chapter

078

عَمَّ يَتَسَآءَلُونَ ﴿ ١ ﴾

ތަރުޖަމާ

އެއުރެން އެކަކު އަނެކަކާ سؤال ކޮށް އުޅެނީ، ކޮންކަމަކާ މެދުގައި ހެއްޔެވެ؟ (1)

ތަފްސީރު

ދެކޮޅުހަދާ އެކާފިރުން ސުވާލުކުރަނީ ބޮޑުވެގެންވާ ކޮންކަމަކާމެދު ހެއްޔެވެ؟ އަދި އެބައިމީހުން ވާހަކަދައްކަނީ ކޮންކަމަކާ ބެހޭގޮތުން ހެއްޔެވެ؟ ދެން އެބައިމީހުންގެ އެ އާދަޔާ ޚިލާފު ސުވާލާމެދު ރުހިވޮޑިނުގެން، އެބައިމީހުންގެ ޙާލަށް ޖަވާބުދެއްވަމުން މާތް ﷲ ވަޙީކުރައްވަނީ

ނޯޓް

وَٱلْجِبَالَ أَوْتَادًا ﴿ ٧ ﴾

ތަރުޖަމާ

އަދި (ބިން ހިފެހެއްޓުމަށްވާ) ކަޑަތަކެއް ކަމުގައި، ތިމަންރަސްކަލާނގެ ފަރުބަދަތައް ނުލައްވަންހެއްޔެވެ؟ (7)

ތަފްސީރު

އަދި ތިމަންރަސްކަލާނގެ ބިމުގައި ބިޔަ ފަރުބަދަތައް ހެއްދެވީމެވެ. އަދި ބިން ހިފެހެއްޓުމަށްވާ ކަޑަތަކެއް ކަމުގައި އެ ފަރުބަދަތައް ލެއްވީމެވެ. އެތަނުގައި ވާހައި ބަޔަކާއެކު ބިން ތެޅިނުގަންނަ ގޮތް ހެއްދެވުމަށެވެ. އެހެންވެއްޖެނަމަ، އެތަނުގައި ދިރި ނުއުޅެވޭނެތީއެވެ. މިއީ ފެންނަން އޮތް ޢިލްމީ ޙަޤީޤަތެކެވެ. ފަހެ ބިމަށް އަންނަ ބިންހެލުންތަކާއި، އެތަނުގައި ހިނގާ އަލިފާންފަރުބަދަ ގޮވުމުގެ ހާދިސާތަކާއި، ބިމުގެ އަޑީގެ ގުޑުންތަކުގެ ސަބަބުން އެތަނުގައި ދިރިއުޅުމަކީ އެކަށީގެންވާ ކަމެއް ނޫނެވެ. ދެން، ފަރުބަދަތަކުން މާތް ﷲ ބިން ހިފެހެއްޓެވިއެވެ. އެތަނުގެ އަޑީގައި ހިނގާ ކަންކަމުގެ އަސަރު ބިންމައްޗަށް މާބޮޑަށް ނުކުރާ ގޮތަށެވެ. މިވާހަކައިން މާތް ﷲގެ މި ވަޙީބަސްފުޅުގެ ސިއްރު އަހަރުމެންނަށް އެނގިގެން ދެއެވެ. ﴿وَأَلْقَىٰ فِى ٱلْأَرْضِ رَوَٰسِىَ أَن تَمِيدَ بِكُمْ﴾ (އަދި ތިޔަބައިމީހުންނާއިގެން އެ ބިން، ތެޅިފޮޅިގެންފާނެ ކަމަށްޓަކައި، ހަރުލައި ހުންނަ ފަރުބަދަތައް، ބިމުގައި އެކަލާނގެ ލެއްވިއެވެ.) ދެން، ފަރުބަދަތަކުން ފުން ކަނޑުގެ އަޑިއާއި ފަރުބަދަތަކުގެ ކުރީގެ ހަމަހަމަކަން ހިފަހައްޓަވާފައިވާ ކަމީވެސް ފެންނާން އޮތް ކަމެކެވެ. ކަނޑު އަޑިއަށް ކަނޑައިގެން ދިޔަތަން ފަރުބަދަތަކުގެ މައްޗަށް ލައްވާފައިވާ ފަދައެވެ. އަނެއްކޮޅުން، ފަރުބަދަތަކަކީ ފެންރައްކާކުރާ ތަންތަނެވެ. އަދި ކޯރުތައް ފެށިގެން އަންނަނީ ފަރުބަދަތަކުންނެވެ. އަދި، އަހަރުމެންނަށް މިހާރު ނޭނގޭ އާ ޙިކްމަތެއް މުސްތަޤްބަލުގައި ސައިންސުގެ ހޯދުންތަކުން ފެނުމީ އެކަށީގެންވާ ކަމެކެވެ. މިއީ ދެވަނަ ދަލީލެވެ.

ނޯޓް

وَجَعَلْنَا نَوْمَكُمْ سُبَاتًا ﴿ ٩ ﴾

ތަރުޖަމާ

އަދި ތިމަންރަސްކަލާނގެ ތިޔަބައިމީހުންގެ ނިދި، އަރާމެއް ކަމުގައި ލެއްވީމެވެ. (9)

ތަފްސީރު

އަދި ތިޔަބައިމީހުންގެ ނިންޖަކީ ތިޔަބައިމީހުންގެ ހަށިތަކަށް އަރާމެއް ކަމުގައި ލެއްވީމެވެ. ﴿سُبَاتًا﴾ ތިޔަބައިމީހުން ދުވާލުގެ ވަގުތުގައި ކުރާ މަސައްކަތުގެ ބުރައިން ސަލާމަތްކޮށްދޭ، ތިޔަބައިމީހުންގެ މަސައްކަތްތައް މެދުކަނޑާލާ ކަމެއް ކަމުގައި ލެއްވީމެވެ. ނިންޖަށް سُبَات އޭ ކިޔުނީ ނިދި މަސައްކަތާއި ވަރުބަލިކަމަށް ހުއްޓުމެއް ގެންނާތީއެވެ. އެއީ، ޙައިރާންކުރަނިވި ކުޅަދުންވަންތަކަމުގެ ސިއްރުތަކުގެ ތެރެއިން ސިއްރެކެވެ. ޙައިރާންވާ ފަދަ ޙާލަތަކަށް ނިދި އިންސާނާ ގެންދެއެވެ. އެއީ، ފުރިހަމަ މަރުވުމެއް ވެސް ނޫނެވެ. އަދި ފުރިހަމަ ދިރުމެއް ވެސް ނުމެނޫންމެއެވެ. ފަހެ، ނިދާފައި އޮންނަ މީހާއަށް އެއްވެސް ކަމެއް އިޙްސާސް ނުވެއެވެ. އޭނާގެ ވަށައިގެންވާ އެއްވެސް އެއްޗެއް އޭނާއަށް ނުފެނެއެވެ. އެހެނެއްކަމަކު އޭނާ ނޭވާލައެވެ. އެހެންކަމުން، ނޭވާލުމުގެ ގޮތުން ބަލާނަމަ އޭނާއަކީ ދިރި އޮތް މީހެކެވެ. އޭނާ އެތެރެއަށް ނޭވާލައި، ބޭރަށް ނޭވާލާތީއެވެ. އަދި އިޙްސާސް ނުވުމާއި، ތަނެއް ނުފެނުމާއި، މަސައްކަތްކޮށް ވިސްނުމުގެ ކުޅަދާނަކަން ނެތުމަށް ބަލާއިރު، އޭނާ ވައްތަރީ މަރުވެފައިވާ މީހަކާއެވެ. އެހެންކަމުން ނިދި ބެލެވެނީ "ކުޑަ މަރު" ކަމުގައެވެ. عَنْ حُذَيْفَةَ ـ رضى الله عنه قَالَ كَانَ النَّبِيُّ صلى الله عليه وسلم إِذَا أَخَذَ مَضْجَعَهُ مِنَ اللَّيْلِ وَضَعَ يَدَهُ تَحْتَ خَدِّهِ ثُمَّ يَقُولُ ‏"‏اللَّهُمَّ بِاسْمِكَ أَمُوتُ وَأَحْيَا‏"‏‏.‏ وَإِذَا اسْتَيْقَظَ قَالَ ‏"‏الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِي أَحْيَانَا بَعْدَ مَا أَمَاتَنَا وَإِلَيْهِ النُّشُورُ"‏‏.‏ (صحيح البخاري، كتاب الدعوات، باب وَضْعِ الْيَدِ الْيُمْنَى تَحْتَ الْخَدِّ الأَيْمَنِ) (ޙުޛައިފާ رضى الله عنه ގެ އަރިހުން ރިވާވެގެން ވެއެވެ. ފަހެ، ނަބިއްޔާ ﷺރޭގަނޑު (އަވަހާރަފުޅު ލެއްޕެވުމަށް) ދާންމަތިކޮޅުގައި އޮށޯވެވަޑައިގަންނަވާ ހިނދު އެކަލޭގެފާނުގެ އަތްތިލަފުޅު ކޯތާފަތްޕުޅުގެ ދަށަށް ލައްވަވާ ކަމުގައި ވިއެވެ. ދެން މިފަދައިން ވިދާޅުވާ ކަމުގައި ވިއެވެ. ‏"‏اللَّهُمَّ بِاسْمِكَ أَمُوتُ وَأَحْيَا‏" (އަޅުގެ ވެރިރަސްކަލާކޮ! މިއަޅާ ދިރިހުންނަނީ އަދި މަރުވަނީ އިބަރަސްކަލާނގެ އިސްމުފުޅުންނެވެ.) އަދި އެކަލޭގެފާނު ހޭފުޅުލައްވައިގެން މިފަދައިން ވިދާޅުވެއެވެ. ‏"‏الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِي أَحْيَانَا بَعْدَ مَا أَمَاتَنَا وَإِلَيْهِ النُّشُورُ" (އަޅަމެން މަރުވުމަށްފަހު އަޅަމެން ދިރުއްވި ﷲއަށް ޙަމްދުހުއްޓެވެ. އަދި އެނބުރިދިއުން ވަނީ އެކަލާނގެ ޙަޟްރަތަށެވެ.) (ޞަޙީޙުލް ބުޚާރީ، ޙަދީޘު: 6314) ފަހެ، ނިންޖަކީ މާތް ﷲގެ ޙައިރާންކުރަނިވި ކުޅަދުންވަންތަކަމުގެ ހެކިތަކުގެ ތެރެއިން ހެއްކެކެވެ. އެކަމުން މާތް ﷲ މިވަނީ އަލުން ދިރުއްވައި މަޙްޝަރުކުރެއްވުމަށް އެކަމުން މިސާލު ޖައްސަވާފައެވެ. އެކަލާނގެ އަހަރުމެންނަށް ވަޙީކުރައްވާ ފަދައެވެ. ތިޔަބައިމީހުން ނިދާފައި ހޭލާ ފަދައިން، ތިޔަބައިމީހުން މަރުވުމަށްފަހު އަލުން ދިރުއްވާނެއެވެ!! މިއީ ހަތަރުވަނަ ދަލީލެވެ.

ނޯޓް

وَجَعَلْنَا ٱلَّيْلَ لِبَاسًا ﴿ ١٠ ﴾

ތަރުޖަމާ

އަދި ފޭރާމެއް ކަމުގައި، ތިމަންރަސްކަލާނގެ ރޭގަނޑު ލެއްވީމެވެ. (10)

ތަފްސީރު

މާނައީ ފޭރާން އެފޭރާން ލާ މީހާގެ އައުރަ ނިވާކޮށް ފޮރުވާ ފަދައިން، ތިޔަބައިމީހުން ފޮރުވައި އޭގެ އަނދިރިކަމުން ތިޔަބައިމީހުން ނިވާކުރާ އެއްޗެއް ކަމުގައި ތިމަންރަސްކަލާނގެ ރޭގަނޑު ލެއްވީމެވެ. މިއާޔަތުގައިވަނީ އެއްވައްތަރުކޮށް ސިފަކުރުމެވެ. މާނައީ، ފޭރާން ތިޔަބައިމީހުން ނިވާކުރާ ފަދައިން ރޭގަނޑު އޭގެ އަނދިރިކަމުން ތިޔަބައިމީހުން ނިވާކުރެއެވެ. މިކައުނުގައި މާތް ﷲ ރޭގަނޑު ލައްވާފައި ވަނީ އިންސާނުންނާއި، އެހެނިހެން މަޚްލޫޤުންނާއި، ކާއިނާތާއި، އެކުލެވި ގުޅިގެން ކުރިއަށް ދާނެ ގޮތް ހެއްދެވުމަށެވެ. މަސައްކަތް ހުއްޓާލައި، އަރާމުކުރުމަށް މީސްތަކުންނަށް މަޖުބޫރުކުރާ ރޭގަނޑު ނުވާނަމަ އިންސާނުން ނެތި ހިނގައްޖައީހެވެ. އަދި ރޭގަނޑުގެ އަނދިރިކަން ނުވާނަމަ، އިރުގެ ހޫނުން ދަނޑުތަކާއި، މޭވާތައް އަނދައިގެން ހިނގައްޖައީހެވެ. އެހެންކަމުން މާތް ﷲ މިވަނީ ރޭގަނޑާއި ދުވާލު އެއީ އެކަލާނގެ ކުޅަދުންވަންތަކަމުގެ ހެކިތައް ކަމުގައި ލައްވާފައެވެ. އެކަލާނގެ ވަޙީކުރައްވަނީ ﴿وَمِنْ ءَايَـٰتِهِ ٱلَّيْلُ وَٱلنَّهَارُ﴾ (ރޭގަނޑާއި ދުވާލަކީ އެކަލާނގެ ކުޅަދުންވަންތަކަމުގެ ހެކިތަކުގެ ތެރެއިން ވާތަކެއްޗެވެ.) މިއީ ފަސްވަނަ ދަލީލެވެ.

ނޯޓް

وَجَنَّـٰتٍ أَلْفَافًا ﴿ ١٦ ﴾

ތަރުޖަމާ

އަދި ފަތްތައް ބޯކޮށް ހެދިފައިވާ ބަގީޗާތައް މެއެވެ. (16)

ތަފްސީރު

އަދި ވާރޭ ފެނުން ބަރުވެފައިވާ ވިލާތަކުން ތިމަންރަސްކަލާނގެ ﴿مَآءً ثَجَّاجًا﴾ ބޯކޮށް، ބާރަށް އޮހިގެން އަންނަ ފެން ވެއްސެވީމެވެ. ތިމަންރަސްކަލާނގެ އެފެނުން ދަނޑުގޮވާމާއި، މޭވާއާއި، އަދި ގޮފިތައް ގިނަ، ފަތްތައް ބޯ ގަސްތައް ގިނަ ބަގީޗާތައް ނެރުއްވުމަށްޓަކައެވެ. މިއީ އެކަލާނގެއާ އެއްފަދަ ދެވަނަ ފަރާތެއް ނުވާ، އެއްކައުވަންތަ ރަސްކަލާނގެ ކުޅަދުންވަންތަކަމުގެ ނުވަވަނަ ދަލީލެވެ. އިރާއި ވިލާތަކުގެ ވާހަކަ އެކުގައި ގެންނަވާފައިވަނީ، ވާރޭވެހުމާ ހުރި ގުޅުމުގެ ސަބަބުންނެވެ. އެހެނީ، މާތް ﷲގެ ކުޅަދުންވަންތަކަމުން ވާރޭ ވެއްސަވަނީ ކައުނުގައިވާ ކަންތައްތަކެއް މެދުވެރިކުރައްވައެވެ. އޭގެ ތެރޭގައި އިރުގެ ހޫނުކަން ހިމެނެއެވެ. ކަނޑުތަކުގައިވާ ފެން އާތްވަށް އަރައިގެންގޮސް ވިލާތައް އުފެދި އެ ވިލާތައް ޖައްވުގެ މަތީ ފަށަލަތަކަށް އަރަނީ އެ ހޫނުންނެވެ. އެ ވިލާތަކަށް ފިނި ވައި ޖެހުމުން ވިއްސާރަ ވިލާތަކަކަށް ބަދަލުވެއެވެ. އެވާރެއިން މާތް ﷲ އެކަލާނގެ އަޅުތަކުންނަށް ފެންދެއްވައި، ރަށްތައް ދިރުއްވައެވެ. ވާރެއަކީ އާލާތްތަކާއި، ޕަންޕުތަކާއި، މެޝިންތައް ނެތި، "އިލާހީ ޑިސެލިނޭޝަނުން" ލޮނު ފެނަށް ބަދަލުކުރައްވައިގެން ލިބޭ މީރު ފެނެވެ. ކަނޑުގެ ލޮނުން ބައެއް މީރު ފެނަށް ބަދަލުކުރަން މީސްތަކުން ކުރަނީ ކިހާ ބޮޑު ޚަރަދު ހެއްޔެވެ؟ މާތް ﷲ މި ފުރިހަމަ ނުވަ ދަލީލު ގެންނަވާފައިވަނީ، އަލުން ދިރުއްވައި، މަޙްޝަރުކުރައްވަން އެކަލާނގެ ކުޅަދުންވަންތަކަމުގެ ހެކިތަކެއްގެ ގޮތުގައެވެ. އެހެނީ، މިފަދަ ފުރިހަމަ ކަންތަކެއް ކުރެއްވުމަށް ކުޅަދުންވަންތަ ރަސްކަލާނގެ މީސްތަކުން މަރުވުމަށްފަހު އަލުން ދިރުއްވުމަށް ކުޅަދުންވަންތަކަން ކަށަވަރެވެ. އެހެންކަމުން، ދެން އެކަލާނގެ ވަޙީކުރައްވަނީ

ނޯޓް

فَذُوقُوا۟ فَلَن نَّزِيدَكُمْ إِلَّا عَذَابًا ﴿ ٣٠ ﴾

ތަރުޖަމާ

ފަހެ، ތިޔަބައިމީހުން (ކުޅަ ނުބައި عمل ތަކުގެ) ރަހަ ލިބިގަންނާށެވެ! ފަހެ، عذاب މެނުވީ، ތިމަންރަސްކަލާނގެ ތިޔަބައިމީހުންނަކަށް އިތުރެއް ނުކުރައްވާ ހުށީމެވެ. (30)

ތަފްސީރު

ފަހެ، ކާފިރުންނޭވެ! ތިޔަބައިމީހުން މި ގަދަފަދަ ޢަޛާބުގެ ރަހަ ދެކޭށެވެ. އަދި ތިޔަބައިމީހުން ސަލާމަތަށް އެދި އާދޭސްދެންނެވިޔަސް، ޢަޛާބުގެ މައްޗަށް ޢަޛާބު މެނުވީ ތިމަންރަސްކަލާނގެ އިތުރުނުކުރައްވާހުށީމެވެ. ތަފްސީރު ޢިލްމުވެރިން ވިދާޅުވެފައި ވެއެވެ. ނަރަކައިގެ އަހުލުވެރިންގެ މައްޗަށް މިއާޔަތަށްވުރެ ހަރުކަށި އާޔަތެއް ޤުރްއާނުގައި އައިސްފައި ނުވެއެވެ. އެބައިމީހުން ޢަޛާބުގެ ވައްތަރަކުން ސަލާމަތްވާން އެދި އާދޭސް ދަންނަވާ ކޮންމެ ފަހަރަކު، އެބައިމީހުންނަށް ދެއްވަނީ އެއަށްވުރެ ގަދަފަދަ ޢަޛާބެކެވެ. މާތް ﷲ ވަޙީކުރައްވާފައިވާ ފަދައިންނެވެ. ﴿وَإِن يَسْتَغِيثُوا۟ يُغَاثُوا۟ بِمَآءٍ كَٱلْمُهْلِ يَشْوِى ٱلْوُجُوهَ﴾ (އެއުރެން ފެނަށްއެދި ގޮވާލައިފިނަމަ، އެއުރެންނަށް ދެއްވާނީ، ތެޔޮކުނޑިފަދަ (ހޫނުކަންގަދަ) ފެނެކެވެ. (އެއިން) މޫނުތައް ފިއްސައިލާނެތެވެ.) ނަރަކައިގެ އަހުލުވެރިން ކަމުގައިވާ އަބާއްޖަވެރިންގެ ވާހަކައަށް ފަހު، ދެން މާތް ﷲ ގެންނަވާފައ މިވަނީ ހެޔޮލަފާ ބާއްޖަވެރިންގެ ވާހަކައެވެ. އެކަލާނގެ ވަޙީކުރައްވަނީ

ނޯޓް

إِنَّآ أَنذَرْنَـٰكُمْ عَذَابًا قَرِيبًا يَوْمَ يَنظُرُ ٱلْمَرْءُ مَا قَدَّمَتْ يَدَاهُ وَيَقُولُ ٱلْكَافِرُ يَـٰلَيْتَنِى كُنتُ تُرَٰبًۢا ﴿ ٤٠ ﴾

ތަރުޖަމާ

ހަމަކަށަވަރުން، ގާތްވެގެންވާ عذاب އެއްގެ ވާހަކައިން، ތިމަންރަސްކަލާނގެ ތިޔަބައިމީހުންނަށް إنذار ކުރެއްވީމެވެ. (އެއީ) އެމީހެއްގެ ދެއަތުން އިސްކޮށްފައިވާ ކަންތައް، އެމީހާ ދެކޭނޭ ދުވަހެވެ. އަދި كافر ވި މީހާ ބުނާނެތެވެ. އޭ ސަހަރޯއެވެ! ތިމަން ވެއްޔަށްވީނަމަ، ކިހާ ރަނގަޅުވީސް ހެއްޔެވެ؟ (40)

ތަފްސީރު

މީސްތަކުންނޭވެ! ހަމަކަށަވަރުން ގާތްވެގެންވާ ޢަޛާބެއްގެ ވާހަކައިން ތިމަންރަސްކަލާނގެ ތިޔަބައިމީހުންނަށް އިންޒާރުކުރެއްވީމެވެ. އެއީ އާޚިރަތްދުވަހުގެ ޢަޛާބެވެ. އެއީ ގާތްވެގެންވާ ޢަޛާބެއް ކަމުގައި ވަޙީކުރެއްވީ އަންނަން އޮތް ކޮންމެ އެއްޗަކީ ގާތް އެއްޗެއް ކަމުގައި ވާތީއެވެ. އެހެނީ، ދުނިޔެއަކީ ކުރު ދަތުރެކެވެ. އަދި ޢުމުރު ނިމުން ވަނީ ދާދި ގާތުގައެވެ. ﴿يَوْمَ يَنظُرُ ٱلْمَرْءُ مَا قَدَّمَتْ يَدَاهُ وَيَقُولُ ٱلْكَافِرُ يَـٰلَيْتَنِى كُنتُ تُرَٰبًۢا﴾ އެއީ ކޮންމެ އިންސާނަކުމެ އޭނާ ކުޅަ ހެޔޮ ނުވަތަ ނުބައި ޢަމަލުތައް އޭނާގެ ޢަމަލުގެ ފަތްތަކުގައި ލިޔެވިގެންވާތީ ދެކޭނޭ ދުވަހެވެ. އަދި އޭނާ ހައްދަވައި، މުކައްލަފެއް ކަމުގައި ނުލެއްވިނަމަ ކިހާ ރަނގަޅުހޭ ކާފިރު މީހާ ހިތަށް އަރާނެއެވެ. އޭނާ ބުނާނެއެވެ. ތިމަންނާއީ ހިސާބު ނުބައްލަވައި، ޢަޛާބު ނުދެއްވައި، ވެއްޔަށް ވެގެންދާ ޖަނަވާރެއް ކަމުގައި ވީނަމަ ކިހާ ރަނގަޅުވީސް ހެއްޔެވެ. އެއީ، މާތް ﷲ ޖަނަވާރުތައް އެއްކުރައްވައި، އެތަކެތީގެ އެކަތި އެނެކައްޗަށް ބަދަލު ހިއްޕަވައިދެއްވުމަށް ފަހު، ވެއްޔަށް ވާށޭ އެތަކެއްޗަށް ވަޙީކުރެއްވުމުން ވެއްޔަށް ވާ ހިނދުގައެވެ. އެހިނދު، އެ ސުންޕާ ދުވަސް ނުފެނި، ޖަނަވާރުތައް ފަދައިން ވެއްޔަށް ވީނަމަ ކިހާ ރަނގަޅުހޭ ކާފިރު މީހާ ބުނާނެއެވެ. عَنْ أَبِي هُرَيْرَةَ، أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم قَالَ‏ "‏لَتُؤَدُّنَّ الْحُقُوقَ إِلَى أَهْلِهَا يَوْمَ الْقِيَامَةِ حَتَّى يُقَادَ لِلشَّاةِ الْجَلْحَاءِ مِنَ الشَّاةِ الْقَرْنَاءِ "‏ (صحيح مسلم، كتاب البر والصلة والآداب، باب تَحْرِيمِ الظُّلْمِ) (އަބޫހުރައިރާ رضي الله عنه ގެ އަރިހުން ރިވާވެގެން ވެއެވެ. ރަސޫލުﷲ ﷺ ޙަދީޘުކުރެއްވިއެވެ. ޤިޔާމަތް ދުވަހު ޙައްޤުތައް އޭގެ އަހުލުވެރިންނަށް އަދާކުރައްވާނެކަން ކަށަވަރެވެ. ދަޅު ހުރި ކަންބަޅި ބަކަރީގެ ކިބައިން ދަޅު ނެތް ކަންބަޅި ބަކަރިއަށް ބަދަލު ހޯއްދަވައި ދެއްވައިފުމަށް ދާންދެނެވެ.) (ޞަޙީޙު މުސްލިމް، ޙަދީޘު: 2582) އެބަހީ ދަޅު ހުރި ކަންބަޅި ބަކަރީގެ ކިބައިން ދަޅު ނެތް ކަންބަޅި ބަކަރިއަށް ބަދަލު ހިއްޕަވައި ދެއްވައި، އޭތީގެ ގައިގައި ދުނިޔޭގައި ދަޅުން ޖެހި ބަކަރީގެ ގައިގައި ޖެހުމުގެ ފުރުސަތު އޭއްޗަށް ދެއްވުމުން އޭތި އެބަކަރީގެ ގައިގައި ޖެހުމެވެ. ދެން، މާތް ﷲ ޖަނަވާރުތައް ވެއްޔަށް ހައްދަވާނެއެވެ. އެހިނދު ކާފިރު މީހާ ބުނާނެއެވެ. ތިމަން ވެއްޔަށް ވީނަމަ ކިހާ ރަނގަޅުވީސް ހެއްޔެވެ.

ނޯޓް