chapter

069

ٱلْحَآقَّةُ ﴿ ١ ﴾

ތަރުޖަމާ

ކަށަވަރުވެގެންވާ قيامة ދުވަހެވެ. (1)

ތަފްސީރު

ނޯޓް

وَأَمَّا عَادٌ فَأُهْلِكُوا۟ بِرِيحٍ صَرْصَرٍ عَاتِيَةٍ ﴿ ٦ ﴾

ތަރުޖަމާ

އަދި عاد ބާގައިމީހުން ދަންނާށެވެ! ފަހެ، ގަދަފަދަ ފިނިވަޔަކުން އެއުރެން ހަލާކު ކުރެއްވިއެވެ. (6)

ތަފްސީރު

ޢާދުބާގައިގެ މީހުން ދަންނާށެވެ. ފަހެ މާތް ﷲ އެބައިމީހުން ނެތިކުރެއްވީ ގަދަފަދަ ވައިންނެވެ. އެއީ ބިރުވެރި އަޑެއް ހުރި، މީސްތަކުން މަރުވާވަރުގެ ގަދަ ފިނިކަން ހުރި ވައެވެ. އެއީ الدَّبُورއެވެ. ރަސޫލުﷲ ﷺ ގެ އަންނަނިވި ޙަދީޘުގައި އެފަދައިން އައިސްފައި ވާތީއެވެ. عَنِ ابْنِ عَبَّاسٍ ـ رضى الله عنهما ـ عَنِ النَّبِيِّ صلى الله عليه وسلم قَالَ: ‏"‏ نُصِرْتُ بِالصَّبَا، وَأُهْلِكَتْ عَادٌ بِالدَّبُورِ‏"‏‏.‏ (صحيح البخاري، كتاب بدء الخلق، باب مَا جَاءَ فِي قَوْلِهِ: {وَهْوَ الَّذِي أَرْسَلَ الرِّيَاحَ نُشُرًا بَيْنَ يَدَيْ رَحْمَتِهِ}) (އިބްނު ޢައްބާސް رضي الله عنه ގެ އަރިހުން ރިވާވެގެން ވެއެވެ. ނަބިއްޔާ ﷺ ޙަދީޘުކުރެއްވިއެވެ. "އިރުންޖެހޭ މަޑުވައި ރޯޅިން ތިމަންކަލޭގެފާނަށް ނަޞްރުދެއްވިއެވެ. އަދި ހުޅަގުން ޖެހޭ ގަދަ ވައިން ޢާދުބާގަ ނެތިކޮށްލެއްވިއެވެ.") (ޞަޙީޙުލް ބުޚާރީ، ޙަދީޘު: 3205) ﴿عَاتِيَةٍ﴾ ގެ މާނައަކީ ފިނިކަމާއި، ބާރުމިނުގައި ޙައްދު ފަހަނައަޅާފައިވާ ވައެވެ. އިބްނު ޢައްބާސް رضي الله عنه ވިދާޅުވިއެވެ. މާތް ﷲ ދުވަހަކުވެސް ވަކި މިންގަނޑަކުން މެނުވީ ވައި ނުފޮނުއްވައެވެ. އަދި ދުވަހަކުވެސް މިންގަނޑަކުން މެނުވީ ފެން ތިކެއްވެސް ނުފޮނުއްވައެވެ. ނޫޙު عليه السلام ގެ (ޠޫފާނުގެ) ދުވަހާއި ޢާދު ގެ (ޢަޛާބުގެ) ދުވަހު މެނުވީއެވެ. ފަހެ، ފެން އެ ރައްކާކުރައްވާ މަލާއިކަތާގެ ހިފެހެއްޓުންތެރިކަމުން ބޭރުވިއެވެ. އެ ފެނުގެ މައްޗަށް އެބައިމީހުންނަށް ބާރެއް ނުފޯރުވުނެވެ. ދެން އެކަލޭގެފާނު ﴿إِنَّا لَمَّا طَغَا ٱلْمَآءُ حَمَلْنَـٰكُمْ فِى ٱلْجَارِيَةِ﴾ ކިޔަވައި ވިދާޅުވިއެވެ. އަދި ވައިގެ ކަންތައް ބަލަހައްޓަވާ މަލާއިކަތާގެ ހިފެހެއްޓުންތެރިކަމުން ވައި ބޭރުވިއެވެ. ދެން އެ ވައިގެ މައްޗަށް އެބައިމީހުންނަށް ބާރެއް ނުފޯރުވުނެވެ. ދެން އެކަލޭގެފާނު ﴿بِرِيحٍ صَرْصَرٍ عَاتِيَةٍ﴾ ކިޔަވައި ވިދާޅުވިއެވެ. (ތަފްސީރުއް ޠަބަރީ، ސޫރަތުލް ޙާއްޤާ، އާޔަތް: 6)

ނޯޓް

سَخَّرَهَا عَلَيْهِمْ سَبْعَ لَيَالٍ وَثَمَـٰنِيَةَ أَيَّامٍ حُسُومًا فَتَرَى ٱلْقَوْمَ فِيهَا صَرْعَىٰ كَأَنَّهُمْ أَعْجَازُ نَخْلٍ خَاوِيَةٍ ﴿ ٧ ﴾

ތަރުޖަމާ

އެކަލާނގެ އެއުރެންގެ މައްޗަށް ހަތްރެޔާއި، އަށްދުވާ ވަންދެން ވިދިވިދިގެން އެ ވައި ފޮނުއްވިއެވެ. ފަހެ، އެ قوم ގެމީހުން ހޭނެތިގެން ވެއްޓިފައިވާތީ ތިބާ ދެކޭނޫއެވެ. އެއުރެންނެކޭ، ހޮއިހެދިފައިވާ ކަދުރު ރުކުގެ ބުޑުތަކެކޭ އެއްފަދައެވެ. (7)

ތަފްސީރު

އޭގެ ބާރުމިނުގައި ޙައްދު ފަހަނައަޅާފައިވާ، ފަނާކުރަނިވި ވައި އެކަލާނގެ އެބައިމީހުންގެ މައްޗަށް ހަތް ރެއާއި އަށް ދުވާ ވަންދެން ފޮނުއްވިއެވެ. އެވައި ގަސްތައް މުލުން ލުހެލައި، ގެތައް ފުނޑުފުނޑުކޮށްލިއެވެ. ﴿حُسُومًا﴾ ވިދިވިދިގެން، މެދު ކެނޑުމެއް، ހުއްޓުމެއް އަދި ބާރުދެރަވުމެއް ނުވާ ގޮތުގައެވެ. ﴿فَتَرَى ٱلْقَوْمَ فِيهَا صَرْعَىٰ كَأَنَّهُمْ أَعْجَازُ نَخْلٍ خَاوِيَةٍ﴾ ޢާދުބާގައިގެ މީހުން މަރުވެގެން ބިން މައްޗަށް، އެތަން މިތަނަށް ވެއްޓިފައިވާތަން ތިބާއަށް ފެންނާއެވެ. ފީވެ، އެތެރޭގައި ހޮއި ހެދިގެން ބިންމައްޗަށް ވެއްޓިފައިވާ ކަދުރުރުކުގެ ބުޑުތަކެއް ފަދައިންނެވެ. މާތް ﷲ އެބައިމީހުން ކަދުރުރުކުގެ ބުޑުތަކެއް ފަދައިން ސިފަކުރެއްވީ، އެބައިމީހުން އިސްކޮޅުން ދިގުވެފައި، ހަށިގަނޑު ބިޔަވުމުން ކަދުރު ރުއްތަކެއް ހެން ހީވާތީއެވެ.

ނޯޓް

فَهَلْ تَرَىٰ لَهُم مِّنۢ بَاقِيَةٍ ﴿ ٨ ﴾

ތަރުޖަމާ

ފަހެ، އެއުރެންގެ ތެރެއިން ސަލާމަތްވި އެކަކުވެސް ތިބާޔަށް ފެނޭހެއްޔެވެ؟ (8)

ތަފްސީރު

އެބައިމީހުންގެ ތެރެއިން ނެތިގެން ނުގޮސް ބާކީވި އެކަކުވެސް ތިބާއަށް ފެނޭ ހެއްޔެވެ؟ އެބައިމީހުންގެ އެކަކުވެސް ބާކީނުވެ އެންމެން މަރުވެ ނެތިދިޔައީއެވެ. ޠޫފާނެއް ގަޑި ދެގަޑިއިރަށް ތަނަކަށް އަތުވެއްޖެނަމަ އެތަނެއް ފުނޑުފުނޑުކޮށް ސުންނާފަތިކޮށްލައެވެ. ދެން، ޠޫފާން އަށް ދުވަހަށް ދެމިގެންދާއިރު ވާނީ ކިހިނެއް ހެއްޔެވެ؟ އެއީ ނުކިޔަމަންތެރިކަމުގައި ޙައްދު ފަހަނައަޅައިދާ މީހުންނަށް މާތް ﷲ ދެއްވާ ޢުޤޫބާތެވެ. މާތް ﷲ އެބައިމީހުން ނެތިކުރެއްވީ ނިއުކްލިއަރ ބޮމަކުން ނުވަތަ ހައިޑްރޯޖަން ބޮމަކުން ނޫނެވެ. އެކަލާނގެ ލަޝްކަރުގެ އެންމެ އާދައިގެ އެއްބާރު ކަމުގައިވާ ފިނިގަދަ ގަދަފަދަ ވައިންނެވެ. ﴿وَلِلَّـهِ جُنُودُ ٱلسَّمَـٰوَٰتِ وَٱلْأَرْضِ ۚ﴾ (އުޑުތަކާއި، ބިމުގެ ލަޝްކަރުތައް މިލްކުވެގެންވަނީ اللَّه އަށެވެ.) ޘަމޫދުބާގައާއި، ޢާދުބާގަ ނެތިކޮށްލެއްވުމުގެ ވާހަކައަށް ފަހު ދެން ގެންނަވާފައި ވަނީ އަނިޔާވެރިކަމުގައި ޙައްދު ފަހަނައަޅައި ދިޔަ، ޖައްބާރު ފިރުޢައުނުގެ ވާހަކައެވެ. އަދި ލޫޠު عليه السلام ގެ އަބާއްޖަވެރި ފާފަވެރި ޤައުމުގެ ވާހަކައެވެ. އެކަލާނގެ ވަޙީކުރައްވަނީ

ނޯޓް

لِنَجْعَلَهَا لَكُمْ تَذْكِرَةً وَتَعِيَهَآ أُذُنٌ وَٰعِيَةٌ ﴿ ١٢ ﴾

ތަރުޖަމާ

ތަފްސީރު

އެއީ ތިމަންރަސްކަލާނގެ އެކަންތައްތައް ތިޔަބައިމީހުންނަށް ހަނދާންކޮށްދެއްވުމެއް ކަމުގައި ލެއްވުމަށްޓަކައެވެ. އަދި ކަނުލައި އަހާ ކަންފަތްތަކެއް އެވާހަކަ ކަނުލައި އެހުމަށްޓަކައެވެ. (12) އެ ޙާދިޘާއަކީ، މާތް ﷲ ފާފަވެރިންގެ ކިބައިން ބަދަލު ހިއްޕަވާގޮތް ދައްކައިދޭ، ޚަލްޤުތަކުންނަށް ނަސޭހަތަކަށާއި ޢިބްރަތަކަށް ވާ ޙާދިޘާއެއް ކަމުގައި ލެއްވުމަށެވެ. ﴿وَتَعِيَهَآ أُذُنٌ وَٰعِيَةٌ﴾ އަދި މާތް ﷲގެ ކަލާމްފުޅު ވިސްނައިގަނެ ނަސޭހަތް ލިބިގަނެ، އަޑުއެހި އެއްޗަކުން ފައިދާ ލިބިގަންނަ ކަންފަތްތަކަކުން އަޑުއަހައި ހަނދާންކުރުމަށެވެ. ﴿وَٰعِيَةٌ﴾ ގެ މާނައަކީ ނަސޭހަތްތައް އަޑުއަހައި އެ ދެނެގަތުމެވެ. އަދި އެއާއެކު ދަސްކުރަން ޖެހޭ ތަކެތި ދަސްކުރުމެވެ. ނުކިޔަމަންތެރިކަމާއި، އަނިޔާވެރިކަމުގައި ޙައްދު ފަހަނައިދިޔަ ޖައްބާރުންގެ ވާހަކައަށްފަހު ދެން މިއަންނަނީ ޤިޔާމަތްދުވަހުގެ ބިރުވެރިކަމުގެ ވާހަކައެވެ. އެކަލާނގެ ވަޙީކުރައްވަނީ

ނޯޓް

وَٱلْمَلَكُ عَلَىٰٓ أَرْجَآئِهَا ۚ وَيَحْمِلُ عَرْشَ رَبِّكَ فَوْقَهُمْ يَوْمَئِذٍ ثَمَـٰنِيَةٌ ﴿ ١٧ ﴾

ތަރުޖަމާ

އަދި ملائكة ން، އެ އުޑުގެ ކަންކޮޅުތަކުގައި ތިއްބަވާނެތެވެ. އެދުވަހުން ކަލޭގެފާނުގެ ވެރިރަސްކަލާނގެ عرش ފުޅު، އެއުރެންގެ މަތީގައި އުފުއްލަވާނީ، އަށް ملائكة ންނެވެ. (17)

ތަފްސީރު

އަދި ރަޙްމާނުވަންތަ ރަސްކަލާނގެ މަލާއިކަތުން އެއުޑުގެ ކައިރިފަށުގައި ތިއްބަވާނެއެވެ. އުޑު އެއީ އެ ބޭކަލުން ތިއްބަވާ ތަން ކަމުގައި ވާތީއެވެ. އުޑު ފަޅައިގެން ދިއުމުން އެބޭކަލުން ތިއްބަވާނީ އޭގެ އަރިމަތީގައެވެ. އަދި ޤިޔާމަތް ދުވަހު ރަޙްމާނުވަންތަ ރަސްކަލާނގެ ޢަރްޝު އުފުއްލަވާނީ މަލާއިކަތުންގެ ތެރެއިން ބިޔަ، ވަރުގަދަ އަށް މަލާއިކަތުނެވެ. އެބޭކަލުން ހައްދަވާފައިވާ ގޮތް ދެނެވޮޑިގެންވަނީ މާތް ﷲއެވެ. ޙަދީޘުގައި އައިސްފައި ވެއެވެ. عَنْ جَابِرِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ، عَنِ النَّبِيِّ صلى الله عليه وسلم قَالَ ‏ "‏أُذِنَ لِي أَنْ أُحَدِّثَ عَنْ مَلَكٍ مِنْ مَلاَئِكَةِ اللَّهِ مِنْ حَمَلَةِ الْعَرْشِ إِنَّ مَا بَيْنَ شَحْمَةِ أُذُنِهِ إِلَى عَاتِقِهِ مَسِيرَةُ سَبْعِمِائَةِ عَامٍ"‏.‏ (سنن أبي داود، كتاب السنة، باب في الجهمية) (ޖާބިރު ބިން ޢަބްދިﷲ ގެ އަރިހުން ރިވާވެގެން ވެއެވެ. ނަބިއްޔާ ﷺ ޙަދީޘުކުރެއްވިއެވެ. މާތް ﷲގެ މަލާއިކަތުންގެ ތެރޭގައި ހިމެނޭ ޢަރްޝު އުފުއްލަވާ މަލާއިކަތުންގެ ތެރެއިން މަލާއިކަތެއްގެ ވާހަކަ ކިޔައިދެއްވުމުގެ އިޒުނަ ތިމަންކަލޭގެފާނަށް ވަނީ ދެއްވާފައެވެ. އެމަލާއިކަތާގެ ކަންފަތު ފޫޅާއި ކޮނޑާ ދެމެދު ހަތް ސަތޭކަ އަހަރުގެ ރާސްތާ ވެއެވެ.) (ސުނަނު އަބީދާވޫދް، ޙަދީޘު: 4727)

ނޯޓް

يَوْمَئِذٍ تُعْرَضُونَ لَا تَخْفَىٰ مِنكُمْ خَافِيَةٌ ﴿ ١٨ ﴾

ތަރުޖަމާ

އެދުވަހުން (حساب ބެއްލެވުމަށް) ތިޔަބައިމީހުން ހުށަހަޅުއްވާނެތެވެ. ތިޔަބައިމީހުންގެ އެއްވެސްކަމެއް ވަންހަނާއެއް ނުވާނެތެވެ. (18)

ތަފްސީރު

އެބިރުވެރި ދުވަހުގެ އެ މަޤާމުގައި، ޙިސާބު ބައްލަވައި، ޖަޒާދެއްވުމަށް އެއްކައުވަންތަ، ހުރިހާ ތަކެއްޗެއް ބަލިކުރައްވާ، ރަސްރަސްކަލުންގެ ރަސްވަންތަ، ޢަޒީޒުވަންތަ، ޖައްބާރުވަންތަ ރަސްކަލާނގެ އަށް، ތިޔަބައިމީހުން ހުށަހެޅޭނެއެވެ. ތިޔަބައިމީހުންގެ ތެރެއިން އެއްވެސް މީހަކު އެކަލާނގެއަށް ވަންހަނާވެގެން ނުވެއެވެ. މިތަނުގައި ހުށަހެޅުމުގެ މާނައަކީ ބޮޑުވެގެންވާ އެއްކުރެއްވުމެވެ. ﴿وَعُرِضُوا۟ عَلَىٰ رَبِّكَ صَفًّا﴾ (އަދި ކަލޭގެފާނުގެ ވެރިރަސްކަލާނގެ ޙަޟްރަތަށް ސަފުސަފަށް އެއުރެން ހުށަހެޅޭނެތެވެ.) އިބްނު ޢުމަރު رضي الله عنه ވިދާޅުވިއެވެ. "މާތް ﷲ ތިޔަބައިމީހުންގެ ހިސާބުބެއްލެވުމުގެ ކުރިން ތިޔަބައިމީހުން އަމިއްލަ ނަފުސުތައް ޙިސާބުކުރާށެވެ. އެކަލާނގެ ތިޔަބައިމީހުން ވަޒަންކުރުމުގެ ކުރިން ތިޔަބައިމީހުންގެ ނަފުސުތައް ވަޒަންކުރާށެވެ. އަދި ބޮޑުވެގެންވާ ހުށަހެޅުމުގެ ދުވަހަށް ތިޔަބައިމީހުން ޒީނަތްތެރިވާށެވެ." (އިބްނު އަބިއްދުންޔާގެ މުޙާސަބަތުއްނަފްސި، ޙަދީޘު: 2) އުޑުތަކާއި ބިންތަކުގެ ޖައްބާރުވަންތަ ރަސްކަލާނގެ ޙަޟްރަތަށް ހުށަހެޅޭ އެ ބޮޑު ހުށަހެޅުމަށް ފަހު މީސްތަކުން ދެބަޔަކަށް ބެހިގެން ދާނެއެވެ. އެއީ ބާއްޖަވެރިންނާއި އަބާއްޖަވެރިންނެވެ. ފަހެ، އަބާއްޖަވެރިން އެބައިމީހުންގެ ފަތް ހޯދާނީ ކަނާތުންނެވެ. އަދި އަބާއްޖަވެރިން ހޯދާނީ ވާތުންނެވެ. އެހެންކަމުން މާތް ﷲ ވަޙީކުރައްވަނީ

ނޯޓް

كُلُوا۟ وَٱشْرَبُوا۟ هَنِيٓـًٔۢا بِمَآ أَسْلَفْتُمْ فِى ٱلْأَيَّامِ ٱلْخَالِيَةِ ﴿ ٢٤ ﴾

ތަރުޖަމާ

(އަންގަވާނެތެވެ.) އަރާމުލިބެނިވިގޮތުގައި، ތިޔަބައިމީހުން ކައިބޮއި އުޅޭށެވެ! ދުނިޔޭގައި ތިޔަބައިމީހުން ހޭދަކުރި ދުވަސްތަކުގައި ތިޔަބައިމީހުންކުރި ހެޔޮ عمل ތަކުގެ ޖަޒާއެއްގެ ގޮތުންނެވެ. (24)

ތަފްސީރު

ސުވަރުގޭގައިވާ ރަނގަޅު ތަކެތިންނާއި، މޭވާއިން ތިޔަބައިމީހުން ކައި އުޅޭށެވެ. އަދި އެތަނުގެ ބުއިންތަކުން، ކިލަނބުކަމެއްނެތް، ބޯން ފަސޭހަ މީރު ބުއިންތައް ބޯށެވެ. ތިޔަބައިމީހުން ދުނިޔޭގައި އިސްކުޅަ ހެޔޮ ޢަމަލުތަކުގެ ސަބަބުންނެވެ. ސުވަރުގޭގެ ނިޢުމަތްތަކުގެ ތެރޭގައި އިންސާނުންގެ ހިތަށްވެސް އަރާފައިނުވާ ގިނަ ވައްތަރުތަކެއް ވެއެވެ. ފަހެ، އަބޫހުރައިރާގެ އަރިހުން އަލްބުޚާރީ ރިވާކުރައްވާފައިވާ ޤުދްސީ ޙަދީޘުގައި ވެއެވެ. (قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم‏ قَالَ اللَّهُ: "أَعْدَدْتُ لِعِبَادِي الصَّالِحِينَ مَا لاَ عَيْنَ رَأَتْ، وَلاَ أُذُنَ سَمِعَتْ، وَلاَ خَطَرَ عَلَى قَلْبِ بَشَرٍ" فَاقْرَءُوا إِنْ شِئْتُمْ ‏﴿فَلَا تَعْلَمُ نَفْسٌ مَّآ أُخْفِىَ لَهُم مِّن قُرَّةِ أَعْيُنٍ﴾ "‏‏.‏ ) (صحيح البخاري، كتاب بدء الخلق، باب مَا جَاءَ فِي صِفَةِ الْجَنَّةِ وَأَنَّهَا مَخْلُوقَةٌ) (ރަސޫލުﷲ ﷺ ޙަދީޘުކުރެއްވިއެވެ. މާތް ﷲ ވަޙީކުރެއްވިއެވެ. "ތިމަންރަސްކަލާނގެ ހެޔޮލަފާ އަޅުންނަށްޓަކައި ތިމަންރަސްކަލާނގެ ތައްޔާރުކުރައްވާފައި ވަނީ ލޮލަކަށް ފެނިފައި ނުވާ، ކަންފަތަކަށް އަޑު އިވިފައި ނުވާ، އިންސާނާގެ ހިތަށް ވެސް އަރާފައި ނުވާ ތަކެއްޗެވެ.“ ތިޔަބައިމީހުން ބޭނުމިއްޔާ މިއާޔަތް ކިޔަވާށެވެ. ﴿فَلَا تَعْلَمُ نَفْسٌ مَّآ أُخْفِىَ لَهُم مِّن قُرَّةِ أَعْيُنٍ﴾ (ފަހެ، އެއުރެންނަށްޓަކައި ފޮރުއްވާފައިވާ ލޮލުގެ ފިނިކަން (އެބަހީ: ލޮލަށް ފިނިކަންދެނިވި، ސުވަރުގޭގެ ނިޢުމަތްތައް) އެއްވެސް ނަފްސަކަށް ނޭނގޭނެތެވެ.)) (ޞަޙީޙުލް ބުޚާރީ، ޙަދީޘު: 3244)

ނޯޓް