chapter

044

حمٓ ﴿ ١ ﴾

ތަރުޖަމާ

ح م (މި އަކުރުތަކުގެ مراد ދެނެވޮޑިގެންވަނީ اللَّه އެވެ.) (1)

ތަފްސީރު

ކުރިންވެސް އެތައް ފަހަރަކު ބަޔާންކުރެވިފައިވާނެ ފަދައިން ވަކި އަކުރުތައް ގެންނަވާފައި ވަނި ޤުރްއާނަކީ މުޢުޖިޒާތެއްކަން ހާމަކުރެއްވުމަށެވެ.

ނޯޓް

ثُمَّ تَوَلَّوْا۟ عَنْهُ وَقَالُوا۟ مُعَلَّمٌ مَّجْنُونٌ ﴿ ١٤ ﴾

ތަރުޖަމާ

ދެން އެއުރެން އެކަލޭގެފާނަށް ފުރަގަސްދިނޫއެވެ. އަދި އެއުރެން ބުނޫއެވެ. އެކަލޭގެފާނީ، އުނގަންނައިދެވިފައިވާ މޮޔައެކެވެ. (14)

ތަފްސީރު

އެބައިމީހުން ނަސޭހަތް ލިބިގަނެ ޢިބްރަތް ޙާޞިލުކުރަނީ ކޮންފަދައަކުން ހެއްޔެވެ؟ މަތިވެރި ރަސޫލަކު ކަމުގައިވާ، އެންމެ ފަހުގެ ރަސޫލާ މުޙައްމަދު ﷺ އެބައިމީހުންގެ ގާތަށް ވަޑައިގަތުމުން އެބައިމީހުންގެ ކަންތައް ހުރި ގޮތް އެއޮތީ ރަނގަޅަށް އެނގޭށެވެ. އެކަލޭގެފާނު އެބައިމީހުންގެ ގާތަށް ޙައިރާންކުރަނިވި މުޢުޖިޒާތްތަކާއިގެން ވަޑައިގަތުމުން އެބައިމީހުން އެކަލޭގެފާނު ދޮގުކޮށް ފުރައްސާރަކުރީއެވެ. އަދި އެބައިމީހުން ބުންޏެވެ. އެކަލޭގެފާނު ޤުރްއާން ދަސްކުރައްވަނީ ޢަޖަމީ މީހެއްގެ ކިބައިންނެވެ. އަދި ބައެއް މޮޔައިން އެކަލޭގެފާނާ ބެހޭގޮތުން ބުންޏެވެ. ހަމަކަށަވަރުން މުޙައްމަދު ﷺ ވަނީ މޮޔަފުޅުވެފައެވެ. އެފަދަ ބަޔަކު ނަސޭހަތް ލިބިގަންނާނެ ކަމުގެ އުއްމީދުކުރެވޭ ހެއްެޔެވެ؟ قَالَ عَبْدُ اللَّهِ (ابن مسعود) إِنَّمَا كَانَ هَذَا لأَنَّ قُرَيْشًا لَمَّا اسْتَعْصَوْا عَلَى النَّبِيِّ صلى الله عليه وسلم دَعَا عَلَيْهِمْ بِسِنِينَ كَسِنِي يُوسُفَ، فَأَصَابَهُمْ قَحْطٌ وَجَهْدٌ حَتَّى أَكَلُوا الْعِظَامَ، فَجَعَلَ الرَّجُلُ يَنْظُرُ إِلَى السَّمَاءِ فَيَرَى مَا بَيْنَهُ وَبَيْنَهَا كَهَيْئَةِ الدُّخَانِ مِنَ الْجَهْدِ، فَأَنْزَلَ اللَّهُ تَعَالَى ﴿فَارْتَقِبْ يَوْمَ تَأْتِي السَّمَاءُ بِدُخَانٍ مُبِينٍ * يَغْشَى النَّاسَ هَذَا عَذَابٌ أَلِيمٌ‏﴾ قَالَ فَأُتِيَ رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم فَقِيلَ يَا رَسُولَ اللَّهِ اسْتَسْقِ اللَّهَ لِمُضَرَ، فَإِنَّهَا قَدْ هَلَكَتْ‏.‏ قَالَ ‏"‏ لِمُضَرَ إِنَّكَ لَجَرِيءٌ ‏"‏‏.‏ فَاسْتَسْقَى فَسُقُوا‏.‏ فَنَزَلَتْ ‏﴿‏إِنَّكُمْ عَائِدُونَ‏﴾‏ فَلَمَّا أَصَابَتْهُمُ الرَّفَاهِيَةُ عَادُوا إِلَى حَالِهِمْ حِينَ أَصَابَتْهُمُ الرَّفَاهِيَةُ‏.‏ فَأَنْزَلَ اللَّهُ عَزَّ وَجَلَّ ‏﴿‏يَوْمَ نَبْطِشُ ٱلْبَطْشَةَ ٱلْكُبْرَىٰٓ إِنَّا مُنتَقِمُونَ‏﴾ قَالَ يَعْنِي يَوْمَ بَدْرٍ‏.‏ (صحيح البخاري، كتاب التفسير، باب ‏{‏يَغْشَى النَّاسَ هَذَا عَذَابٌ أَلِيمٌ‏}‏) ޢަބްދުﷲ ބްނު މަސްޢޫދު رضي الله عنه ވިދާޅުވިއެވެ. "ޤުރައިޝުވަންހައިގެ މީހުން ރަސޫލުﷲ ﷺ އަށް ކިޔަމަންވާން ދެކޮޅުހެދުމުން ޔޫސުފު عليه السلام ގެ އަހަރުތައް ފަދަ އަހަރުތަކެއް އެބައިމީހުންގެ މައްޗަށް ފޮނުއްވުން އެދި އެކަލޭގެފާނު ދުޢާކުރެއްވިއެވެ. ދެން އެބައިމީހުންނަށް ހަނަފަސްކަމާ ދަތިކަން ކުރިމަތިވިއެވެ. އެންމެފަހުން އެބައިމީހުން ކަށްޓާއި މުޅަތަކެތި ކާ ހިސާބަށް ދަންދެނެވެ. ފަހެ، އެބައިމީހުންގެ ތެރެއިން މީހަކު އުޑާއި ދިމާއަށް ބަލައިފިނަމަ ބަނޑުހައިހޫނުކަން ބޮޑުކަމުން އުޑާއި ބިމާ ދެމެދު އޭނާއަށް ފެންނަނީ ދުންގަނޑެއް ހެންނެވެ. ދެން މާތް ﷲ ބާވައިލެއްވިއެވެ. ﴿فَارْتَقِبْ يَوْمَ تَأْتِي السَّمَاءُ بِدُخَانٍ مُبِينٍ * يَغْشَى النَّاسَ هَذَا عَذَابٌ أَلِيمٌ‏﴾ އިބްނު މަސްޢޫދު رضي الله عنه ވިދާޅުވިއެވެ. ދެން އެކަލޭގެފާނުގެ އަރިހަށް މީހަކު (ބުނެވޭ ގޮތުގައި އަބޫސުފްޔާނު) އައެވެ. އަދި ދެންނެވިއެވެ. އޭ ﷲގެ ރަސޫލާ ﷺ އެވެ! މުޟަރު ވަންހަޔަށް ފެން ދެއްވުން އެދި ވަޑައިގެން ﷲގެ ޙަޟްރަތުގައި ދަންނަވައިދެއްވާށެވެ. ފަހެ، އެބައިމީހުން ހަލާކުވެއްޖެއެވެ. އެހިނދު އިތުރު އެކަލޭގެފާނު ޙަދީޘުކުރެއްވިއެވެ. "މުޟަރު ވަންހަޔަށްޓަކައި ހެއްޔެވެ؟ ތިބާ ތިއީ ވަރަށް ކެރޭ މީހެކެވެ." ދެން އެކަލޭގެފާނު ފެނަށް އެދިވަޑައިގެން ދުޢާކުރެއްވިއެވެ. އެހިނދު މާތް ﷲ ވާރޭ ވެއްސެވިއެވެ. ދެން ﴿‏إِنَّكُمْ عَائِدُونَ‏﴾‏ ދެން އެބައިމީހުންނަށް ތިޔާގިކަން ލިބުމުން އިހު ތިބި ގޮތަށް އެނބުރި ހިނގައްޖެއެވެ. ދެން މާތް ﷲ ބާވައިލެއްވިއެވެ. ‏﴿‏يَوْمَ نَبْطِشُ ٱلْبَطْشَةَ ٱلْكُبْرَىٰٓ إِنَّا مُنتَقِمُونَ‏﴾ އިބްނު މަސްޢޫދު رضي الله عنه ވިދާޅުވިއެވެ. މިއާޔަތުގެ މުރާދަކީ ބަދުރު ހަނގުރާމައިގެ ދުވަހެވެ." (ޞަޙީޙުލް ބުޚާރީ، ޙަދީޘު: 4821)

ނޯޓް

يَوْمَ نَبْطِشُ ٱلْبَطْشَةَ ٱلْكُبْرَىٰٓ إِنَّا مُنتَقِمُونَ ﴿ ١٦ ﴾

ތަރުޖަމާ

ބޮޑުވެގެންވާ، ގަދަފަދަ ހިއްޕެވުމަކުން ތިމަންރަސްކަލާނގެ ހިއްޕަވާ ދުވަސް ހަނދުމަކުރާށެވެ! ހަމަކަށަވަރުން، ތިމަންރަސްކަލާނގެ (އެއުރެންގެ ކިބައިން އެދުވަހުން) ބަދަލުހިއްޕަވާހުށީމެވެ. (16)

ތަފްސީރު

އެބައިމީހުންގެ ކިބައިން ބަދަލުހިއްޕެވުމުގެ ގޮތުން ތިމަންރަސްކަލާނގެ ބޮޑުވެގެންވާ ހިއްޕެވުމަކުން އެބައިމީހުން ހިއްޕަވާ ދުވަސް އެބައިމީހުންނަށް ހަނދުމަކޮށްދެއްވާށެވެ. ٱلْبَطْش އަކީ ގަދަފަދަ ހިފުމަކުން ހިފުމެވެ. އެދުވަހަކީ ޤިޔާމަތް ދުވަހެވެ. މާތް ﷲގެ ޢަޛާބުން ސަލާމަތްވުމަށް އެބައިމީހުންނަށް މަދަދުދޭނޭ މީހަކު އެދުވަހު އެބައިމީހުންނަށް ނުވާނެއެވެ. ﴿ٱلْبَطْشَةَ ٱلْكُبْرَىٰٓ﴾ އަކީ ޤިޔާމަތް ދުވަސްކަމަށް ވިދާޅުވަނީ އިބްނު ޢައްބާސް رضي الله عنه އެވެ. އިބްނު މަސްޢޫދު رضي الله عنه ވިދާޅުވަނީ އެއީ ބަދުރު ހަނގުރާމައިގެ ދުވަސް ކަމުގައެވެ. އެދުވަހު އެބައިމީހުންގެ ބޮޑުންގެ ހަތްދިހަ މީހުން މަރުވިއެވެ. އިބްނުކަޘީރް އާއި އައްރާޒީ ވިދާޅުވާ ގޮތުގައި ބޮޑަށް ބުރަވެވެނީ ޤިޔާމަތް ދުވަސް ކަމުގައި ބުނާ ބަހަށެވެ. އެއީ އެ ހިއްޕެވުން ﴿ٱلْكُبْرَىٰٓ﴾ (އެންމެ ބޮޑުވެގެންވާ) ގެ ގޮތުގައި ސިފަކުރައްވާފައިވާތީއެވެ. ބަދުރު ހަނގުރާމައިގެ ދުވަހަކީ ބޮޑު ދުވަހަކަށް ވިޔަސް، އެކަން (ބޮޑުވެގެންވާ ހިއްޕެވުން) އެއީ ޤިޔާމަތް ދުވަހު ވާނޭ ކަމެކެވެ.

ނޯޓް

وَٱتْرُكِ ٱلْبَحْرَ رَهْوًا ۖ إِنَّهُمْ جُندٌ مُّغْرَقُونَ ﴿ ٢٤ ﴾

ތަރުޖަމާ

އަދި ކަނޑު އެއޮތްގޮތަށް (އެބަހީ: އެ ކަނޑު އިރުއްވެވިގޮތަށް) ހިމޭންކަމާއެކު ދޫކޮށްލައްވާށެވެ. ހަމަކަށަވަރުން، އެއުރެންނީ غرق ކުރައްވާނޭ لشكر އެކެވެ. (24)

ތަފްސީރު

މިތަނުގައި މިވަނީ ވާހަކައިގެ ބައެއް އުނިކުރައްވާފައެވެ. ފުރިހަމަ ވާނީ މިފަދަ ގޮތަކަށެވެ. ތިމަންރަސްކަލާނގެ އެކަލޭގެފާނަށް ވަޙީކުރެއްވީމެވެ. ރޭގަނޑުގެ ވަގުތުގައި ތިމަންރަސްކަލާނގެ އަޅުތަކުންނާއިގެން މިޞްރުން ނުކުމެވަޑައިގަންނަވާށެވެ. ހަމަކަށަވަރުން ތިޔަބައިމީހުންގެ ފަހަތުން ފިރުޢައުނާއި އޭނާގެ ލަޝްކަރު އަންނާނެއެވެ. ދެން ކަނޑާހަމައަށް ވަޑައިގެންނެވުމުން އަސާކޮޅުން ކަނޑުގައި ޖައްސަވާށެވެ. އަދި ކަލޭގެފާނަށް ތަބަޢަވީ މުއުމިނުންނާއެކު ކަލޭގެފާނު އެތަން ހުރަސްކުރައްވައި، އެތަން އޮތްގޮތަށް ހިމޭން ކަމާއެކު ދޫކޮށްލައްވާށެވެ. ހަމަކަށަވަރުން ފިރުޢައުނާއި އޭނާގެ ލަޝްކަރު ޣަރަޤުވާނެއެވެ. އެހެނީ، ކަނޑު އެގޮތަށް ހިމޭންވެފައި އޮތްތަން ފެނުމުން އެބައިމީހުން ކަނޑަށް އެރޭނެއެވެ. ދެން މާތްﷲ އެބައިމީހުންގެ މައްޗަށް ކަނޑުގެ ލޮނުގަނޑު ފޮނުއްވައި، އެބައިމީހުން ޣަރަޤުކުރައްވާނެއެވެ. ދެން މާތް ﷲ ގެންނަވާފައި މިވަނީ އެބައިމީހުންގެ ސުންޕާ ނިމުމާއި، އެބައިމީހުންނަށް ކުރިމަތިވި ހަލާކާއި ސުންނާފަތިކަމުގެ ވާހަކައެވެ.

ނޯޓް

فَمَا بَكَتْ عَلَيْهِمُ ٱلسَّمَآءُ وَٱلْأَرْضُ وَمَا كَانُوا۟ مُنظَرِينَ ﴿ ٢٩ ﴾

ތަރުޖަމާ

ފަހެ، އެއުރެންގެ މައްޗަކަށް އުޑެއްވެސް، އަދި ބިމެއްވެސް (ހިތާމަކޮށް) ނުރޮއެވެ. އަދި އެއުރެންނީ مهلة ދެއްވާފައިވާ ބަޔަކުކަމުގައި ނުވެތެވެ. (29)

ތަފްސީރު

އެބައިމީހުން މަރުވެ ދިއުމުން އެއްވެސް މީހަކަށް އަސަރުނުކުރެއެވެ. އަދި އެބައިމީހުންގެ މައްޗަށް އެއްވެސް އިންސާނަކު ހިތާމަނުކުރެއެވެ. އަދި އެބައިމީހުންނީ މުހުލަތު ދެއްވާފައިވާ ބަޔަކު ކަމުގައި ނުވެއެވެ. އަދިކިއެއްތަ، އެބައިމީހުންނަށް ޢަޛާބު އަވަސްކުރައްވައި، އެބައިމީހުން ޣަރަޤުކުރައްވައި ނެތިކުރެއްވީއެވެ. މިއާޔަތް ގެންނަވާފައި ވަނީ މިސާލުޖެއްސެވުމުގެ ގޮތުންނެވެ. ޢަރަބީން ބުނެ އުޅެއެވެ. "كُسِفت لموته الشمس وبكت عليه السماء" (އޭނާ މަރުވުމުން އިރުކޭތަ ހިފައިފިއެވެ. އަދި އުޑު ރުޔެވެ.) އެބަހީ އެކަމުން ލިބުނު ހިތާމަ ވަރަށް ބޮޑެވެ. މިތަނުގައި މާތް ﷲ ވަޙީކުރެއްވީ ﴿فَمَا بَكَتْ عَلَيْهِمُ ٱلسَّمَآءُ﴾ މާނައީ އެބައިމީހުން ނެތިދިއުމުން އުޑާއި ބިމުގެ އަހުލުވެރިންގެ ތެރެއިން އެއްވެސް މީހަކަށް އަސަރުނުކުރެއެވެ. މިއީ ޙަޤީޤަތަށް ވަޙީކުރައްވާފައިވާ ބަސްފުޅެކެވެ. އިބްނުކަޘީރު ވިދާޅުވިއެވެ. އުޑު އެބައިމީހުން ނެތިދިއުމުން ރޯން އުޑުގެ ދޮރުތަކުން މައްޗަށް އަރާނޭ ހެޔޮ ޢަމަލުތަކެއް އެބައިމީހުންގެ ނެތެވެ. އަދި ބިން އެބައިމީހުން ނެތިގެން އުޅެން، އެބައިމީހުން ބިންމަތީގައި މާތް ﷲ އަށް އަޅުކަންކުރި ތަންކޮޅެއް ނެތެވެ. އެހެންކަމުން، އެބައިމީހުންނަށް މުހުލަތު ނުދެއްވުމާއި، އެބައިމީހުންނަށް ޢަޛާބު ލަސްކޮށްނުދެއްވުން އެބައިމިހުންގެ މައްޗަށް ޙައްޤުވިއެވެ. އެބައިމީހުން ކާފިރުވެ ފާފަކުރިކަމަށްޓަކައެވެ. އަދި އެބައިމީހުން ގޮތްދޫނުކޮށް ބޯހަރުކަން ދެއްކިކަމަށްޓަކައެވެ. އަންނަނިވި ހަދީޘުގައި އައިސްފައިވާ ފަދައިންނެވެ. عَنْ أَنَسِ بْنِ مَالِكٍ، قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم ‏"‏مَا مِنْ مُؤْمِنٍ إِلاَّ وَلَهُ بَابَانِ بَابٌ يَصْعَدُ مِنْهُ عَمَلُهُ وَبَابٌ يَنْزِلُ مِنْهُ رِزْقُهُ فَإِذَا مَاتَ بَكَيَا عَلَيْهِ فَذَلِكَ قَوْلُهُ عَزَّ وَجَلَّ ﴿فَمَا بَكَتْ عَلَيْهِمُ ٱلسَّمَآءُ وَٱلْأَرْضُ وَمَا كَانُوا۟ مُنظَرِينَ﴾ ". (جامع الترمذي، كتاب تفسير القرآن عن رسول الله صلى الله عليه وسلم) (އަނަސު ބްނު މާލިކު رضي الله عنه ގެ އަރިހުން ރިވާވެގެން ވެއެވެ. އެކަލޭގެފާނު ވިދާޅުވިއެވެ. ރަސޫލުﷲ ﷺ ޙަދީޘުކުރެއްވިއެވެ. އެމީހަކަށް އުޑުގައި ދެދޮރުވާ މުއުމިނަކު މެނުވީ ނުވެއެވެ. އެއް ދޮރުން އޭނާގެ ޢަމަލުތައް މައްޗަށް އަރައެވެ. އަނެއް ދޮރުން އޭނާގެ ރިޒުޤު ފައިބައެވެ. އޭނާ މަރުވުމުން އޭނާގެ މައްޗަށް އެ ދެދޮރު ރޯނެއެވެ. މާތް ﷲގެ ވަޙީބަސްފުޅު ﴿فَمَا بَكَتْ عَلَيْهِمُ ٱلسَّمَآءُ وَٱلْأَرْضُ وَمَا كَانُوا۟ مُنظَرِينَ﴾ ގައި އައިސްފައިވާ ވާހަކައަކީ އެއީއެވެ.) (ޖާމިޢުއް ތިރްމިޛީ، ޙަދީޘު: 3564)

ނޯޓް

إِلَّا مَن رَّحِمَ ٱللَّهُ ۚ إِنَّهُۥ هُوَ ٱلْعَزِيزُ ٱلرَّحِيمُ ﴿ ٤٢ ﴾

ތަރުޖަމާ

اللَّه رحمة ލެއްވި މީހުން މެނުވީއެވެ. ހަމަކަށަވަރުން، އެކަލާނގެއީ، عزيز ވަންތަ، رحيم ވަންތަ ރަސްކަލާނގެއެވެ. (42)

ތަފްސީރު

މާތް ﷲ ރަޙްމަތްލެއްވި ފަރާތަކަށް ނޫނީ އެވެ. އެއީ އީމާންކަން މަތީ މަރުވާ މުއުމިނާއެވެ. ފަހެ، އޭނާއަށް ނަބީބޭކަލުންގެ ޝަފާޢަތުން ފައިދާކުރާނެއެވެ. ޞައްޙަ ޙަދީޘުގައި އައިސްފައިވާ ފަދައިންނެވެ. عَنْ أَبِي هُرَيْرَةَ، قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم ‏ "‏لِكُلِّ نَبِيٍّ دَعْوَةٌ مُسْتَجَابَةٌ فَتَعَجَّلَ كُلُّ نَبِيٍّ دَعْوَتَهُ وَإِنِّي اخْتَبَأْتُ دَعْوَتِي شَفَاعَةً لأُمَّتِي يَوْمَ الْقِيَامَةِ فَهِيَ نَائِلَةٌ إِنْ شَاءَ اللَّهُ مَنْ مَاتَ مِنْ أُمَّتِي لاَ يُشْرِكُ بِاللَّهِ شَيْئًا"‏‏.‏ (صحيح مسلم، كتاب الإيمان، باب اخْتِبَاءِ النَّبِيِّ صلى الله عليه وسلم دَعْوَةَ الشَّفَاعَةِ لأُمَّتِهِ) (އަބޫހުރައިރާ رضي الله عنه ގެ އަރިހުން ރިވާވެގެން ވެއެވެ. އެކަލޭގެފާނު ވިދާޅުވިއެވެ. ރަސޫލުﷲ ﷺ ޙަދީޘުކުރެއްވިއެވެ. ކޮންމެ ނަބީބޭކަލަކަށް އިޖާބަކުރައްވާ އެއް ދުޢާ ވެއެވެ. ކޮންމެ ނަބީބޭކަލަކުވެސް ވަނީ އެބޭކަލެއްގެ ދުޢާ އަވަހަށް ކުރައްވާފައެވެ. ތިމަންކަލޭގެފާނު ވަނީ ތިމަންކަލޭގެފާނުގެ ދުޢާ ޤިޔާމަތް ދުވަހު ތިމަންކަލޭގެފާނުގެ އުއްމަތަށް ޝަފާޢަތްތެރިވުމަށް ރައްކާކުރައްވާފައެވެ. ފަހެ، ތިމަންކަލޭގެފާނުގެ އުއްމަތުގެ މީހުންގެ ތެރެއިން މާތް ﷲއަށް ޝިރުކުނުކޮށް މަރުވި ކޮންމެ މީހަކަށް އެ ޝަފާޢަތް ލިބޭނެއެވެ.) (ޞަޙީޙު މުސްލިމް، ޙަދީޘު: 199) މި އާޔަތް ބުނާފަދައެވެ. މިކައުނު އުފައްދަވައި، ވަކިގޮތަކަށް ތަދުބީރުކުރެއްވީ ޙިކްމަތަކަށްޓަކައި ކަމުގައި ވާއިރު، ހެޔޮ ގޮތުގައި އުޅުނު މީހުންނަށް ހެޔޮ ޖަޒާ އަދި ނުބައި ގޮތުގައި އުޅުނު މީހުންނަށް ނުބައި ޖަޒާ ލިބޭނޭ ޖަޒާގެ ގޮވައްޗެއް އޮންނަން ޖެހެއެވެ. އެހެންނޫންނަމަ މުޅި މި ވުޖޫދު ވާނީ ބޭކާރު އެއްޗަކަށެވެ. އެފަދަ ކަމެއް ކުރެއްވުމުން މާތް ﷲ ހުސްޠާހިރުވަންތަ ވެވޮޑިގެންވެއެވެ. ދެން، މި އަންނަނީ ފާފަވެރިންނާއި، އެބައިމީހުންގެ ސުންޕާ ނިމުމާއި، އާޚިރަތް ދުވަހު އެބައިމީހުން ކުރިމަތިލާނެ ބިރުވެރިކަމާއި މުޞީބާތްތަކުގެ ވާހަކައެވެ. އެކަލާނގެ ވަޙީކުރައްވަނީ

ނޯޓް

ذُقْ إِنَّكَ أَنتَ ٱلْعَزِيزُ ٱلْكَرِيمُ ﴿ ٤٩ ﴾

ތަރުޖަމާ

(އަދި އޭނާޔަށް އަންގަވާނެތެވެ.) ކަލޭ (عذاب ގެ) ރަހަ ދެކޭށެވެ! ކަލެޔަކީ ހަމަ، ބާރުގަދަ މާތް މީހަކީމުއެވެ. (49)

ތަފްސީރު

މަލާމާތުގެ ގޮތުން އޭނާއަށް ބުނެވޭނެއެވެ. މި ޢަޛާބުގެ ރަހަ ދެކޭށެވެ. ފަހެ، ހަމަކަށަވަރުން ކަލެއަކީ ހަމަ ޢިއްޒަތްތެރި މާތް މީހަކީމުއެވެ. އެ ނިކަމެތިކަން ލިބޭ މީހާގެ އޮންނާނީ ކޮން ޢިއްޒަތަކާއި މާތްކަމެއް ހެއްޔެވެ؟ މިއާޔަތް ބާވައިލެއްވީ އަބޫޖަހުލާއި އޭނާ ފަދަ އެހެން މީހުންނާ ބެހޭގޮތުންނެވެ. މާތް ﷲގެ ޢަދުއްވު އޭނާގެ އެކުވެރިން ގާތުގައި ބުނާ ކަމުގައި ވިއެވެ. "ހަމަކަށަވަރުން އަހަރުމެންނަށް ނަރަކައިގައި ޒައްޤޫމޭ ކިޔާ ކާއެއްޗެއް ލިބޭނޭކަމަށް މުޙައްދު ﷺ ވަޢުދުކުރައްވައެވެ. ތިޔަބައިމީހުންނަށް ޒައްޤޫމު އެއީ ކޮން އެއްޗެއްކަން އެނގޭހެއްޔެވެ؟ އެއީ ޒުބްދާއި (ބަޓަރާއި) ކަދުރެވެ." ދެން އޭނާގެ ޖާރިޔާއަށް އަންގައިގެން ޒުބްދާއި މޮޅު ކަދުރު ގެނައުމުން އޭނާގެ އެކުވެރިންނަށް އޭނާ ބުނެއެވެ. "ތިޔަބައިމީހުން ޒައްޤޫމު ކާށެވެ. މުޙައްމަދު ﷺ ވަޢުދުކުރައްވާ ޒައްޤޫމަކީ ތިޔައީއެވެ." ދެން އޭނާއާއި ބެހޭގޮތުން މިއާޔަތްތައް ބާވައިލައްވައި އަންގަވަނީ ޒައްޤޫމަކީ ކޮންމެ ކާފިރު ފާފަވެރިއެއްގެ ކެއުން ކަމުގައެވެ. އަބާއްޖަވެރިވެ ގެއްލެނިވެފައިވާ އަބޫޖަހުލު ބުނާ ފަދައިން ޒުބްދާއި ކަދުރު ނޫންކަމުގައެވެ. އެ ކެއުން ވާކަން ކަށަވަރީ ޙަންޡަލާއި އަނގުރު ކަމުގައެވެ. ރިވާވެގެން ވެއެވެ. އެއް ދުވަހަކު މައްކާގެ މަގެއްގެ މަތިން ރަސޫލުﷲ ﷺ އަބޫޖަހުލާއި ބައްދަލުވެވަޑައިގަތުމުން އެކަލޭގެފާނު އޭނާއަށް ވިދާޅުވިއެވެ. މާތް ﷲ ތިމަންކަލޭގެފާނަށް އަންގަވަނީ ކަލެއަށް މިހެން ވިދާޅުވުމަށެވެ. ﴿أَوْلَىٰ لَكَ فَأَوْلَىٰ * ثُمَّ أَوْلَىٰ لَكَ فَأَوْلَىٰٓ﴾ (ކަލެޔަށް ހަލާކު ހުށްޓެވެ. ފަހެ، (ކަލެޔަށް) ހަލާކު ހުށްޓެވެ. * ދެންވެސް ކަލެޔަށް ހަލާކު ހުށްޓެވެ. ފަހެ، (ކަލެޔަށް) ހަލާކު ހުށްޓެވެ.) ދެން އޭނާ އެކަލޭގެފާނަށް ދެންނެވިއެވެ. "މުޙައްމަދު ﷺ އެވެ. ކަލޭގެފާނު އަހުރެންނަށް ބިރުދައްކަވަނީ ހެއްޔެވެ؟ މާތް ﷲ ގަންދީ ބުނަމެވެ. ކަލޭގެފާނާއި ކަލޭގެފާނުގެ ވެރިރަސްކަލާނގެއަށް އަހުރެންނަށް އެއްވެސް ކަމެއް ނުކުރެއްވޭނެއެވެ. އަހުރެންނަކީ މި ވާދީގެ އަހުލުވެރިންކުރެ އެންމެ ޢިއްޒަތްތެރި އެންމެ މާތް މީހާއެވެ. މި ވާދީގައި އެންމެ ބާރުގަދަ މީހާއެވެ. އަދި އަހުރެންނަކީ ޢިއްޒަތްތެރި މާތް މީހާއެވެ." އެހެންކަމުން މާތް ﷲ އޭނާ ނިކަމެތިކުރައްވައި، ބަދުރު ހަނގުރާމައިގެ ދުވަހު އޭނާ ޤަތުލުކުރެއްވިއެވެ. ދެން އޭނާއާއި ބެހޭގޮތުން ﴿ذُقْ إِنَّكَ أَنتَ ٱلْعَزِيزُ ٱلْكَرِيمُ﴾ މިއާޔަތް ބާވައިލެއްވިއެވެ. (أسباب النزول للواحدي، ص: 398) ދެން މާތް ﷲ ވަޙީކުރައްވަނީ

ނޯޓް

لَا يَذُوقُونَ فِيهَا ٱلْمَوْتَ إِلَّا ٱلْمَوْتَةَ ٱلْأُولَىٰ ۖ وَوَقَىٰهُمْ عَذَابَ ٱلْجَحِيمِ ﴿ ٥٦ ﴾

ތަރުޖަމާ

ފުރަތަމަފަހަރު މަރުވި މަރުވުން ފިޔަވައި، އެތާނގައި އެއުރެން މަރުގެ ރަހައެއް ނުދެކޭނެތެވެ. އަދި ނަރަކައިގެ عذاب ން، އެކަލާނގެ އެއުރެން ސަލާމަތްކުރައްވާނެތެވެ. (56)

ތަފްސީރު

އެބައިމީހުން ދުނިޔޭގައި ފުރަތަމަ ފަހަރު މަރުވި މަރުވުން ފިޔަވައި، ސުވަރުގޭގައި އެބައިމީހުން މަރުގެ ރަހަ ނުދެކޭނެއެވެ. އަދި މާތް ﷲ ވަނީ ނަރަކައިގެ ވޭންދެނިވި ޢަޛާބުން އެބައިމީހުން ސަލާމަތްކުރައްވާފައެވެ. ޙަދީޘުގައި އައިސްފައި ވެއެވެ. عَنْ أَبِي سَعِيدٍ الْخُدْرِيِّ ـ رضى الله عنه ـ قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم ‏"‏ يُؤْتَى بِالْمَوْتِ كَهَيْئَةِ كَبْشٍ أَمْلَحَ فَيُنَادِي مُنَادٍ يَا أَهْلَ الْجَنَّةِ، فَيَشْرَئِبُّونَ وَيَنْظُرُونَ فَيَقُولُ هَلْ تَعْرِفُونَ هَذَا فَيَقُولُونَ نَعَمْ هَذَا الْمَوْتُ، وَكُلُّهُمْ قَدْ رَآهُ، ثُمَّ يُنَادِي يَا أَهْلَ النَّارِ، فَيَشْرَئِبُّونَ وَيَنْظُرُونَ، فَيَقُولُ هَلْ تَعْرِفُونَ هَذَا فَيَقُولُونَ نَعَمْ هَذَا الْمَوْتُ، وَكُلُّهُمْ قَدْ رَآهُ، فَيُذْبَحُ ثُمَّ يَقُولُ يَا أَهْلَ الْجَنَّةِ، خُلُودٌ فَلاَ مَوْتَ، وَيَا أَهْلَ النَّارِ، خُلُودٌ فَلاَ مَوْتَ) (صحيح البخاري، كتاب التفسير) (އަބޫސަޢީދު އަލްޚުދްރީ رضي الله عنه ގެ އަރިހުން ރިވާވެގެން ވެއެވެ. އެކަލޭގެފާނު ވިދާޅުވިއެވެ. ރަސޫލުﷲ ﷺ ޙަދީޘުކުރެއްވިއެވެ. ޤިޔާމަތް ދުވަހު ބޯ ހުދު، ކަޅުކުލައިގެ ކަންބަޅިއެއްގެ ސިފައިގައި މަރު ގެނެވޭނެއެވެ. ދެން ގޮވައިލައްވާ ބޭކަލަކު ގޮވައިލައްވާނެއެވެ. އޭ ސުވަރުގޭގެ އަހުލުވެރިންނޭވެ! ދެން އެބައިމީހުން ބޯދިއްކޮށް ބަލާނެއެވެ. ދެން އެބޭކަލަކު ވިދާޅުވާނެއެވެ. ތިޔަބައިމީހުންނަށް މިއީ ކޮންއެއްޗެއްކަން އެނގޭ ހެއްޔެވެ؟ އެބައިމީހުން ދަންނަވާނެއެވެ. އާނއެކެވެ. ތިޔައީ މަރެވެ. އެ އެންމެންނަށް މަރު ފެންނާނެއެވެ. ދެން ގޮވައިލައްވާ ބޭކަލަކު ގޮވައިލައްވާނެއެވެ. އޭ ނަރަކައިގެ އަހުލުވެރިންނޭވެ! ދެން އެބައިމީހުން ބޯދިއްކޮށް ބަލާނެއެވެ. ދެން އެބޭކަލަކު ވިދާޅުވާނެއެވެ. ތިޔަބައިމީހުންނަށް މިއީ ކޮން އެއްޗެއް ކަން އެނގޭ ހެއްޔެވެ؟ އެބައިމީހުން ދަންނަވާނެއެވެ. އާނއެކެވެ. ތިޔައީ މަރެވެ. އެ އެންމެންނަށް މަރު ފެންނާނެއެވެ. ދެން މަރު ކަތިލެވޭނެއެވެ. ދެން ގޮވައިލެވޭނެއެވެ. ސުވަރުގޭގެ އަހުލުވެރިންނޭވެ! އަބަދަށް ދެމިތިބުމެވެ. ދެން މަރުވުމެއް ނެތެވެ. އަދި ނަރަކައިގެ އަހުލުވެރިންނޭވެ! އަބަދަށް ދެމިތިބުމެވެ. ދެން މަރުވުމެއް ނެތެވެ.) (ޞަޙީޙުލް ބުޚާރީ، ޙަދީޘު: 4730)

ނޯޓް