ހައްދަވާފައިވާ ކަމެއް ފަސޭހަކޮށްދެއްވާނެއެވެ. ބާއްޖަވެރިކަމުގެ އަހުލުވެރިންގެ ތެރެއިން ވާ މީހާ ދަންނާށެވެ. އޭނާއަށް ބާއްޖަވެރިކަމުގެ އަހުލުވެރިންގެ ޢަމަލު ފަސޭހަކޮށްދެއްވާނެއެވެ. އަދި އަބާއްޖަވެރިކަމުގެ އަހުލުވެރިންގެ ތެރެއިން ވާ މީހާ ދަންނާށެވެ. އޭނާއަށް އަބާއްޖަވެރިކަމުގެ އަހުލުވެރިންގެ މަގު ފަސޭހަކޮށްދެއްވާނެއެވެ. ދެން އެކަލޭގެފާނު ﴿فَأَمَّا مَنْ أَعْطَىٰ وَٱتَّقَىٰ * وَصَدَّقَ بِٱلْحُسْنَىٰ﴾ މިއާޔަތްތައް ކިޔަވައި ވިދާޅުވިއެވެ.) (ޞަޙީޙުލް ބުޚާރީ، ޙަދީޘު: 4949) މިކަމުން އަޅުގަނޑުމެންނަށް އެނގޭ ގޮތުގައި އިންސާނާ ހެޔޮގޮތް އެދޭނަމަ މާތް ﷲ އެކަމުގެ މަގު އޭނާއަށް ފަސޭހަކޮށްދެއްވާނެއެވެ. އަދި ނުބައިގޮތް އެދޭ މީހާއަށް މާތް ﷲ އެގޮތް ފަސޭހަކޮށްދެއްވާނެއެވެ. އަދި އިންސާނާއަށް ޖަޒާދެއްވާނީ އޭނާ ކުރާ ޢަމަލަކަށާ ހޯދައިގަންނަ ކަމަކަށެވެ. މާތް ﷲ އިސްވެ ދެނެވޮޑިގެންވާ ކަންކަމަކަށް ނޫނެވެ. މާތް ﷲ ސުވަރުގޭގެ އަހުލުވެރިންނަށް ވަޙީކުރައްވާނީ ﴿ٱدْخُلُوا۟ ٱلْجَنَّةَ بِمَا كُنتُمْ تَعْمَلُونَ﴾ (ތިޔަބައިމީހުން ކޮށްއުޅުނު ޢަމަލުތަކުގެ ސަބަބުން، ތިޔަބައިމީހުން ސުވަރުގެއަށް ވަންނާށެވެ!) އަދި ނަރަކައިގެ އަހުލުވެރިންނަށް ވަޙީކުރައްވާނީ ﴿ذَٰلِكَ بِمَا قَدَّمَتْ يَدَاكَ وَأَنَّ ٱللَّـهَ لَيْسَ بِظَلَّـٰمٍ لِّلْعَبِيدِ﴾ (އެއީ ތިބާގެ ދެއަތުން އިސްކުޅަ ކަންތަކުގެ ސަބަބުންނެވެ. އަދި ހަމަކަށަވަރުން، اللَّه އީ، އަޅުތަކުންނަށް އަނިޔާވެރިވެވޮޑިގެންވާ ކަލަކުކަމުގައި ނުވެއެވެ.) ދެން އެކަލާނގެ ވަޙީކުރައްވަނީ

ނޯޓް

وَمَا يُغْنِى عَنْهُ مَالُهُۥٓ إِذَا تَرَدَّىٰٓ ﴿ ١١ ﴾

ތަރުޖަމާ

އަދި އެމީހާ) ނަރަކަޔަށް (ވެއްޓޭހިނދު، އެމީހާގެ މުދާ އެމީހާޔަށް އެއްވެސްކަމެއް ފުއްދައެއް ނުދޭނެތެވެ. (11)

ތަފްސީރު

އޭނާ ނަރަކައިގެ އަލިފާނުގެ ތެރެއަށް ވެއްޓި ހަލާކުވެގެން ދާއިރު އޭނާގެ މުދަލުން އޭނާއަށް ކުރާނީ ކޮން ފައިދާއެއް ހެއްޔެވެ؟ މުދަލުގެ ފައިދާ އޭނާއަށް ކުރާނެ ހެއްޔެވެ؟ އަދި އެމުދަލަށް އޭނާގެ ކިބައިން ދަތިކަން ފިލުވޭނެ ހެއްޔެވެ؟ الردَى އަކީ ހަލާކުވުމެވެ. ފަހެ، އިންސާނާ އެއްކޮށް، އެއިން އެއްވެސް އެއްޗެއް ހެޔޮ ގޮތުގައި ޚަރަދު ނުކުރި މުދަލުން އޭނާއަށް ޤިޔާމަތް ދުވަހު އެއްވެސް ފައިދާއެއް ނުކުރާނެއެވެ. އަދިކިއެއްތަ، އެ މުދާ ވާނީ އޭނާ އަބާއްޖަވެރިވެ، ގެއްލެނިވުމުގެ ސަބަބަކަށެވެ. އަދި އާޚިރަތުގައި އީމާންކަމާއި، ހެޔޮ ޢަމަލުން މެނުވީ ފައިދާއެއް ނުކުރާނެއެވެ. عَنْ أَنَسٍ، يَرْفَعُهُ ‏ "‏ أَنَّ اللَّهَ، يَقُولُ لأَهْوَنِ أَهْلِ النَّارِ عَذَابًا لَوْ أَنَّ لَكَ مَا فِي الأَرْضِ مِنْ شَىْءٍ كُنْتَ تَفْتَدِي بِهِ قَالَ نَعَمْ‏.‏ قَالَ فَقَدْ سَأَلْتُكَ مَا هُوَ أَهْوَنُ مِنْ هَذَا وَأَنْتَ فِي صُلْبِ آدَمَ أَنْ لاَ تُشْرِكَ بِي‏.‏ فَأَبَيْتَ إِلاَّ الشِّرْكَ ‏"‏‏.‏ (صحيح البخاري، كتاب أحاديث الأنبياء، بَابُ خَلْقِ آدَمَ صَلَوَاتُ اللَّهِ عَلَيْهِ وَذُرِّيَّتِهِ) (ރަސޫލުﷲ ﷺ އާއި ހަމައަށް މަރްފޫޢުކޮށް އަނަސު رضي الله عنه ރިވާކުރައްވާފައި ވެއެވެ. ނަރަކައިގެ އަހުލުވެރިންކުރެ އެންމެ ޢަޛާބުކުޑަ މީހާއަށް މާތް ﷲ ވަޙީކުރައްވާނެއެވެ. (އާދަމުގެ ދަރިޔާއެވެ! ބިމުގައި ވީހައި އެއްޗެއް ތިބާއަށް ލިބިގެންވީ ނަމަ، އެތަކެތި ފިދްޔައިގެ ގޮތުގައި ދޭނަން ހެއްޔެވެ؟ އެނާ ދަންނަވާނެއެވެ. އާދޭހެވެ! އެހިނދު މާތް ﷲ އޭނާއަށް ވަޙީކުރައްވާނެއެވެ. ތިމަންރަސްކަލާނގެ ތިބާގެ ކިބައިން އެދިވޮޑިގަތީ މާ ފަސޭހަ ކަމެއް ކުރުމަށެވެ. ތިބާ އާދަމު عليه السلام ގެ ބުރިކަށީގައި ވަނިކޮށް ތިމަންރަސްކަލާނގެ ތިބާގެ ކިބައިން އެދިވޮޑިގަތީ އެއަށްވުރެ މާ ފަސޭހަ ކަމެކެވެ. އެއީ ތިމަންރަސްކަލާނގެއަށް ތިބާ އެއްވެސް ފަރާތެއް ޝަރީކުނުކުރުމެވެ. އެހެންނަމަވެސް ޝަރީކުކުރުން ނޫން ކަމެއް ކުރަން ތިބާ ދެކޮޅު ހެދިއެވެ.) (ޞަޙީޙުލްބުޚާރީ، ޙަދީޘު: 3334) މީހަކު ބުނެފާނެއެވެ. މާތް ﷲ އަހަރުމެން ހައްދަވައި، އަހަރުމެންގެ އެދުންތަކާއި، ޝަހުވަތްތަކަށް އަހަރުމެން ދޫކޮށްލެއްވުމަށްފަހު، އަހަރުމެންނަށް އެބާރުތައް ދެއްވީ އެކަލާނގެއަށް ވާއިރު، އަހަރުމެންގެ ޢަމަލުތަކަށް އަހަރުމެންނަށް ޢުޤޫބާތް ދެއްވަނީ ހެއްޔެވެ؟ އެހެންކަމުން މިއާޔަތްތައް އައިސްފައި މިވަނީ އެންމެހައި އިންސާނުންނަށް "އިލާހީ ހިދާޔަތު" ގެ އަސާސު ސާފުކަން ބަޔާންކުރައްވަމުންނެވެ. މާތް ﷲ އެކަލާނގެ ޒާތުފުޅުގެ މައްޗަށް އެކަން ވާޖިބު ކުރައްވާފައިވަނީ އެކަލާނގެ ފަޟްލުވަންތަކަމާއި ދީލަތިވަންތަކަމުންނެވެ.

ނޯޓް