chapter

046

حمٓ ﴿ ١ ﴾

ތަރުޖަމާ

ح م (މި އަކުރުތަކުގެ مراد ދެނެވޮޑިގެންވަނީ اللَّه އެވެ.) (1)

ތަފްސީރު

ނޯޓް

مَا خَلَقْنَا ٱلسَّمَـٰوَٰتِ وَٱلْأَرْضَ وَمَا بَيْنَهُمَآ إِلَّا بِٱلْحَقِّ وَأَجَلٍ مُّسَمًّى ۚ وَٱلَّذِينَ كَفَرُوا۟ عَمَّآ أُنذِرُوا۟ مُعْرِضُونَ ﴿ ٣ ﴾

ތަރުޖަމާ

ތިމަންރަސްކަލާނގެ އުޑުތަކާއި، ބިމާއި، އެދެމެދުގައި ވާހާތަކެތި حق ގޮތުގައި، އަދި ކަނޑައަޅުއްވާފައިވާ މުއްދަތަކަށްމެނުވީ ނަހައްދަވަމެވެ. އަދި كافر ވިމީހުންނީ، އެއުރެންނަށް إنذار ކުރައްވާ ކަންތަކަށް ފުރަގަސްދޭ ބަޔެކެވެ. (3)

ތަފްސީރު

ތިމަންރަސްކަލާނގެ މިކައުނު ބާޠިލު ގޮތުގައި ކުޅިވަރަކަށް ނަހައްދަވަމެވެ. ތިމަންރަސްކަލާނގެ ކައުނު ހެއްދެވިކަން ކަށަވަރީ ސާފު ޙައްޤުގޮތުގައެވެ. ތިމަންރަސްކަލާނގެ އެއްކައުވަންތަކަމާއި، ކުޅަދުންވަންތަކަމުގެ ފުރިހަމަކަމުގެ ހެއްކެއްގެ ގޮތުގައެވެ. އަދި ތިމަންރަސްކަލާނގެ ކައުނު ހެއްދެވީ ކަނޑައަޅުއްވާފައިވާ މުއްދަތަކަށެވެ. އެއީ ޤިޔާމަތް ދުވަހާއި ހަމައަށެވެ. ﴿وَٱلَّذِينَ كَفَرُوا۟ عَمَّآ أُنذِرُوا۟ مُعْرِضُونَ﴾ އަދި މާތް ﷲގެ އެއްކައުވަންތަކަން ޤަބޫލުކުރުމަށް ދެކޮޅުހަދާ މީހުންނީ މިކައުނަށް ބަލައި ފިކުރުކުރުމަށް ފުރަގަސްދޭ ބައެކެވެ. އެބައިމީހުން ހެއްދެވީ ކިހިނެއްކަމާ ކީއްކުރަންކަމާ މެދު އެބައިމީހުން ފިކުރުނުކުރެއެވެ. އެބައިމީހުން ދިރުއުޅެނީ މަޤްސަދެއް ނެތި، އެއާމެދު ހަދަން އުޅެނީ ކިހިނެއްކަން ނޭނގި އެނބުރޭ ޖަނަވާރުތަކެއް ފަދައިންނެވެ. މިވުޖޫދުގެ ޞަފްޙާތަކުގެ ތެރެއިން ކޮންމެ ޞަފްޙާއެއް، މާތް ﷲގެ މަތިވެރިކަމާއި އެކަލާނގެ އެއްކައުވަންތަކަމަށް ހެކިދޭއިރު، އަދި ކޮންމެ ޒައްރާއެއް އެކަލާނގެ އުފެއްދެވުމުގެ ފުރިހަމަކަމާއި ޙިކްމަތްވަންތަކަމަށް ހެކިވާއިރުއެވެ. އޭނާގެ ވަށައިގެންވާ ޢަޖާއިބެއްފަދަ މަޚްލޫޤާތުތަކުން ފެންނަ މާތް ﷲގެ ކުޅަދުންވަންތަކަމާއި އެއްކައުވަންތަކަމުގެ ހެކިތައް ނުބަލަން އޭނާގެ ލޯ މަރާލާ އިންސާނާއަށް ހަލާކު ހުށްޓެވެ.

ނޯޓް

قُلْ أَرَءَيْتُم مَّا تَدْعُونَ مِن دُونِ ٱللَّهِ أَرُونِى مَاذَا خَلَقُوا۟ مِنَ ٱلْأَرْضِ أَمْ لَهُمْ شِرْكٌ فِى ٱلسَّمَـٰوَٰتِ ۖ ٱئْتُونِى بِكِتَـٰبٍ مِّن قَبْلِ هَـٰذَآ أَوْ أَثَـٰرَةٍ مِّنْ عِلْمٍ إِن كُنتُمْ صَـٰدِقِينَ ﴿ ٤ ﴾

ތަރުޖަމާ

ކަލޭގެފާނު ވިދާޅުވާށެވެ! اللَّه ފިޔަވައި ތިޔަބައިމީހުން އަޅުކަންކޮށްއުޅޭ ތަކެއްޗާމެދު، ތިޔަބައިމީހުން ނިކަން خبر ދީބަލާށެވެ! އެއުރެން ބިމުންހެދީ ކޮންތަނެއްކަން، ތިޔަބައިމީހުން ތިމަންކަލޭގެފާނަށް ދައްކައިބަލާށެވެ! ނުވަތަ އުޑުތައް ހެދުމުގައި ބައިވެރިވުމެއް، އެއުރެންނަށް ވަނީހެއްޔެވެ؟ މީގެކުރިން (ބާވައިލެއްވި) ފޮތެއް ނުވަތަ علم ގެ ތެރެއިން މިންވަރެއް، ތިމަންކަލޭގެފާނަށް ތިޔަބައިމީހުން ގެނެސްދީބަލާށެވެ! ތިޔަބައިމީހުންނީ، ތެދުވެރިންކަމުގައި ވާނަމައެވެ. (4)

ތަފްސީރު

ބުދަށާއި ހިލައަށް އަޅުކަންކުރާ އެ މުޝްރިކުންނަށް ކަލޭގެފާނު ވިދާޅުވާށެވެ. މާތް ﷲ ފިޔަވައި އެތަކެއްޗަށް އަޅުކަންކޮށް އެއީ ކަލާނގެތައް ކަމުގައި ތިޔަބައިމީހުން ދަޢުވާކުރާ ތަކެތީގެ ވާހަކަ ތިމަންކަލޭގެފާނަށް ބުނެދީބަލާށެވެ. ބިމުގެ ބައިތަކުގެ ތެރެއިން އެތަކެތި ހެދީ ކޮން ބައެއްހެއްޔެވެ؟ އަދި މަޚްލޫޤުންގެ ތެރެއިން އެތަކެތި ހަދާފައިވާ އިންސާނެއް ނުވަތަ ޙައިވާނެއް ނުވަތަ ފަލަކެއް ނުވަތަ ގަހެއް ކޮބައިހެއްޔެވެ؟ ނުވަތަ އުޑުތަކުގައިވާ ފުރިހަމަކަމުގައި ދެވަނައެއް ނެތް މަޚްލޫޤުން ހެއްދެވުމުގައި އެތަކެއްޗަށް މާތް ﷲއާއެކު ބައިވެރިވުމެއް ވަނީހެއްޔެވެ؟ ﴿ٱئْتُونِى بِكِتَـٰبٍ مِّن قَبْلِ هَـٰذَآ أَوْ أَثَـٰرَةٍ مِّنْ عِلْمٍ إِن كُنتُمْ صَـٰدِقِينَ﴾ މާތް ﷲ ޤުރްއާނުގެ ކުރިން ބާވައިލައްވާފައިވާ ފޮތްތަކުގެ ތެރެއިން އެ ބުދުތަކަށް އަޅުކަންކުރުމަށް ތިޔަބައިމީހުންނަށް އަންގާ، ނުވަތަ މާތް ﷲ އެކަން ޝަރުޢުކުރައްވާފައިވާކަން ބަޔާންކުރާ ފޮތެއް، ނުވަތަ ﴿أَثَـٰرَةٍ﴾ އިސްވެދިޔަ މީހުންގެ ޢިލްމުގެ ތެރެއިން، އެތަކެއްޗަށް އަޅުކަންކުރުން ޙައްޤުކަން ބަޔާންކުރާ އެއްޗެއް ތިޔަބައިމީހުން ތިމަންކަލޭގެފާނަށް ގެނެސްދީބަލާށެވެ. އެތަކެއްޗަކީ މާތް ﷲއާއެކު ޝަރީކުން ކަމުގައި ތިޔަބައިމީހުން ކުރާ ދަޢުވާގައި ތިޔަބައިމީހުންނީ ތެދުވެރިން ކަމުގައިި ވާނަމައެވެ. މަޤްޞަދަކީ އެ ބުހުތާން ދޮގު ހަދާފައިވާތީ އެބައިމީހުން ދެރަކޮށްލުމެވެ. ފަހެ މާތް ﷲ ބާވައިލެއްވި ފޮތްތަކުގައި އައިސްފައިވަނީ އެއްކައުވަންތަކުރުމުގެ ވާހަކައާއި، ޝިރުކު ބާޠިލުކުރުމުގެ ވާހަކައެވެ. އެހެންކަމުން ކުރީގެ ފޮތަކުން އެބައިމީހުން ދައްކާނެ ދަލީލެއްވެސް އަދި ބުއްދީގެ ދަލީލެއްވެސް އެބައިމީހުންނަށް ނުވެއެވެ. ދެން، މާތް ﷲ ފިޔަވައި އެހެން ތަކެއްޗަށް އަޅުކަންކުރުމުގައި އެބައިމީހުންގެ މަގުފުރެދުން ބަޔާންކުރައްވަމުން މާތް ﷲ ވަޙީކުރައްވަނީ

ނޯޓް

وَإِذَا حُشِرَ ٱلنَّاسُ كَانُوا۟ لَهُمْ أَعْدَآءً وَكَانُوا۟ بِعِبَادَتِهِمْ كَـٰفِرِينَ ﴿ ٦ ﴾

ތަރުޖަމާ

އަދި މީސްތަކުން (قيامة ދުވަހުން) އެއްކުރައްވާހިނދު އެއުރެންނަށް، އެ ބުދުތައް عداوة ތެރިންކަމުގައި ވާނެތެވެ. އަދި އެތަކެއްޗަށް އަޅުކަންކުރި ކަމާމެދު إنكار ކުރާ ތަކެތި ކަމުގައި އެތަކެތި ވާނެތެވެ. (6)

ތަފްސީރު

އަލުން ދިރުއްވާ ދުވަހު ޙިސާބުބެއްލެވުމަށް މީސްތަކުން އެއްކުރައްވާ ހިނދު، އެ ބުދުތައް ވާނީ އެތަކެއްޗަށް އަޅުކަންކުރި މީހުންގެ ޢަދުއްވުން ކަމުގައެވެ. އެތަކެތީގެ ފަރާތުން އެބައިމީހުންނަށް ލިބޭނީ ގެއްލުމެވެ. ފައިދާއެއް ނޫނެވެ. އަދި މާތް ﷲ ފިޔަވައި އެތަކެއްޗަށް އަޅުކަންކުރި މީހުންގެ ކިބައިން އެތަކެތި ބަރީއަވާނެއެވެ. އެހެނީ، މާތް ﷲގެ ކުޅަދުންވަންތަކަމުން ބުދުތަކަށް ދިރުންދެއްވުމުން، އެތަކެއްޗަށް އަޅުކަންކުރި މީހުންގެ ކިބައިން ބަރީއަވަމުން އެތަކެތި ދަންނަވާނެއެވެ. ﴿تَبَرَّأْنَآ إِلَيْكَ ۖ مَا كَانُوٓا۟ إِيَّانَا يَعْبُدُونَ﴾ (އިބަރަސްކަލާނގެ ޙަޟްރަތަށް އެއުރެންގެ ކިބައިން އަޅަމެން ބަރީއަވެއްޖައީމުއެވެ. އެއުރެން އަޅުކަންކޮށް އުޅުނީ އަޅަމެންނަކަށް ނޫނެވެ.) މިކަމުގެ ސަބަބުން ހިލަތަކަށް އަޅުކަންކުރުމުގައި މުޅި ޢުމުރު ހޭދަކުރި ކާފިރުންގެ ހިތާމަ ދާނީ އިތުރުވެގެންނެވެ. ހިލައަކަށް ވިޔަސް، ގަހަކަށްވިޔަސް އަދި އިންސާނަކަށް ވިޔަސް މާތް ﷲ ފިޔަވައި އަޅުކަންކުރެވުނު ކޮންމެ އެއްޗެއް މިއާޔަތުގައި ހިމެނެއެވެ. މާތް ﷲ ވަޙީކުރައްވާފައިވާ ފަދައިންނެވެ. ﴿سَيَكْفُرُونَ بِعِبَادَتِهِمْ وَيَكُونُونَ عَلَيْهِمْ ضِدًّا﴾ (އެ އިލާހުންތަކަށް އެއުރެން އަޅުކަންކުރުމަށް އިންކާރުކުރާނެތެވެ. އަދި އެ އިލާހުންތައް އެއުރެންގެ މައްޗަށް ޢަދާވާތްތެރިންކަމުގައި ވާނެތެވެ.) ދެން، މުޝްރިކުންގެ ގޮތްދޫނުކުރުން ބަޔާންކުރައްވަމުން މާތް ﷲ ވަޙީކުރައްވަނީ

ނޯޓް

أَمْ يَقُولُونَ ٱفْتَرَىٰهُ ۖ قُلْ إِنِ ٱفْتَرَيْتُهُۥ فَلَا تَمْلِكُونَ لِى مِنَ ٱللَّهِ شَيْـًٔا ۖ هُوَ أَعْلَمُ بِمَا تُفِيضُونَ فِيهِ ۖ كَفَىٰ بِهِۦ شَهِيدًۢا بَيْنِى وَبَيْنَكُمْ ۖ وَهُوَ ٱلْغَفُورُ ٱلرَّحِيمُ ﴿ ٨ ﴾

ތަރުޖަމާ

ނުވަތަ އެކަލޭގެފާނު އަމިއްލަފުޅަށް އެ قرآن ހެއްދެވިކަމަށް އެއުރެން ބުނަނީހެއްޔެވެ؟ ކަލޭގެފާނު ވިދާޅުވާށެވެ! ތިމަންކަލޭގެފާނު އަމިއްލަފުޅަށް އެ قرآن ހައްދަވާފައިވާނަމަ، ފަހެ، ތިމަންކަލޭގެފާނަށްޓަކައި اللَّه ގެ حضرة ން އެއްވެސްކަމެއް ތިޔަބައިމީހުންނަކަށް މިލްކުވެގެންނެއް ނުވެތެވެ. (އެބަހީ: اللَّه ގެ عذاب ން ތިޔަބައިމީހުންނަކަށް، ތިމަންކަލޭގެފާނު ސަލާމަތެއް ނުކުރެވޭނެތެވެ.) ތިޔަބައިމީހުން އެ قرآن އާމެދު، ދައްކައިއުޅޭ ވާހަކަތައް، އެކަލާނގެ ދެނެވޮޑިގަތުން ބޮޑެވެ. ތިމަންކަލޭގެފާނާ، ތިޔަބައިމީހުންނާ ދެމެދުގައިވާ ހެކިވެރިޔަކަށް އެކަލާނގެ ފުދެއެވެ. އަދި އެކަލާނގެއީ، ގިނަގިނައިން ފާފަފުއްސަވާ رحيم ވަންތަ ރަސްކަލާނގެއެވެ. (8)

ތަފްސީރު

ނުވަތަ މުޙައްމަދު ﷺ އަމިއްލަފުޅަށް އެ ޤުރްއާން ހައްދަވައި، މާތް ﷲއަށް ނިސްބަތްކުރެއްވީ ކަމުގައި މުޝްރިކުން ބުނަނީ ހެއްޔެވެ. ކަލޭގެފާނު އެބައިމީހުންނަށް ވިދާޅުވާށެވެ. ތިމަންކަލޭގެފާނު އަމިއްލަފުޅަށް ޤުރްއާން ހެއްދެވުން އެއީ ހިނގާފާނެ ކަމެއް ކަމަށް ބަލައި، ތިމަންކަލޭގެފާނު އަމިއްލަފުޅަށް އެ ޤުރްއާން ހައްދަވާފައި ވާނަމަ، ތިމަންކަލޭގެފާނުގެ ކިބައިން މާތް ﷲގެ ޢަޛާބު ދުރުކުރުމުގެ ކުޅަދާނަކަން ތިޔަބައިމީހުންނަށް ލިބިގެން ނުވެއެވެ. އަދި އެކަލާނގެ ހިއްޕެވުމާއި، ޢުޤޫބާތުން ތިޔަބައިމީހުންނަށް ތިމަންކަލޭގެފާނު ސަލާމަތްނުކުރެވޭނެއެވެ. ފަހެ، އެކަލާނގެއާމެދު ހަދައިގެން ދޮގުވާހަކަދެއްކުމަށް ޢުޤޫބާތްދެއްވާނީ އެކަލާނގެއެވެ. ވީއިރު، ތިޔަބައިމީހުންނަށްޓަކައި މާތް ﷲއާ މެދު އިތުރުފުޅު ހައްދަވައި، އެކަލާނގެ ގަދަފަދަ ޢަޛާބާ ތިމަންކަލޭގެފާނު ކުރިމަތިލައްވާންވީ ކީއްވެ ހެއްޔެވެ؟ ﴿ هُوَ أَعْلَمُ بِمَا تُفِيضُونَ فِيهِ ۖ كَفَىٰ بِهِۦ شَهِيدًۢا بَيْنِى وَبَيْنَكُمْ ۖ وَهُوَ ٱلْغَفُورُ ٱلرَّحِيمُ﴾ ތިޔަބައިމީހުން އެ ޤުރްއާނާމެދު ވާހަކަ ދައްކައި، ބަދުބަސް ބުނެ، އެއީ ސިހުރެއްކަމުގައްޔާއި، ޅެން ކަމުގައްޔާއި، އިސްވެދިޔަ މީހުންގެ ފުލޯކު ވާހަކަތައް ކަމުގައި ބުނެ ދައްކާ ވާހަކަތައް އެކަލާނގެ މޮޅަށް ދެނެވޮޑިގެން ވެއެވެ. ހުރިހާ ކަމެއް މޮޅަށް ދެނެވޮޑިގެންވާ ރަސްކަލާނގެ ތިމަންކަލޭގެފާނާ ތިޔަބައިމީހުންނާ ދެމެދު ހެކިވެރިއަކަށް ފުދެއެވެ. ތިމަންކަލޭގެފާނުގެ ތެދުވެރިކަމާއި، ތިމަންކަލޭގެފާނު ތިޔަބައިމީހުންނަށް ރިސާލަތު އިއްވަވާފައިވާ ކަމަށް އެކަލާނގެ ހެކިވެވޮޑިގަންނަވާނެއެވެ. އަދި ތިޔަބައިމީހުން ޙައްޤު ޤަބޫލުކުރަން ދެކޮޅުހެދިކަމާއި، ޙައްޤު ދޮގު ކުޅަ ކަމަށް އެކަލާނގެ ހެކިވެވޮޑިގަންނަވާނެއެވެ. އެކަލާނގެއީ ތައުބާވާ މީހުންގެ ފާފަފުއްސަވާ، އަޅުތަކުންނަށް ރަޙީމުވަންތަ ރަސްކަލާނގެއެވެ. މިއާޔަތުގައި ވަނީ އެބައިމީހުން ކާފިރުކަން ދޫކޮށް އެނބުރި އަތުވެއްޖެނަމަ ފާފަފުއްސަވާނެ ކަމުގެ ވަޢުދު ކުރައްވައި، އެބައިމީހުން ފުރައްސާރަކޮށް މަލާމާތްކުރުމުންވެސް އެބައިމީހުންނަށް ޢުޤޫބާތްދެއްވުން އަވަސްނުކުރެއްވީ އެކަލާނގެ އޯގާތެރިކަމުންކަން ހާމަ ކުރައްވާފައެވެ.

ނޯޓް

قُلْ مَا كُنتُ بِدْعًا مِّنَ ٱلرُّسُلِ وَمَآ أَدْرِى مَا يُفْعَلُ بِى وَلَا بِكُمْ ۖ إِنْ أَتَّبِعُ إِلَّا مَا يُوحَىٰٓ إِلَىَّ وَمَآ أَنَا۠ إِلَّا نَذِيرٌ مُّبِينٌ ﴿ ٩ ﴾

ތަރުޖަމާ

ކަލޭގެފާނު ވިދާޅުވާށެވެ! رسول ންގެ ތެރެއިން ފުރަތަމަ (ފޮނުއްވި) رسول އަކު ކަމުގައި، ތިމަންކަލޭގެފާނު ނުވަމެވެ. ތިމަންކަލޭގެފާނާމެދު އަދި ތިޔަބައިމީހުންނާމެދުވެސް، ކަންތައް ކުރައްވާނެގޮތެއް، ތިމަންކަލޭގެފާނަކަށް އެނގިވަޑައެއް ނުގަންނަވަތެވެ. ތިމަންކަލޭގެފާނަށް އިއްވަވާ وحى އަކަށްމެނުވީ، ތިމަންކަލޭގެފާނު تبع އެއް ނުވަމެވެ. އަދި ބަޔާންވެގެންހުރި إنذار ކުރައްވާ ބޭކަލަކު ކަމުގައިމެނުވީ، ތިމަންކަލޭގެފާނު ނުވަމެވެ. (9)

ތަފްސީރު

ރަސޫލާ ﷺ އެވެ! ކަލޭގެފާނު އެބައިމީހުންނަށް ވިދާޅުވާށެވެ. ތިމަންކަލޭގެފާނީ މީސްތަކުންގެ ގާތަށް ފޮނުއްވުނު ފުރަތަމަ ރަސޫލާއެއް ނޫނެވެ. ތިމަންކަލޭގެފާނުގެ ކުރިން ގިނަ ރަސޫލުންތަކެއް ވަޑައިގެންފައި ވެއެވެ. ތިޔަބައިމީހުން ތިމަންކަލޭގެފާނުގެ ދަޢުވަތާއި ރިސާލަތާ ދެކޮޅުހަދަން، ތިމަންކަލޭގެފާނަކީ ކުރިން މީހަކު ނުކުރާ އާ ކަމެއް ކުރެއްވި ބޭކަލަކީމެއް ނޫނެވެ. އަދި މިދުނިޔޭގައި ތިމަންކަލޭގެފާނާމެދު ކަންކުރައްވާނެ ގޮތެއްވެސް އަދި ތިޔަބައިމީހުންނާމެދު ކަންކުރައްވާނެ ގޮތެއްވެސް ތިމަންކަލޭގެފާނަށް އެނގިވަޑައިނުގަންނަވައެވެ. ތިޔަބައިމީހުންގެ މައްޗަށް ތިމަންކަލޭގެފާނަށް ނަޞްރުދެއްވާނީތޯ ނުވަތަ ތިމަންކަލޭގެފާނު ޤަތުލުވާނީތޯ ނުވަތަ އެހެން ރަސޫލުބޭކަލުންނާމެދު ކަންވީ ފަދައިން ތިމަންކަލޭގެފާނު ރަށުން ބޭރުކޮށްލާނީތޯ ތިމަންކަލޭގެފާނަށް އެނގިވަޑައިނުގަންނަވައެވެ. ހަމަ އެހެންމެ، ތިޔަބައިމީހުން ބިމަށް ގަންބަވައިގަންނަވާނީތޯ ނުވަތަ ތިޔަބައިމީހުން ގައިގާ ކުދިގަލުން ތަޅާނީތޯ ތިމަންކަލޭގެފާނަށް އެނގިވަޑައިނުގަންނަވައެވެ. ތިމަންކަލޭގެފާނަށް ބާވައިލައްވާ ވަޙީއަށް މެނުވީ ތިމަންކަލޭގެފާނު ތަބަޢަވެވަޑައިނުގަންނަވަމެވެ. ތިމަންކަލޭގެފާނު އަމިއްލަފުޅަށް އެއްވެސް އެއްޗެއް ގެނެސްނުދެއްވަމެވެ. ތިޔަބައިމީހުންނަށް މާތް ﷲގެ ޢަޛާބާއި، އެކަލާނގެ ބަދަލުހިއްޕެވުމާމެދު އިންޒާރުކުރައްވާ ރަސޫލަކު ކަމުގައި މެނުވީ ތިމަންކަލޭގެފާނު ނުވަމެވެ.

ނޯޓް

قُلْ أَرَءَيْتُمْ إِن كَانَ مِنْ عِندِ ٱللَّهِ وَكَفَرْتُم بِهِۦ وَشَهِدَ شَاهِدٌ مِّنۢ بَنِىٓ إِسْرَٰٓءِيلَ عَلَىٰ مِثْلِهِۦ فَـَٔامَنَ وَٱسْتَكْبَرْتُمْ ۖ إِنَّ ٱللَّهَ لَا يَهْدِى ٱلْقَوْمَ ٱلظَّـٰلِمِينَ ﴿ ١٠ ﴾

ތަރުޖަމާ

ކަލޭގެފާނު ވިދާޅުވާށެވެ! ތިޔަބައިމީހުން خبر ދީބަލާށެވެ! އެ قرآن އަކީ، اللَّه ގެ حضرة ންއައި ފޮތެއް ކަމަށްވެފައި، އަދި ތިޔަބައިމީހުން އެޔަށް كافر ވެއްޖެނަމަ (ތިޔަބައިމީހުންނީ، އަމިއްލަ نفس އަށް އަނިޔާވެރި ބަޔަކުކަމުގައި ނުވޭހެއްޔެވެ؟ (އަދި إسرآءيـل ގެދަރިންކުރެ ހެކިދޭމީހަކު އެފޮތުގެ މައްޗަށް (އެއީ ތެދުކަމަށް) ހެކިދީފިއެވެ. ފަހެ، އޭނާ (އެޔަށް) إيمان ވިއެވެ. އަދި ތިޔަބައިމީހުން (އެއަށް إيمان ނުވެ) ބޮޑާވެގެންފީމުއެވެ. ހަމަކަށަވަރުން، އަނިޔާވެރިބަޔަކަށް اللَّه ތެދުމަގެއް ނުދައްކަވަތެވެ. (10)

ތަފްސީރު

ޤުރްއާނަށް ކާފިރުވާ އެ މުޝްރިކުންނަށް ކަލޭގެފާނު ވިދާޅުވާށެވެ. މި ޤުރްއާނަކީ ޙަޤީޤަތުގައި މާތް ﷲގެ ކަލާމްފުޅަށް ވެފައި، އަދި ތިޔަބައިމީހުން ދަޢުވާކުރާ ފަދައިން ހަދައިގެން ދޮގުވެރިގޮތުގައި މާތް ﷲ އަށް ނިސްބަތް ކުރެވިފައިވާ އެއްޗަކަށް ނުވަތަ ސިހުރަށް ނުވެފައި، ތިޔަބައިމީހުން އެފޮތް ޤަބޫލުކުރުމަށް ދެކޮޅު ހަދައި ދޮގުކޮށްފިނަމަ، އަދި ބަނީ އިސްރާއީލުގެ ބޮޑެތި ޢިލްމުވެރިންގެ ތެރެއިން މީހަކު އެފޮތަށް އީމާންވެ، ތިޔަބައިމީހުން އީމާންވުމަށް ބޮޑާވެގެންފިނަމަ، މާތް ﷲ ތިޔަބައިމީހުނާމެދު ކަންކުރައްވާނީ ކިހިނެއްތޯ ތިޔަބައިމީހުން ތިމަންކަލޭގެފާނަށް ބުނެދީބަލާށެވެ. މީސްތަކުންގެ ތެރެއިން އެންމެ އަބާއްޖަވެރި އަދި އެންމެ އަނިޔާވެރި މީހުން ކަމުގައި ތިޔަބައިމީހުން ނުވާނޭހެއްޔެވެ؟ އަނިޔާވެރި ފާފަވެރިންނަށް މާތް ﷲ އީމާންކަމުގެ ތައުފީޤުނުދެއްވާނެއެވެ. މިއާޔަތުގައި އިޝާރާތްކުރައްވާފައިވާ ހެކިވެރިއަކީ ޔަހޫދީ ބޮޑެތި ޢިލްމުވެރިންގެ ތެރޭގައި ހިމެނިވަޑައިގަތް ޢަބްދުﷲ ބިން ސަލާމް رضي الله عنه އެވެ. އެކަލޭގެފާނު އިސްލާމްވެވަޑައިގެންފައި ވަނީ ރަސޫލުﷲ ﷺ މަދީނާއަށް ހިޖުރަކުރެއްވުމުންނެވެ. އެހިނދު އެކަލޭގެފާނު އިތުރު އެކަލޭގެފާނުގެ އަރިހަށް ވަޑައިގެން (އަލްބުޚާރީއާއި އަޙްމަދުގެ ރިވާޔަތުގައި ވާފަދައިން) ނަބީބޭކަލަކަށް މެނުވީ ޖަވާބު އެނގިވަޑައިނުގަންނަވާނޭ ތިން ސުވާލެއް އެކަލޭގެފާނަށް ދެންނެވިއެވެ. ދެން އިތުރު ރަސޫލާ ﷺ އެ ތިން ސުވާލަށް ޖަވާބުދެއްވުމުން އެކަލޭގެފާނު އިސްލާމްވެވަޑައިގަތެވެ. ސަޢުދު ބްނު އަބީވައްޤާޞް رضي الله عنه ގެ އަރިހުން މުސްލިމް ރިވާކުރައްވާފައި ވެއެވެ. "مَا سَمِعْتُ رَسُولَ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم يَقُولُ لِحَىٍّ يَمْشِي أَنَّهُ فِي الْجَنَّةِ إِلاَّ لِعَبْدِ اللَّهِ بْنِ سَلاَمٍ" – (صحيح مسلم، ‏كتاب فضائل الصحابة رضى الله تعالى عنهم، باب مِنْ فَضَائِلِ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ سَلاَمٍ رضى الله عنه) ‏‏ (ޢަބްދުﷲ ބިން ސަލާމަށް މެނުވީ ބިންމަތީގައި ހިނގަހިނގާ ދިރި ހުރި މީހަކަށް އޭނާއީ ސުވަރުގޭގެ އަހުލުވެރިއެކޭ ރަސޫލުﷲ ﷺ ޙަދީޘުކުރެއްވި އަޑު ތިމަންކަލޭގެފާނު ނައައްސަވަމަވެ.) (ޞަޙީޙު މުސްލިމް، ޙަދީޘު: 2383) އަދި ﴿وَشَهِدَ شَاهِدٌ مِّنۢ بَنِىٓ إِسْرَٰٓءِيلَ عَلَىٰ مِثْلِهِۦ فَـَٔامَنَ وَٱسْتَكْبَرْتُمْ ................. ﴾ މިއާޔަތް ބާވައިލެއްވީ އެކަލޭގެފާނާ ބެހޭގޮތުންނެވެ.

ނޯޓް

وَقَالَ ٱلَّذِينَ كَفَرُوا۟ لِلَّذِينَ ءَامَنُوا۟ لَوْ كَانَ خَيْرًا مَّا سَبَقُونَآ إِلَيْهِ ۚ وَإِذْ لَمْ يَهْتَدُوا۟ بِهِۦ فَسَيَقُولُونَ هَـٰذَآ إِفْكٌ قَدِيمٌ ﴿ ١١ ﴾

ތަރުޖަމާ

އަދި كافر ވިމީހުން إيمان ވި މީހުންނަށް ބުނޫއެވެ. (އެކަލޭގެފާނު ގެންނެވި ތަކެއްޗަށް إيمان ވުމަކީ) އެއީ ހެޔޮކަމެއް ކަމުގައިވީނަމަ، ތިމަންމެންގެ މައްޗަކަށް އެއުރެން އެކަމަށް އިސްނަގައިގެން ނުދިޔައީހެވެ. އަދި އެއުރެންނަށް އެއިން ތެދުމަގު ނުލިބުނުހިނދު، ފަހެ، އެއުރެން ބުނާނެތެވެ. މިއީ އިހުގެ (ފުލޯކުގެ ތެރެއިންވާ) ދޮގެކެވެ. (11)

ތަފްސީރު

މިއީ ޤުރައިޝުންގެ ބޮޑުންގެ ބަހެވެ. މާނައި ޤުރައިޝުންގެ ބޮޑުންގެ ތެރެއިން ނުކިޔަމަންތެރިކަމުގައި ޙައްދު ފަހަނައަޅައިގޮސް ބޮޑާވެގަތް މީހުން ބުންޏެވެ. މި ދީނަކީ ރަނގަޅު ދީނެއްނަމަ، ޢައްމާރު رضي الله عنه އާއި، ޞުހައިބު رضي الله عنه އާއި، ޚައްބާބު رضي الله عنه އާއި ބިލާލު رضي الله عنه މެންފަދަ ނިކަމެތި ފަޤީރުން އަހަރުމެންނަށް ވުރެ ކުރިން އެދީނަށް ނުވަނީހެވެ. ﴿وَإِذْ لَمْ يَهْتَدُوا۟ بِهِۦ فَسَيَقُولُونَ هَـٰذَآ إِفْكٌ قَدِيمٌ﴾ ޤުރްއާނަކީ މުޢުޖިޒާތެއްކަން ފާޅުވުމާއެކުވެސް އެބައިމީހުންނަށް އެފޮތުން ތެދުމަގު ނުލިބުނު ހިނދު އެފޮތާ ބެހޭ ގޮތުން އެބައިމީހުން ބުންޏެވެ. މިއީ އިސްވެދިޔަ މީހުންގެ ފަރާތުން އައިސްފައިވާ ޒަމާންވީ ދޮގެކެވެ. މުޙައްމަދު ﷺ އަމިއްލަފުޅަށް އެ ގެންނަވައި މާތް ﷲއަށް ނިސްބަތްކުރެއްވީއެވެ. ރަސޫލުﷲ ﷺ ގެ ޙަދީޘުފުޅު " اَلْكِبْرُ بَطَرُ الْحَقِّ وَغَمْطُ النَّاسِ" – (صحيح مسلم، كتاب الإيمان، باب تحريم الكبر) ގައި ޙަދީޘުކުރައްވާފައިވާ ބޮޑާ ކަމަކީ މިއީއެވެ. (ޞަޙީޙު މުސްލިމް، ޙަދީޘު: 91) މާނައީ ޙައްޤު ޤަބޫލުނުކުރުމާއި، މީސްތަކުން ނިކަމެތިކޮށްލުމެވެ.

ނޯޓް

وَمِن قَبْلِهِۦ كِتَـٰبُ مُوسَىٰٓ إِمَامًا وَرَحْمَةً ۚ وَهَـٰذَا كِتَـٰبٌ مُّصَدِّقٌ لِّسَانًا عَرَبِيًّا لِّيُنذِرَ ٱلَّذِينَ ظَلَمُوا۟ وَبُشْرَىٰ لِلْمُحْسِنِينَ ﴿ ١٢ ﴾

ތަރުޖަމާ

އަދި އޭގެކުރިން موسى ގެފާނަށް ބާވައިލެއްވި ފޮތަކީ، އެޔަށް تبع ވެވޭ ފޮތެއްކަމުގައްޔާއި، رحمة އެއްކަމުގައިވިއެވެ. އަދި މިއީ (އެބަހީ: މި قرآن އަކީ) ކުރީގެ ފޮތްތައް ތެދުކުރަނިވިގޮތުގައި عرب ބަހުންއޮތް ފޮތެކެވެ. އަނިޔާވެރިވި މީހުންނަށް إنذار ކުރެއްވުމަށްޓަކައެވެ. އަދި إحسان ތެރިންނަށް އުފާވެރި خبر އެއް ކަމުގައެވެ. (12)

ތަފްސީރު

މުޙައްމަދު ﷺ އެވެ! ކަލޭގެފާނުގެ މައްޗަށް ބާވައިލެއްވި ޤުރްއާނުގެ ކުރިން ތިމަންރަސްކަލާނގެ މޫސާގެ ﷺ ގެ މައްޗަށް ތައުރާތު ބާވައިލެއްވީމެވެ. މާތް ﷲގެ ޝަރީޢަތްތަކުން އެއަށް ތަބަޢަވާ ފޮތެއްގެ ގޮތުގައްޔާއި، އޭގެ އަލިން އަލިކަން ލިބިގަނެ އެއަށް އީމާންވީ މީހަކަށް ރަޙްމަތެއްގެ ގޮތުގައެވެ. ﴿وَهَـٰذَا كِتَـٰبٌ مُّصَدِّقٌ لِّسَانًا عَرَبِيًّا لِّيُنذِرَ ٱلَّذِينَ ظَلَمُوا۟ وَبُشْرَىٰ لِلْمُحْسِنِينَ﴾ މި ޤުރްއާނަކީ އެންމެ ފުރިހަމަ ޙުކުމްތަކުގެ މައްޗަށް އެކުލެވިގެންވާ މަތިވެރި ދަރަޖަ ލިބިގެންވާ، އެފޮތުގެ ކުރިން ބާވައިލެއްވި ފޮތްތައް ތެދުކުރާ ފޮތެކެވެ. މާތް ﷲ ޢަރަބިބަހުން އެފޮތް ބާވައިލެއްވީ އަނިޔާވެރިންނަށް އިންޒާރެއްގެ ގޮތުގައްޔާއި، ހެޔޮލަފާ ތަޤްވާވެރިންނަށް އުފާވެރިކަމުގެ ޚަބަރެއްގެ ގޮތުގައެވެ.

ނޯޓް

وَوَصَّيْنَا ٱلْإِنسَـٰنَ بِوَٰلِدَيْهِ إِحْسَـٰنًا ۖ حَمَلَتْهُ أُمُّهُۥ كُرْهًا وَوَضَعَتْهُ كُرْهًا ۖ وَحَمْلُهُۥ وَفِصَـٰلُهُۥ ثَلَـٰثُونَ شَهْرًا ۚ حَتَّىٰٓ إِذَا بَلَغَ أَشُدَّهُۥ وَبَلَغَ أَرْبَعِينَ سَنَةً قَالَ رَبِّ أَوْزِعْنِىٓ أَنْ أَشْكُرَ نِعْمَتَكَ ٱلَّتِىٓ أَنْعَمْتَ عَلَىَّ وَعَلَىٰ وَٰلِدَىَّ وَأَنْ أَعْمَلَ صَـٰلِحًا تَرْضَىٰهُ وَأَصْلِحْ لِى فِى ذُرِّيَّتِىٓ ۖ إِنِّى تُبْتُ إِلَيْكَ وَإِنِّى مِنَ ٱلْمُسْلِمِينَ ﴿ ١٥ ﴾

ތަރުޖަމާ

إنسان އާއަށް އޭނާގެ މައިންބަފައިންނަށް ހެޔޮކޮށް ހިތުމަށް ތިމަންރަސްކަލާނގެ وصية ކުރެއްވީމެވެ. އޭނާގެ މައިމީހާ އުނދަގުލާއި، ތުރާލާއެކު މާބަނޑުގައި އޭނާ އުފުލިއެވެ. އަދި އުނދަގުލާއި، ތުރާލާއެކު އޭނާ ވިހެއެވެ. އަދި އޭނާއާއިގެން މާބަނޑުވުމާއި، ކިރުތުނބުން ވީއްލުމުގެ މުއްދަތަކީ ތިރީސްމަސްދުވަހެވެ. އޭނާ ފުރާފުރިހަމަވެ، ސާޅީސްއަހަރު ފުރިއްޖެ ހިނދު، އޭނާ ބުނެތެވެ. އަޅުގެ ވެރިރަސްކަލާކޮ! އިބަރަސްކަލާނގެ މިއަޅާގެ މައްޗަށާއި، މިއަޅާގެ މައިންބަފައިންގެ މައްޗަށް ދެއްވި نعمة އަށް شكر ކުރުމަށާއި، އިބަރަސްކަލާނގެ ރުހިވޮޑިގެންވާ صالح عمل ކުރުމަށް މިއަޅާއަށް إلهام ކުރައްވާނދޭވެ! އަދި މިއަޅާގެ ދަރިފަސްކޮޅު، މިއަޅާއަށްޓަކައި إصلاح ކޮށްދެއްވާނދޭވެ! ހަމަކަށަވަރުން، ތިމަންއަޅާ އިބަރަސްކަލާނގެޔަށް توبة ވެއްޖައީމެވެ. ހަމަކަށަވަރުން، ތިމަންއަޅާވަނީ مسلم ންގެ ތެރެއިންނެވެ. (15)

ތަފްސީރު

އޭނާގެ މައިންބަފައިންނަށް ހެޔޮކޮށް ހިތައި އެބައިމީހުންނަށް އޯގާތެރިވުމަށް ތިމަންރަސްކަލާނގެ އިންސާނާއަށް އެންގެވީމެވެ. އަދި އެދެމީހުންނާ އަޅާލައި، އެދެމީހުންނާމެދު ހެޔޮލަފާ ގޮތުގައި މުޢާމަލާތްކުރުމަށް ގަދަފަދަ އަމުރަކުން ތިމަންރަސްލާނގެ އަމުރުކުރެއްވީމެވެ. ދަރިފުޅު ބަލައި ބޮޑުކުރުމުގައި އެދެމީހުން އުފުލި ބުރައަށްޓަކައެވެ. ދެން، ވަކިން ޚާއްޞަކޮށް މަންމަ އުފުލާ ބުރަ ބަޔާންކުރައްވަމުން މާތް ﷲ ވަޙީކުރައްވަނީ ﴿ حَمَلَتْهُ أُمُّهُۥ كُرْهًا وَوَضَعَتْهُ كُرْهًا﴾ މާނައީ އޭނާގެ މަންމަ ބަނޑުގައި އޭނާ އުފުލީ އުނދަގުލާއި، ތުރާލާއެކުގައެވެ. އަދި ބާވަތް ބާވަތުގެ ކާތަކެތި ކާހިތްވުމުގެ ސަބަބުންނާއި މިޒާޖު ބަދަލުވުމުގެސަބަބުން ލިބޭ ގަދަ ވޭނާ އެކުގައެވެ. އަދި އޭނާ ވިހެއީ އުނދަގުލާއި ތުރާލާ އެކުގައެވެ. ﴿وَحَمْلُهُۥ وَفِصَـٰلُهُۥ ثَلَـٰثُونَ شَهْرًا ۚ ﴾ އޭނާ މާބަނޑުގައި އުފުލުމާއި، ކިރުތުނބުން ވީއްލުމުގެ މުއްދަތަކީ ތިރީސް މަސްދުވަހެވެ. އަދި އެއަށްފަހު މަންމަ ދަނީ އުނދަގުލާއި ތުރާ ތަޙައްމަލްކޮށް ވޭން އުފުލަމުންނެވެ. ﴿حَتَّىٰٓ إِذَا بَلَغَ أَشُدَّهُۥ وَبَلَغَ أَرْبَعِينَ سَنَةً قَالَ رَبِّ أَوْزِعْنِىٓ أَنْ أَشْكُرَ نِعْمَتَكَ ٱلَّتِىٓ أَنْعَمْتَ عَلَىَّ وَعَلَىٰ وَٰلِدَىَّ وَأَنْ أَعْمَلَ صَـٰلِحًا تَرْضَىٰهُ﴾ އެ ދަރިފުޅު ދުނިޔޭގައި ހުރެ އޭނާ ފުރާފުރިހަމަވެ ބޮޑު މީހަކަށްވެ، ބުއްދި ފުރިހަމަވެ، ސާޅީސް އަހަރު ފުރޭ ހިނދު (އެއީ ނަބީބޭކަލުންނަށް ނަބީކަން ދެއްވާ ޢުމުރެވެ.) އެ ހެޔޮލަފާ ދަރިފުޅު ދަންނަވަައެވެ. އިބަރަސްކަލާނގެ މިއަޅާއަށާއި މިއަޅާގެ މައިންބަފައިންނަށް ދެއްވި ނިޢުމަތަށް ޝުކުރުކުރުމަށް މިއަޅާއަށް އިލްހާމްކުރައްވާނދޭވެ. އަދި އިބަރަސްކަލާނގެ ރުހިވޮޑިގަންނަވާ ހެޔޮ ޢަމަލު ކުރުމުގެ ތައުފީޤު މިއަޅާއަށް ދެއްވާނދޭވެ. ﴿وَأَصْلِحْ لِى فِى ذُرِّيَّتِىٓ ۖ إِنِّى تُبْتُ إِلَيْكَ وَإِنِّى مِنَ ٱلْمُسْلِمِينَ﴾ އަދި މިއަޅާގެ ދަރިފަސްކޮޅާއި ދަރިންނަކީ އިބަރަސްކަލާނގެއަށް ކިޔަމަންތެރި، އިބަރަސްކަލާނގެ ޙައްޤު ދީނުގައި ހިފަހައްޓާ، ހެޔޮލަފާ ދަރިން ކަމުގައި ލައްވާނދޭވެ. މިއަޅާ އެންމެހާ ކުށްފާފައިން އިބަރަސްކަލާނގެ ޙަޟްރަތަށް ތައުބާވަމެވެ. އަދި މިއަޅާ ވަނީ އިސްލާމްދީނުގައި ހިފަހައްޓައިގެން ތިބި މުސްލިމުންގެ ތެރެއިންނެވެ.

ނޯޓް

أُو۟لَـٰٓئِكَ ٱلَّذِينَ نَتَقَبَّلُ عَنْهُمْ أَحْسَنَ مَا عَمِلُوا۟ وَنَتَجَاوَزُ عَن سَيِّـَٔاتِهِمْ فِىٓ أَصْحَـٰبِ ٱلْجَنَّةِ ۖ وَعْدَ ٱلصِّدْقِ ٱلَّذِى كَانُوا۟ يُوعَدُونَ ﴿ ١٦ ﴾

ތަރުޖަމާ

އެއުރެންނީ، އެއުރެން ކުޅަ ހެޔޮކަންބޮޑު عمل ތައް އެއުރެންގެ ކިބައިން ތިމަންރަސްކަލާނގެ قبول ކުރައްވައި، އެއުރެންގެ ކުށްތައް ތިމަންރަސްކަލާނގެ ފުއްސަވައި، ސުވަރުގޭގެ أهل ވެރިންގެ ތެރޭގައި ލައްވާނެ މީހުންނެވެ. (އެއީ) އެއުރެންނަށް وعد ކުރައްވަމުން ގެންދެވި ތެދު وعد އެވެ. (16)

ތަފްސީރު

އެ ހެޔޮލަފާ ދަރިންނީ ތިމަންރަސްކަލާނގެ ރަސޫލުބޭކަލުންގެ ދޫފުޅުމަތިން ތިމަންރަސްކަލާނގެ އެބައިމީހުންނަށް ކުރެއްވި ތެދު ވައުދާއި އެއްގޮތަށް، އެބައިމީހުންގެ ފާފަފުއްސަވައި، އެބައިމީހުން ކުޅަ ހެޔޮ ޢަމަލުތައް ޤަބޫލުކުރައްވާނޭ މީހުންނެވެ. އަދި ފާފަ ފުއްސެވުގެ އިތުރަށް، ތިމަންރަސްކަލާނގެ ހެޔޮލަފާ އަޅުންނާއެކު ސުވަރުގެ ވައްދަވައި އެބައިމީހުން މާތްކުރައްވާނޭ މީހުންނެވެ. މި އާޔަތުގައި ވަނީ ރަޙްމާނުވަންތަ ރަސްކަލާނގެ ދަޢުވަތަށް އިޖާބަދީ އީމާންކަމުގެ ނޫރުން އެމީހެއްގެ ހިތަށް އަލިކަން ލިބިފައިވާ ހެޔޮލަފާ ދަރިއެއްގެ މިސާލެވެ. ދެވަނަ މިސާލަކީ މާތް ﷲގެ ނިޢުމަތަށް ކުފުރުވެ، އެކަލާނގެ އެއްކައުވަންތަކަމާއި، އެކަލާނގެ ވޮޑިގެންވުން ޤަބޫލުކުރުމަށް ދެކޮޅުހަދައި އެމީހެއްގެ މައިންބަފައިންނަށް ނުކިޔަމަންތެރިވި ދަރިއެއްގެ މިސާލެވެ. އެފަދަ ދަރިއަކާ ބެހޭގޮތުން މާތް ﷲ ވަޙކުރައްވަނީ

ނޯޓް

وَٱلَّذِى قَالَ لِوَٰلِدَيْهِ أُفٍّ لَّكُمَآ أَتَعِدَانِنِىٓ أَنْ أُخْرَجَ وَقَدْ خَلَتِ ٱلْقُرُونُ مِن قَبْلِى وَهُمَا يَسْتَغِيثَانِ ٱللَّهَ وَيْلَكَ ءَامِنْ إِنَّ وَعْدَ ٱللَّهِ حَقٌّ فَيَقُولُ مَا هَـٰذَآ إِلَّآ أَسَـٰطِيرُ ٱلْأَوَّلِينَ ﴿ ١٧ ﴾

ތަރުޖަމާ

އެމީހެއްގެ މައިންބަފައިންނާ ދިމާޔަށް ތިޔަ ދެމީހުންނަށް ނުބައިކަންހުށްޓޭ ބުނިމީހާ (ދަންނާށެވެ!) ތިމަންގެކުރިން އެތައް ޖީލެއް ފާއިތުވެގޮސްފައިވާއިރު (ކަށްވަޅުން) ތިމަން ނެރުއްވާނެކަމަށް، ތިޔަ ދެމީހުން ތިމަންނައަށް وعد ކުރަނީ ހެއްޔެވެ؟ اللَّه ގެ حضرة ން ސަލާމަތަށްއެދި، އެދެމީހުން دعاء ކުރަމުން (ބުނެތެވެ.) ކަލެޔަށް ހަލާކުހުށްޓެވެ! ކަލޭ ނިކަން إيمان ވެބަލާށެވެ! ހަމަކަށަވަރުން، اللَّه ގެ وعد ފުޅަކީ حق ތެދެވެ. ފަހެ، އޭނާ ބުނެތެވެ. ތިޔައީ އެވޭލާމީހުން ދައްކައިއުޅުނު ފުލޯކު ވާހަކަތައް ކަމުގައި މެނުވީ ނުވެތެވެ. (17)

ތަފްސީރު

އޭނާގެ މައިންބަފައިން އޭނާއަށް އީމާންކަމަށް ގޮވާލައި، އާޚިރަތް ދުވަސް ތެދުކުރުމަށް ގޮވައިލުމުން އެދެމީހުންނާ ދިމާއަށް ތިޔަ ދެމީހުންނަށް ނުބައިކަން ހުއްޓޭ، ތިމަންނާގެ ކުރިން އެތައް ޖީލެއް މަރުވެ، އެއިން އެކަކުވެސް އަލުން ދިރުއްވާފައި ނުވާއިރު، ތިމަން މަރުވުމަށް ފަހު އަލުން ދިރުއްވާނޭކަމަށް ތިޔަ ދެމީހުން އަހުރެންނަށް ވަޢުދުވަނީހޭ ބުނި ފާފަވެރި ދަރިފުޅު ދަންނާށެވެ. ﴿وَهُمَا يَسْتَغِيثَانِ ٱللَّـهَ وَيْلَكَ ءَامِنْ إِنَّ وَعْدَ ٱللَّـهِ حَقٌّ فَيَقُولُ مَا هَـٰذَآ إِلَّآ أَسَـٰطِيرُ ٱلْأَوَّلِينَ﴾ އޭނާގެ މައިންބަފައިން އޭނާގެ ކުފުރުގެ ބަސްތައް އަޑުއަހައި، އެ ދެމީހުންގެ ނުކިޔަމަންތެރި ދަރީގެ ވާހަކައިން ބިރުގަނެފައިވާ ޙާލުގައި ތިބެ، އޭނާ އަބާއްޖަވެރިކަމާއި ކާފިރުކަމުން ސަލާމަތްކޮށްދެއްވުން އެދި މާތް ﷲގެ ޙަޟްރަތުގައި ދަންނަވާނެއެވެ. އަދި އެ ދެމީހުން އޭނާއަށް ބުނާނެއެވެ. ކަލެއަށް ހަލާކުހުށްޓެވެ. ނިކަން އީމާންވެބަލާށެވެ. އެހެންނޫނީ ކަލޭ ހަލާކުވެ ނެތި ހިނގައިދާނެއެވެ. ފަހެ، މާތް ﷲގެ ވަޢުދުފުޅަކީ އެއްވެސް ޝައްކެއްނެތް ޙައްޤު ވަޢުދުފުޅެކެވެ. ދެން، އެދެމީހުންގެ އަބާއްޖަވެރި ދަރި ބުނާނެއެވެ. އަލުން ދިރުއްވާނޭ ކަމަށް ބުނެ ތިޔަ ދެމީހުން ތިމަންނާއަށް ތިޔަބުނެދޭ ވާހަކަތައް އިސްވެދިޔަ މީހުންގެ ބާޠިލު ފުލޯކު ވާހަކަތަކެއް ކަމުގައި މެނުވީ ނުވެއެވެ. އަދި އެއީ ބާޠިލު ވަހުމްތަކެއް ކަމުގައި މެނުވީ ނުވެއެވެ. ފަހު، އަލުން ދިރުއްވުމާއި، މަހްޝަރު ބިމަށް ފޮނުއްވުމެއް ނުވެއެވެ.

ނޯޓް

وَلِكُلٍّ دَرَجَـٰتٌ مِّمَّا عَمِلُوا۟ ۖ وَلِيُوَفِّيَهُمْ أَعْمَـٰلَهُمْ وَهُمْ لَا يُظْلَمُونَ ﴿ ١٩ ﴾

ތަރުޖަމާ

އަދި ކޮންމެބަޔަކަށްމެ، އެބަޔަކު ކުޅަ عمل އަކާ އެއްގޮތަށް ދަރަޖަތަކެއް ހުށްޓެވެ. (އެއީ) އެއުރެންނަށް، އެއުރެންގެ عمل ތަކުގެ ޖަޒާ ފުރިހަމަޔަށް ދެއްވުމަށްޓަކައެވެ. އަދި އެއުރެންނަކަށް ބޭއިންސާފެއް ނުކުރައްވާހުށްޓެވެ. (19)

ތަފްސީރު

ކޮންމެ ބަޔަކަށްވެސް އެބަޔަކު ކުޅަ ޢަމަލުތަކާ އެއްގޮތަށް ދަރަޖަތައް ވާނެއެވެ. ފަހެ، ތަޤްވާވެރިންނަށް ވަނީ ނިޢުމަތުގެ ސުވަރުގެތަކެވެ. އަދި ފާފަވެރިންނަށް ވަނީ ނަރަކައިގެ ބައިތަކެވެ. ﴿وَٱلَّذِى قَالَ لِوَٰلِدَيْهِ أُفٍّۢ لَّكُمَآ﴾ މިއާޔަތް ބާވައިލެއްވީ ޢަބްދުއްރަޙްމާން ބްނު އަބީބަކްރު رضي الله عنه އާ ބެހޭގެތޮން ކަމަށް ބުނާ މީހުންނަށް އެހެދެނީ ވަރަށް ބޮޑު ގޯހެކެވެ. އެހެނީ، ޢަބްދުއްރަޙްމާން رضي الله عنه އިސްލާމްވެވަޑައިގެން އެކަލޭގެފާނަކީ ރަނގަޅު މުސްލިމަކަށް ވެވަޑައިގެންނެވިއެވެ. އަދި އަޞްޙާބުބޭކަލުންގެ އެންމެ އިސް ބޭފުޅުންގެ ތެރޭގައި އެކަލޭގެފާނު ހިމެނިވަޑައިގަތެވެ. އަންނަނިވި ރިވާޔަތުން އެކަމަށް ދަލީލު ލިބެއެވެ. (މުޢާވިޔާ رضي الله عنه އެކަލޭގެފާނުގެ ދަރިކަލުން ޔަޒީދުއަށް މީސްތަކުން ބައިޢަތުހިފަން ބޭނުންފުޅު ވުމުން މަރްވާން ފޮނުއްވިއެވެ. ދެން އޭނާ ބުނަމުން ދިޔައެވެ. ހަމަކަށަވަރުން އަމީރުލް މުއުމިނީން އެކަލޭގެފާނުގެ ދަރިކަލުންނާމެދު ހެޔޮ ރަނގަޅު ގޮތެއް ނިންމަވައިފިއެވެ. އެކަލޭގެފާނު ނިންމެވީ އެ ދަރިކަލުން ތިޔަބައިމީހުންގެ މައްޗަށް ޚަލީފާއަކަށް ހެއްދެވުމަށެވެ. އެއީ އަބޫބަކްރު رضي الله عنه އާއި ޢުމަރު رضي الله عنه ކަން ކުރެއްވި ގޮތެވެ. އެހިނދު ޢަބްދުއްރަޙްމާން ވިދާޅުވިއެވެ. އަދިކިއެއްތަ ހިރަޤްލާއި ޤައިޞަރު ކަންކުރި ގޮތެވެ. އެހިނދު މަރްވާން ބުންޏެވެ. ތިޔައީ މައިންބަފައިންނާ ދިމާއަށް ﴿ أُفٍّۢ لَّكُمَآ﴾ އޭ ބުނި މީހާއެވެ. އެ ވާހަކަ ޢާއިޝާ رضي الله عنها އާ ހަމައަށް ދިއުމުން ވިދާޅުވިއެވެ. މަރްވާން ހެދީ ދޮގެވެ. މާތް ﷲ ގަންދެއްވައި ވިދާޅުވަމެވެ. އެއީ އެކަލޭގެފާނެއް ނޫނެވެ. ތިމަންކަމަނާ ބޭނުންފުޅުނަމަ އެމީހަކާ ބެހޭގޮތުން އެ އާޔަތް ބާވައިލެއްވުނު މީހެއްގެ ނަން ވިދާޅުވީމުހެވެ.) (ރިވާކުރެއްވީ އައްނަސާއީ / އަލްބުޚާރީގައި ތަފާތު ޢިބާރާތަކުން މި ޙަދީޘުގެ ބައެއް ރިވާކުރައްވާފައި ވެއެވެ.)

ނޯޓް

وَيَوْمَ يُعْرَضُ ٱلَّذِينَ كَفَرُوا۟ عَلَى ٱلنَّارِ أَذْهَبْتُمْ طَيِّبَـٰتِكُمْ فِى حَيَاتِكُمُ ٱلدُّنْيَا وَٱسْتَمْتَعْتُم بِهَا فَٱلْيَوْمَ تُجْزَوْنَ عَذَابَ ٱلْهُونِ بِمَا كُنتُمْ تَسْتَكْبِرُونَ فِى ٱلْأَرْضِ بِغَيْرِ ٱلْحَقِّ وَبِمَا كُنتُمْ تَفْسُقُونَ ﴿ ٢٠ ﴾

ތަރުޖަމާ

كافر ވިމީހުން ނަރަކަޔަށް ހުށަހަޅުއްވާ ދުވަހު (އެއުރެންނަށް އަންގަވާނެތެވެ.) ތިޔަބައިމީހުންނަށްހުރި ރަނގަޅު ތަކެތި، ތިޔަބައިމީހުންގެ ދުނިޔޭގެ حياة ގައި ނަގާލައި އަދި ތިޔަބައިމީހުން އެއިން އަރާމުލިބިގެންފީމުއެވެ. ފަހެ، حق އަކާނުލައި ބިމުގައި ތިޔަބައިމީހުން ބޮޑާވެ އުޅުނުކަމަށްޓަކައި، އަދި ތިޔަބައިމީހުން فاسق ވެގަތް ކަމަށްޓަކައި، މިއަދު އިހާނެތިކަމުގެ ޖަޒާ ތިޔަބައިމީހުންނަށް ލިބޭނެތެވެ.(20)

ތަފްސީރު

ނަރަކަ އޭގެ އަހުލުވެރިންނަށް ފާޅުކުރައްވައި، އަބާއްޖަވެރިން އެތަނާ ގާތްކުރެވޭ ދުވަހުގެ ވާހަކަ އެ ޣާފިލުންނަށް ހަނދުމަކޮށްދެއްވާށެވެ. އެހިނދު އެބައިމީހުން ދެރަކޮށްލެއްވުމުގެ ގޮތުން މަލާއިކަތުން އެބައިމީހުންނަށް ވިދާޅުވާނެއެވެ. ތިޔަބައިމީހުން ކެއިންބުއިމާއި، ފޭރާމާއި، ސަވާރީތައް ފަދަ ދުނިޔޭގެ އުފާތަކާއިގެން މަޝްޣޫލުވެގެން ތިބީމުއެވެ. އަދި ދުނިޔެއިން ތިޔަބައިމީހުންގެ ނަޞީބު ތިޔަބައިމީހުން ހޯދައިފީމުއެވެ. އަދި އާޚިރަތަށްޓަކައި ތިޔަބައިމީހުން އެއްވެސް ކަމެއް ނުކުރަމުއެވެ. ﴿فَٱلْيَوْمَ تُجْزَوْنَ عَذَابَ ٱلْهُونِ بِمَا كُنتُمْ تَسْتَكْبِرُونَ فِى ٱلْأَرْضِ بِغَيْرِ ٱلْحَقِّ وَبِمَا كُنتُمْ تَفْسُقُونَ﴾ ފަހެ، ޖަޒާގެ ދުވަސްކަމުގައިވާ މިއަދު ތިޔަބައިމީހުންނަށް ލިބޭނީ އިހާނެތިކުރަނިވި ޢަޛާބެވެ. ތިިޔަބައިމީހުން އީމާންވުމަށް ބޮޑާވެގަނެ، ފާފަތަކަށް އަރައިގަނެ، ރަޙްމާނުވަންތަ ރަސްކަލާނގެ ކިޔަމަންތެރިކަމުން ބޭރުވެގެންފައިވާތީއެވެ. ﴿وَيَوْمَ يُعْرَضُ ٱلَّذِينَ كَفَرُوا۟ عَلَى ٱلنَّارِ﴾ މިބަސްފުޅުން މިއާޔަތް ބާވައިލެއްވީ ކާފިރުންނާ ބެހޭގޮތުންކަން އެނގުނަސް، އެއީ މުއުމިނުންވެސް، މާތް ﷲ އަށް ކިޔަމަންވުން ދޫކޮށް ދުނިޔޭގެ އުފަލުގައި މަޝްޣޫލުވެ، ޙަޔާތުގެ އުފާތައް ލިބިގަންނަ މީހުން ފަދައިން ނުވުމަށް އެބައިމީހުންނަށް އައިސްފައިވާ އިންޒާރަކާއި ނަސޭހަތެކެވެ. އެހެންކަމުން އެއްދުވަހަކު ޖާބިރު ބްނު ޢަބްދިﷲ رضي الله عنه ދިރުހަމަކަށް އެއްގަމުމަސް ބައްލަވައިގަތުމުން ޢުމަރު رضي الله عنه އެކަލޭގެފާނަށް ވިދާޅުވިއެވެ. ތިޔަބައިމީހުންގެ ތެރެއިން މީހެއްގެ ހިތް އެއްޗަކަށް އެދޭ ކޮންމެ ފަހަރަކު އެއެއްޗެއް އޭނާގެ ބަނޑަށް ފޮނުވަންވީހެއްޔެވެ؟ މާތް ﷲ އެބައިމީހުންނާ މެދު ﴿أَذْهَبْتُمْ طَيِّبَـٰتِكُمْ فِى حَيَاتِكُمُ ٱلدُّنْيَا﴾ މިފަދައިން ވަޙީކުރައްވާފައިވާ މީހުންގެ ތެރެއިން ތިބާ ވެދާނެކަމަށް ބިރުވެތިނުވަނީހެއްޔެވެ؟ މާތް ﷲ ގަންދެއްވައި ވިދާޅުވަމެވެ. ތިމަންކަލޭގެފާނު ބޭނުންފުޅު ނަމަ ތިޔަބައިމީހުންގެ ތެރެއިން އެންމެ ރަނގަޅަށް ކައިގެން ހުރި، އެންމެ ރަނގަޅު ފޭރާން ލައިގެން ހުރި މީހާ ކަމުގައި ވީމުހެވެ. އެހެނެއްކަމަކު، ތިމަންކަލޭގެފާނުގެ އެފަދަ އުފާތައް ތިމަންކަލޭގެފާނު ވަނީ އާޚިރަތަށްޓަކައި ރައްކާކުރައްވާފައެވެ. ދެން މާތް ﷲ ގެންނަވާފައި މިވަނީ އެކަލާނގެ ސުންނާފަތި ކުރެއްވި، ނުކިޔަމަންތެރިކަމުގައި ޙައްދު ފަހަނައަޅައި ދިޔަ އުއްމަތްތަކުގެ މިސާލެކެވެ. ޤުރައިޝު ވަންހައިގެ ކާފިރުންނަށް ޢިބުރަތެއްގެ ގޮތުގައެވެ. އެކަލާނގެ ވަޙީކުރައްވަނީ

ނޯޓް

۞ وَٱذْكُرْ أَخَا عَادٍ إِذْ أَنذَرَ قَوْمَهُۥ بِٱلْأَحْقَافِ وَقَدْ خَلَتِ ٱلنُّذُرُ مِنۢ بَيْنِ يَدَيْهِ وَمِنْ خَلْفِهِۦٓ أَلَّا تَعْبُدُوٓا۟ إِلَّا ٱللَّهَ إِنِّىٓ أَخَافُ عَلَيْكُمْ عَذَابَ يَوْمٍ عَظِيمٍ ﴿ ٢١ ﴾

ތަރުޖަމާ

عاد ބާގައިމީހުންގެ أخ (هود ގެފާނު) ގެ ވާހަކަ ކަލޭގެފާނު ކިޔައިދެއްވާށެވެ! (އެއީ) ވެލިފަރުބަދަތަކުގައިވާ، އެކަލޭގެފާނުގެ قوم ގެމީހުންނަށް އެކަލޭގެފާނު إنذار ކުރެއްވި ހިނދެވެ. އެކަލޭގެފާނުގެ ކުރިންނާއި، އެކަލޭގެފާނުގެ ފަހުން إنذار ކުރައްވާ رسول ންވަނީ، އިސްވެގޮސްފައިކަން ކަށަވަރެވެ. ތިޔަބައިމީހުން اللَّه އަށް މެނުވީ އަޅުކަން ނުކުރާހުށިކަމެވެ! ހަމަކަށަވަރުން، ބޮޑުވެގެންވާ ދުވަހެއްގެ عذاب އާމެދު، ތިޔަބައިމީހުންގެ މައްޗަށް އަހުރެން ބިރުގަންނަމެވެ. (21)

ތަފްސީރު

ރަސޫލާ ﷺ އެވެ! ކަލޭގެފާނުގެ ޤައުމުގެ މުޝްރިކުން ނަސޭހަތް ލިބިގަނެ ޢިބްރަތް ޙާޞިލްކުރުމަށް މާތް ﷲގެ ނަބިއްޔާ ހޫދު عليه السلام އާއި އެކަލޭގެފާނުގެ ޤައުމުކަމުގައިވާ ޢާދު ބާގައިގެމީހުންގެ ވާހަކަ ކިޔައިދެއްވާށެވެ. އެބައިމީހުން އަޙްޤާފު (ޔަމަނުގެ ކައިރީގައިވާ ވެލި ފަރުބަދަތަކެއް) ގައި ތިއްބައި އެކަލޭގެފާނު އެބައިމީހުންނަށް މާތް ﷲގެ ޢަޛާބާމެދު އިންޒާރުކުރެއްވި ހިނދުއެވެ. އެކަލޭގެފާނަށްވުރެ ކުރިން އިންޒާރު ދެއްވަން ރަސޫލުބޭކަލުން ވަޑައިގަތެވެ. އަދި އެކަލޭގެފާނަށްވުރެ ފަހުންވެސް ވަޑައިގަތެވެ. އެބައިމީހުންނަށް އިންޒާރުކުރައްވަމުން ހޫދު عليه السلام ވިދާޅުވިއެވެ. ތިޔަބައިމީހުން ހައްދަވައި، ތިޔަބައިމީހުންނަށް ރިޒުޤުދެއްވި ރަސްކަލާނގެއަށް މެނުވީ ތިޔަބައިމީހުން އަޅުކަން ނުކުރާށެވެ. ތިޔަބައިމީހުން އެނބުރިދިއުން ވަނީ އެކަލާނގެ ޙަޟްރަތަށެވެ. ﴿إِنِّىٓ أَخَافُ عَلَيْكُمْ عَذَابَ يَوْمٍ عَظِيمٍ﴾ ތިޔަބައިމީހުން އެކަލާނގެ ފިޔަވައި އެހެން ފަރާތަކަށް އަޅުކަންކޮށްފިނަމަ، ބޮޑުވެގެންވާ ދުވަހެއްގެ (ޤިޔާމަތް ދުވަހުގެ) ޢަޛާބާ މެދު ތިޔަބައިމީހުންގެ މައްޗަށް ތިމަންކަލޭގެފާނު ބިރުފުޅުގަންނަމެވެ.

ނޯޓް

فَلَمَّا رَأَوْهُ عَارِضًا مُّسْتَقْبِلَ أَوْدِيَتِهِمْ قَالُوا۟ هَـٰذَا عَارِضٌ مُّمْطِرُنَا ۚ بَلْ هُوَ مَا ٱسْتَعْجَلْتُم بِهِۦ ۖ رِيحٌ فِيهَا عَذَابٌ أَلِيمٌ ﴿ ٢٤ ﴾

ތަރުޖަމާ

ފަހެ، އެއުރެންގެ ވާދީތަކާދިމާޔަށް ކުރިމަތިލައި، އުދަރެހަށް ހުރަސްވީ ވިލާގަނޑެއްގެ ސިފައިގައި އެއުރެންނަށް އެ (عذاب) ފެނުނުހިނދު އެއުރެން ބުނޫއެވެ. މިއީ ތިމަންމެންނަށް ވާރޭވެއްސައިދޭނޭ ވިލާގަނޑެކެވެ. (އެންގެވިއެވެ.) އަދި ކިއެއްތަ! އެއީ އަވަސްވުމަށް ތިޔަބައިމީހުން އެދިގެންއުޅުނު ކަންތަކެވެ. ވޭންދެނިވި عذاب އޭގައި ހިމެނިގެންވާ ގަދަވަޔެކެވެ. (24)

ތަފްސީރު

މިތާނގައި މިވަނީ ހޫދު عليه السلام އާއި އެކަލޭގެފާނުގެ ޤައުމާއި ދެމެދު ހިނގި ބަޙުސްތަކާއި ކުރެވުނު ޖަދަލުތައް ކުރުކުރައްވައި، އެބައިމީހުން އެކަލޭގެފާނަށް ތަޙައްދީކޮށް، ޢަޛާބު އަވަސްކުރަން އެދުމުން އެބައިމީހުންގެ ނިމުން އައިގޮތް ގެންނަވާފައެވެ. މާނައީ އެބައިމީހުންގެ ވާދީތަކާ ދިމާއަށް އައިސް އުޑުމަތިން ހުރަސްވީ ވިލާނގަޑެއްގެ ސިފައިގައި އެ ޢަޛާބު ފެނުމުން އެބައިމީހުންނަށް އުފާވެރިކަން ލިބުނެވެ. އަދި އެބައިމީހުން ބުންޏެވެ. މިއީ ބަރަކާތްތެރި ވިލާގަނޑެކެވެ. މި ވިލާނގަޑުން އަހަރުމެންނަށް ބޯ ވާރޭ ވެއްސައިދޭނެއެވެ. ﴿بَلْ هُوَ مَا ٱسْتَعْجَلْتُم بِهِۦ ۖ رِيحٌ فِيهَا عَذَابٌ أَلِيمٌ﴾ ހޫދު عليه السلام އެބައިމީހުންނަށް ވިދާޅުވިއެވެ. ކަންހުރީ ތިޔަބައިމީހުން ތިޔަ ދަޢުވާކުރާ ފަދައިންނެއް ނޫނެވެ. އެއީ ވާރޭ ވެއްސާނޭ ވިލާގަނޑެއް ނޫނެވެ. އަދިކިއެއްތަ، އެއީ ތިޔަބައިމީހުން އެދުނު ކަމެވެ. ތިޔަބައިމީހުން އަވަސްކުރަން އެދުނު ޢަޛާބެވެ. ސުންނާފަތިކުރާ ޠޫފާނެއްގެ ވައެވެ. އޭގައި ވަނީ ވޭންދެނިވި ގަދަފަދަ ޢަޛާބެވެ.

ނޯޓް

تُدَمِّرُ كُلَّ شَىْءٍۭ بِأَمْرِ رَبِّهَا فَأَصْبَحُوا۟ لَا يُرَىٰٓ إِلَّا مَسَـٰكِنُهُمْ ۚ كَذَٰلِكَ نَجْزِى ٱلْقَوْمَ ٱلْمُجْرِمِينَ ﴿ ٢٥ ﴾

ތަރުޖަމާ

އެ ވައި، އޭގެ ވެރިރަސްކަލާނގެ އަމުރުފުޅަށް ކޮންމެއެއްޗެއް ހަލާކުކޮށް ނެތިކޮށްލަތެވެ. ފަހެ، އެއުރެން އުޅުނު ތަންތަންމެނުވީ، ފެންނާންނެތްބަޔަކު ކަމުގައި އެއުރެން ވެއްޖައޫއެވެ. ކުށްވެރިވިމީހުންނަށް ތިމަންރަސްކަލާނގެ ޖަޒާދެއްވަނީ އެފަދައިންނެވެ. (25)

ތަފްސީރު

އެވައި އައިސް ޖެހުނު ކޮންމެ އެއްޗެއް، މީސްތަކުންނާއި، ދަނޑުގޮވާމާއި، މޭވާއާއި، ބިނާތަކާއި، ގެރިބަކަރިއަށް ވިޔަސް، މާތް ﷲގެ އަމުރުފުޅާ ތަދުބީރުކުރެއްވުމާ އެއްގޮތަށް ހަލާކުކޮށްލައެވެ. ދެން ނެތިކޮށްލެވިފައިވާ ބަޔަކު ކަމުގައިވެ، އެބައިމީހުންގެ އަސަރަކަށް ފެންނާން ހުރީ ފަޅުވެފައިވާ ގެތައް އެކަންޏެވެ. މާތް ﷲގެ ރަސޫލުން ދޮގުކުރާ ކޮންމެ ފާފަވެރި ކާފިރަކަށް ތިމަންރަސްކަލާނގެ ޖަޒާދެއްވަނީ އެފަދައިންނެވެ. ޢާއިޝާ رضي الله عنها ގެ ކިބައިން އަލްބުޚާރީ ރިވާކުރައްވާފައި ވެއެވެ. كَانَ رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم إِذَا رَأَى غَيْمًا أَوْ رِيحًا عُرِفَ فِي وَجْهِهِ‏.‏ قَالَتْ يَا رَسُولَ اللَّهِ إِنَّ النَّاسَ إِذَا رَأَوُا الْغَيْمَ فَرِحُوا، رَجَاءَ أَنْ يَكُونَ فِيهِ الْمَطَرُ، وَأَرَاكَ إِذَا رَأَيْتَهُ عُرِفَ فِي وَجْهِكَ الْكَرَاهِيَةُ‏.‏ فَقَالَ ‏"‏ يَا عَائِشَةُ مَا يُؤْمِنِّي أَنْ يَكُونَ فِيهِ عَذَابٌ عُذِّبَ قَوْمٌ بِالرِّيحِ، وَقَدْ رَأَى قَوْمٌ الْعَذَابَ فَقَالُوا ﴿هَـٰذَا عَارِضٌ مُّمْطِرُنَا ۚ﴾‏‏"‏ - (صحيح البخاري، كتاب التفسير، باب قوله فلما رأوه عارضا مستقبل أوديتهم) (ރަސޫލުﷲ ﷺ އަށް ވިއްސާރަ ވިލާގަނޑެއް ނުވަތަ ގަދަ ވަޔެއް ފެނިވަޑައިގެންފިނަމަ އެކަލޭގެފާނުގެ މޫނުފުޅުމަތިން އެކަން އެނގެއެވެ. ތިމަންކަމަނާ ދެންނެވީމެވެ. ﷲގެ ރަސޫލާ ﷺ އެވެ. މީސްތަކުންނަށް ވިއްސާރަ ވިލާގަނޑެއް ފެނިއްޖެނަމަ އެބައިމީހުން ވަނީ އުފަލެވެ. އެއިން ވާރޭ ވެހިދާނެކަމުގެ އުއްމީދުގައެވެ. އެހެނަސް ތިމަންކަމަނާއަށް ފެނިވަޑައިގަންނަވަނީ، ކަލޭގެފާނަށް އެފަދަ ވިލާގަނޑެއް ފެނިވަޑައިގެންފިނަމަ، ކަލޭގެފާނުގެ މޫނުފުޅުމަތިން ނުތަނަވަސްކަން ފާޅުވާތަނެވެ. އެހިނދު އިތުރު އެކަލޭގެފާނު ޙަދީޡުކުރެއްވިއެވެ. ޢާއިޝާ އެވެ. އޭގައި ޢަޛާބެއް ނުވާނެކަމުގެ އަމާންކަން ތިމަންކަލޭގެފާނަށް ލިބެނީ ކިހިނެއް ހެއްޔެވެ؟ ޤައުމެއްގެ ބަޔަކަށް ގަދަ ވައިން ޢަޛާބު ދެއްވާފައި ވެއެވެ. އަދި ޤައުމެއްގެ ބަޔަކު ﴿هَـٰذَا عَارِضٌ مُّمْطِرُنَا ۚ﴾ (މިއީ އަހަރުމެންނަށް ވާރޭވެއްސައިދޭނޭ ވިލާގަނޑެކެވެ.) އޭ ބުންޏެވެ. (ޞަޙީޙުލް ބުޚާރީ، ޙަދީޘު: 4828) ތަފްސީރު ޢިލްމުވެރިން ވިދާޅުވެފައި ވެއެވެ. ޢާދުބާގައިގެ މީހުންނަށް ހޫނު ގަދަ ދުވަސްތަކެއް ކުރިމަތިވިއެވެ. އަދި ވާރޭ ނުވެހި ދުވަސްވުމުގެ ސަބަބުން ހަނަފަސްކަން އައެވެ. އަދި ގަދަ ހޫނުގެ ސަބަބުން އެބައިމީހުން ނެތިދާން ކައިރިވިއެވެ. ދެން އެބައިމީހުންނަށް އުޑުމަތިން ވިލާގަނޑެއް ފެނުމުން ނުހަނު ބޮޑަށް އުފާވިއެވެ. އަދި އެވިލާގަނޑު އަންނަންވާއިރަށް ވާދީތަކަށް ނުކުތެވެ. އެއިން ފެނާއި ހިޔާ ލިބޭނެކަމަށް ހީކޮށެވެ. ދެން އެބައިމީހުން އެންމެން ވިލާގަނޑުގެ ދަށަށް އައުމުން، އެވިލާގަނޑުން އައި ޠޫފާނަކުން އެބައިމީހުން ނެތިކޮށްލިއެވެ. އަދި އެބައިމީހުން އުޅުނު ތަންތަނުގެ އަސަރު ފިޔަވައި އެހެން އެއްޗެއް ބާކީ ނެތެވެ. އެ ޠޫފާނުގެ ވައި އެއިން ކޮންމެ މީހަކު ޖައްވުގެ ތެރެއަށް އުފުލާފައި ބިންމައްޗަށް ވައްޓާލުމުން މަރުވެ ޙަރަކާތެއް ނެތް ހަށިގަނޑަކަށް ވެދެއެވެ. ފީވެ ހޮއި ހެދިފައިވާ ކަދުރުރުކުގެ ބުޑުތަކެއް ފަދައިންނެވެ. އެބައިމީހުންގެ މައްޗަށް އެ ވައި އަށް ދުވަހަށް ދެމިގެން ދިޔައެވެ. މާތް ﷲ ވަޙީކުރައްވާފައިވާ ފަދައިންނެވެ. ﴿سَخَّرَهَا عَلَيْهِمْ سَبْعَ لَيَالٍ وَثَمَـٰنِيَةَ أَيَّامٍ حُسُومًا فَتَرَى ٱلْقَوْمَ فِيهَا صَرْعَىٰ كَأَنَّهُمْ أَعْجَازُ نَخْلٍ خَاوِيَةٍ﴾ (އެކަލާނގެ އެއުރެންގެ މައްޗަށް ހަތްރެޔާއި، އަށްދުވާ ވަންދެން ވިދިވިދިގެން އެ ވައި ފޮނުއްވިއެވެ. ފަހެ، އެ ޤައުމުގެމީހުން ހޭނެތިގެން ވެއްޓިފައިވާތީ ތިބާ ދެކޭނޫއެވެ. އެއުރެންނެކޭ، ހޮއިހެދިފައިވާ ކަދުރު ރުކުގެ ބުޑުތަކެކޭ އެއްފަދައެވެ.) حُسُومًا އަކީ ފުލުފުލުން އައުމެވެ. މާތް ﷲ އެބައިމީހުން ނެތިކޮށްލެއްވީ އެކަލާނގެ އެންމެ އާދައިގެ އެއް ބާރު ކަމުގައިވާ ފަނާކޮށްލަނިވި ވައިންނެވެ. މައްކާގެ ކާފިރުންނަށް އިންޒާރުކުރައްވަމުން މާތް ﷲ ވަޙީކުރައްވަނީ

ނޯޓް

وَلَقَدْ مَكَّنَّـٰهُمْ فِيمَآ إِن مَّكَّنَّـٰكُمْ فِيهِ وَجَعَلْنَا لَهُمْ سَمْعًا وَأَبْصَـٰرًا وَأَفْـِٔدَةً فَمَآ أَغْنَىٰ عَنْهُمْ سَمْعُهُمْ وَلَآ أَبْصَـٰرُهُمْ وَلَآ أَفْـِٔدَتُهُم مِّن شَىْءٍ إِذْ كَانُوا۟ يَجْحَدُونَ بِـَٔايَـٰتِ ٱللَّهِ وَحَاقَ بِهِم مَّا كَانُوا۟ بِهِۦ يَسْتَهْزِءُونَ ﴿ ٢٦ ﴾

ތަރުޖަމާ

އަދި ހަމަކަށަވަރުން، ތިމަންރަސްކަލާނގެ އެކަންކަމުގެ ބާރު ތިޔަބައިމީހުންނަށް ދެއްވާފައިނުވާ ކަންކަމުގައި، އެއުރެންނަށް ތިމަންރަސްކަލާނގެ ބާރުދެއްވީމެވެ. އަދި އެއުރެންނަށް އިވުމާއި، ފެނުމާއި، ހިތްތައް، ތިމަންރަސްކަލާނގެ ލެއްވީމެވެ. ފަހެ، އެއުރެން اللَّه ގެ آية ތަކަށް ދެކޮޅުހަދަމުން ދިއުމުގެ ސަބަބުން، އެއުރެންގެ އިވުމެއްވެސް، އަދި އެއުރެންގެ ފެނުމެއްވެސް، އަދި އެއުރެންގެ ހިތްތަކެއްވެސް އެއުރެންނަކަށް އެއްވެސްކަމެއް ފުއްދައެއް ނުދިނެވެ. އަދި އެއުރެން ފުރައްސާރަކޮށްއުޅުނު ކަންތައްއައިސް އެއުރެން ވަށައިލިއެވެ. (26)

ތަފްސީރު

إِن އައިސްފައި ވަނީ ނަފީކުރުމެ މާނައިގައެވެ. މާނައީ އަދި ބާރާއި، ތަނަވަސްކަމާއި، ދިގު ޢުމުރާއި، ހަށިގަނޑުގެ ބާރުގަދަކަން ފަދަ ތިޔަބައިމީހުންނަށް އެކަންކަން ދެއްވާފައިނުވާ ކިތަންމެ ކަމެއް ޢާދު ބާގައިގެ މީހުންނަށް ދެއްވީމެވެ. އަދި ތިމަންރަސްކަލާނގެ އިވުމާއި، ފެނުމާއި، ބުއްދީގެ ޙިއްސުތައް އެބައިމީހުންނަށް ދެއްވީމެވެ. އެބައިމީހުން ތިމަންރަސްކަލާނގެއަށް ޝުކުރުވެރިވުމަށްޓަކައެވެ. ﴿فَمَآ أَغْنَىٰ عَنْهُمْ سَمْعُهُمْ وَلَآ أَبْصَـٰرُهُمْ وَلَآ أَفْـِٔدَتُهُم مِّن شَىْءٍ إِذْ كَانُوا۟ يَجْحَدُونَ بِـَٔايَـٰتِ ٱللَّـهِ﴾ އެހެނަސް، އެ ޙިއްސުތަކުން އެބައިމީހުންނަށް އެއްވެސް ފައިދާއެއް ނުކުރިއެވެ. އަދި އެ ނިޢުމަތްތަކުން އެބައިމީހުންގެ ފަރާތުން މާތް ﷲގެ ޢަޛާބު ދުރުވެސް ނުކުރެވުނެވެ. އަދިކިއެއްތަ އެބައިމީހުން އެ ނިޢުމަތްތައް ބޭނުންކުރީ ދުނިޔެއާއި އެ ދުނިޔޭގެ އުފާތައް ހޯދުމުގައެވެ. އަދި އެބައިމީހުންނަށް ފައިދާ ހުރި ކަމެއްގައި އެ ނިޢުމަތްތައް ބޭނުން ނުކުރިއެވެ. އަދި މާތް ﷲ ބާވައިލެއްވި އާޔަތްތަކާއި، ކައުނުގައިވާ އެކަލާނގެ ހެކިތައް ޤަބޫލުކުރުމަށް ދެކޮޅު ހެދިއެވެ. ﴿وَحَاقَ بِهِم مَّا كَانُوا۟ بِهِۦ يَسْتَهْزِءُونَ﴾ އަދި އެބައިމީހުން އެޢަޛާބަށް މަލާމާތްކޮށް ފުރައްސާރަކުރަމުން ދިޔަ ޢަޛާބު އެބައިމީހުންގެ މައްޗަށް ބާވައިލެއްވިއެވެ.

ނޯޓް

فَلَوْلَا نَصَرَهُمُ ٱلَّذِينَ ٱتَّخَذُوا۟ مِن دُونِ ٱللَّهِ قُرْبَانًا ءَالِهَةًۢ ۖ بَلْ ضَلُّوا۟ عَنْهُمْ ۚ وَذَٰلِكَ إِفْكُهُمْ وَمَا كَانُوا۟ يَفْتَرُونَ ﴿ ٣١ ﴾

ތަރުޖަމާ

ފަހެ، اللَّه ފިޔަވައި އެކަލާނގެ حضرة އަށް ކުއްތަންވެގަތުމުގެގޮތުން އެހެން إله ންތަކެއް ހިފިމީހުންނަށް އެ إله ންތައް نصر ނުދިނީ ކީއްވެގެންހެއްޔެވެ؟ އަދި ކިއެއްތަ! އެއުރެންގެ ކިބައިން އެ إله ންތައް ގެއްލިހިނގައްޖެއެވެ. އަދި އެއީ އެއުރެންހެދި ދޮގެކެވެ. އަދި އެއުރެން ދޮގުން އުފައްދައިގެން ބުނެއުޅުނު ބުނުންތަކެކެވެ. (28)

ތަފްސީރު

އެބައިމީހުން މާތް ﷲ ފިޔަވައި އެތަކެއްޗަށް އަޅުކަންކޮށް، ﴿مَا نَعْبُدُهُمْ إِلَّا لِيُقَرِّبُونَآ إِلَى ٱللَّـهِ زُلْفَىٰ﴾ (اللَّه ގެ ޙަޟްރަތަށް ތިމަންމެން ކުއްތަންކޮށްދިނުމަށްމެނުވީ، ތިމަންމެން އެތަކެއްޗަކަށް (އެބަހީ: ބުދުތަކަށް) އަޅުކަމެއް ނުކުރަމުއެވެ.) އޭ ބުނެ އެތަކެތި މާތް ﷲއާ އެބައިމީހުން ކުއްތަންކޮށްދޭނެކަމަށް ހީކޮށް އަޅުކަންކުރި ކަލާނގެތައް އެބައިމީހުންނަށް ނަޞަރުނުދިނީ ކީއްވެހެއްޔެވެ؟ އަދިކިއެއްތަ، އެބައިމީހުންނަށް އެތަކެތީގެ ބޭނުން އެންމެ ބޮޑަށް ޖެހުނު ވަގުތު، ނަޞްރު ނުދީ އެތަކެތި ގެއްލުނީއެވެ. އަދި އެބައިމީހުން އެކަނި ދޫކޮށްލީއެވެ. ރަޙްމަތްތެރިންނަކީ ދަތި އުނދަގޫ ވަގުތު އެކުގައި ތިބޭ ބައެކެވެ. އެއީ، މާތް ﷲއާ މެދު ހަދައިގެން ދޮގު ވާހަކަ ދެއްކުމުގެ ނަތީޖާއެވެ. މިއާޔަތުގައި ވަނީ އެބައިމީހުންނާ، އެބައިމީހުން ކަލާނގެތައްކަމަށް ދަޢުވާކުރި ތަކެއްޗަށް ގޮތަކަށް މަލާމާތްކުރައްވާފައެވެ. އެ ކަލާނގެތައް އެބައިމީހުންނަށް ނަޞްރުނުދިނީ އެވަގުތު އެބައިމީހުންނާ އެކު ނެތީތީއެވެ. އެއީ މަންމަން ބީރު، އަޑުއަހައި އިޖާބަ ދިނުމެއް ނެތް ހިލަތަކަށް ވާތީ ކަހަލައެވެ. ޤުރްއާން ދޮގުކޮށް، ރަސޫލާ ﷺ އަށް ފުރައްސާރަކޮށް، ނުކިޔަމަންތެރިކަމުގައި ޙައްދު ފަހަނައަޅައި ދިޔަ މައްކާގެ ބޮޑުންގެ ވާހަކައާއި ވިދިގެން ދެން ގެންނަވާފައި މިވަނީ ނަބިއްޔާ ﷺ ޤުރްއާން ކިޔަވައި ވިދާޅުވާ އަޑު އިވި، އޭގެ އަސަރުކޮށްގެން އީމާންވެ، ޤުރްއާނުގެ ބަޔާންކުރަނިވި އާޔަތްތައް އަޑުހަން އައި ޖިންނީންގެ ބައެއްގެ ވާހަކައެވެ.

ނޯޓް

وَإِذْ صَرَفْنَآ إِلَيْكَ نَفَرًا مِّنَ ٱلْجِنِّ يَسْتَمِعُونَ ٱلْقُرْءَانَ فَلَمَّا حَضَرُوهُ قَالُوٓا۟ أَنصِتُوا۟ ۖ فَلَمَّا قُضِىَ وَلَّوْا۟ إِلَىٰ قَوْمِهِم مُّنذِرِينَ ﴿ ٣٢ ﴾

ތަރުޖަމާ

ތިމަންރަސްކަލާނގެ ޖިންނީންގެ ތެރެއިންބަޔަކު، قرآن ގެ އަޑުއެހުމަށް ކަލޭގެފާނުގެ އަރިހަށް ފޮނުއްވިހިނދު ހަނދުމަކުރައްވާށެވެ! ފަހެ، އެއުރެން، އެކަލޭގެފާނުގެ އަރިހަށް حاضر ވިހިނދު (އެކަކު އަނެކަކަށް) ބުނޫއެވެ. ތިޔަބައިމީހުން ކަނުލައި އަހައިބަލާށެވެ! ދެންފަހެ ކިޔަވައިވިދާޅުވެ ނިމުމުން އެއުރެން، އެއުރެންގެ قوم ގެމީހުންގެ ގާތަށް إنذار ކުރާ ބަޔެއްގެގޮތުގައި އެނބުރި ހިނގައްޖައޫއެވެ. (29)

ތަފްސީރު

މުޙައްމަދު ﷺ އެވެ. ކަލޭގެފާނުގެ ރޭއަޅުކަމާއި ނަމާދުގައި ޤުރްއާންކިޔަވައިވިދާޅުވަނިކޮށް ތިމަންރަސްކަލާނގެ ކަލޭގެފާނުގެ އަރިހަށް ޖިންނީންގެ ބަޔަކު ފޮނުއްވި ހިނދު ހަނދުމަކުރައްވާށެވެ. އެބައިމީހުންނަށް ޤުރްއާނުގެ އަޑު އިވުމުން އެބައިމީހުންގެ އެއްބަޔަކު އަނެއް ބަޔަކަށް ބުންޏެވެ. ތިމަންމެން ޤުރްއާނުގެ އަޑުއަހަން ތިޔަބައިމީހުން ހަނު ތިބެބަލާށެވެ. ދެން، ކަލޭގެފާނު ކިޔަވައިވިދާޅުވެ ނިމުމުން ނަސޭހަތްތެރިވާ، އީމާންނުވެއްޖެނަމަ މާތް ﷲގެ ޢަޛާބު އަންނާނެ ކަމުގެ އިންޒާރުކުރާ މުއުމިނުންގެ ގޮތުގައި އެބައިމީހުންގެ ޤައުމަށް އެބައިމީހުން އެނބުރިދިޔައެވެ. ޤުރްއާނުގެ އަޑު އިވުނު ހިނދު ޖިންނީން މަޑުމޮޅިވެ، އެބައިމީހުންގެ ހިތްމަޑުވެ، އީމާންވެ، ކިޔަމަންތެރިކަމާއެކު ބޯލެނބިއެވެ. އަދި އެބައިމީހުންގެ އަޚު ޖިންނީންނަށް ޤުރްއާނަށް އީމާންވުމަށާއި، ރަސޫލާ ﷺ ތެދުކުރުމަށް ގޮވައިލާން އެނބުރިދިޔައެވެ. އަނެއްކޮޅުން މުޝްރިކުން ބުނަނީ ﴿لَا تَسْمَعُوا۟ لِهَـٰذَا ٱلْقُرْءَانِ وَٱلْغَوْا۟ فِيهِ﴾ (ތިޔަބައިމީހުން މި ޤުރްއާން އަޑުނާހާށެވެ! (އަދި ޤުރްއާން ކިޔެވޭހިނދު) ތިޔަބައިމީހުން އަޑުގަދަކުރާށެވެ!) އެވެ. މެޔާއި ހިތް ހަރު މައްކާގެ މުޝްރިކުންނާއި ޖިންނީންނާ ދެމެދު ހުރި ތަފާތު ހާދަހާ ބޮޑެވެ! މިއާޔަތް ގެންނަވާފައި ވަނީ މުޝްރިކުންގެ ޢަމަލާމެދު ރުހިވޮޑިނުގަތުން ހާމަކުރެއްވުމަށެވެ. ޖިންނީން ޤުރްއާނަށް އީމާންވީއިރުވެސް އެބައިމީހުން އެފޮތް ދޮގުކޮށް ފުރައްސާރަކުރާތީއެވެ.

ނޯޓް

وَمَن لَّا يُجِبْ دَاعِىَ ٱللَّهِ فَلَيْسَ بِمُعْجِزٍ فِى ٱلْأَرْضِ وَلَيْسَ لَهُۥ مِن دُونِهِۦٓ أَوْلِيَآءُ ۚ أُو۟لَـٰٓئِكَ فِى ضَلَـٰلٍ مُّبِينٍ ﴿ ٣٥ ﴾

ތަރުޖަމާ

އަދި اللَّه ގެ މަގަށް ގޮވައިލައްވާ ނަބިއްޔާއަށް އިޖާބަ ނުދޭމީހާ (ދަންނާށެވެ!) ފަހެ، އޭނާއީ ބިމުގައި (اللَّه) ނުކުޅައްދާ މީހަކު ކަމުގައި ނުވެތެވެ. އަދި އެކަލާނގެ ފިޔަވައި އޭނާޔަށް އެހީތެރި ފަރާތްތަކެއްވެސް ނުވެތެވެ. އެއުރެން ވަނީ ފާޅުވެގެންވާ ފުރެދުމެއްގައެވެ. (32)

ތަފްސީރު

މިއީ ޝައުޤުވެރިކުރުމަށް ފަހު އިންޒާރު ދިނުމެވެ. މާނައީ: އެ ރަސޫލާ ﷺ އަށާއި، މާތް ﷲގެ ޙަޟްރަތުން އެކަލޭގެފާނު ގެންނެވި ޙިކްމަތްތެރި ޛިކްރު ކަމުގައިވާ ޤުރްއާނަށް އީމާންނުވި މީހާ ދަންނާށެވެ. ފަހެ، ބިމުގައި މާތް ﷲ ނުކުޅައްދައިލެވޭނޭ މީހަކު ކަމުގައި އޭނާ ނުވެއެވެ. އަދި އޭނާއަށް ނަޞްރުދީ މާތް ﷲގެ ޢަޛާބުން ސަލާމަތް ކޮށްދޭނޭ މީހެއް މާތް ﷲ ފިޔަވައި އޭނާއަށް ނުވެއެވެ. ދީނަށް ގޮވައިލުމުން އިޖާބަނުދޭ މީހުން ވާހުށީ އެއްވެސް މީހަކަށް ވަންހަނާ ވެގެން ނުވާނޭ ފާޅުކަން ބޮޑު ގެއްލެނިވުމެއްގައެވެ. މިހާ ހިސާބުން ޖިންނީންގެ ވާހަކަ ނިމުނީއެވެ. ދެން، މިއަންނަނީ ޢާލަމްތަކުގެ ވެރިރަސްކަލާނގެ އެއްކައުވަންތަކަމުގެ ދަލީލުތަކަށް ފުރަގަސްދީ، އަލުން ދިރުއްވައި މަޙްޝަރަށް ފޮނުއްވާނެކަން ޤަބޫލުކުރުމަށް ދެކޮޅު ހަދާ ޤުރައިޝު ވަންހައިގެ ކާފިރުންނާމެދު ރުހިވޮޑިނުގަތުން ބަޔާންކުރައްވައި އެބައިމީހުން ދެރަކޮށްލެއްވުމަށް ގެންނަވާފައިވާ އާޔަތްތަކެކެވެ. އެކަލާނގެ ވަޙީކުރައްވަނީ

ނޯޓް

وَيَوْمَ يُعْرَضُ ٱلَّذِينَ كَفَرُوا۟ عَلَى ٱلنَّارِ أَلَيْسَ هَـٰذَا بِٱلْحَقِّ ۖ قَالُوا۟ بَلَىٰ وَرَبِّنَا ۚ قَالَ فَذُوقُوا۟ ٱلْعَذَابَ بِمَا كُنتُمْ تَكْفُرُونَ ﴿ ٣٧ ﴾

ތަރުޖަމާ

كافر ވިމީހުން ނަރަކަޔަށް ހުށަހަޅުއްވާދުވަހު (އެއުރެންނަށް އަންގަވާނެތެވެ.) މިއީ حق ތެދުކަމުގައި ނުވޭހެއްޔެވެ؟ އެއުރެން ބުނާނެތެވެ. އެހެންނަކުންނޫނެވެ! އަހަރެމެންގެ ވެރިރަސްކަލާނގެ ގަންދީބުނަމެވެ. (މިއީ حق ތެދެވެ.) އެކަލާނގެ وحى ކުރައްވާނެތެވެ. ފަހެ، ތިޔަބައިމީހުން كافر ވެ އުޅުނުކަމަށްޓަކައި ވޭންދެނިވި عذاب ގެރަހަ ތިޔަބައިމީހުން ލިބިގަންނާށެވެ! (34)

ތަފްސީރު

އަލުން ދިރުއްވާނޭކަން ދޮގުކުރި ފާފަވެރިން ނަރަކަށް ހުށަހަޅުއްވާ ބިރުވެރި ދުވަހުގެ ވާހަކަ އެބައިމީހުންނަށް ބުނެދެއްވާށެވެ. އެބައިމީހުން އެތަނުގެ ކުރިމަތީގައި ހުއްޓި ތިބޭނެއެވެ. ދެން އެބައިމީހުން އެތަނަށް އެއްލައިލެވޭނެއެވެ. އަދި އެކަލާނގެ އެބައިމީހުންނަށް ވަޙީކުރައްވާނެއެވެ. އެ ޢަޛާބެއްގެ ރަހަ ތިޔަބައިމީހުން މިހާރު ތިޔަދެކޭ ޢަޛާބު އެއީ ޙައްޤު ތެދުކަމުގައި ނުވޭހެއްޔެވެ؟ ނޫނީވިއްޔާ އެއީ ތިޔަބައިމީހުން ދުނިޔޭގައި ބުނެއުޅުނު ފަދައިން ސިޙުރުހެއްޔެވެ؟ ތިޔަބައިމީހުން ކާފިރުވެ ފާފަވެރިވީ ކަމަށްޓަކައި ޢަޛާބުގެ ރަހަ ތިޔަބައިމީހުން ދެކޭށެވެ. އެބައިމީހުންގެ ޖަވާބު ހުވައިން އިތުރަށް ގަދަކުރަމުން އެބައިމީހުން ދެންނެވިއެވެ. ﴿بَلَىٰ وَرَبِّنَا﴾ (އެހެންނަކުން ނޫނެވެ. އަޅަމެންގެ ވެރިރަސްކަލާނގެ ގަންދީ ދަންނަވަމެވެ. އެއީ ޙައްޤު ތެދެވެ.) އެބައިމީހުން މިންޖުވުމަށް ދަހިވެތިވާ ފަދައެވެ. އެބައިމީހުންނަށް އެކަން ވާނީ ކިހިނަކުން ހެއްޔެވެ؟

ނޯޓް

فَٱصْبِرْ كَمَا صَبَرَ أُو۟لُوا۟ ٱلْعَزْمِ مِنَ ٱلرُّسُلِ وَلَا تَسْتَعْجِل لَّهُمْ ۚ كَأَنَّهُمْ يَوْمَ يَرَوْنَ مَا يُوعَدُونَ لَمْ يَلْبَثُوٓا۟ إِلَّا سَاعَةً مِّن نَّهَارٍۭ ۚ بَلَـٰغٌ ۚ فَهَلْ يُهْلَكُ إِلَّا ٱلْقَوْمُ ٱلْفَـٰسِقُونَ ﴿ ٣٨ ﴾

ތަރުޖަމާ

ފަހެ، رسول ންގެ ތެރެއިން ގަދަހިތްވަރުފުޅުގެވެރި رسول ން (އެބަހީ: أولوالعزم ގެ ބޭކަލުން) ކެތްކުރެއްވި ފަދައިން ކަލޭގެފާނުވެސް ކެތްތެރިވެ ވަޑައިގަންނަވާށެވެ! އަދި އެއުރެންނަށް (عذاب) އަވަސްވުމަށް ކަލޭގެފާނު އެދިވަޑައިނުގަންނަވާށެވެ! އެއުރެންނަށް وعد ކުރައްވާ ކަންތައް (އެބަހީ: عذاب) އެއުރެން ދެކޭދުވަހު، ދުވާލަކުން އެންމެގަޑިޔެއްގެ އިރުވެސް، ދުނިޔޭގައި ލަސްވެ ތިބިބަޔަކު ކަމުގައި އެއުރެން ނުވާފަދައެވެ. (މިއީ) ސާފުގޮތުގައި އިއްވަވާ އިއްވެވުމެކެވެ. ފަހެ، فاسق ވިމީހުން މެނުވީ ހަލާކުވެގެން ނުދާނެތެވެ. (35)

ތަފްސީރު

މުޙައްމަދު ﷺ އެވެ! ކަލޭގެފާނުގެ ކުރިން ބޮޑެތި ސަމާވީ ޝަރީޢަތްތައް ގެންނެވި، މަޝްހޫރު ރަސޫލުބޭކަލުން ކަމުގައިވާ ނޫޙު عليه السلام އާއި، އިބްރާހީމް عليه السلام އާއި، މޫސާ عليه السلام އާއި ޢީސާ عليه السلام ކެތްކުރެއްވި ފަދައިން، މުޝްރިކުންގެ ދުއްތުރާތަކާއި، ފުރައްސާރައަށް ކަލޭގެފާނު ކެތްކުރައްވާށެވެ. އަދި މުޝްރިކުންނަށް ޢަޛާބު އަވަސްކުރެއްވުމަށް ކަލޭގެފާނު އެދިވަޑައިނުގަންނަވާށެވެ. އެހެނީ، އެބައިމީހުންނަށް ޢަޛާބު އަންނާނޭ ކަމާމެދު އެއްވެސް ޝައްކެއް ނެތެވެ. ފަހެ، އެބައިމީހުން ޢަޛާބު ދެކޭހިނދު، އޭގެ ބިރުވެރިކަމާއި ގަދަފަދަކަން ބޮޑުކަމުން، އެބައިމީހުން ދުނިޔޭގައި ދުވާލެއްގެ ގަޑިއެއްހާއިރުވެސް ނުތިބޭ ފަދައެވެ. ﴿بَلَـٰغٌ ۚ فَهَلْ يُهْلَكُ إِلَّا ٱلْقَوْمُ ٱلْفَـٰسِقُونَ﴾ މިއީ މާތް ﷲގެ ޙަޟްރަތުން ސާފުގޮތުގައި އިއްވަވާ އިއްވެވުމެކެވެ. އަދި ކުރައްވާ އިންޒާރެކެވެ. މާތް ﷲގެ ކިޔަމަންތެރިކަމުން ބޭރުވެ، ނުކިޔަމަންތެރިވެ އުރެދުނު ފާސިޤުން މެނުވީ ނެތިނުކުރައްވާނެއެވެ.

ނޯޓް