އަދި ރޭގަނޑަށް ފާޅުކަންބޮޑު ތަރިޔަކީ، ކޮންއެއްޗެއްކަން ކަލޭގެފާނަށް އަންގައިދިނީ ކޮންއެއްޗެއްތޯއެވެ؟ (2)

ރޭގަނޑަށް ފާޅުވާ އެއްޗަކީ ކޮން އެއްޗެއްކަން ކަލޭގެފާނަށް އަންގައިދެނީ ކޮން އެއްޗެއް ހެއްޔެވެ؟ ދެން އެ ތަފްސީރުކޮށްދެއްވަމުން ވަޙީކުރައްވަނީ

އެއީ އަނދިރިކަން ތޮރުފައިލާ، އަލިކަންގަދަ ތަރިއެވެ. (3)

އެއީ އޭގެ އަލިން ރޭގަނޑުގެ އަނދިރިކަން ފޫއަޅުވާލާ އަލިގަދަ ތަރިއެވެ.

އެއްވެސް نفس އެއް، އެ نفس އެއްގެ މައްޗަށް ރައްކާތެރިވާނޭ ملائكة އަކު ނެތިއެއް ނުވެއެވެ. (4)

މިއީ ހުވައިގެ ޖަވާބެވެ. އޭނާގެ ޢަމަލު ރައްކާކޮށް އޭނާ ކުރާ، ހެޔޮ ނުވަތަ ނުބައި ޢަމަލުތައް ލިއުއްވާ، މުޞީބާތްތަކުން އޭނާ ރައްކާތެރިކުރާ މަލާއިކަތަކު ނުވާ އެއްވެސް އިންސާނަކު ނުވެއެވެ. އިރާއި، ހަނދާއި، ތަރިތަކާއި، ކައުކަބުތައް ގަންދެއްވައި ހުވައިކުރެއްވުން ޤުރްއާނުގައި މާތް ﷲ ގިނަކުރައްވާފައި ވަނީ އެއީ މާތް ﷲ ވޮޑިގެންވުމާއި، އެކަލާނގެ އެއްކައުވަންތަކަމާއި، ކުޅަދުންވަންތަކަމާއި، އެތަކެތި އުފައްދަވައި އޭގެ ކަންތައް ހިންގަވައި ބެލެހެއްޓުމުގައި އެކަލާނގެއަށް ބައިވެރިއަކު ނުވާކަމުގެ އަލިގަދަ ދަލީލުތައް ކަމުގައި ވާތީއެވެ. ފަހެ، އުފައްދާފައިވާ ތަކެތިން އެ އުފެއްދި ފަރާތެއް ދެނެގަނެވޭނެއެވެ. ދެން މާތް ﷲ އަންގަވާފައި މިވަނީ އިންސާނާ ހައްދަވާފައިވާ ގޮތަށް ބަލައި އެކަމާ ފިކުރުކުރުމަށެވެ. އޭނާ އުފައްދަވައި ފުރިހަމަކުރެއްވުމުގައިވާ ޙައިރާންކުރަނިވި ކުޅަދުންވަންތަކަން ދެއްކެވުމަށެވެ.

ފަހެ، އިންސާނާ، އޭނާ ހައްދަވާފައިވަނީ ކޮންއެއްޗަކުންކަން ބަލައިފާ ހުށިކަމެވެ! (5)

ފަހެ، އިންސާނާގެ އުފެއްދުމުގެ އަޞްލަށް ވިސްނައި ފިކުރުކުރުމުގެ ނަޒަރަކުން ބަލައިފާހުށިކަމެވެ. އޭނާ ހެއްދެވީ ކޮން އެއްޗަކުން ތޯއެވެ. އޭނާ ހައްދަވައި، ދެވަނައެއް ނެތް ގޮތުގައި އޭނާ ފުރިހަމަކުރެއްވި ޚާލިޤުވަންތަ ރަސްކަލާނގެ މަތިވެރިކަން ދެނެގަތުމަށްޓަކައެވެ.

-

-

އޭނާ ހައްދަވާފައިވަނީ، މައިކަށްޓާއި، މޭމަތީގެ ކަށިތަކާ ދެމެދުން ނުކުންނަ، ގަދަޔަށް އޮހޮރިގެންދާ ފެނަކުންނެވެ. (6-7)

އޭނާ ހެއްދެވީ ފިރިހެން މީހާގެ ފަރާތުން ގަދަޔަށް އޮހޮރިގެންދާ ފެނަކުންނެވެ. އެ ފެން އަންހެނާގެ ފެނާއި (އަންހެނާގެ ބިހާއި) އެއްވެއެވެ. އެ ދެފެނުން އެ އަޖާއިބެއް ފަދަ މަޚްލޫޤު ނުކުތުމަށެވެ. އެ ފެން ނުކުންނަނީ ފިރިހެން މީހާގެ މައިބަދައާއި އަންހެން މީހާގެ މޭމަތީގެ ކަށިތަކާ ދެމެދުންނެވެ. ٱلتَّرَآئِبِ އަކީ تريبة ގެ ޖަމްޢެވެ. އެއީ ދެ އުރަމަތީގެ ދެމެދުގައިވާ ކަށިތަކެވެ. އިބްނު ޢައްބާސް t ވިދާޅުވެފައި ވަނީ އެފަދައިންނެވެ. މިޒަމާނުގެ ސައިންސްގެ އައު ހޯދުންތަކުން ޤުރްއާނުގައި އައިސްފައިވާ މި ޙަޤީޤަތް ސާބިތުކޮށްދެއެވެ. ފަހެ، މި ޒަމާނުގެ ސައިންސުން ހޯދާފައިވާ ގޮތުގައި ފިރިހެން މީހާގެ ފެން އުފެދެނީ އޭނާގެ މައިބަދައިގައެވެ. އަދި އަންހެންމީހާގެ ފެން އުފެދެނީ އޭނާގެ މޭމަތީގެ ކަށިތަކުގައެވެ. ޖިންސީ ގުޅުން ހިންގާއިރު މަނި ފައިބައިގެން ދަނީ ވަރަށް ބާރަށެވެ. އަދި ގޮސް އެއްވަނީ އަންހެނާގެ ބިހާއެވެ. އެއަށް ފަހު ރަޙިމުގައި ޤަރާރުވެއެވެ. އެހެނެއްކަމަކު ދެރަ ނިކަމެތި ފެންފޮދަކުން އިންސާނާ އުފެއްދެވުމަކީ ޢަޖާއިބުތަކުގެ ޢަޖާއިބެވެ. އެހެނީ، ފިރިހެން މީހާގެ ބުރަކަށިން އައިސް ބާރާއެކު ނުކުމެގެންދާ ފެނުގައި ވަނީ ހިތްވަރުގަދަ ސިފައިންގެ މައްޗަށް އެކުލެވޭ ވަރުގަދަ ލަޝްކަރެކެވެ. އެ ލަޝްކަރަށް ދަރިމައިވުމާ ބެހޭ ޢިލްމުވެރިން ކިޔަނީ މަނީގެ ފަންޏެވެ. އެއް ފަހަރު ބޭރުވާ މަނީގައި ހަތަރު މިލިއަނަށްވުރެ ގިނަ ފަނި ވެއެވެ. އެ ފަނިތައް ބަޠަލުންތަކެއް ފަދައިން އަންހެންމީހާގެ މޭކަށިން އައިސް އޭނާގެ ރަޙިމުގައި ޤަރާރުވެފައިވާ ބިހަށް ޙަމަލާ ދެއެވެ. އެ ފަނިތަކުގެ ތެރެއިން އެ ބިހަށް ވަދެވެނީ އެއްމެ ފަންޏަކަށެވެ. އެއީ އެންމެ ހަލުވި، އެންމެ ކުޅަދާނަ ފަންޏެވެ. އެ ފަނި ބިހާ ގުޅުމަށް ފަހު ރަޙިމުގެ ދޮރު ބަންދުވެއެވެ. ދެން ފެށެނީ "މާމުއި ހަނދުގެ މައްސަރެވެ." ދެން ބާކީ ހުރި އެތައް މިލިއަން ފަންޏެއް ރަޙިމުން ބޭރުގައި މަރުވެގެން ދަނީއެވެ. އެއަށް ފަހު ފެށެނީ ޢަޖާއިބެއް ފަދަ ދަތުރެވެ. އެބިހުން ދަރިމައިވާ އެއް ސެލް އުފެދެއެވެ. އެ ސެލް އިތުރު ސެލްތަކަކަށް ބައިބައިވާން ފަށައެވެ. މެދުނުކެނޑި ބައިބައިވަމުން ގޮސް ތަފާތު ކަންކަމުގެ ސެލް އުފެދެއެވެ. މި ސެލްތައް ތަކެތި އުފެއްދުމުގެ ބާރު ލިބިފައިވާ އުފެއްދުންތެރި ސިކުނޑިއެއް ފަދައިން އިންސާނާގެ ބިނާ އުފައްދަން ފަށައެވެ. ކޮންމެ ކަމަކަށް ވަކި ސެލްތަކެކެވެ. ކަށީގެ އޮނިގަނޑުގެ ސެލްތަކެވެ. ނޭވާލާ ނިޒާމުގެ ސެލްތަކެވެ. ހަޖަމްކުރުމުގެ ނިޒާމުގެ ސެލްތަކެވެ. ނާރުތަކާ ބެހޭ ނިޒާމުގެ ސެލްތަކެވެ. ސެލްގެ ކޮންމެ ބަޔަކުން ވެސް ކުރަނީ އެއަށް ޚާއްޞަކުރެވިފައިވާ މަސައްކަތެވެ. ފަހެ، ލޮލަށް ޚާއްޞަކުރެވިފައިވާ ސެލްތަކަށް ލޯ ހުންނަން ޖެހެނީ މޫނުގައި ކަމާއި، ބަނޑުގައި ނުވަތަ ބުރަކަށީގައި ނޫންކަން އެނގެއެވެ. މިސާލަކަށް ލޯ ބުރަކަށީގައި ހުރިނަމަ އިންސާނާ ހިނގައި އުޅޭނީ ކިހިނެއް ހެއްޔެވެ؟ ހުރިހާ ސެލްތަކާއި، މަސްތަކާއި ކަށިތައް އެފަދައެވެ. މިކަމަށް ވިސްނައިލުމުން މާތް ﷲގެ ވަޙީބަސްފުޅު ﴿فَلْيَنظُرِ ٱلْإِنسَـٰنُ مِمَّ خُلِقَ﴾ ގެ ސިއްރު އަހަރުމެންނަށް ދޭހަވެއެވެ. އެއީ އިސްވެދިޔަ މިސާލެއް ނެތި އުފެއްދެވި ޙިކްމަތްވަންތަ ޚާލިޤުވަންތަ ރަސްކަލާނގެ މަތިވެރިކަން ދުށުމެވެ. ޑޮކްޓަރ ޙާމިދު އަޙްމަދުގެ ފޮތް رِحْلَةُ الْإِيْمِانِ فِي جِسْمِ الْإِنْسَانِ (އިންސާނާގެ ހަށިގަނޑުގައި އީމާންކަމުގެ ދަތުރު) ބަލާށެވެ.

ހަމަކަށަވަރުން، އެކަލާނގެއީ، އެ އިންސާނާ އަލުން ދިރުމަކަށް ފޮނުއްވުމުގެ މައްޗަށް ކުޅަދުންވަންތަ ރަސްކަލާނގެކަން ކަށަވަރެވެ. (8)

ދެރަ ނިކަމެތި ފެންފޮދެއް ކަމުގައިވާ ނުޠުފާއަކުން އޭނާ ހެއްދެވި ރަސްކަލާނގެ އަލުން އޭނާ ހެއްދެވުމަށް ކުޅަދުންވަންތަކަން ކަށަވަރެވެ. އެހެނެއްކަމަކު، އަލުން ހައްދަވާނޭ ވަގުތަކީ ކޮބައިހެއްޔެވެ؟ އެކަލާނގެ ވަޙީކުރައްވަނީ

ހިތްތަކުގައިވާ ސިއްރުތައް ފާޅުކުރައްވައި، امتحان ކުރައްވާ ދުވަހެވެ. (9)

ހިތްތައް އިމްތިޙާނުކުރައްވާ ދުވަހުއެވެ. އެހިނދު ހިތްތަކުގައި ފޮރުވިފައިވާ ކަންތަކާއި، ނިޔަތް އެނގޭނެއެވެ. އަދި ހެޔޮލަފާ ޠާހިރު ހިތާއި، ފާފަވެރި ނުބައި ހިތްތައް ވަކިވާނެއެވެ. ފަހެ، ފޮރުވިފައިވާ އެއްވެސް ސިއްރެއް ނޯންނާނެއެވެ.

ފަހެ، އޭނާޔަށް އެއްވެސް ބާރެއް، އަދި نصر ދޭނޭ މީހަކުވެސް ނުވެއެވެ. (10)

އެދުވަހު އޭނާގެ ކިބައިން ޢަޛާބު ދުރުކުރާނޭ ބާރެއް، އަދި ހިތާމައާއި މުޞީބާތުން ސަލާމަތްކޮށްދޭނޭ މަދަދުވެރިއަކު އިންސާނާއަށް ނުވާނެއެވެ. އޭނާއަށް އެހީތެރިންނާއި މަދަދުވެރިން ގެއްލިފައި ވާތީއެވެ.

ވާރޭވެއްސާ އުޑު ގަންދެއްވަމެވެ. (11)

އަޅުތަކުންނަށް ދެއްވާ ހެޔޮކަން، އެބަހީ އިންސާނާއަށް ބޭނުންވާ ފެން، ދެއްވުމަށް ވާރޭވެއްސާ އުޑު ގަންދެއްވަމެވެ.

އަދި ގަސްފަޅާ ބިން ގަންދެއްވަމެވެ. (12)

ރެނދުލައި ފަޅައިގެން ގޮސް، އެތަނުން ގަސްގަހާގެއްސާއި، މޭވާ ނުކުންނަ ބިން ގަންދެއްވަމެވެ.

ހަމަކަށަވަރުން، އެ قرآن އަކީ، حق އާއި، باطل ވަކިކުރާ ތެދުބަސްފުޅެއްކަން ކަށަވަރެވެ. (13)

ހަމަކަށަވަރުން އެ ޤުރްއާނަކީ ޙައްޤާއި ބާޠިލު، ތެދުމަގާއި މަގުފުރެދުން ވަކިކުރާ، ޚާލިޤުވަންތަ ރަސްކަލާނގެ ކަލާމްފުޅެވެ.

އަދި ކުޅޭކުޅޭ އެއްޗެއްކަމުގައި އެ قرآن ނުވެއެވެ. (14)

އަދި ކުޅޭކުޅޭ އެއްޗެއް ކަމުގައްޔާއި ބޭކާރު އެއްޗެއް ކަމުގައި އެފޮތް ނުވެއެވެ. އަދި ކިއެއްތަ މުޅި އެ ފޮތަކީ ޖިއްދެވެ. އޭގައި ވަނީ ޖިއްދީ ބުނުންތަކެވެ. ސަމާސާ ނޫން ޙައްޤެވެ. އެއީ އެންމެ ޙިކްމަތްވަންތަ ރަސްކަލާނގެ ކަލާމްފުޅު ކަމުގައި ވާތީއެވެ.

ހަމަކަށަވަރުން، އެއުރެން (ކަލޭގެފާނާ ދެކޮޅަށް) މަކަރުވެރި ރޭވުމެއް ރާވަތެވެ. (15)

-

އަދި ތިމަންރަސްކަލާނގެވެސް ރޭއްވެވުމެއް ރާއްވަވަމެވެ. (16)

ހަމަކަށަވަރުން ކަލޭގެފާނުގެ ޤައުމުގެ ކާފިރުން ޙަޤީޤަތް އޮޅުވާލައި، ޝައްކުތަކާއި، ފިތުނަތައް އުފައްދައިގެން މާތް ﷲގެ މަގަށް ހުރަސް އެޅުމަށް މަކަރުވެރި ރޭވުންތައް ރާވައެވެ. އެބައިމީހުންގެ އެ ރޭވުންތަކަށްޓަކައި ތިމަންރަސްކަލާނގެ އެބައިމީހުންނަށް ޖަޒާދެއްވާނީ އެބައިމީހުންނަށް މުހުލަތުދެއްވުމަށް ފަހު، އެބައިމީހުންނަށް ގަދަފަދަ ޢަޛާބުދެއްވައިގެންނެވެ.

ފަހެ، كافر ންނަށް ކަލޭގެފާނު مهلة އެއް ދެއްވާށެވެ! ކުޑަހިނދުކޮޅަކަށް އެއުރެންނަށް ލަސްކޮށްލައްވާށެވެ! (17)

އެބައިމީހުން ނެތިކުރައްވައި، އެބައިމީހުންގެ ކިބައިން ބަދަލުހިއްޕަވަން ކަލޭގެފާނު އަވަސްވެވަޑައިނުގަންނަވާށެވެ. އަދި އެބައިމީހުންނަށް ފުރުޞަތުދެއްވާށެވެ. ﴿رُوَيْدًا﴾ ކުޑަ ހިނދުކޮޅަކަށެވެ. ތިމަންރަސްކަލާނގެ އެބައިމީހުންނާމެދު ކަންކުރައްވާ ގޮތް ކަލޭގެފާނު ދެކެވަޑައިގަތުމަށެވެ. މި ބަސްފުޅުގައި އެވަނީ އެބައިމީހުންގެ ރޭވެންތަކުން އެކަލޭގެފާނު ސަލާމަތްކުރެއްވުން ގާތް ކަމުގެ ހިތްޕުޅު ހަމަޖެއްސެވުން ދެއްވާފައެވެ. އަދި ކާފިރުން ނެތިކުރެއްވުން ކައިރިވެއްޖެ ކަމުގެ އުފާވެރިކަމުގެ ޚަބަރު ދެއްވާފައެވެ. އަދި މި ބަސްފުޅުގައި ވަނީ ރަސޫލުﷲ ﷺ އާ ދެކޮޅަށް މަކަރުވެރި ރޭވުން ރާވާ، އެކަލޭފާނާ ޢަދާވާތްތެރި ފާފަވެރިންނަށް ދެއްވާފައި ވާ އިންޒާރާއި ވަޢީދެވެ.