chapter

067

تَبَـٰرَكَ ٱلَّذِى بِيَدِهِ ٱلْمُلْكُ وَهُوَ عَلَىٰ كُلِّ شَىْءٍ قَدِيرٌ ﴿ ١ ﴾

ތަރުޖަމާ

އެކަލާނގެ يدقدرة ފުޅުގައި ވެރިކަންވާ ރަސްކަލާނގެ މަތިވެރިވެ ވޮޑިގެންފިއެވެ. އަދި އެކަލާނގެއީ، ކޮންމެކަމެއްގެ މައްޗަށް ކުޅަދުންވަންތަ ރަސްކަލާނގެއެވެ. (1)

ތަފްސީރު

ޚަލްޤުތަކުންގެ މައްޗަށް ގިނަގުނަ ނިޢުމަތްތަކުން ފަޟްލުވަންތަވެވޮޑިގެންވާ، އަޅުތަކުންގެ ކަންތައް އެކަލާނގެ އިރާދަކުރައްވާ ގޮތަކަށް ރާއްވަވައި ހިންގަވާ، ޢިއްޒަތްތެރިކުރައްވާ، ނިކަމެތިކުރައްވާ، ދިރުއްވާ އަދި މަރުގަންނަވާ، މުއްސަނދިކުރައްވާ އަދި ފަޤީރުކުރައްވާ، ކީރިތިވަންތަ ރަސްކަލާނގެ މަތިވެރިވެވޮޑިގެންފިއެވެ. ހުރިހާ ކަމެއްގައި ފުރިހަމަ ކުޅަދުންވަންތަކަމާއި، ފުރިހަމަ އިޚްތިޔާރު ލިބިވޮޑިގެންވަނީ އެކަލާނގެއަށެވެ. ދެން އެކަލާނގެ ކުޅަދުންވަންތަކަމާއި، ޙިކްމަތްވަންތަކަމުގެ ބައެއް ހެކިތައް ބަޔާންކުރައްވަމުން އެކަލާނގެ ވަޙީކުރައްވަނީ

ނޯޓް

ٱلَّذِى خَلَقَ ٱلْمَوْتَ وَٱلْحَيَوٰةَ لِيَبْلُوَكُمْ أَيُّكُمْ أَحْسَنُ عَمَلًا ۚ وَهُوَ ٱلْعَزِيزُ ٱلْغَفُورُ ﴿ ٥ ﴾

ތަރުޖަމާ

އެކަލާނގެއީ ތިޔަބައިމީހުންކުރެ އެންމެ عمل ރަނގަޅީ ކާކުތޯ امتحان ކުރެއްވުމަށްޓަކައި، މަރުވުމާއި، ދިރިހުރުން، އުފެއްދެވި ރަސްކަލާނގެއެވެ. އަދި އެކަލާނގެއީ، عزيز ވަންތަ، ގިނަގިނައިން ފާފަފުއްސަވާ ރަސްކަލާނގެއެވެ. (2)

ތަފްސީރު

އެކަލާނގެއީ ދިރުއްވައި މަރުގަންނަވާ ރަސްކަލާނގެއެވެ. އެކަލާނގެ ދިރިހުރުމާއި މަރުވުން ހެއްދެވީ އަޅުތަކުންގެ ތެރެއިން މާތް ﷲއަށް އެންމެ ކިޔަމަންތެރިކަން ބޮޑީ ކާކުތޯއާއި އެންމެ ޢަމަލު ރަނގަޅީ ކާކުތޯ އިމްތިޙާނުކުރައްވައި ބައްލެވައި، އެބައިމީހުންގެ ޢަމަލުތަކަށް، އެކަލާނގެ އަޒަލީ ޢިލްމުފުޅުގެ މައްޗަށް ޖަޒާދެއްވުމުގެ ބަދަލުގައި އެބައިމީހުންގެ ޢަމަލުތަކުގެ މައްޗަށް ޖަޒާދެއްވުމަށެވެ. ﴿لِيَبْلُوَكُمْ﴾ ގެ މާނައީ އިމްތިހާނުކުރާ ފަރާތަކުން ޢަމަލުކުރާ ފަދައިން ތިޔަބައިމީހުންނާ މެދު ޢަމަލުކުރެއްވުމަށެވެ. އެހެނީ، މާތް ﷲއީ އަޒަލީ ޢިލްމުފުޅުގައި ކިޔަމަންތެރިންނާއި ނުކިޔަމަންތެރިން ދެނެވޮޑިގެންވާ ރަސްކަލާނގެއެވެ. އެކަލާނގެ أكثر عملاً (އެންމެ ޢަމަލު ގިނައީ) އޭ ވަޙީނުކުރައްވައެވެ. އެކަލާނގެ ވަޙީކުރެއްވީ ﴿أَحْسَنُ عَمَلًا﴾ (އެންމެ ޢަމަލު ރަނގަޅީ) އޭ އެވެ. އެއީ، ޢަމަލުތައް ހުތުރުވުމާއެކު ގިނަވުމުގެ ފައިދާއެއް ނުވާތީއެވެ. ފަހެ، ޢަމަލަކީ މާތް ﷲގެ ޙަޟްރަތުގައި ޤަބޫލުކުރެވޭ ރަނގަޅު ޢަމަލަކަށް ވުމަށްޓަކައި އެއީ ރަސޫލުﷲ ﷺ ކުރެއްވި ގޮތަށް ކުރާ، މާތް ﷲގެ ވަޖުހުފުޅަށްޓަކައި އިޚްލާޞްތެރިކަމާއެކު ކުރާ ޢަމަލަކަށް ވާން ޖެހެއެވެ. މަރުވުމަކީ މުޅިން ފަނާވެ ދިއުމެއް ނޫނެވެ. އަދިކިއެއްތަ އެއް ގޮވަތިން އަނެއް ގޮވައްޗަށް ބަދަލުވުމެވެ. އެހެންކަމުން، މަރުވެފައިވާ މީހާއަށް ފެންނަކަމުގައްޔާއި، އިޙްސާސްވެ އަޑުއިވޭ ކަމުގައި ޞައްޙަ ޙަދީޘުގައި އައިސްފައި ވެއެވެ. ޞަޙީޙުލް ބުޚާރީގައި އައިސްފައިވާ ފަދައިންނެވެ. عَنْ أَنَسِ بْنِ مَالِكٍ ـ رضى الله عنه ـ أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم قَالَ ‏"‏ إِنَّ الْعَبْدَ إِذَا وُضِعَ فِي قَبْرِهِ، وَتَوَلَّى عَنْهُ أَصْحَابُهُ، وَإِنَّهُ لَيَسْمَعُ قَرْعَ نِعَالِهِمْ، أَتَاهُ مَلَكَانِ...... " (صحيح البخاري، كتاب الجنائز، باب ما جاء في عذاب القبر) (އަނަސު ބްނު މާލިކު رضي الله عنه ގެ އަރިހުން ރިވާވެގެން ވެއެވެ. ރަސޫލުﷲ ﷺ ޙަދީޘުކުރެއްވިއެވެ. ހަމަކަށަވަރުން އަޅާ ކަށްވަޅުގައި ބޭއްވުމަށްފަހު އޭނާގެ އެކުވެރިން އެނބުރި ދާއިރު އަދި އެބައިމީހުން ފައިވާނުގެ އަޑު އޭނާއަށް އިވިއިވި ހުންނައިރު އޭނާގެ ގާތަށް ދެ މަލާއިކަތުން އަންނާނެއެވެ.) (ޞަޙީޙުލް ބުޚާރީ، ޙަދީޘު: 1374) ބަދުރު ހަނގުރާމައިގެ ދުވަހު އެއް ވަޅުގަނޑެއްގައި ވަޅުލެވުނު މީހުންނާ ބެހޭގޮތުން ރަސޫލުﷲ ﷺ އަންނަނިވި ޙަދީޘުގައި ވާފަދައިން ޙަދީޘުކުރައްވާފައި ވެއެވެ. عَنْ أَنَسِ بْنِ، مَالِكٍ أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم ............... قَالَ ‏"‏ وَالَّذِي نَفْسِي بِيَدِهِ مَا أَنْتُمْ بِأَسْمَعَ لِمَا أَقُولُ مِنْهُمْ وَلَكِنَّهُمْ لاَ يَقْدِرُونَ أَنْ يُجِيبُوا ‏" – (صحيح مسلم، كتاب الجنة وصفة نعيمها وأهلها، بَاب عَرْضِ مَقْعَدِ الْمَيِّتِ مِنْ الْجَنَّةِ أَوْ النَّارِ عَلَيْهِ وَإِثْبَاتِ عَذَابِ الْقَبْرِ وَالتَّعَوُّذِ مِنْهُ) (އަނަސު ބްނު މާލިކު رضي الله عنه ގެ އަރިހުން ރިވާވެގެން ވެއެވެ. ހަމަކަށަވަރުން ރަސޫލުﷲ ﷺ ޙަދީޘުކުރެއްވިއެވެ. "އެކަލާނގެ ކުޅަދުންވަންތަކަމުގެ ދަށުގައި ތިމަންކަލޭފާނުގެ ނަފުސުވާ ރަސްކަލާނގެ ގަންދެއްވަމެވެ. ތިމަންކަލޭގެފާނު އެބައިމީހުންނަށް ވިދާޅުވާ ބަސްފުޅު އެބައިމީހުންނަށްވުރެ ބޮޑަށް އަޑުއަހާ ބަޔަކު ކަމުގައި ތިޔަބައިމީހުން ނުވެއެވެ. އެހެނެއްކަމަކު ޖަވާބުދިނުމުގެ ކުޅަދާނަކަން އެބައިމީހުންނަށް ލިބިގެން ނުވަނީއެވެ.") (ޞަޙީޙު މުސްލިމް، ޙަދީޘު: 2874)

ނޯޓް

وَلَقَدْ زَيَّنَّا ٱلسَّمَآءَ ٱلدُّنْيَا بِمَصَـٰبِيحَ وَجَعَلْنَـٰهَا رُجُومًا لِّلشَّيَـٰطِينِ ۖ وَأَعْتَدْنَا لَهُمْ عَذَابَ ٱلسَّعِيرِ ﴿ ٨ ﴾

ތަރުޖަމާ

ހަމަކަށަވަރުން، ތިމަންރަސްކަލާނގެ ބައްތިތަކަކުން އެންމެކައިރި އުޑު زينة ތެރިކުރެއްވީމެވެ. އަދި شيطان ންނާ ދިމާޔަށް އުއްކަވާ ގިނިހިލަތަކެއް ކަމުގައި އެތަކެތި ލެއްވީމެވެ. އަދި ތިމަންރަސްކަލާނގެ އެ شيطان ންނަށް ނަރަކައިގެ عذاب ތައްޔާރުކުރެއްވީމެވެ. (5)

ތަފްސީރު

ތިޔަބައިމީހުންނާ ކައިރީގައިވާ ފުރަތަމަ އުޑު ތިމަންރަސްކަލާނގެ، ދުވާލު އިރު އަލިކުރާ ފަދައިން ރޭގަނޑު އަލިކުރާ ވިދާ ތަރިތަކުންނާއި، އަލިގަދަ ގުރަހަތަރިތަކުން ޒީނަތްތެރިކުރެއްވީމެވެ. އެ ތަރިތަކުގެ އެހެން ފައިދާއެއްވެސް ތިމަންރަސްކަލާނގެ ލެއްވީމެވެ. އެއީ، ތިޔަބައިމީހުންގެ ޢަދުއްވުން ކަމުގައިވާ، އަދި އުޑުން ވަގަށް އަޑުއަހަން މަސައްކަތްކުރާ ޝައިޠާނުންނާ ދިމާއަށް އުކާ ގިނި ހިލައިގެ ގޮތުގައި ބޭނުންކުރުމެވެ. މިއާޔަތުގެ މުރާދަކީ ސީދަ ތަރި ޝައިޠާނާއާ ދިމާއަށް އުކުމެއް ނޫނެވެ. އެގޮތަށް އުކެނީ ތަރިންވަކިވެގެންދާ އަލިފާން ބޯޅައެއް ފަދަ އެއްޗެކެވެ. މާތް ﷲގެ މި ވަޙީބަސްފުޅުގައި ވާފަދައިންނެވެ. ﴿إِلَّا مَنْ خَطِفَ ٱلْخَطْفَةَ فَأَتْبَعَهُۥ شِهَابٌ ثَاقِبٌ﴾ (ކުއްލިގޮތެއްގައި ސިއްރުން އެހުމެއް އަހައިފި ޝައިޠާނަކު މެނުވީއެވެ. ފަހެ، އެ ޝައިޠާނާގެ ފަހަތުން ތޮރުފައިލާފަދަ ގިނިހިލައެއް ފޮނުއްވާހުށްޓެވެ.) އެގޮތަށް އުކޭނީ ތަރިއެއް ނޫނެވެ. ގިނި ހިލައެވެ. މިއީ ޤުރްއާނުގެ އެއްބައިން އަނެއްބައި ތަފްސީރު ކުރުމެވެ. ﴿وَأَعْتَدْنَا لَهُمْ عَذَابَ ٱلسَّعِيرِ﴾ އާޚިރަތުގައި އެ ޝައިޠާނުންނަށް ތިމަންރަސްކަލާނގެ ވަނީ ނަރަކައިގެ އަނދައަނދައި ހުންނަ އަލިފާން ތައްޔާރުކުރައްވާފައެވެ.

ނޯޓް

فَٱعْتَرَفُوا۟ بِذَنۢبِهِمْ فَسُحْقًا لِّأَصْحَـٰبِ ٱلسَّعِيرِ ﴿ ١٤ ﴾

ތަރުޖަމާ

ފަހެ، އެއުރެން، އެއުރެންގެ ފާފަތަކަށް اعتراف ވާނެތެވެ. ފަހެ، ނަރަކައިގެ أهل ވެރިންނަށް رحمة ން ދުރުކުރެއްވުން ހުށްޓެވެ. (11)

ތަފްސީރު

ފަހެ، އެބައިމީހުން ކުޅަ ފާފައަށާއި، ރަސޫލުބޭކަލުން ދޮގުކުރުމަށް އެބައިމީހުން އިޢުތިރާފުވިއެވެ. ފަހެ، ނަރަކައިގެ އަހުލުވެރިންނަށް ރަޙްމަތުން ދުރުކުރެއްވުމާއި ހަލާކު ހުށްޓެވެ. މިއީ ދުޢާގެ ޖުމްލައެކެވެ. މާނައީ މާތް ﷲ އެބައިމީހުން އެކަލާނގެ ރަޙްމަތުން ދުރުކުރެއްވިއެވެ. އެ ކާފިރުންނަށް ހުރި ހަލާކެއްގެ ބޮޑުކަމާއެވެ! އެބައިމީހުންނަށް ބުއްދި ވިއެވެ. އެހެނެއްކަމަކު އޭގެ ބޭނުން އެބައިމީހުން ނުހިފިއެވެ. އެބައިމީހުންނަށް އަޑު އެހުމުގެ ޙިއްސުވެސް ވިއެވެ. އެހެނެއްކަމަކު އޭގެ ބޭނުންވެސް އެބައިމީހުން ނުހިފިއެވެ. އެބައިމީހުން ދުނިޔޭގައި ރަސޫލުބޭކަލުންނަށާއި މުއުމިނުންނަށް ފުރައްސާރަކޮށް، އެބައިމީހުންނީ ބުއްދި ހަމަނުޖެހޭ މޮޔައިން ކަމުގައި ހެދީއެވެ. މިއަދު އެބައިމީހުން އަމިއްލައަށް ތިމަންމެންނީ ބުއްދި ހަމަނުޖެހޭ މޮޔައިން ކަމަށް އިޢުތިރާފުވީއެވެ. އެބައިމީހުންގެ ދެރަވުމާއި ހިތާމައިގެ ބޮޑުކަމާއެވެ! ﴿يَـٰحَسْرَةً عَلَى ٱلْعِبَادِ ۚ مَا يَأْتِيهِم مِّن رَّسُولٍ إِلَّا كَانُوا۟ بِهِۦ يَسْتَهْزِءُونَ﴾ (އަޅުތަކުންގެ މައްޗަށްހުރި ހިތާމައެއްގެ ބޮޑުކަމާއެވެ! އެބޭކަލަކަށް އެއުރެން ފުރައްސާރަކުރާގޮތުގައި މެނުވީ، އެއުރެންގެ ގާތަށް އެއްވެސް ރަސޫލަކު ވަޑައެއްނުގަންނަވަތެވެ.) ދުނިޔޭގައި ބޮޑާކަމާއި، ރަސޫލުބޭކަލުންގެ ގޮވައިލެއްވުން ޤަބޫލުކުރުމަށް ދެކޮޅުހެދުމުގައި ތިބުމަށްފަހު، މިއަދު އެބައިމީހުން ތިބީ ނިކަމެތިކަމާ ބަލިކަށިކަމުގައެވެ. އެ އަބާއްޖަވެރިންގެ ވާހަކައަށް ފަހު ދެން މިއަންނަނީ ބާއްޖަވެރި މުއުމިނުންގެ ވާހަކައެވެ. މާތް ﷲ ވަޙީކުރައްވަނީ

ނޯޓް

إِنَّ ٱلَّذِينَ يَخْشَوْنَ رَبَّهُم بِٱلْغَيْبِ لَهُم مَّغْفِرَةٌ وَأَجْرٌ كَبِيرٌ ﴿ ١٥ ﴾

ތަރުޖަމާ

ހަމަކަށަވަރުން، ނުފެންނަތާނގައި އެއުރެންގެ ވެރިރަސްކަލާނގެއަށް ބިރުވެތިވާމީހުން (ދަންނާށެވެ!) ފާފަފުއްސެވުމާއި، ބޮޑުވެގެންވާ ދަރުމަ، އެމީހުންނަށް ހުށްޓެވެ. (12)

ތަފްސީރު

ނުފެންނަ ތާނގައި އެބައިމީހުންގެ ވެރިރަސްކަލާނގެއަށް އީމާންވެ، އެކަލާނގެ ޢަޛާބަށާއި ޢުޤޫބާތަށް ބިރުވެތިވެ، ރަޙްމާނުވަންތަ ރަސްކަލާނގެ ރުއްސެވުން އަދައިގެން އުރެދުމާއި ފާފަތަކުން ދުރުހެލިވި މުއުމިނުން ދަންނާށެވެ. ފަހެ އެބައިމީހުންގެ ވެރިރަސްކަލާނގެ ޙަޟްރަތުގައި އެބައިމީހުންނަށް މަތިވެރިވެގެނެއްވާ ފާފަފުއްސެވުމާއި، ބޮޑުވެގެންވާ ދަރުމަ ވެއެވެ. އޭގެ ކުރިމަތީގައި ދުނިޔޭގެ އުފާތައް ކުޑަވެގެން ދާނެއެވެ. މިތާނގައި ﴿بِٱلْغَيْبِ﴾ ގެ މާނައަކީ އެބައިމީހުންނަށް ކީރިތިވަންތަ ﷲ ނުފެނުމެވެ. ފަހެ، އެބައިމީހުންނަށް އެބައިމީހުންގެ ވެރިރަސްކަލާނގެ ނުފެނުނަސް އެބައިމީހުން އެކަލާނގެއަށާއި، އެކަލާނގެ ޢަޛާބަށް ބިރުވެތިވަނީ އެކަލާނގެ ވޮޑިގެންވާކަން އެބައިމީހުން ޔަޤީންކުރާތީއެވެ. މިއީ އިޙްސާންތެރިކަމުގެ ދަރަޖައަށް ގޮސްފައިވާ ފުރިހަމަ އީމާންކަމެވެ. ‏"‏الإِحْسَانُ أَنْ تَعْبُدَ اللَّهَ كَأَنَّكَ تَرَاهُ، فَإِنْ لَمْ تَكُنْ تَرَاهُ فَإِنَّهُ يَرَاكَ"‏‏. (رواه البخاري عن أبي هريرة، كتاب التفسير، باب قَوْلِهِ ‏{‏إِنَّ اللَّهَ عِنْدَهُ عِلْمُ السَّاعَةِ‏}‏) (އިޙްސާންތެރި ކަމަކީ ތިބާއަށް ﷲ ފެންނަ ފަދައިން ތިބާ ﷲއަށް އަޅުކަން ކުރުމެވެ. ފަހެ، ތިބާއަށް އެކަލާނގެ ނުފެނުނަސް އެކަލާނގެ ތިބާ ދެކެވޮޑިގެން ވެއެވެ.) (އަބޫހުރައިރާ ރިވާކުރެއްވި ދިގު ޙަދީޘެއްގެ ބައެއް. ޞަޙީޙުލް ބުޚާރީ، ޙަދީޘު: 4777) ދެން އެންމެހާ ޚަލްޤުތަކުންނާ މުޚާޠަބުކުރައްވަމުން މާތް ﷲ ވަޙީކުރައްވަނީ

ނޯޓް

وَأَسِرُّوا۟ قَوْلَكُمْ أَوِ ٱجْهَرُوا۟ بِهِۦٓ ۖ إِنَّهُۥ عَلِيمٌۢ بِذَاتِ ٱلصُّدُورِ ﴿ ١٦ ﴾

ތަރުޖަމާ

ތިޔަބައިމީހުން ބުނާއެއްޗެއް ސިއްރުކުރާށެވެ! ނުވަތަ އެ ފާޅުކުރާށެވެ! ހަމަކަށަވަރުން، އެކަލާނގެއީ، ހިތްތަކުގައި ވާހާކަމެއް، މޮޅަށް ދެނެވޮޑިގެންވާ ރަސްކަލާނގެއެވެ.

ތަފްސީރު

- މީސްތަކުންނޭވެ! ތިޔަބައިމީހުން ދައްކާ ވަހަކަ ސިއްރުކުރާށެވެ. ނުވަތަ ފާޅުކޮށް ހާމަކުރާށެވެ. ފަހެ، ތިޔަބައިމީހުން ދައްކާ ވާހަކަ ސިއްރުކުރިޔަސް އަދި ހާމަކުރިޔަސް މާތް ﷲ އެވާހަކަތައް މޮޅަށް ދެނެވޮޑިގެންވެއެވެ. އެހެނީ، އެންމެ ބޮޑަށް ވަންހަނާ ވެފައިވާ ސިއްރުތައްވެސް އެކަލާނގެ މޮޅަށް ދެނެވޮޑިގެން ވެއެވެ. ވީއިރު، ތިޔަބައިމީހުންގެ ޢަމަލުތައް އެކަލާނގެއަށް ވަންހަނާ ވާނީ ކިހިނަކުން ހެއްޔެވެ؟ ޚާލިޤުވަންތަ ރަސްކަލާނގެއަށް އެކަލާނގެ ހެއްދެވި މަޚްލޫގުން އެނގިވޮޑނުގަންނަވަނީ ހެއްޔެވެ؟ އެތަކެތި އުފައްދަވައި ވުޖޫދަށް ގެންނެވީ އެކަލާނގެއެވެ. އެކަލާނގެއީ އަޅުތަކުންނަށް އޯގާވަންތަ، އެކަލާނގެ ޢިލްމުން އެއްވެސް ކަމެއް ކައްސާލައިގެންނުދާ، ހުރިހާ ކަމެއް މޮޅަށް ދެނެވޮޑިގެންވާ ރަސްކަލާނގެއެވެ. އެކަލާނގެ އޮމާން ކަޅު ހިލައިގެ މަތީގައި ކަޅު އަނދިރި ރެއެއްގައި އޮންނަ ކަޅު ހިނި ދެކެވޮޑިގެން ވެއެވެ. އިބްނު ޢައްބާސް رضي الله عنه ވިދާޅުވިއެވެ. މިއާޔަތް ބާވައިލެއްވީ މުޝްރިކުންނާ ބެހޭގޮތުންނެވެ. ފަހެ، އެބައިމީހުން ރަސޫލުﷲ ﷺ އަށް އެއްޗެތި ކިޔާކަމުގައި ވިއެވެ. ދެން ޖިބްރީލު عليه السلام ވަޑައިގެން އެބައިމީހުން ކީ އެއްޗެތީގެ ޚަބަރު ރަސޫލުﷲ ﷺ އަށް ދެއްވައެވެ. ދެން އެބައިމީހުން އެއްބަޔަކު އަނެއް ބަޔަކަށް ބުންޏެވެ. އަހުރެމެން ދައްކާ ވާހަކަ މުޙައްމަދު ﷺ ގެ ކަލާނގެއަށް އިވިގެން އެކަލާނގެ އެވާހަކަތައް މުޙައްމަދު ﷺއަށް ނައަންގަވާނެހެން، ތިޔަބައިމީހުން ސިއްރުން ވާހަކަދައްކާށެވެ. އެހިނދު އެބައިމީހުންނަށް ވަޙީކުރެއްވިއެވެ. ތިޔަބައިމީހުން އެވާހަކަ ސިއްރުކުރިއަސް އަދި ހާމަކުރިއަސް އެކަލާނގެ ދެނެވޮޑިގެން ވެއެވެ. ﴿وَأَسِرُّوا۟ قَوْلَكُمْ أَوِ ٱجْهَرُوا۟ بِهِ﴾ ގައި އަމުރުގެ ލަފުޒު އައިސްފައި ވަނީ އިންޒާރާއި ވަޢީދުގެ ގޮތުގައެވެ. ދެން. މާތް ﷲގެ ކުޅަދުންވަންތަކަމާއި، އެއްކައުވަންތަކަމުގެ ހެކިތައް އެބައިމީހުންނަށް ހަނދާންކޮށްދެއްވަމުން އެކަލާނގެ ވަޙީކުރައްވަނީ

ނޯޓް

أَلَا يَعْلَمُ مَنْ خَلَقَ وَهُوَ ٱللَّطِيفُ ٱلْخَبِيرُ ﴿ ١٧ ﴾

ތަރުޖަމާ

(ހުރިހާ ތަކެއްޗެއް) ހެއްދެވި ރަސްކަލާނގެ (އެތަކެތި) ދެނެވޮޑިގެން ނުވާނޭހެއްޔެވެ؟ އަދި އެކަލާނގެއީ، އޯގާވަންތަކަންބޮޑު، މޮޅަށް ދެނެވޮޑިގެންވާ ރަސްކަލާނގެއެވެ. (14)

ތަފްސީރު

ނޯޓް

هُوَ ٱلَّذِى جَعَلَ لَكُمُ ٱلْأَرْضَ ذَلُولًا فَٱمْشُوا۟ فِى مَنَاكِبِهَا وَكُلُوا۟ مِن رِّزْقِهِۦ ۖ وَإِلَيْهِ ٱلنُّشُورُ ﴿ ١٨ ﴾

ތަރުޖަމާ

އެކަލާނގެއީ، ތިޔަބައިމީހުންނަށްޓަކައި، ފަސޭހަތަނެއް ކަމުގައި ބިންގަނޑު ލެއްވި ރަސްކަލާނގެއެވެ. ފަހެ، އެތާނގެ ކަންކޮޅުތަކުގައި ތިޔަބައިމީހުން ހިނގައި ދަތުރުކުރާށެވެ! އަދި އެކަލާނގެ ދެއްވި رزق ން ކާށެވެ! އަދި އަލުން ދިރުއްވައި ފޮނުއްވުންވަނީ، އެކަލާނގެ حضرة އަށެވެ. (15)

ތަފްސީރު

ގަދަ ކީރިތިވަންތަ ﷲ ތިޔަބައިމީހުންނަށްޓަކައި ބިން މަޑުކޮށް ފަސޭހަކޮށް ލައްވައި، އެބިމުގައި ފަސޭހަ މަގުތައް ލެއްވިއެވެ. ފަހެ، އެބިމުގެ ރަށްރަށުގެ ތެރެއިން ތިޔަބައިމީހުން ބޭނުން ތަނަކަށް، އާމްދަނީ ހޯދުމަށާއި، ވިޔަފާރިކުރުމަށް ދަތުރުކޮށް އުޅޭށެވެ. އަދި ބިމުގެ އެކި ދިމަދިމާއަށް ދަތުރުކޮށް ތިޔަބައިމީހުންނަށް މާތް ﷲ ރިޒުޤުގެ ގޮތުގައްޔާއި، ދިރިއުޅުމުގެ ކަންކަން ހަމަޖެއްސުމަށް ދެއްވާފައިވާ ނިޢުމަތްތަކުގެ ފައިދާ ތިޔަބައިމީހުން ލިބިގަންނާށެވެ. އަދި މަރުވުމަށްފަހު ޙިސާބުބައްލަވައި ޖަޒާދެއްވުމަށް ތިޔަބައިމީހުން އެނބުރި ދިއުން ވަނީ އެކަލާނގެ ޙަޟްރަތަށެވެ. ނިޢުމަތްތައް ހަނދުމަކޮށްދެއްވުމަށްފަހު، ދެން މިއަންނަނީ އިންޒާރާއި ވަޢީދެވެ. އެކަލާނގެ ވަޙީކުރައްވަނީ

ނޯޓް

ءَأَمِنتُم مَّن فِى ٱلسَّمَآءِ أَن يَخْسِفَ بِكُمُ ٱلْأَرْضَ فَإِذَا هِىَ تَمُورُ ﴿ ١٩ ﴾

ތަރުޖަމާ

އުޑުގައިވާ ކަލާނގެ (އެބަހީ: މަތިވެރިވެގެންވާ ރަސްކަލާނގެ) ތިޔަބައިމީހުންނާއިގެން ބިންގަނޑު ގަންބަވައިގެންފާނެ ކަމާމެދު (ބިރެއްނެތި) أمان ކަމުގައި ތިޔަބައިމީހުން ތިބީހެއްޔެވެ؟ ފަހެ، އެހާރުން، ބިންގަނޑު ތެޅިފޮޅިގަންނާނެތެވެ. (16)

ތަފްސީރު

ދޮގުކުޅަ މީހުންނޭވެ! ތިޔަބައިމީހުން ބިމުގެ އެކި ތަންތަނަށް ދަތުރުކޮށް އުޅެން ބިން ތިޔަބައިމީހުންނަށް ކިޔަމަން ކުރެއްވުމަށްފަހު، ތިޔަބައިމީހުންގެ މަތިވެރިވަންތަ ކީރިތިވަންތަ ރަސްކަލާނގެ ތިޔަބައިމީހުން އެ ބިމުގެ އަޑިއަށް ގަންބަވައިގެންފާނެ ކަމާ މެދު ބިރެއް ނެތި ތިޔަބައިމީހުން އަމާންވެ ތިބީ ހެއްޔެވެ؟ ﴿فَإِذَا هِىَ تَمُورُ﴾ އެހިނދު ބިން ތިޔަބައިމީހުންނާއެކު ގަދަފަދަ ތެޅުމަކުން ތެޅިގަނެ ބިންމަތީގައި ވާހައި ޢިމާރާތްތަކެއް ފުނޑުފުނޑުކޮށްލާނެއެވެ. المور އަކީ ތެޅިގަތުމެވެ. މާތް ﷲ ވަނީ ޖަނަވާރުގެ ވެރިމީހާއަށް އޭތި ކިޔަމަންވާ ފަދައިން، އެކަލާނގެ އަޅުތަކުންނަށް ކިޔަމަންތެރި އެއްޗެއް ކަމުގައި ބިން ލައްވާފައެވެ. އަދި ގެރި އަހަރުމެންނަށް ކިރުދޭ ފަދައިން އަހުރެމެންނަށް ކާބޯތަކެތި ދޭތަނެއް ކަމުގައި ލައްވާފައެވެ. އެހެނަސް، އެކަލާނގެ އެބިން ތެޅިގަނެ، ރުޅިއައިސްފައިވާ ޖަނަވާރެއް ފަދައި ނުކިޔަމަންތެރިވާގޮތް ހައްދަވައި، އަލިފާން ފަރުބަދަތައް ގޮވައި، ބިންހެލުން އައިސް، ބިންމަތީގައި ވާހައި ބަޔަކާ އެކު ބިރުވެރި ގޮތަށް ތެޅިގެންފިނަމަ އިންސާނާ ކުރާނީ ކޮން ކަމެއް ހެއްޔެވެ؟ އޭގެ ތެޅުން ހުއްޓުވުމުގެ ބާރު އިންސާނުންނަށް ވޭހެއްޔެވެ؟ ދޭތެރެ ދޭތެރެއިން އަލިފާން ފަރުބަދަ ގޮވުމާއި، ބިންހެލުން އައުމަކީ، މާތް ﷲގެ ކޯފާއާ ބަދަލުހިއްޕެވުމާ މެދު އެކަލާނގެ އަހަރުމެންނަށް ދެއްވާ އިންޒާރެވެ. ފަހެ، އިންސާނާ އެތައް ސަތޭކަ އަހަރުން ކުރި ބިނާތައް ފުނޑުފުނޑުކޮށްލަން ނަގަނީ މިނެޓްކޮޅެއް ނުވަތަ ސިކުންތުކޮޅެކެވެ. އެމެރިކާއަށް އަރައި ހިނދުކޮޅެއްގެ ތެރޭގައި ތެއްތިރީސް ހާހަށްވުރެ ގިނަ ގެ ސުންނާފަތިކޮށްލި ޠޫފާނުގައިވެސް އިންސާނުންނަށް ޢިބްރަތެއް ވެއެވެ. އެ ޤައުމަށް ކުރެވުނީ ކޮންކަމެއް ހެއްޔެވެ؟ މީސްތަކުން އުފަލާއި މަޖަލުގައި ޣާފިލުވެފައި ތިއްބައި ސިކުންތު ކޮޅަކަށް މަޣުރިބު ކަރައިގެ އަޣާދީރަށް ބިން ހެލުން އައުމުން އެތަނަށް ވީ ކިހިނެއް ހެއްޔެވެ؟ ދާދިފަހުން އީރާނާއި ޔަމަނުގައި ހިނގި ޙާދިޘާތައް ވެސް އެފަދައެވެ. އިރުއިރުކޮޅާ އަހަރުމެންނަށް ކޮންމެވެސް ބިންހެލުމެއްގެ ޚަބަރު، ނުވަތަ އަލިފާން ފަރުބަދައެއް ގޮވުމުގެ ޚަބަރު ލިބެއެވެ. އެއީ މުޅިންވެސް އިންސާނުންނަށް އަންނަ އިންޒާރުތަކެވެ. ބިމުގެ ޢަޛާބަށް ފަހު އުޑުގެ ޢަޛާބަށެވެ. ޤުރްއާނުން ކާފިރުންނަށް ބިރުދެއްކެވުމަށެވެ. އެކަލާނގެ ވަޙީކުރައްވަނީ

ނޯޓް

وَلَقَدْ كَذَّبَ ٱلَّذِينَ مِن قَبْلِهِمْ فَكَيْفَ كَانَ نَكِيرِ ﴿ ٢١ ﴾

ތަރުޖަމާ

ހަމަކަށަވަރުން، އެއުރެންގެކުރިން އުޅުނުމީހުންވެސް (رسول ން) ދޮގުކުރޫއެވެ. ފަހެ، ތިމަންރަސްކަލާނގެ عقوبات ދެއްވުންވީ ކޮންފަދައަކުން ހެއްޔެވެ؟ (18)

ތަފްސީރު

މައްކާގެ އަހުލުވެރިންނޭވެ! ހަމަކަށަވަރުން ތިޔަބައިމީހުންގެ ކުރިން ނުކިމަންތެރިކަމުގައި ޙައްދު ފަހަނައަޅައި ދިޔަމީހުން ދޮގުކުޅައެވެ. ދެން، ތިމަންރަސްކަލާނގެ އެބައިމީހުންގެ އެޢަމަލާ ދެކޮޅުހެއްދެވުމާއި، އެބައިމީހުންނަށް ދެއްވި ޢަޛާބުވީ ކިހިނަކުން ހެއްޔެވެ؟ އެޢަޛާބުގެ ބިރުވެރިކަން ބޮޑުވެފައި ގަދަފަދަ ނޫން ހެއްޔެވެ؟ މިއާޔަތުގައި ވަނީ ރަސޫލުﷲ ﷺ ގެ ހިތްޕުޅު ހަމަޖައްސަވައިދެއްވުމާއެކު، އެކަލޭގެފާނުގެ ޤައުމުގެ ތެރެއިން ބުދަށް އަޅުކަންކުރާ މުޝްރިކުންނަށް ދެއްވާފައިވާ އިންޒާރާއި ވަޢީދުގެ ބަސްފުޅެވެ. ދެން އެކަލާނގެ އެބައިމީހުންނަށް ދައްކަވާފައި މިވަނީ ފަޒާގައި އުދުހޭ ދޫނިތައް އުފެއްދެވުމުގައި އެކަލާނގެ ކުޅަދުންވަންތަކަމުގެ ވާހަކައެވެ. އެބައިމީހުން އެ ދޫނިތައް ދެކޭ އިރުވެސް އެސޮރުމެން އުފެއްދެވުމުގައްޔާއި، ޖައްވުގެތެރޭގައި އުދުހުމުގައިވާ އެކަލާނގެ މަތިވެރިވަންތަކަމާމެދު އެބައިމީހުން ވިސްނައި ފިކުރުނުކުރެއެވެ. އެކަލާނގެ ވަޙީކުރައްވަނީ

ނޯޓް

أَوَلَمْ يَرَوْا۟ إِلَى ٱلطَّيْرِ فَوْقَهُمْ صَـٰٓفَّـٰتٍ وَيَقْبِضْنَ ۚ مَا يُمْسِكُهُنَّ إِلَّا ٱلرَّحْمَـٰنُ ۚ إِنَّهُۥ بِكُلِّ شَىْءٍۭ بَصِيرٌ ﴿ ٢٢ ﴾

ތަރުޖަމާ

ފިޔަތައް ދަމާލައިގެންނާއި، އަދި ފިޔަތައް ލައްޕާލައިގެން، އެއުރެންގެ މަތީގައި (އުދުހި) އުޅޭ ދޫނިތަކަށް އެއުރެން ނުބަލަނީ ހެއްޔެވެ؟ رحمن ވަންތަ ރަސްކަލާނގެ މެނުވީ، އެތަކެތި (ވެއްޓުނަނުދީ) ނުހިފަހައްޓަވަތެވެ. ހަމަކަށަވަރުން، އެކަލާނގެއީ، ހުރިހާއެއްޗެއް މޮޅަށް ބައްލަވާވޮޑިގެންވާ ރަސްކަލާނގެއެވެ. (19)

ތަފްސީރު

އެ ކާފިރުން ވިސްނުމާއި ފިކުރުކުރުމުގެ ނަޒަރަކުން އެބައިމީހުންގެ މަތީގައި އުދުހޭ ދޫނިތަކަށް ނުބަލަނީ ހެއްޔެވެ؟ އެ ސޮރުމެން މައްޗަށް އަރާއިރުގައްޔާއި އުދުހޭ އިރުގައި ފިޔަތައް ދަމާލައެވެ. އަދި އަރާމުކުރަން އެދޭހިނދު ފިޔަތައް ލައްޕާލައެވެ. އެ ދެޙާލަތުގައިވެސް، އެބަހީ ގިނަ އިރު ފިޔަތައް ދަމާލައިގެން ތިބޭ އިރުގައްޔާއި، ހިނދުކޮޅަކަށް ފިޔަތައް ލައްޕާލައިގެން ތިބޭ އިރުގައި އެސޮރުމެން ތިބެނީ ވައިގެ ތެރޭގައެވެ. އަދި ނުވެއްޓެއެވެ. އަޅުތަކުންގެ ކަންކަން ދެކެވޮޑިގެންވާ، ގަދަކީރިތިވަންތަ ޚާލިޤުވަންތަ، ރަޙްމާނުވަންތަ ރަސްކަލާނގެ މެނުވީ އެ ސޮރުމެން ވައިގެތެރޭގައި ނުހިފަހައްޓަވައެވެ. ދޫނިތަކުން ލިބޭ ޢިބްރަތަކީ، އެސޮރުމެންގެ ހަށިތައް ބަރެވެ. އަދި ބައެއް ދޫނިތައް ކުކުޅާއި އަސްދޫނި ފަދައިން ބިޔައެވެ. އެހެންނަމަވެސް އެސޮރުމެން އުދުހެއެވެ. އެއީ ބަރުކަމުން ވެއްޓޭން ޖެހޭ އެއްޗަކަށް ވާއިރުއެވެ. އެހެނެއްކަމަކު މާތް ﷲ ވަނީ މަސްތަކަށް ފެނުގައި ފެތޭނެ ގޮތް ހެއްދެވި ފަދައިން ދޫނިތަކަށް ވައިގެ ތެރޭގައި "ފެތޭނެ" ގޮތް ހައްދަވާފައެވެ. ވެއްޓުމަކާ ނުލައި ފިޔަތައް ދަމާލައި. ލައްޕާލަމުންނެވެ. ފަހެ، ދޫނިތައް ހައްދަވާފައިވާ ގޮތާއި އެސޮރުމެން އުދުހޭ ގޮތާމެދު ފިކުރުކޮށް ހަދާ މީހަކަށް މާތް ﷲގެ ޚަލްޤުކުރެއްވުމުގެ ފުރިހަމަކަން ފެނިގެންދާނެއެވެ. ދެން، މުޝްރިކުން އަޑުއެހުމާއި ފައިދާއެއް ދިނުމުގެ ކުޅަދާނަކަން ލިބިފައިނުވާ ބުދުތަކަށާއި ހިލައަށް އަޅުކަންކުރާތީ، އެކަމާ ރުހިވޮޑިނުގަތުން ހާމަކުރައްވަމުން މާތް ﷲ ވަޙީކުރައްވަނީ

ނޯޓް

أَمَّنْ هَـٰذَا ٱلَّذِى يَرْزُقُكُمْ إِنْ أَمْسَكَ رِزْقَهُۥ ۚ بَل لَّجُّوا۟ فِى عُتُوٍّ وَنُفُورٍ ﴿ ٢٤ ﴾

ތަރުޖަމާ

ނުވަތަ އެކަލާނގެ رزق ދެއްވުން ހުއްޓަވައިފިނަމަ، ތިޔަބައިމީހުންނަށް رزق ދޭނޭ މީހަކީ އެއީކާކުހެއްޔެވެ؟ އަދި ކިއެއްތަ! އެއުރެންވަނީ كبر ވެރިކަމާއި حق ން އެއްކިބާވުމެއްގައެވެ. (21)

ތަފްސީރު

މާތް ﷲ ތިޔަބައިމީހުންނަށް ދެއްވާ ރިޒުޤު ހިފަހައްޓަވައިފިނަމަ، ތިޔަބައިމީހުންނަށް ވާރޭވެއްސައި، އެވާރެއިން ދަނޑުގޮވާމާއި، މޭވާ ފަޅުވައި، ރިޒުޤާއި ދިރުއުޅުމުގެ ވަސީލަތްތައް ދޭނީ ކާކު ހެއްޔެވެ؟ އެކަންތައް ކުރުމަށް ކުޅަދާނަ ކަލާނގެއަކު މާތް ﷲ ފިޔަވައި ވަނީ ހެއްޔެވެ؟ ރިޒުޤުގެ ވަސީލަތްތައް ނުހަނު ގިނައެވެ. ފެނާއި، ވަޔާއި، އިރާއި، ގަސްތަކާއި، މޭވާއާއި އެނޫނަސް ކިތަންމެ ވަސީލަތެކެވެ. އެހުރިހާ އެއްޗެއް ވަނީ ގަދަ ކީރިތިވަންތަ ޚާލިޤުވަންތަ ރަސްކަލާނގެ ބާރުވެރިކަމުގެ ދަށުގައެވެ. އެހެންކަމުން އާޔަތް ނިންމަވާފައި ވަނީ މިބަސްފުޅުންނެވެ. ﴿بَل لَّجُّوا۟ فِى عُتُوٍّۢ وَنُفُورٍ﴾ އެބައިމީހުން ނުކިޔަމަންތެރިކަމުގައި ޙައްދު ފަހަނައަޅައިގޮސް ގޮތްދޫނުކޮށް، އުރެދުމުގެ މަތީގައި ދެމިތިބެ، ރަޙްމާނުވަންތަ ރަސްކަލާނގެއަށް ކާފިރުވުމުން، އެބައިމީހުންނަށް ޢަޛާބާއި ނެތިކޮށްލުން ޙައްޤުވިއެވެ.

ނޯޓް

أَفَمَن يَمْشِى مُكِبًّا عَلَىٰ وَجْهِهِۦٓ أَهْدَىٰٓ أَمَّن يَمْشِى سَوِيًّا عَلَىٰ صِرَٰطٍ مُّسْتَقِيمٍ ﴿ ٢٥ ﴾

ތަރުޖަމާ

ފަހެ، ތެދުމަގު ލިބުންބޮޑީ، މޫނުވަތަށް ވެއްޓެމުން ހިނގައިދާ މީހާހެއްޔެވެ؟ ނުވަތަ ސީދާވެގެންވާ ތެދުމަގެއްގައި، ތެދަށް ހިނގައިދާ މީހާ ހެއްޔެވެ؟ (22)

ތަފްސީރު

ހިތާއި ލޯ ކަނުވެފައިވާ ޙާލު ޖަނަވާރެއް ފަދައިން މޫނު ވަތަށް ޖަހައިގެން، ކަނު މީހެއް ފަދައިން އެއްވެސް ތަނެއް ނުފެނި ބިންމަތީގައި ހިނގާ މީހާއާއި، ދެފައި މައްޗަށް ތެދުވެ ސީދަލަށް ހުރެ، މަގުފެނި، ކުރިމަތިން އަލިކަން ފެނި، ތަންތަނުގައި އަޅައިގަތުމެއްނެތި ހިނގާ މީހާއާއި ދެމީހުންކުރެ ތެދުމަގު ލިބުން ބޮޑީ އަދި ރަނގަޅު ދަލީލުގެ މަތީގައި ވަނީ ކާކުހެއްޔެވެ؟ އިބްނު ޢައްބާސް عليه السلام ވިދާޅުވިއެވެ. "މިއީ މަގުފުރެދުމުގެ މަގުގައި ކުރިއަށްދާ މީހާއަށާއި، ހިދާޔަތުގެ މަގުގައި ކުރިއަށް ދާ މީހާއަށް ޖައްސަވާފައިވާ މިސާލެކެވެ." ކާފިރު މީހާ ސިފަކުރައްވާފައިވަނީ މޫނުވަތަށް އޮވެގެން ދެވޭ ނުދެވޭ ތަނެއް ނޭނގި އެނބުރޭ ޖަނަވާރެއްގެ ގޮތުގައެވެ. އަދި މަގު ނުފެނުމުގެ ސަބަބުން ތަންތަނުގައި އަޅައިގަންނަމުން ކުރިއަށްދާ، މަގުއޮޅި، ދާނެ ގޮތެއް ނޭނގިފައިވާ ކަނު މީހެއްގެ ގޮތުގައެވެ. އަދި މުއުމިން މީހާ ސިފަކުރައްވާފައި ވަނީ ސާފުކޮށް ފެންނަން އޮތް މަގަކުން ކުރިއަށްދާ، ތަނެއްގައި އަޅައިގަތުމެއް، މަގު އޮޅުމެއް ނެތި ހިނގާ މީހެއްގެ ގޮތުގައެވެ. ދެމީހުންގެ ތެރެއިން ހިދާޔަތު ލިބިފައިވަނީ ކާކަށް ހެއްޔެވެ؟ ކަނު މީހާއަށް ހެއްޔެވެ؟ ލޮލަށް ފެންނަ މީހާއަށް ހެއްޔެވެ؟ މިއީ ދުނިޔޭގައި އެބައިމީހުންގެ މިސާލެވެ. އާޚިރަތުގައިވެސް އެބައިމީހުން ވާނީ އެފަދައިންނެވެ. މުއުމިން މީހާ މަޙްޝަރުކުރެވޭނީ ދެފައިމަތީގައި ކޮޅަށް ހުންނަ ޙާލުގައެވެ. އޭނާ ދާނީ ސީދާވެގެންވާ މަގުންނެވެ. ކާފިރު މީހާ މޫނުވަތަށް ވެއްޓޭ ޙާލު ހިނގަމުން ދާނީ ނަރަކައާއި ދިމާއަށެވެ. މިއީ ހާދަހާ ފުރިހަމަ ސިފަކުރެއްވުމެކެވެ. މަންޒަރުގެ ރީތިކަމާއި، އިބާރާތުގެ ފުރިހަމަކަމާއި، ސިފަކުރުމުގެ މޮޅުކަން ފެނިގެންދާ ސިފަކުރެއްވުމެކެވެ.

ނޯޓް

قُلْ هُوَ ٱلَّذِىٓ أَنشَأَكُمْ وَجَعَلَ لَكُمُ ٱلسَّمْعَ وَٱلْأَبْصَـٰرَ وَٱلْأَفْـِٔدَةَ ۖ قَلِيلًا مَّا تَشْكُرُونَ ﴿ ٢٦ ﴾

ތަރުޖަމާ

ކަލޭގެފާނު ވިދާޅުވާށެވެ! އެކަލާނގެއީ، ތިޔަބައިމީހުން އުފައްދަވައި، ތިޔަބައިމީހުންނަށް އިވުމާއި، ފެނުމާއި، ހިތްތައް، ލެއްވި ރަސްކަލާނގެއެވެ. ތިޔަބައިމީހުން شكر ކުރަނީ ވަރަށްވެސް މަދުންނެވެ. (23)

ތަފްސީރު

މި ފުރިހަމަ ސިފައިގައި ތިޔަބައިމީހުން ހައްދަވައި، ތިޔަބައިމީހުންނަށް އިވުމާއި، ފެނުމާއި، ބުއްދީގެ ޙިއްސު ދެއްވީ މާތް ﷲއެވެ. އެކަލާނގެ އަޑުއެހުމުގެ ޙިއްސު ދެއްވީ ތިޔަބައިމީހުން ފައިދާހުރި ތަކެތި އަޑުއެހުމަށެވެ. އަދި ފެނުމުގެ ޙިއްސު ދެއްވީ ކައުނުގައިވާ ތިޔަބައިމީހުންގެ ވެރިރަސްކަލާނގެ ކުޅަދުންވަންތަކަމުގެ ހެކިތައް ދުށުމަށެވެ. އަދި ބުއްދި ދެއްވީ ޚާލިޤުވަންތަ ރަސްކަލާނގެ މަތިވެރިކަމާމެދު ވިސްނައި ފިކުރު ކުރުމަށެވެ. ﴿قَلِيلًا مَّا تَشْكُرُونَ﴾ ތިޔަބައިމީހުންގެ ޚާލިޤުވަންތަ ރަސްކަލާނގެ ނިޢުމަތްތަކަށް ތިޔަބައިމީހުން ޝުކުރުކުރަނީ ހާދަހާ މަދުންނެވެ. ދަތިކަމުގެ ވަގުތުގައި ތިޔަބައިމީހުންގެ ވެރިރަސްކަލާނގެ ހަނދުމަކޮށްފައި، ތަނަވަސްކަމުގެ ވަގުތުގައި އެކަލާނގެ ހަދުމަނެތިކޮށްލަމުއެވެ. އިވުމާއި، ފެނުމާއި، ބުއްދީގެ ޙިއްސުތައް ޚާއްޞަގޮތެއްގައި ފާހަގަކުރެއްވީ އެއީ ޢިލްމުހޯދުމުގެ އާލާތްތައް ކަމުގައްޔާއި، ދެނެގަތުމާއި ވިސްނައިގަތުމުގެ ވަސީލަތްތައް ކަމުގައި ވާތީއެވެ.

ނޯޓް