chapter

074

يَـٰٓأَيُّهَا ٱلْمُدَّثِّرُ ﴿ ١ ﴾

ތަރުޖަމާ

އޭ ފޭރާންތައް (ގައިކޮޅުގައި) އޮޅުއްވައިގެން އޮންނެވި ކަލޭގެފާނެވެ! (1)

ތަފްސީރު

ނޯޓް

قُمْ فَأَنذِرْ ﴿ ٢ ﴾

ތަރުޖަމާ

ކަލޭގެފާނު ތެދުވެވަޑައިގެން إنذار ކުރައްވާށެވެ! (2)

ތަފްސީރު

އިސްވެދިޔަ ސޫރަތް ފަދައިން މިސޫރަތުގައި އައިސްފައިވަނީ ރަސޫލުﷲ ﷺ ގެ ޙަޔާތްޕުޅުގެ ކޮންމެވެސް ހިސާބެއްގެ ވާހަކައެވެ. މިސޫރަތަށް އަލްމުއްދައްޘިރު ސޫރަތުގެ ނަން ދެއްވާފައި ވަނީ އެހެންވެގެންނެވެ. މިސޫރަތް ފަށްޓަވާފައި ވަނީ ދަޢުވަތުގެ މަސްއޫލިޔަތާއިގެން ތެދުވެވަޑައިގެން، ހީވާގިކަމާއެކު ރަސޫލުކަން އިއްވަވައި، ކާފިރުންނަށް އިންޒާރުކުރެއްވުމަށާއި، ފާފަވެރިންގެ ދުއްތުރާތަކަށް ކެތްކުރެއްވުމަށް ރަސޫލާ ﷺ އަށް އަންގަވަމުންނެވެ. މާނައީ: އަވަހާރަޕުޅުލެއްޕެވުމާއި، އަރާމުކުރެއްވުމުގެ ބޭނުންފުޅުގައި، ފޭރާންކޮޅު ނުވަތަ ރަޖާކޮޅު ގައިކޮޅުގައި އޮޅުއްވައިގެން އޮންނެވި ކަލޭގެފާނެވެ! ޢަޒުމާއި ސާބިތުކަމާއެކު ކަލޭގެފާނުގެ ދާންމަތިކޮޅުން ތެދުވެވަޑައިގަންނަވާށެވެ. އަދި މާތް ﷲގެ ޢަޛާބާ މެދު މީސްތަކުންނަށް އިންޒާރުކުރައްވާށެވެ. ތެދުވެވަޑައިގެން ކަލޭގެފާނުގެ އައު ދީން ކަމުގައިވާ އިސްލާމްދީނަށް މީސްތަކުންނަށް ގޮވައިލައްވާށެވެ. އަދި އަރާމުކުރެއްވުމުގެ ފަރާތަށް ލެނބިވަޑައިނުގަންނަވާށެވެ. ފަހެ، ކަލޭގެފާނުގެ ކުރިފުޅުމަތީގައި ކަލޭގެފާނުގެ ވެރިރަސްކަލާނގެ ދަޢުވަތު އިއްވެވުމުގެ ބޮޑު މަސައްކަތް އެބައޮތެވެ. ﴿ٱلْمُدَّثِّرُ﴾ ގެ ނަމުން އެކަލޭގެފާނާ މުޚާޠަބުކުރެއްވީ ގާތްކަމާއި އޯގާތެރިކަން ހާމަކުރެއްވުމުގެ ގޮތުންނެވެ.

ނޯޓް

وَثِيَابَكَ فَطَهِّرْ ﴿ ٥ ﴾

ތަރުޖަމާ

އަދި ކަލޭގެފާނުގެ ފޭރާންކޮޅުތައް طاهر ކުރައްވާށެވެ! (4)

ތަފްސީރު

އެންމެހާ ނަޖިހުންނާއި، ހަޑި ތަކެތިން ކަލޭގެފާނުގެ ފޭރާންކޮޅު ޠާހިރުކުރައްވާށެވެ. ފަހެ، މުއުމިނާގެ ހިތް ރަނގަޅުވެފައި، ފޭރާން ޠާހިރުވާނެއެވެ. އެތެރެފުށާއި ބޭރުފުށް އެއްގޮތް ވާނެއެވެ. އޭނާގެ ހިތުގައި ނުބައިކަމެއް އޮތުމާއި، ފޭރާމުގައި ނަޖިހެއް ހުރުމަކީ އޭނާއާއި އެކަށީގެންވާ ކަމެއް ނޫނެވެ. އިބްނު ޒައިދް ވިދާޅުވިއެވެ. މުޝްރިކުން ޠާހިރު ނުވާކަމުގައި ވިއެވެ. އެހެންކަމުން، ރަސޫލުﷲ ﷺ އަށް ޠާހިރުވެވަޑައިގެން، އެކަލޭގެފާނުގެ ފޭރާންކޮޅު ޠާހިރުކުރެއްވުމަށް އެންގެވީއެވެ. އިބްނު ޢައްބާސް رضي الله عنه ވިދާޅުވިއެވެ. މިތާނގައި ފޭރާމުގެ ވާހަކަ ގެންނަވާފައިވަނީ ހިތާއި ނަފުސުގެ ބަދަލުގައެވެ. މާނައީ ކަލޭގެފާނުގެ ނަފުސު ކުށްފާފަތަކުން ޠާހިރުކުރައްވާށެވެ. މިބަސްފުޅަށް އެކަލޭގެފާނު ޣައިލާންގެ އަންނަނިވި ބައިތުން ދަލީލު ނެންގެވިއެވެ. فَإِنِّي بِحَمْدِ اللهِ لَا ثَوْبَ فَاجِرٍ لَبِسْتُ وَلَا مِن غَدْرَةٍ أَتَقَنَّعُ (ﷲ އަށް ޙަމްދު ހުށްޓެވެ. އަހުރެން ފާފަވެރިއެއްގެ ހެދުން ނުލަމެވެ. އަދި ޚިޔާނާތުން މޫނު ނުފޮރުވަމެވެ.) އަދި ޢަރަބިން ބުނެ އުޅެއެވެ. لَبِسَ ثَوْبَ الْعَفَافِ (އޭނާ ޢިއްފަތްތެރިކަމުގެ ހެދުން ލައިފިއެވެ.) އެބަހީ އޭނާ ނުބައި ކަންތަކާ ދުރުހެލި ވެއްޖެއެވެ. އަދި މީހަކު ޚިޔާނާތްތެރި ފާފަވެރިއަކު ކަމުގައި ވަނީނަމަ އޭނާއާއި ދިމާއަށް دَنِسَ الثِّيَابِ (ފޭރާން ހަޑި މީހާ) އޭ ބުނެ އުޅެއެވެ.

ނޯޓް

وَثِيَابَكَ فَطَهِّرْ ﴿ ٧ ﴾

ތަރުޖަމާ

އަދި ކަލޭގެފާނުގެ ފޭރާންކޮޅުތައް طاهر ކުރައްވާށެވެ! (4)

ތަފްސީރު

ނޯޓް

وَلَا تَمْنُن تَسْتَكْثِرُ ﴿ ٩ ﴾

ތަރުޖަމާ

އަދި ގިނައިން ލިބުން އެދިވަޑައިގެން (މީހަކަށް) އެއްޗެއް ނުދެއްވާށެވެ! (6)

ތަފްސީރު

އަދި އެއްވެސް މީހަކަށް އެއްޗެއް ދެއްވާފައި، އެދެއްވި އެއްޗެއް ގިނަ ކަމުގައި ނުބައްލަވާށެވެ. އެހެނީ، ދީލަތީ މީހާ ދެކެނީ އޭނާ ދޭ އެއްޗެއް ގިނަ ކަމުގައި ވިޔަސް އެ މަދުކަމުގައެވެ. އިބްނު ޢައްބާސް رضي الله عنه ވިދާޅުވިއެވެ. "ދެއްވި އެއްޗަކަށް ވުރެ ގިނައިން އެދިވަޑައިގެން އެއްޗެއް ނުދެއްވާށެވެ." ތަފްސީރު ޢިލްމުވެރިން ވިދާޅުވިއެވެ. މިއީ ނަބިއްޔާ ﷺ އަށް ޚާއްޞަ ސިފައެކެވެ. ހަދިޔާއެއް ދީފައި އެއަށް ވުރެ ގިނައިން ލިބުން އުއްމީދުކުރުމަކީ އެއްވެސް މީހަކަށް މައްސަލައެއް އޮތް ކަމެއް ނޫނެވެ. އެހެންނަމަވެސް އެއީ ނަބީކަމުގެ މަޤާމާ އެކަށީގެންވާ ކަމެއް ނޫނެވެ. އެހެނީ ދުނިޔެއަކީ އެބޭކަލުންގެ މަޤްޞަދާއި ލަނޑުދަނޑި ކަމުގައި ހެއްދެވުމަށް ވުރެ ނަބީބޭކަލުން މަޤްޞަދު މަތިވެރިއެވެ. އެހެން މީހުން، މިފަދައިން އުއްމީދު ކުރުމަކީ އެބައިމީހުންނަށް ހުއްދަ ކަމެކެވެ. ނަބިއްޔާ ﷺ ގެ ބަސްފުޅު "تَهَادُوا تَحَابُّوا‏.‏" – (الأدب المفرد للبخاري، كتاب التّصرّف العامّ، بَابُ قَبُولِ الْهَدِيَّةِ) (ތިޔަބައިމީހުން އެއްބަޔަކު އަނެއް ބަޔަކަށް ހަދިޔާ ދޭށެވެ. ތިޔަބައިމީހުން އެއްބަޔަކު އަނެއް ބަޔަކަށް ލޯބިވާނެއެވެ.) (އަލްބުޚާރީގެ އަލްއަދަބުލް މުފްރަދު، ޙަދީޘު: 594) ވަނީ މިކަމުގެ ތެރެއިންނެވެ.

ނޯޓް

عَلَى ٱلْكَـٰفِرِينَ غَيْرُ يَسِيرٍ ﴿ ١٣ ﴾

ތަރުޖަމާ

كافر ންގެ މައްޗަށް ފަސޭހަކަމެއް ނުވާ ދުވަހެކެވެ. (10)

ތަފްސީރު

އެދުވަސް ގަދަފަދަ، އުނދަގޫވެގެންވާ ދުވަހަކަށް ވާނީ ކާފިރުންނަށެވެ. ހުރިހާ މީހުންނަކަށް ނޫނެވެ. ޙިސާބުބައްލަވާ ހިނދު އެބައިމީހުންނާ ގިނަ ސުވާލުތަކެއް ކުރައްވައި، އެބައިމީހުންގެ މޫނުތައް އަނދިރިވެ، އެންމެހާ މީސްތަކުންގެ ކުރިމަތީގައި އެބައިމީހުން ބޭޒާރުވާނެތީއެވެ. އަނެއްކޮޅުން މުއުމިނުން ތިބޭނީ ރަޙްމާނުވަންތަ ރަސްކަލާނގެ ޢަރުޝީގެ ހިޔަލުގައެވެ. ފަހެ، އެދުވަހުގެ އުނދަގޫކަން ކާފިރުންނަށް މަޙްދޫދުކުރެއްވުމުގެ މާނައަކީ އެދުވަސް މުއުމިނުންނަށް ފަސޭހަވުމެވެ. މިއާޔަތް އައިސްފައި މިވަނީ ރަސޫލުﷲ ﷺ އަށް ކެތްތެރިވެވަޑައިގަތުމަށް އަމުރުކުރެއްވުމަށް ފަހުގައެވެ. އެކަލޭގެފާނަށް ކުރިމަތިވާ އުނދަގޫތަކަށް ކެތްކުރެއްވުމަށް އެންގެވި ސަބަބު ބަޔާންކުރެއްވުމުގެ ގޮތުންނެވެ. އެކަލާނގެ ވަޙީކުރައްވާ ފަދައެވެ. މުޙައްމަދު ﷺ އެވެ! އެބައިމީހުންގެ ދުއްތުރާތަކަށް ކަލޭގެފާނު ކެތްތެރިވެވަޑައިގަންނަވާށެވެ. ފަހެ، އެބައިމީހުންގެ ކުރިމަތީގައި ވަނީ ނުބައިކަން ބޮޑު، ގަދަފަދަވެގެންވާ ދުވަހެކެވެ. އެބައިމީހުންގެ ފާފަވެރިކަމާއި، އެބައިމީހުން ކުރި ދުއްތުރާލުގެ ޖަޒާ އެދުވަހު އެބައިމީހުންނަށް ލިބޭނެއެވެ. އަދި ކަލޭގެފާނުގެ ކެތްތެރިކަމުގެ ޖަޒާ ކަލޭގެފާނަށް ލިބިވަޑައިގަންނަވާނެއެވެ. ދެން، އަބާއްޖަވެރި ފާފަވެރިޔާ، އަލްވަލީދު ބިން އަލްމުޣީރާއާއި ދިމާއަށް ވާހަކަ ބަދަލުކުރައްވައި އޭނާއަށް ވަކިން ޚާއްޞަ ޢަޛާބެއްގެ ވަޢީދުކުރައްވައެވެ. އެއީ އޭގެ ބިރުވެރިކަމާއި، ގަދަފަދަކަން، ބަޔާންކުރެވޭ ވަރަށްވުރެ މަތީ ދަރަޖައިގައިވާ ޢަޛާބެކެވެ. ސަބަބަކީ، އޭނާ ޤުރްއާން އަޑުއަހައި، އެއީ ރަޙްމާނުވަންތަ ރަސްކަލާނގެ ކަލާމްފުޅުކަން ޔަޤީންކުރިއެވެ. އެހެނެއްކަމަކު، ފުންކޮށް ވިސްނައި، ނުބައި މަކަރުވެރި ރޭވުމަށްފަހު، ވެރިކަމުގެ އެދުމުގައި ޤުރްއާނާ ބެހޭގޮތުން އަގެއްނެތް ނިކަމެތި ވާހަކަތެއް ދެއްކިއެވެ. ފަހެ، ކާފިރުކަމުގެ ބޮޑުން ރުއްސުމަށްޓަކައި ޤުރްއާނަކީ ސިހުރުގެ ބާވަތެއް ކަމުގައި އޭނާ ބުންޏެވެ. އެކަލާނގެ ވަޙީކުރައްވަނީ

ނޯޓް

وَبَنِينَ شُهُودًا ﴿ ١٦ ﴾

ތަރުޖަމާ

އަދި ގިނަވެގެންވާ މުދަލާއި ކައިރީގައި ތިބޭނެ ފިރިހެންދަރިން، ތިމަންރަސްކަލާނގެ އޭނާޔަށް ދެއްވީމެވެ. (12-13)

ތަފްސީރު

މުޙައްމަދު ﷺ އެވެ! އެކަނިވެރި ޙާލުގައި އޭނާގެ މައިމީހާގެ ބަނޑުގައި ތިމަންރަސްކަލާނގެ އޭނާ ހެއްދެވި އަބާއްޖަވެރިޔާ ތިމަންރަސްކަލާނގެއަށް ދޫކޮށްލައްވާށެވެ. އެއްވެސް މުދަލެއް، ދަރިއެއް، އެހީތެރިއެއް އަދި ބާރުވެރިއެއް އޭރު އޭނާއަށް ނެތެވެ. ދެން ތިމަންރަސްކަލާނގެ އޭނާއަށް ގިނަގުނަވެގެންވާ މުދާ ދެއްވައި، ގިނަ ދަރިން ދެއްވީމެވެ. ފަހެ، އޭނާއަށް، އަހާއި، ޖަމަލާއި، ބަކަރިއާއި، ދަނޑުގޮވާމާއި، ފެހިކަން ގަދަ ބަގީޗާތައް ފަދަ ތަނަވަސްވެ ފެތުރިގެންވާ މުދާ ދެއްވީމެވެ. އިބްނު ޢައްބާސް رضي الله عنهما ވިދާޅުވިއެވެ. އޭނާގެ މުދާ މައްކާއާއި ޠާއިފާ ދެމެދު ފެތުރިފައި ވެއެވެ. ފިނި މޫސުމާ ހޫނު މޫސުމުގައިވެސް އޭނާގެ ބަގީޗާތަކުގެ މަންފާ މެދު ނުކެނޑެއެވެ. ﴿وَبَنِينَ شُهُودًا﴾ އަދި ކައިރީގައި ތިބޭނެ ދަރިން އޭނާއަށް ދެއްވީމެވެ. އޭނާގެ ދިހަ ދަރިން ތިއްބެވެ. އޭނާ ރަށުގައި ހުއްޓަސް އަދި ދަތުރުމަތީގައި ވިޔަސް، އެދަރިން އޭނާއާއި ވަކިނުވެއެވެ. އެދަރިންގެ ސަބަބުން އޭނާގެ އެކަނިވެރިކަން ފިލައެވެ. އެ ދަރިންގެ ތެރެއިން ތިން މީހަކު އިސްލާމްވިއެވެ. އެއީ ޚާލިދު رضي الله عنه އާއި، އަލްވަލީދު رضي الله عنه އާއި ހިޝާމް رضي الله عنه އެވެ. ޚާލިދު އަކީ سيف الله (މާތް ﷲގެ ކަނޑި) ގެ ނަންދެވިފައިވާ، މުސްލިމުންގެ އެންމެ ހިތްވަރުގަދަ އެއް ބަޠަލެވެ. އެއީ މަޝްހޫރު ޚާލިދު ބިން އަލްވަލީދު رضي الله عنه އެވެ.

ނޯޓް

كَلَّآ ۖ إِنَّهُۥ كَانَ لِـَٔايَـٰتِنَا عَنِيدًا ﴿ ١٩ ﴾

ތަރުޖަމާ

ހަމަހިލާ އެހެންނަކުން ނުވާނެއެވެ. ހަމަކަށަވަރުން، އޭނާވީ، ތިމަންރަސްކަލާނގެ آية ތަކަށް ދެކޮޅުހަދާ މީހެއް ކަމުގައެވެ. (16)

ތަފްސީރު

كَلَّآ އަކީ ކަމެއް ހުއްޓާލައި އެކަމުން ދުރުވެގަތުމަށް އަންގައި ބުނެވޭ ބަހެކެވެ. މާނައީ އެ ނުލަފާ ފާފަވެރިޔާ އެނުބައި ދަހިވެތިކަން ދޫކޮށްލާށެވެ. ހަމަހިލާ އޭނާ އެދޭ ކަންތައް އޭނާއަށް ނުވާނެއެވެ. އޭނާއަކި އޭނާގެ ވެރިރަސްކަލާނގެއާ ދެކޮޅުވެރި، އެކަލާނގެ ރަސޫލާ ދޮގުކުރާ، ޙައްޤަށް އިންކާރުކުރާ ކާފިރަކަށް ވީތީއެވެ. ދެން، އުރެދުމުގައި ޙައްދު ފަހައަނައަޅައި ދިއުމުގައި އެޙާލުގައި ހުރެ، އޭނާއަށް އިތުރުކޮށްދެއްވުމަށް އޭނާ ދަހިވެތި ވަނީ ކޮންފަދައަކުން ހެއްޔެވެ؟ އިސްވެދިޔަ އާޔަތުގައި ثُمَّ ބޭނުންކުރެވިފައި އެވަނީ އެއީ އެކަމާ ޢަޖާއިބުވެ ދެކޮޅު ހަދަންޖެހޭ ވަރުގެ ކަމެއްކަން އެންގެވުމަށެވެ. މީހަކު އަނެކާއާ ދިމާއަށް ބުނާ ފަދައިންނެވެ. "أنزلتك ضيفا في داري وأحسنت إليك غاية الإحسان والإكرام، ثم أنت تشتمني" (އަހުރެންގެ ގޭގައި ތިބާ މެހުމާނެއްގެ ގޮތުގައި ބަހައްޓައި، ތިބާއަށް ނިހާޔަތަށް އިޙްސާންތެރިވީމެވެ. ދެންވެސް، ތިބާ އަހުރެންނާ ދިމާއަށް ހުތުރު އެއްޗެތި ކިޔަނީ އެވެ.) ދެން، އޭނާއަށް، ގަދަފަދަވެގެންވާ ބިރުވެރި ވަޢީދުގެ ބަސް އިއްވަވަމުން އެކަލާނގެ ވަޙީކުރައްވަނީ

ނޯޓް

إِنْ هَـٰذَآ إِلَّا قَوْلُ ٱلْبَشَرِ ﴿ ٢٨ ﴾

ތަރުޖަމާ

آدم ގެދަރިންގެ ބަސްކަމުގައި މެނުވީ މި قرآن ނުވެއެވެ. (25)

ތަފްސީރު

އެއީ މުޙައްމަދު ﷺ ހިތްތަކަށް ކެހިދެއްވަން ބޭނުންކުރައްވާ، އާދަމުގެ ދަރިންގެ ބަސްކަމުގައި މެނުވީ ނުވެއެވެ. އޭނާ އެހެން ބުނީ ޤައުމުގެ ތަޢައްޞުބާއި، ޖާހިލިއްޔަތުގެ ޖޯޝުގައެވެ. އަލްވަލީދު ބިން އަލްމުޣީރާގެ ވާހަކަ ރިވާވެގެން ވެއެވެ. ރަސޫލުﷲ ﷺ ނަމާދުގައި ކިޔަވައިވިދާޅުވާން ހުންނަވަނިކޮށް އެކަލޭގެފާނުގެ ކައިރިން އަލްވަލީދު ބިން އަލްމުޣީރާ ދިޔައެވެ. އަދި އެކަލޭގެފާނުގެ ކިޔަވައިވިދާޅުވުން އަޑުއަހައި އޭނާއަށް ފުން އަސަރެއް ކުރިއެވެ. އޭނާއަކީ އޭނާގެ ޤައުމުގެ ޒަޢީމެކެވެ. ދެން އޭނާގެ ޤައުމު ކަމުގައިވާ ބަނޫމަޚްޒޫމުގެ މަޖިލީހަށް އައިސް އޭނާ ބުންޏެވެ. އަހުރެން މުޙައްމަދު ﷺ ގެ ކިބައިން ރީތިކަން ބޮޑު ޢަޖާއިބެއް ފަދަ ބަސްތަކެއް އަޑުއަހައިފީމެވެ. މާތް ﷺ ގަންދީ ބުނަމެވެ. އެއީ އިންސާނުންގެ ބަސްތަކެއް ނޫނެވެ. އަދި ޖިންނީންގެ ބަސްތަކެއްވެސް ނޫނެވެ. އެއީ ޅެމެއް ނޫނެވެ. ސިހުރެއް ނޫނެވެ. އަދި ކާހިނުންގެ ބަސްތަކެއް ވެސް ނޫނެވެ. އެބަސްތައް އިންސާނުންގެ ބަސްތަކާ ވައްތަރެއް ނޫނެވެ. ހަމަކަށަވަރުން އެބަސްތަކުގައި ފޮނިކަމެއް ވެއެވެ. އޭގައި ޒީނަތްތެރިކަމެއް ވެއެވެ. ހަމަކަށަވަރުން އޭގެ މަތީ ބަޔަކީ މޭވާ އަޅާ ގަހެކެވެ. އަދި އޭގެ ތިރީ ބައިގައި ފެންގިނަވެފައި ފަސްގަނޑު ރަނގަޅެވެ. އެބަސްތައް ވަނީ ހުރިހާ ބަހަކަށްވުރެ މަތީގައެވެ. އެއްވެސް ބަހަކަށް އެބަސްތަކަށްވުރެ މައްޗަށް ނޭރޭނެއެވެ. ދެން އޭނާގެ ގެއަށް އޭނާ ހިނގައްޖެއެވެ. ދެން ޤުރައިޝުވަންހައިގެ މީހުން ބުންޏެވެ. އަލްވަލީދު އޭނާގެ ދީން ދޫކޮށްލައިފިއެވެ. ޤުރައިޝުން އެކުގައި އެބައިމީހުންގެ ދީން ދޫކޮށްލާނެކަން ކަށަވަރެވެ. އޭރު އަބޫޖަހުލު ނެތެވެ. އޭނާ އައިސް ޤައުމުގެ މީހުންގެ ވާހަކަ އަޑުއެހުމަށް ފަހު ބުންޏެވެ. ތިޔަބައިމީހުންގެ ފަރާތުން އަހުރެން އޭނާގެ ކަންތައް ހަމަޖައްސާނަމެވެ. ދެން އަބޫޖަހުލު ގޮސް އަލްވަލީދު ކައިރީގައި އިށީނުމުން އޭނާ ބުންޏެވެ. އަޚުގެ ދަރިޔާއެވެ! ތިބާ މާ ހިތާމަވެރިކޮށް ފެންނަނީ ކީއްވެ ހެއްޔެވެ؟ އަބޫޖަހުލު ބުންޏެވެ. އަހުރެން ހިތާމަވެރި ނުވާނީ ކިހިނެއް ހެއްޔެވެ؟ އަހުރެން މިހާރު އައިއިރު ތިބާގެ ޤައުމުގެ މީހުން ތިބީ ތިބާއަށް ދޭން މުދާ އެއްކުރާށެވެ. އެބައިމީހުން ދަޢުވާކުރަނީ، މުޙައްމަދު ﷺ ދެއްވާ ކާނާއާއި މުދަލުގެ ބޭނުމުގައި ތިބާ އަމިއްލަ ދީން ދޫކޮށް މުޙައްމަދު ﷺ ގެ ދީނަށް ވަދެއްޖެ ކަމުގައެވެ. އެހިނދު އަލްވަލީދު ރުޅިއައިސްފައި ބުންޏެވެ. ހަމަކަށަވަރުން އެބައިމީހުން ހެދީ ދޮގެވެ. އަހުރެންނީ އެބައިމީހުންގެ ތެރެއިން މުދަލާއި ދަރިން އެންމެ ގިނަ އެކަކުކަން ޤުރައިޝު ވަންހައިގެ މީހުންނަށް ނޭނގެނީ ހެއްޔެވެ؟ މުޙައްމަދު ﷺ އާއި އެކަލޭގެފާނުގެ އަޞްޙާބުންގެ އަތްޕުޅުގައި ކޮއްތާއި މުދާ އިތުރަށް ހުންނަން، އެބޭކަލުން ބަނޑުފުރުނީ ހެއްޔެވެ؟ ދެން އޭނާ އަބޫޖަހުލަށް ބުންޏެވެ. އަހުރެންނަށް އެބައިމީހުން އެއްކޮށްދޭށެވެ. ދެން އަބޫޖަހުލު އެބައިމީހުން އެއްކުރިއެވެ. ދެން އަލްވަލީދު އައިސް އެބައިމީހުންނަށް ބުންޏެވެ. މުޙައްމަދު ﷺ އަކީ ކާހިނެއް ކަމުގައި ތިޔަބައިމީހުން ދަޢުވާ ކުރަމުއެވެ. ފަހެ، ކާހިނުން ކުރާ މަސައްކަތް އެކަލޭގެފާނު ކުރައްވަނިކޮށް ތިޔަބައިމީހުން ދުށީމު ހެއްޔެވެ؟ އަދި އެކަލޭގެފާނަކީ ޅެންވެރިއަކު ކަމުގައި ތިޔަބައިމީހުން ދަޢުވާކުރަމުއެވެ. އެކަލޭފާނު ޅެން ހައްދަވަނިކޮށް ތިޔަބައިމީހުން ދުށީމު ހެއްޔެވެ؟ އަދި އެކަލޭގެފާނަކީ ދޮގުވެރިޔަކު ކަމުގައި ތިޔަބައިމީހުން ދަޢުވާކުރަމުއެވެ. ދުވަހަކުވެސް އެކަލޭގެފާނު އިތުރުފުޅު ހެއްދެވިކަން ތިޔަބައިމީހުނންނަށް އެނގިފައިވޭ ހެއްޔެވެ؟ އެއިން ކޮންމެ ސުވާލެއްގެ ޖަވާބުގައި ވެސް އެބައިމީހުން ބުނީ އަޅަމެންގެ ވެރިރަސްކަލާކޯއެވެ! ނޫނެކެވެ. ދެން އެބައިމީހުން ބުންޏެވެ. އެހެންކަމުގައި ވަނީނަމަ، އެކަލޭގެފާނަކީ ކޮންކަހަލަ ބޭކަލެއް ހެއްޔެވެ؟ އޭނާ ބުންޏެވެ. އަހުރެން ވިސްނަން ވަގުތުކޮޅެއް ދޭށެވެ. ދެން ވިސްނާފައި އޭނާ ބުންޏެވެ. ޤުރައިޝު ވަންހައިގެ މީހުންނޭވެ! ތިޔަބައިމީހުން އެކަލޭގެފާނާ މެދު ބުނި ބަސްތަކުގެ ތެރެއިން އެންމެ ގާތްކުރާ ބަހަކީ އެކަލޭގެފާނަކީ ޅެންވެރިއެއް ކަމުގައި ބުނާ ބަހެވެ. އެކަލޭގެފާނު ބައްޕައާއި ދަރި އަދި މީހާއާއި އޭނާގެ ޢާއިލާ ވަކިކުރައްވާތަން ތިޔަބައިމީހުން ނުދެކެމުހެއްޔެވެ؟ އެކަލޭގެފާނު އެ ވިދާޅުވާ ތަކެއްޗަކީ ސިހުރު ފިޔަވައި އެހެން އެއްޗެއް ނޫނެވެ. އެ ވާހަކަތައް އެކަލޭގެފާނު ނެންގެވީ ބާބިލްގެ މީހުންގެ ކިބައިންނެވެ. ދެން އޭނާ އެ ދެއްކި ވާހަކައާމެދު ވީ އުފަލުން އެމަޖިލިސް ގުގުމައިގެން ދިޔައެވެ. އަދި އެބައިމީހުން ނުކުމެގެން ދިޔައީ އޭނާ ހުށަހެޅި ޚިޔާލާމެދު ހިތްހަމަޖެހިގެންނެވެ. އަދި އެބައިމީހުން އޭނާއަކީ އެބައިމީހުން ޒައީމުގެ ގޮތުގައި ބެހެއްޓިއެވެ. ދެން، އޭނާއާ ބެހޭގޮތުން ﴿ذَرْنِى وَمَنْ خَلَقْتُ وَحِيدًا﴾ އިން ފެށިގެން މިއާޔަތްތައް ބާވައިލެއްވިއެވެ.

ނޯޓް

وَمَا جَعَلْنَآ أَصْحَـٰبَ ٱلنَّارِ إِلَّا مَلَـٰٓئِكَةً ۙ وَمَا جَعَلْنَا عِدَّتَهُمْ إِلَّا فِتْنَةً لِّلَّذِينَ كَفَرُوا۟ لِيَسْتَيْقِنَ ٱلَّذِينَ أُوتُوا۟ ٱلْكِتَـٰبَ وَيَزْدَادَ ٱلَّذِينَ ءَامَنُوٓا۟ إِيمَـٰنًا ۙ وَلَا يَرْتَابَ ٱلَّذِينَ أُوتُوا۟ ٱلْكِتَـٰبَ وَٱلْمُؤْمِنُونَ ۙ وَلِيَقُولَ ٱلَّذِينَ فِى قُلُوبِهِم مَّرَضٌ وَٱلْكَـٰفِرُونَ مَاذَآ أَرَادَ ٱللَّهُ بِهَـٰذَا مَثَلًا ۚ كَذَٰلِكَ يُضِلُّ ٱللَّهُ مَن يَشَآءُ وَيَهْدِى مَن يَشَآءُ ۚ وَمَا يَعْلَمُ جُنُودَ رَبِّكَ إِلَّا هُوَ ۚ وَمَا هِىَ إِلَّا ذِكْرَىٰ لِلْبَشَرِ ﴿ ٣٤ ﴾

ތަރުޖަމާ

އަދި ނަރަކައިގެ ބަނޑޭރިން ކަމުގައި، ތިމަންރަސްކަލާނގެ ملائكة ން މެނުވީ ނުލައްވަމެވެ. އަދި كافر ވި މީހުންނަށް امتحان އެއްކަމުގައި މެނުވީ އެ ملائكة ންގެ عدد ނުލައްވަމެވެ. (އެއީ) ފޮތް ލިބުނު މީހުންނަށް يقين ވުމަށާއި، އަދި إيمان ވި މީހުންގެ إيمان ކަން އިތުރުވުމަށާއި، އަދި ފޮތް ލިބުނު މީހުންނާއި إيمان ވި މީހުން شك ނުކުރުމަށްޓަކައެވެ. އަދި އެއުރެންގެ ހިތްތަކުގައި ބަލިމަޑުކަމެއްވާ މީހުންނާއި، كافر ން ބުނުމަށްޓަކައެވެ. މި مثال ން اللَّه އިރާދަކުރެއްވީ ކޮންއެއްޗެއް ބާވައެވެ؟ އެފަދައިން اللَّه އިރާދަކުރައްވާ މީހަކު މަގުފުރައްދަވަތެވެ. އަދި އެކަލާނގެ އިރާދަކުރައްވާ މީހަކަށް ތެދުމަގު ދައްކަވަތެވެ. އަދި ކަލޭގެފާނުގެ ވެރިރަސްކަލާނގެ لشكر ގެ عدد، އެކަލާނގެ މެނުވީ ދެނެވޮޑިގެން ނުވެތެވެ. އަދި آدم ގެދަރިންނަށް عبرة ތެރި ހަނދާންކޮށްދިނުމެއް ކަމުގައި މެނުވީ، އެ ނަރަކަ ނުވެތެވެ. (31)

ތަފްސީރު

ނަރަކައިގެ ބަނޑޭރިންނަކީ ގަދަފަދަ ވަރުގަދަ މަލާއިކަތުން ކަމުގައި މެނުވީ ތިމަންރަސްކަލާނގެ ނުލައްވަމެވެ. ދުނިޔޭ އެންމެން ވިޔަސް އެއިން އެންމެ ބޭކަލަކާ ކުރިމަތިލުމުގެ ބާރު ލިބިގެން ނުވެއެވެ. އޭނާ އެބޭކަލުންނާ ހިފަން އަދި އެބޭކަލުން އޭނާޔާ ހިއްޕަވަން އެބޭކަލުންނީ އިންސާނުންނެއް ނޫނެވެ. އެއިން ބޭކަލެއްގެ ބާރުގަދަ ވަރީ، އެއިން ބޭކަލެއްގެ އަތްތިލަފުޅު މަތީގައި ފަރުބަދަ އުފުއްލަވައެވެ. ޖިބްރީލު عليه السلام ގެ ފިޔަފުޅު މަތީގައި ލޫޠު عليه السلام ގެ ޤައުމުގެ އަވަށްތައް އުފުއްލަވައި އެރަށްތައް ބަންޑުންޖެއްސެވި ފަދައިންނެވެ. އެބޭކަލުންގެ ޢަދަދު (ނަވާރަ) އެއީ ފާފަވެރި ކާފިރުންނަށް އިމްތިޙާނެއް ކަމުގައި މެނުވީ ތިމަންރަސްކަލާނގެ ނުލައްވަމެވެ. އެޢަދަދު މަދުކަމަށް ދެކި އެބައިމީހުން މަލާމާތްކޮށް ފުރައްސާރަކުރުމަށްޓަކައެވެ. އޭގެތެރެއިން ބައެއް މީހުން މިހެންވެސް ބުނެފައި ވެއެވެ. އެހާ މަދު ޢަދަދެއްގެ ބޭކަލުން ނަރަކައިގެ އެންމެންނަށް ޢަޛާބުދެއްވާނީ ކިހިނަކުން ހެއްޔެވެ؟ ﴿لِيَسْتَيْقِنَ الَّذِينَ أُوتُوا الْكِتَابَ وَيَزْدَادَ الَّذِينَ آمَنُوا إِيمَانًا ۙ وَلَا يَرْتَابَ الَّذِينَ أُوتُوا الْكِتَابَ وَالْمُؤْمِنُونَ﴾ މުޙައްމަދު ﷺ ގެ ތެދުކަމާއި، ޤުރްއާނަކީ މާތް ﷲ ބާވައިލެއްވި ފޮތެއްކަން އަހުލުކިތާބީން ޔަޤީންކުރުމަށްޓަކައެވެ. އެބައިމީހުންގެ މައްޗަށް ބާވައިލެއްވި ފޮތްތަކުން އެ ޢަދަދު ފެންނާތީއެވެ. އަދި އަހުލުކިތާބީން އެ ޢަދަދު ޤަބޫލުކުރާ ތަން ފެނުމުން މުއުމިނުން މާތް ﷲއާއި އެކަލާނގެ ރަސޫލާ ﷺ ތެދުކުރުން އިތުރަށް ވަރުގަދަ ވުމަށެވެ. އަދި އަހުލުކިތާބީންނާއި މުއުމިނުން އެ މަލާއިކަތުންގެ ޢަދަދާ މެދު ޝައްކުނުކުރެއެވެ. މިއީ ކުރިން އައި ވާހަކަ އިތުރަށް ގަދަކުރެއްވުމަށް ގެންނަވާފައިވާ ބަސްފުޅެއް ފަދައެވެ. މިއީ ޤުރްއާނުގެ މުޢުޖިޒާތްތަކުގެ ތެރެއިން މުޢުޖިޒާތެކެވެ. މުޝްރިކުން އެޢަދަދަށް ފުރައްސާރަކޮށް މަލާމާތްކުރިއިރު، އަހުލުކިތާބީން އެޢަދަދު ޔަޤީންކޮށްދިނީތީއެވެ. ﴿وَلِيَقُولَ الَّذِينَ فِي قُلُوبِهِم مَّرَضٌ وَالْكَافِرُونَ مَاذَا أَرَادَ اللَّـهُ بِهَـٰذَا مَثَلًا﴾ އަދި އެބައިމީހުންގެ ހިތްތަކުގައި މުނާފިޤުކަމުގެ ބަލިމަޑުކަންވާ މުނާފިޤުންނާއި، މައްކާގެ އަހުލުވެރިންގެ ތެރެއިން ކާފިރުން މިފަދައިން ބުނުމަށްޓަކައެވެ. މިވާހަކައިން މާތް ﷲ އިރާދަކުރައްވަނީ ކޮންކަމެއް ހެއްޔެވެ؟ މާތް ﷲ ނަރަކާއި އެތަނުގެ ނަވާރަ ބަނޑޭރިންގެ ވާހަކައިން އަހަރުމެން ބިރުގަންނަވަނީ ކީއްވެހެއްޔެވެ؟ އެބައިމީހުންނަށް ރައްދުދެއްވަމުން މާތް ﷲ ވަޙީކުރައްވަނީ ﴿ كَذَ‌ٰلِكَ يُضِلُّ ٱللَّهُ مَن يَشَآءُ وَيَهْدِى مَن يَشَآءُ ۚ ﴾ މާތް ﷲ ޤުރައިޝު ވަންހައިގެ މުޝްރިކުން މަގުފުރެއްދެވި ފަދައިން، އެކަލާނގެ މަގުފުރައްދަވަން އިރާދަކުރައްވާ މީހަކު މަގުފުރައްދަވައެވެ. އަދި އެކަލާނގެ ތެދުމަގު ދައްކަވަން އިރާދަކުރައްވާ މީހަކަށް ތެދުމަގު ދައްކަވައެވެ. ފަހެ، ރަނގަޅުކަމާއި ހެޔޮލަފާކަމަށް ތައްޔާރު، ތަޤުވާވެރި ސާފު ހިތް، އެކަލާނގެ މޮޅަށް ދެނެވޮޑިގެން، އެ ހިތަށް ތެދުމަގު ދައްކަވައެވެ. އަދި ސީދާ މަގުން ކައްސާލާފައިވާ ފާސިދު ހިތް އެކަލާނގެ މޮޅަށް ދެނެވޮޑިގެން ހަވާނަފުސާއި، ޝައީޠާނާގެ ހެއްލުމަށް އެކަލާނގެ އެ ހިތް ދޫކޮށްލައްވައެވެ. ﴿وَمَا يَعْلَمُ جُنُودَ رَبِّكَ إِلَّا هُوَ ۚ وَمَا هِيَ إِلَّا ذِكْرَىٰ لِلْبَشَرِ﴾ އަދި މަލާއިކަތުންގެ ޢަދަދާއި، އެބޭކަލުންގެ ބާރާއި ގިނަކަމާއި، އެބޭކަލުންގެ ހަށިތަކުގެ ބިޔަކަން ޢާލަމްތަކުގެ ވެރިރަސްކަލާނގެ މެނުވީ ދެނެވޮޑިގެން ނުވެއެވެ. މިއީ، މުޙައްމަދު ﷺ ގެ ވެރިރަސްކަލާނގެއަށް ނަވާރަ އެހީތެރިން މެނުވީ ނުވޭހޭ ބުނެ އަބޫޖަހުލު ދެއްކި ވާހަކައަށް ދެއްވާފައިވާ ރައްދެކެވެ. ފަހެ، މާތް ﷲ ބަޔާންކުރައްވާފައި މިވަނީ ޢިއްޒަތްތެރިކަމާއި، މަތިވެރިވަންތަކަމުގެ ވެރިރަސްކަލާނގެއަށް މެނުވީ އެބައިމީހުންގެ ޢަދަދު އެނގިގެން ނުވާ ކަމުގައެވެ. އަދި ޖައްބާރުވަންތަ ރަސްކަލާނގެ ތިޔަބައިމީހުންނަށް ސިފަކޮށްދެއްވި ނަރަކައަކީ ޚަލްޤުތަކުންނަށް ނަސޭހަތަކާއި ހަނދުމަކޮށްދިނުމެއް ކަމުގައި މެނުވީ ނުވެއެވެ. އެބައިމީހުން މާތް ﷲގެ ޢުޤޫބާތާއި ޢަޛާބަށް ބިރުވެތިވެ އުރެދުމާއި ފާފައިން އެބައިމީހުން ދުރުހެލިވުމަށެވެ.

ނޯޓް