chapter

041

حمٓ ﴿ ١ ﴾

ތަރުޖަމާ

ح م (މި އަކުރުތަކުގެ مراد ދެނެވޮޑިގެންވަނީ اللَّه އެވެ.) (1)

ތަފްސީރު

ح م (މި އަކުރުތަކުގެ مراد ދެނެވޮޑިގެންވަނީ اللَّه އެވެ.) (1) ވަކިއަކުރުތައް ގެންނަވާފައި ވަނީ ޤުރްއާނަކީ މުޢުޖިޒާތެއްކަމާއި، އެފޮތް އެކުލެވިގެންވަނީ އަލިފުބާގެ މިފަދަ އަކުރުތަކުންކަން ބަޔާންކުރެއްވުމަށެވެ. މާތް ﷲ ވަނީ އެފޮތް މުޙައްމަދު ﷺ ގެ މުޢުޖިޒާތެއް ކަމުގައި ލައްވާފައެވެ.

ނޯޓް

وَقَالُوا۟ قُلُوبُنَا فِىٓ أَكِنَّةٍ مِّمَّا تَدْعُونَآ إِلَيْهِ وَفِىٓ ءَاذَانِنَا وَقْرٌ وَمِنۢ بَيْنِنَا وَبَيْنِكَ حِجَابٌ فَٱعْمَلْ إِنَّنَا عَـٰمِلُونَ ﴿ ٥ ﴾

ތަރުޖަމާ

އަދި އެއުރެން ބުނޫއެވެ. ތިމަންމެންގެ ހިތްތައްވަނީ، ކަލޭގެފާނު ތިޔަ ގޮވައިލައްވާ އެއްޗަކަށް ބަންދުކަމެއްގައެވެ. އަދި ތިމަންމެންގެ ކަންފަތްތަކުގައި ބީރުކަމެއްވެއެވެ. އަދި ތިމަންމެންނާއި، ކަލޭގެފާނާ ދެމެދުގައި ފަރުދާއެއްވެއެވެ. ފަހެ (ކަލޭގެފާނުގެ ގޮތުގައި) ކަލޭގެފާނު މަސައްކަތްކުރައްވާށެވެ! ހަމަކަށަވަރުން، ތިމަންމެންވެސް (ތިމަންމެންގެ ގޮތުގައި) މަސައްކަތް ކުރާނޫއެވެ. (5)

ތަފްސީރު

މައްކާގެ އަބާއްޖަވެރި ކާފިރުން ބުންޏެވެ. އަހަރުމެންގެ ހިތްތައް ވަނީ ބޯ ފަށަލަތަކެއްގެ ތެރޭގައެވެ. ތިޔަބައިމީހުން އަހަރުމެންނަށް ގޮވައިލާ އެއްކައުވަންތަކުރުމާއި އީމާންކަމުގެ ވާހަކައިން އެއްވެސް އެއްޗެއް އެ ހިތްތަކާ ހަމައަށް ނުފޯރާނެއެވެ. އަދި އަހަރުމެންގެ ކަންފަތްތައް ވަނީ ބީރުވެފައެވެ. އެހެންކަމުން ތިޔަބައިމީހުންގެ ގޮވައިލުން އަހަރުމެންނަށް އަޑުނީވޭނެއެވެ. އަދި އަހަރުމެންނާ ކަލޭގެފާނާ ދެމެދު، އަހަރުމެން އީމާންވުމަށް ހުރަސްއަޅާ ފަރުދާއެއް ވެއެވެ. ކަލޭގެފާނު ބޭނުންފުޅު ގޮތަކަށް ކަންކުރައްވާށެވެ. ބުދުތަކަށް އަޅުކަންކުރުމުގައި އަހަރުމެން ހަމަކަށަވަރުން ދެމި ތިބޭނަމެވެ. މިއާޔަތް އައިސްފައި މިވަނީ ނުކިމަންތެރިކަމުގައި އެބައިމީހުން ޙައްދު ފަހަނައަޅައި ދިއުމާއި، ފާފަވެރިވުމުގެ މިސާލެއްގެ ގޮތުގައެވެ. އެބައިމީހުންގެ ޙިއްސުތައް ހުރީ ސަލާމަތުންނެވެ. އެހެނެއްކަމަކު އެބައިމީހުން ވަނީ ވިސްނައި ފިކުރުނުކުރެވޭ ބަޔަކަށް ވެފައެވެ. އެބައިމީހުންގެ ހިތްތަކާއި ކަންފަތްތައް އެއީ ނެތް އެއްޗެއް ފަދައެވެ. އެހިތްތަކަށް ވިސްނައި ނުގަނެވެއެވެ. އަދި އެކަންފަތްތަކަށް އަޑުނީވެއެވެ. އަދި އެބައިމީހުންނާ ރަސޫލާ ﷺ އާ ދެމެދު ފަރުދާއާއި ހުރަސް ލެވިފައިވާ ފަދައެވެ.

ނޯޓް

قُلْ إِنَّمَآ أَنَا۠ بَشَرٌ مِّثْلُكُمْ يُوحَىٰٓ إِلَىَّ أَنَّمَآ إِلَـٰهُكُمْ إِلَـٰهٌ وَٰحِدٌ فَٱسْتَقِيمُوٓا۟ إِلَيْهِ وَٱسْتَغْفِرُوهُ ۗ وَوَيْلٌ لِّلْمُشْرِكِينَ ﴿ ٦ ﴾

ތަރުޖަމާ

ކަލޭގެފާނު ވިދާޅުވާށެވެ! ތިމަންކަލޭގެފާނު ވާކަންކަށަވަރީ، ތިޔަބައިމީހުންކަހަލަ آدم ގެދަރިޔަކު ކަމުގައެވެ. ތިމަންކަލޭގެފާނަށް وحى އިއްވަވަނީ، ތިޔަބައިމީހުންގެ إله އަކީ، އެއް إله އެއްކަމުގައެވެ. ފަހެ، ތިޔަބައިމީހުން އެކަލާނގެއަށް ސީދާވާށެވެ! އަދި ފާފަފުއްސެވުންއެދި، އެކަލާނގެއަށް ދަންނަވާށެވެ! އަދި شريك ކުރާ މީހުންނަށް ހަލާކުހުށްޓެވެ. (6)

ތަފްސީރު

ކަލޭގެފާނު އެ މުޝްރިކުންނަށް ވިދާޅުވާށެވެ! ތިމަންކަލޭގެފާނު ތިޔަބައިމީހުން ފަދަ އިންސާނެއް ކަމުގައި މެނުވީ ނުވެއެވެ. މާތް ﷲ ވަޙީބާވައިލައްވައި ނަބީކަން ދެއްވައި ތިމަންކަލޭގެފާނު ޚާއްޞަކުރެއްވީއެވެ. ފަހެ، ތިމަންކަލޭފާނު ތިޔަބައިމީހުންނަށް ގޮވައިލައްވަނީ ތިޔަބައިމީހުން ރަޙްމާނުވަންތަ ރަސްކަލާނގެއަށް އީމާންވެ، ބުދަށް އަޅުކަންކުރުން ދޫކޮށްލައި، މާތް ﷲ އެއްކައުވަންތަކޮށް އެކަލާނގެއަށް އަޅުކަންކުރުމަށެވެ. އެހެނީ، ޙައްޤު ގޮތުގައި އަޅުކަންކުރެވޭ އެއްކައުވަންތަ އިލާހު މެނުވީ އެހެން އިލާހެއް ވުޖޫދުގައި ނުވެއެވެ. ހަމަ އެކަނި އިލާހަކީ އެކަލާނގެއެވެ. ﴿فَٱسْتَقِيمُوٓا۟ إِلَيْهِ وَٱسْتَغْفِرُوهُ ۗ وَوَيْلٌ لِّلْمُشْرِكِينَ﴾ ކިޔަމަންތެރިކަމާ، އެކަލާނގެ ދީންމަތީ ސާބިތުވެތިބުމާއެކު ތިޔަބައިމީހުން އެކަލާނގެ ޙަޟްރަތަށް ކުރިމަތިލާށެވެ. އަދި ތިޔަބައިމީހުންގެ ފާފަފުއްސެވުން އެދި އެކަލާނގެ ޙަޟްރަތުގައި ދަންނަވާށެވެ. އަދި އެއްކައުވަންތަ، އެންމެހާ ތަކެތީގެ މައްޗަށް ގަދަފަދަވަންތަ ރަސްކަލާނގެއަށް އީމާންނުވާ މުޝްރިކުންނަށް ހަލާކުހުށްޓެވެ. އެބައިމީހުންގެ އެންމެ ހުތުރު އެއް ސިފައަކީ އެބައިމީހުން ހެޔޮކަމެއް ނުކުރުމެވެ.

ނޯޓް

وَجَعَلَ فِيهَا رَوَٰسِىَ مِن فَوْقِهَا وَبَـٰرَكَ فِيهَا وَقَدَّرَ فِيهَآ أَقْوَٰتَهَا فِىٓ أَرْبَعَةِ أَيَّامٍ سَوَآءً لِّلسَّآئِلِينَ ﴿ ١٠ ﴾

ތަރުޖަމާ

އަދި އެކަލާނގެ، ފުރިހަމަ ހަތަރު ދުވަހުގެ ތެރޭގައި، އެ ބިމުގެ މަތީގައި އުފުލިފައިވާ، ހަރުލައިހުންނަ ފަރުބަދަތައް ލައްވައި، އަދި އެ ބިމުގައި ބަރަކާތްލައްވައި، އަދި އެ ބިމުގައި ވާހާތަކެތީގެ رزق މިންވަރުކުރެއްވިއެވެ. (އެއީ) سؤال ކުރާ މީހުންނަށްޓަކައެވެ. (10)

ތަފްސީރު

އަދި ދައުރުކޮށް ޙަރަކާތްކުރުމުގައި ބިން އެއްއަތަކަށް ބުރަވެގެން ދިއުން ހުއްޓުވުމަށްޓަކައި އެކަލާނގެ ސާބިތުވެހުންނަ ބިޔަ ފަރުބަދަތައް ބިމުގައި ލެއްވިއެވެ. އަދި ބިމުގައި ބަރަކާތްލައްވައި، ދަނޑުބިމާއި، މޭވާއާއި، ފެންއާރުތަކާއި، ކޯރުތަކުން ބިމުގެ ރޯދި އިތުރުކުރެއްވިއެވެ. އަދި ފުރިހަމަ ހަތަރު ދުވަހުގެ ތެރޭގައި ޚަލްޤުތަކުންގެ ރިޒުޤާއި އެބައިމީހުން ދިރިއުޅެން ބޭނުންވާ ކަންކަން މިންވަރުކުރެއްވިއެވެ. ބިން އުފެއްދެވީ ކިހިނެއްތޯއާއި، ބިމުގައި ޙަޔާތުގެ ހުރިހާ ކަމެއް ފުރިހަމަވެފައި ވަނީ ކިހިނެއްތޯ ސުވާލުކުރާ މީހުންނަށެވެ. ޤުރްއާނުގައި ފަރުބަދަތަކަށް ކިއުއްވާފައި މިވަނީ "ނަގިލިތަކެވެ". ފަރުބަދަތައް، އިންސާނުންނާއެކު ބިން އަރިއަޅައިގެން ދިޔަ ނުދީ ހިފަހައްޓައެވެ. އަދި ބިންގަނޑުގެ އެންމެ އަޑިއާ، ފަރުބަދަތަކުގެ އެންމެ މައްޗާމެދު ހަމަހަމަކަން ހިފެހެޓުމުން ބިން ހަމައިން ނުނެއްޓި މީސްތަކުންނާއިގެން އެއް ފަރާތަކަށް އަރި ނާޅައި އޮވެއެވެ. އެހެންކަމުން އެހެން އާޔަތެއްގައި އެކަލާނގެ ވަޙީކުރައްވަނީ ﴿وَأَلْقَىٰ فِى ٱلْأَرْضِ رَوَٰسِىَ أَن تَمِيدَ بِكُمْ﴾ (އަދި ތިޔަބައިމީހުންނާއިގެން އެ ބިން، ތެޅިފޮޅިގެންފާނެ ކަމަށްޓަކައި، ހަރުލައި ހުންނަ ފަރުބަދަތައް، ބިމުގައި އެކަލާނގެ ލެއްވިއެވެ.) އެބަހީ ތިޔަބައިމީހުންނާއެކު ތެޅިގެންފާނެތީއެވެ. ކުރިން ހީކުރެވިފައި އޮންނަނީ ބިމަކީ ވަރުގަދަ ބިންގަލެއްގެ މަތީގައި ހަރުކުރެވިފައިވާ، ޙަރަކާތް ނުކޮށް ހުންނަ އެއްޗެއް ކަމުގައެވެ. ދެން ސެޓެލައިޓްތަކުގެ ޒަމާން (އެއީ ޤުރްއާނުގެ ޢިލްމީ މުޢުޖިޒާތް ހާމަވި ޒަމާނެވެ.) އައިސް ބިމަކީ ފަޒާގެ ތެރޭގައިވާ އެހެންވެސް ކައުކަބުތަކެކޭ އެއްފަދައިން ތަނަވަސް ފަޒާގެ ތެރޭގައި ދައުރުކުރަމުންދާ ކުޑަ ބޯޅައެއް ކަމުގައި ވަނީ ސިފަކޮށްފައެވެ. ބިން ފަޒާގެ ތެރޭގައި މިސްރާބެއް ނެތި ބެހިގެން، ބިމުގައި ވާހައި ބަޔަކާއެކު އެބިން އަރިއަޅައިގެން، ނުވަތަ އުޑާއެކު ބިން ވެއްޓިގެން ހިނގައިދާނެތީ އިލާހީ ކުޅަދުންވަންތަކަމުން ބިން ހިފަހައްޓަވައެވެ.

ނޯޓް

ثُمَّ ٱسْتَوَىٰٓ إِلَى ٱلسَّمَآءِ وَهِىَ دُخَانٌ فَقَالَ لَهَا وَلِلْأَرْضِ ٱئْتِيَا طَوْعًا أَوْ كَرْهًا قَالَتَآ أَتَيْنَا طَآئِعِينَ ﴿ ١١ ﴾

ތަރުޖަމާ

ދެން ދުމެއްގެ ސިފައިގައި އުޑުވަނިކޮށް، އުޑުހައްދަވައި، ފުރިހަމަކުރެއްވުމަށް އެކަލާނގެ އިރާދަކުރެއްވިއެވެ. ފަހެ، އެކަލާނގެ އެ އުޑަށާއި، ބިމަށް وحى ކުރެއްވިއެވެ. ރުހުމުގައި، ނުވަތަ ނުރުހުމުގައިވިޔަސް (ފުރާފުރިހަމަވެގެން) އަންނާށެވެ! އެ އުޑާއި ބިން ދެންނެވިއެވެ. ތިމަންމެން ރުހުމުގައި އަތުވެއްޖައީމުއެވެ. (11)

ތަފްސީރު

ދެން ދުމެއްގެ ސިފައިގައި އުޑު ވަނިކޮށް އުޑު ފުރިހަމަކުރެއްވުމަށް އެކަލާނގެ އިރާދަކުރެއްވިއެވެ. ދެން، އެކަލާނގެ ކުޅަދުންވަންތަކަމުން އުޑު ބިނާކުރައްވައި ފުރިހަމަކުރައްވައި، އުޑުގެ ބިނާ ވަރުގަދަކުރެއްވިއެވެ. ދެން އެކަލާނގެ އުޑަށާއި ބިމަށް ވަޙީކުރެއްވިއެވެ. ރުހުމުގައި ވިޔަސް ނުވަތަ ނުރުހުމުގައި ވިޔަސް ތިމަންރަސްކަލާނގެ އަމުރަށް ކިޔަމަންވާށެވެ. އުޑާއި ބިން ދެންނެވިއެވެ. ތިމަންމެން ރުހުމުގައި އިބަރަސްކަލާނގެ އަމުރުފުޅަށް ކިޔަމަންވެއްޖައީމެވެ. މިއާޔަތުގައި ބަޔާންކުރުމުގެ ޢަޖާއިބެއްފަދަ ސިއްރެއް ވެއެވެ. އެއީ އަޅަކު އޭނާގެ ސާހިބުމީހާއަށް ކިޔަމަންވާ ފަދައިން އަދި ސިފައިންގެ މީހަކު އޭނާގެ ކޮމާންޑަރަށް ކިޔަމަންވާ ފަދައިން އިސްވެދިޔަ މިސާލެއްނެތި މިކައުނު އުފެއްދެވި ޚާލިޤުވަންތަ ރަސްކަލާނގެއަށް ކައުނު ކިޔަމަންވާ ވާހަކައަށް ކުރައްވާފައިވާ އިޝާރާތެވެ. މި ކިޔަމަންތެރިކަމަށް މިސާލު ޖައްސަވާފައި ވަނީ ނުހަނު ފުރިހަމަ ރީތި މިސާލަކުންނެވެ. ދިރުމެއް ނުވާ އެއްޗެއް އަމުރު ކުރުވުމުން ބަސްއަހައި ކިޔަމަންވާ ބުއްދި ހުރި އިންސާނެއްގެ ސިފައިގައި ސިފަކުރައްވައިގެންނެވެ. ޢަރަބިން ކިޔައި އުޅޭ މިބަހުގައި ވާ ފަދައިންނެވެ. قال الحائط للمسمار: لِمَ تشقُّني، قال: سل من يدُقّني (ފާރު މޮހޮރަށް ބުންޏެވެ. ކަލޭ އަހަރެން ފޫއަޅުވަނީ ކީއްވެހެއްޔެވެ؟ މޮހޮރު ބުންޏެވެ. އަހަރެން ގައިގާ ތަޅާ ފަރާތާ ސުވާލުކުރާށެވެ.) މިއާޔަތުގެ މަޤްޞަދަކީ މަޚްލޫޤާތުތަކުގެ ތެރޭގައި އެކަލާނގެ ކުޅަދުންވަންތަކަމުގެ ބާރުވެރިކަން އޮތް މިންވަރު، އޭނާގެ ސާހިބުމީހާގެ އަމުރަށް ނުކިޔަމަންތެރިވާން ނުކެރޭ ކިޔަމަންތެރި އަޅެއްގެ ސޫރައިން ސިފަކުރެއްވުމެވެ. އިބްނު ޢައްބާސް رضي الله عنه ވިދާޅުވިއެވެ. މާތް ﷲ އުޑަށް ވަޙީކުރެއްވިއެވެ. ތިބާގެ އިރާއި، ހަނދާއި، ތަރިތައް އަރުވާށެވެ. އަދި އެކަލާނގެ ބިމަށް ވަޙީކުރެއްވިއެވެ. ތިބާގެ ކޯރުތައް ނެރެ، ތިބާގެ މޭވާތަކާއި ގަސްތައް ނެރޭށެވެ. ރުހުމުގައި ނުވަތަ ނުރުހުމުގައެވެ. އުޑާއި ބިން ދެންނެވިއެވެ. އަހަރުމެން އިބަރަސްކަލާނގެ އަމުރުފުޅަށް ރުހުމުގައި ކިޔަމަންތެރިވެއްޖައީމެވެ.

ނޯޓް

فَقَضَىٰهُنَّ سَبْعَ سَمَـٰوَاتٍ فِى يَوْمَيْنِ وَأَوْحَىٰ فِى كُلِّ سَمَآءٍ أَمْرَهَا ۚ وَزَيَّنَّا ٱلسَّمَآءَ ٱلدُّنْيَا بِمَصَـٰبِيحَ وَحِفْظًا ۚ ذَٰلِكَ تَقْدِيرُ ٱلْعَزِيزِ ٱلْعَلِيمِ ﴿ ١٢ ﴾

ތަރުޖަމާ

ފަހެ، ދެދުވަހުގެ ތެރޭގައި އެކަލާނގެ ހަތް އުޑު ހެއްދެވިއެވެ. އަދި ކޮންމެ އުޑަކަށް، އެ އުޑެއްގެ ކަންތައް (تدبير ކުރައްވައި) އެންގެވިއެވެ. އަދި ބައްތިތަކަކުން ތިމަންރަސްކަލާނގެ އެންމެ ކައިރި އުޑު ޒީނަތްތެރިކުރައްވައި، އަދި އެ އުޑު ރައްކާތެރި ކުރެއްވީމެވެ. އެއީ عزيز ވަންތަ، މޮޅަށް ދެނެވޮޑިގެންވާ ރަސްކަލާނގެ މިންވަރު ކުރައްވާފައިވާ ގޮތެވެ. (12)

ތަފްސީރު

އެކަލާނގެ އިސްވެދިޔަ މިސާލެއް ނެތި އުޑުތައް ހައްދަވައި، ފުރިހަމަކުރެއްވިއެވެ. އަދި ދެ ދުވަހުގެ ތެރޭގައި ހަތް އުޑު ހެއްދެވިއެވެ. އެހެންކަމުން އުޑުތަކާއި ބިންތައް ހައްދަވައި ފުރިހަމަކުރެއްވީ ދުނިޔޭގެ ދުވަހުން ހަ ދުވަހުގެ ތެރޭގައެވެ. އިބްނު ޢައްބާސް رضي الله عنه ވިދާޅުވެފައިވާ ފަދައިން، އެކަލާނގެ އިރާދަކުރެއްވިނަމަ އެސްފިޔަ ޖަހާހާ ހިނދުކޮޅެއްގެ ތެރޭގައި އުޑުތަކާއި ބިން ހެއްދެވީހެވެ. އެހެނެއްކަމަކު އެކަލާނގެ އިރާދަކުރެއްވީ އެކަލާނގެ އަޅުތަކުންނަށް ޙިލްމުވެރިކަމާއި، ވިސްނުންތެރިކަމާއެކު ލަސްލަހުން ކަންކަން ކުރަން ދަސްކޮށްދެއްވުމެވެ. އަދި ކޮންމެ އުޑަކަށް ބޭނުންވާ، މަލާއިކަތުންނާއި، އަމުރުފުޅުތަކާއި، މަލާއިކަތުންގެ މަސްއޫލިއްޔަތުތައް ފަދަ ކަންތައް އެއުޑެއްގައި ތަރުތީބުކުރައްވައި ހަމަޖެއްސެވިއެވެ. ﴿وَزَيَّنَّا ٱلسَّمَآءَ ٱلدُّنْيَا بِمَصَـٰبِيحَ وَحِفْظًا ۚ ذَٰلِكَ تَقْدِيرُ ٱلْعَزِيزِ ٱلْعَلِيمِ﴾ އަދި ތިމަންރަސްކަލާނގެ ތިޔަބައިމީހުންނާ އެންމެ ގާތް އުޑުކަމުގައިވާ ފުރުތަމަ އުޑު، ރޭގަނޑު ބިމުގެ އަހުލުވެރިންނަށް މަގުދައްކާ އަލިގަދަ ތަރިތަކުން ޒީނަތްތެރިކުރެއްވީމެވެ. އަދި ވަގަށް އަޑުއަހާފާނެތީ ޝައިޠާނުންގެ ކިބައިން އުޑު ރައްކާތެރިކުރެއްވީމެވެ. އެ އުފެއްދެވުމާ، ޚަލްޤުކުރެއްވުމަކީ، ކީރިތިވަންތަ، އެކަލާނގެ ވެރިކަމުގައި ހުރިހާ ތަކެއްޗެއްގެ މައްޗަށް ބާރުވެރި، އަޅުތަކުންނަށް ރަނގަޅު ގޮތް އެންމެ މޮޅަށް ދެނެވޮޑިގެންވާ ރަސްކަލާނގެ އުފެއްދެވުމެވެ.

ނޯޓް

إِذْ جَآءَتْهُمُ ٱلرُّسُلُ مِنۢ بَيْنِ أَيْدِيهِمْ وَمِنْ خَلْفِهِمْ أَلَّا تَعْبُدُوٓا۟ إِلَّا ٱللَّهَ ۖ قَالُوا۟ لَوْ شَآءَ رَبُّنَا لَأَنزَلَ مَلَـٰٓئِكَةً فَإِنَّا بِمَآ أُرْسِلْتُم بِهِۦ كَـٰفِرُونَ ﴿ ١٤ ﴾

ތަރުޖަމާ

އެއުރެންގެގާތަށް، އެއުރެންގެ ކުރިމަތިންނާއި، އެއުރެންގެ ފަހަތުން رسول ން ވަޑައިގެން اللَّه އަށް މެނުވީ އަޅުކަން ނުކުރުމަށް އެންގެވިހިނދު، އެއުރެން ބުނޫއެވެ. ތިމަންމެންގެ ވެރިރަސްކަލާނގެ (رسول ން ފޮނުއްވެވުމަށް) އިރާދަކުރެއްވިނަމަ، ފޮނުއްވީހީ ملائكة ންނެވެ. ފަހެ، ހަމަކަށަވަރުން، ތިޔަބޭކަލުން އެކަންތަކާއިގެން ފޮނުއްވެވި ކަންތަކަށް، ތިމަންމެން كافر ވަމުއެވެ. (14)

ތަފްސީރު

އެބައިމީހުންނަށް މަގުދައްކަވައި، މާތް ﷲ އެއްކައުވަންތަކުރުމަށް ގޮވައިލެއްވުމަށް، ހުރިހާ ފަރާތަކުން އެބައިމީހުންގެ ގާތަށް ރަސޫލުބޭކަލުން ވަޑައިގެން، އެބައިމީހުންނަށް ނަސޭހަތާއި އިރުޝާދު ދެއްވުމާއި، އެބައިމީހުން ހަމަ އެކަނި މާތް ﷲއަށް އަޅުކަން ކޮށް، އެބައިމީހުން ތިބި ބުދަށް އަޅުކަންކުރުމާ ޝިރުކުކުރުމުގެ ގޮތް ދޫކުރޭތޯ އެބައިމީހުންނަށް ބިރުދައްކަވައި ޝައުޤުވެރިކުރެއްވުމުގައި ގަދައަޅައި މަސައްކަތް ކުރެއްވި ހިނދު ﴿قَالُوا۟ لَوْ شَآءَ رَبُّنَا لَأَنزَلَ مَلَـٰٓئِكَةً فَإِنَّا بِمَآ أُرْسِلْتُم بِهِۦ كَـٰفِرُونَ﴾ ފުރައްސާރަކުރުމުގެ ގޮތުން އެބައިމީހުން ބުންޏެވެ. މާތް ﷲ ރަސޫލުބޭކަލަކު ފޮނުއްވަން އިރާދަކުރެއްވިނަމަ އެބޭކަލަކު ލެއްވީހީ މަލާއިކަތެއް ކަމުގައެވެ. އިންސާނެއް ކަމުގައެއް ނޫނެވެ. ތިޔަބޭކަލުންނީ އަހަރުމެން ފަދަ އިންސާނުންނެވެ. ވީއިރު، މާތް ﷲ އަހަރުމެންގެ ގާތަށް ރަސޫލުބޭކަލުންގެ ގޮތުގައި ތިޔަބޭކަލުން ފޮނުއްވިކަން އަހަރުމެން ޤަބޫލުކުރާނީ ކިހިނެއް ހެއްޔެވެ؟ ދެން ހުތުރުކަން ބޮޑު ގޮތަކަށް އެބައިމީހުންގެ ކާފިރުކަން ފާޅުކުރަމުން އެބައިމީހުން ބުންޏެވެ. ތިޔަބޭކަލުންގެ ރަސޫލުކަމަށް އަހަރުމެން ކާފިރުވަމެވެ. އަދި އަހަރުމެން ތިޔަބޭކަލުން ތެދުނުކުރަމެވެ. އަދި ތިޔަބޭކަލުންނަށް އީމާނެއްވެސް ނުވަމެވެ. އެބައިމީހުންގެ ބަސް ﴿بِمَآ أُرْسِلْتُم﴾ ގައި ވަނީ މާތް ﷲގެ ރަސޫލުންނަށް ކޮށްފައިވާ މަލާމާތާއި ފުރައްސާރައެވެ. އެހެނީ އެބައިމީހުން ވަނީ އެބޭކަލުންގެ ރަސޫލުކަން ދޮގުކުރާ ކަމުގައި ފާޅުގައި ބުނެފައެވެ. ރިވާވެގެން ވެއެވެ. އެއްދުވަހަކު ޤުރައިޝުން އެބައިމީހުންގެ މަޖިލީހުގައި ތިބިއިރު، ރަސޫލުﷲ ﷺ އަލްމަސްޖިދުލް ޙަރާމުގައި އިންނެވިއެވެ. އޭރު ޤުރައިޝުންގެ މަޖިލީހުގައި ޢުތުބާ ބިން ރަބީޢާ އިނެވެ. ޢުތުބާ އެބައިމީހުންނަށް ބުންޏެވެ. ޤުރައިޝުންގެ މީހުންނޭވެ. އަހަރެން ތެދުވެގެންގޮސް، މުޙައްމަދު ﷺ އާއި ވާހަކަދައްކައި އެކަލޭގެފާނަށް ކަންތައްތަކެއް ހުށަހަޅަން ހެއްޔެވެ؟ އެކަލޭގެފާނު ފަހަރެއްގައި ބައެއް ހުށަހެޅުން ޤަބޫލުކުރައްވައިފާނެއެވެ. އޭރުން އަހަރުމެން އެކަލޭގެފާނަށް އެކަންތައް ކޮށްދިނުމުން އެކަލޭގެފާނުގެ އުނދަގުލުން އަހަރުމެން ސަލާމަތްވެދާނެއެވެ. އެބައިމީހުން ބުންޏެވެ. އަބުލްވަލީދެވެ. ނުދާންވީ ކީއްވެހެއްޔެވެ. ތިބާ އަމިއްލައަށް އެކަލޭގެފާނުގެ އަރިހަށް ގޮސް ވާހަކަ ދައްކާށެވެ. ދެން އެކަލޭގެފާނުގެ އަރިހަށް ޢުތުބާ އައިސް އަރިހުގައި އިށީނެވެ. އަދި ދެންނެވިއެވެ. އަޚާގެ ދަރިކަލުންނޭވެ! އަހަރުމެންގެ ތެރޭގައި ކަލޭގެފާނުވަނީ ކަލޭގެފާނަށްވެސް އެނގިވަޑައިގަންނަވާ ޢާއިލީގޮތުން މަތިވެރި، ނަސަބުގެ ގޮތުން ޤަދަރުވެރި މަޤާމެއްގައެވެ. ކަލޭގެފާނުގެ ޤައުމުގެ ތެރެއަށް ކަލޭގެފާނު ބޮޑުވެގެންވާ ކަމެއް ގެންނަވައިފީމުއެވެ. އެކަމުން އެބައިމީހުންގެ ޖަމާޢަތް ބައިބައިކުރައްވައި އެބައިމީހުންގެ ބުއްދި ގޯސްކުރައްވައިފީމުއެވެ. އަދި އެބައިމީހުންގެ ކަލާނގެތަކަށާއި ދީނަށް ބަދުބަސް ރައްދުކުރައްވައިފީމުއެވެ. އަދި އެބައިމީހުންގެ ކާބަފައިންގެ ތެރެއިން އިސްވެގޮސްފައިވާ މީހުން ކާފިރުކުރައްވައިފީމުއެވެ. އަހުރެން ކިޔާއެއްޗެއް އަޑުއައްސަވާށެވެ. އަހުރެން ކަލޭގެފާނަށް ބައެއްކަންކަން ހުށަހަޅަމެވެ. ކަލޭގެފާނު އޭގެ ތެރެއިން ބައެއް ވިޔަސް ޤަބޫލުކުރައްވާތޯއެވެ. އެހިނދު ރަސޫލުﷲ ﷺ އޭނާއަށް ވިދާޅުވިއެވެ. އަބުލްވަލީދެވެ. ބުނާށެވެ. ތިމަންކަލޭގެފާނު މިއިންނެވީ އަޑުއައްސަވާށެވެ. އޭނާ ދެންނެވިއެވެ. އޭ އަޚާގެ ދަރިކަލުންނޭވެ! ކަލޭގެފާނު ތިޔަކަމުން ބޭނުންފުޅު ވަނީ މުދާކަމުގައި ވަނީނަމަ ކަލޭގެފާނަކީ އަހަރުމެންގެ ތެރެއިން އެންމެ މުއްސަނދި މީހާ ކަމުގައި ވަންދެން އަހަރުމެން ކަލޭގެފާނަށް މުދާ އެއްކޮށްދީފާނަމެވެ. ކަލޭގެފާނު ބޭނުންފުޅުވަނީ ރަސްކަން ކަމުގައި ވަނީނަމަ އަހަރުމެން ކަލޭގެފާނަކީ ރަސްކަލެއް ކަމުގައި ހަދައި ކަލޭގެފާނުގެ އިސްތަށިފުޅުގައި ރަސްކަމުގެ ތާޖު އަޅުވައިދީފާނަމެވެ. ކަލޭގެފާނު ބޭނުންފުޅުވަނީ ޝަރަފު ކަމުގައި ވަނީނަމަ، ކަލޭގެފާނާ ނުލައި އަހަރުމެން އެއްވެސް ކަމެއް ނުނިންމާ ގޮތަށް ކަލޭގެފާނަކީ އަހަރުމެންގެ ސާހިބުމީހާ ކަމުގައި ހަދައިދީފާނަމެވެ. ކަލޭގެފާނު ބޭނުންފުޅުވަނީ އަންހެނުން ކަމުގައި ވަނީނަމަ، އަހަރުމެންގެ އެންމެ ރީތި އަންހެންކުދިންގެ ތެރެއިން ކަލޭގެފާނު ބޭނުންފުޅު ބަޔަކާ ކަލޭގެފާނު ކައިވެނިކޮށްދީފާނަމެވެ. އަދި ކަލޭގެފާނުގެ ތިޔަކަމަކީ ކަލޭގެފާނުގެ އަރިހަށް އަންނަ ޝައިޠާނެއްގެ ފުށުންވާ ކަމެއް ކަމުގައި ވަނީނަމަ، ކަލޭގެފާނަށް އެކަމުން ޝިފާ ލިބޭތޯ އަހަރުމެންނަށް ކުރެވުނު މަސައްކަތެއް ކުރާނަމެވެ. އޭނާ ވާހަކަދައްކައި ނިމުމުން ރަސޫލުﷲ ﷺ އޭނާއަށް ވިދާޅުވިއެވެ. އަބުލްވަލީދެވެ. ކަލޭ ވާހަކަދައްކައި ނިމުނީ ހެއްޔެވެ؟ އޭނާ ދެންނެވިއެވެ. އާދޭހެވެ. އެކަލޭގެފާނު ވިދާޅުވިއެވެ. އެހެންވެއްޖެއްޔާ، ތިމަންކަލޭގެފާނުގެ އަރިހުން އަޑުއަހާށެވެ. ދެން ރަސޫލުﷲ ކިޔަވައިވިދާޅުވިއެވެ. ﴿ حمٓ * تَنزِيلٌ مِّنَ ٱلرَّحْمَـٰنِ ٱلرَّحِيمِ * كِتَـٰبٌ فُصِّلَتْ ءَايَـٰتُهُۥ قُرْءَانًا عَرَبِيًّا لِّقَوْمٍ يَعْلَمُونَ * بَشِيرًا وَنَذِيرًا فَأَعْرَضَ أَكْثَرُهُمْ فَهُمْ لَا يَسْمَعُونَ﴾ ރަސޫލުﷲ ﷺ ކިޔަވައިވިދާޅުވަމުން ގެންދެވިއެވެ. ޢުތުބާ އިނީ ކަނުލައި އަހައިގެންނެވެ. ދެން އެކަލޭގެފާނު ﴿فَإِنْ أَعْرَضُوا۟ فَقُلْ أَنذَرْتُكُمْ صَـٰعِقَةً مِّثْلَ صَـٰعِقَةِ عَادٍ وَثَمُودَ﴾ އާ ހަމައަށް ކިޔަވައިވިދާޅުވުމުން ޢުތުބާ އެކަލޭގެފާނުގެ އަނގަފުޅު މަތީގައި އަތް އަޅައި ހުއްޓަވާލެއްވުން އެދި އާދޭސްކުރިއެވެ. ދެން، އޭނާ ޤައުމުގެ މީހުންގެ ގާތަށް އެނބުރި ދިޔައިރު މީހާ ހުރީ، މާތް ﷲގެ ކަލާމްފުޅުން އޭނާއަށް އަޑުއިވުނު ތަކެތީގެ ސަބަބުން ކުލަ ބަދަލުވެފައެވެ. އޭގެ ތެރެއިން އެއްބަޔަކު އަނެއް ބަޔަކަށް ބުންޏެވެ. އަބުލްވަލީދު ކަލޭމެންގެ ގާތަށް އެނބުރި އައީ އޭނާ މިތަނުން ދިޔައިރު ހުރި މޫނާއިގެނެއް ނޫނެވެ. އޭނާ އަހަރުމެންގެ ދީން ދޫކުރީ ކަމުގައި، އެބަހީ އިސްލާމްވީ ކަމުގައި މެނުވީ އަހަރުމެން ނުދެކެމެވެ. ދެން އޭނާ އެބައިމީހުން ގާތުގައި އިށީނުމުން އެބައިމީހުން ބުންޏެވެ. އަބުލްވަލީދެވެ. ކަލޭގެ ފަހަތުގައިވަނީ ކޮން ކަމެއް ހެއްޔެވެ؟ އޭނާ ބުންޏެވެ. މާތް ﷲ ގަންދީ ބުނަމެވެ. އަހުރެން އަޑުއެހީ ދުވަހަކުވެސް އަހުރެން އަޑުއަހާފައި ނުވާ ފަދަ ވާހަކަތަކެކެވެ. މާތް ﷲ ގަންދީ ބުނަމެވެ. އެއީ ސިހުރެއްވެސް ނޫނެވެ. ޅެމެއްވެސް ނޫނެވެ. އަދި ކާހިނުންގެ ބަސްތަކެއްވެސް ނުމެނޫންމެއެވެ. ޤުރައިޝުންގެ މީހުންނޭވެ. އަހުރެންގެ ބަސް އަހާށެވެ. މިކަމުގައި އަހުރެން ބުނާ ގޮތަށް ހަދާށެވެ. އެކަލޭގެފާނުގެ ދަޢުވަތު ކުރިއަށް ގެންދަވަން އެކަލޭގެފާނު ދޫކޮށްލާށެވެ. ފަހެ، މާތް ﷲ ގަންދީ ބުނަމެވެ. އަހުރެން އަޑުއެހި އެކަލޭގެފާނުގެ ވާހަކަފުޅުގައިވާ ކަމެއް ހަމަކަށަވަރުން ހިނގާނެއެވެ. ދެން އެބައިމީހުން ބުންޏެވެ. މާތް ﷲ ގަންދީ ބުނަމެވެ. އަބުލްވަލީދެވެ. މުޙައްމަދު ﷺ އެކަލޭގެފާނުގެ ދޫފުޅުން ކަލެއަށް ސިހުރުޖައްސަވައިފިއެވެ. އޭނާ ބުންޏެވެ. މިއީ ޚިޔާލެކެވެ. ތިޔަބައިމީހުންނަށް ފެންނަ ގޮތަކަށް ކަންކުރާށެވެ. (ތަފްސީރު އިބްނުކަޘީރް – 4/98). ދެން މާތް ﷲ ބަޔާންކުރައްވަނީ ރަސޫލުބޭކަލުން ދޮގުކުޅަ ޤައުމުތަކަށް ވީ ގޮތެވެ. އެކަލާނގެ ވަޙީކުރައްވަނީ

ނޯޓް

فَأَمَّا عَادٌ فَٱسْتَكْبَرُوا۟ فِى ٱلْأَرْضِ بِغَيْرِ ٱلْحَقِّ وَقَالُوا۟ مَنْ أَشَدُّ مِنَّا قُوَّةً ۖ أَوَلَمْ يَرَوْا۟ أَنَّ ٱللَّهَ ٱلَّذِى خَلَقَهُمْ هُوَ أَشَدُّ مِنْهُمْ قُوَّةً ۖ وَكَانُوا۟ بِـَٔايَـٰتِنَا يَجْحَدُونَ ﴿ ١٥ ﴾

ތަރުޖަމާ

ފަހެ، عاد ބާގައިމީހުން ދަންނާށެވެ! އެއުރެން حق އަކާ ނުލައި ބިމުގައި ބޮޑާވެގަތޫއެވެ. އަދި އެއުރެން ބުނޫއެވެ. ތިމަންމެންނަށްވުރެ ބާރުގަދައީ ކާކުހެއްޔެވެ؟ އެއުރެން ހެއްދެވި اللَّه، އެއުރެންނަށްވުރެ ބާރުގަދަކަން އެއުރެންނަށް ނޭނގެނީހެއްޔެވެ؟ އަދި ތިމަންރަސްކަލާނގެ آية ތަކަށް ދެކޮޅުހަދާ ބަޔަކުކަމުގައި އެއުރެންވޫއެވެ. (15)

ތަފްސީރު

ޢާދުބާގައިގެ އަބާއްޖަވެރިން ދަންނާށެވެ. އެބައިމީހުން ޙައްޤު ޤަބޫލުކުރުމަށް ބޮޑާވެގަތެވެ. އަދި އެބައިމީހުންގެ ބާރާ މެދު ހެއްލުންތެރިވެ ތިބެ އެބައިމީހުން ބުންޏެވެ. އަހަރުމެންނަށްވުރެ ބާރުގަދަ ފަރާތެއް ނުވެއެވެ. އެބައިމީހުންގެ ބާރާމެދު ފަޚުވެރިވާ ޙާލު އެބައިމީހުން ﴿مَنْ أَشَدُّ مِنَّا قُوَّةً﴾ އޭ ބުނީ އެބައިމީހުންނީ ބިޔަ ހަށިތަކެއް ލިބިފައިވާ، ވަރުގަދަ ބާރެއްގެ ވެރި ބަޔަކަށް ވާތީއެވެ. އެބައިމީހުންގެ ބާރުގަދަވަރީ އެބައިމީހުންގެ ތެރެއިން މީހަކު ފަރުބަދައިން ހިލަ ލުހެލައިގެން އޭނާގެ އަތުން އެ އުފުލައިގެން ދާކަމުގައިވިއެވެ. އަދި އެބައިމީހުން ހިނގާއިރު އެބައިމީހުންގެ ފައިތިލަ ދަށުން ބިންގަނޑު ގުޑާ ކަމުގައި ވިއެވެ. މާތް ﷲ ވަޙީކުރެއްވިއެވެ. ﴿أَوَلَمْ يَرَوْا۟ أَنَّ ٱللَّـهَ ٱلَّذِى خَلَقَهُمْ هُوَ أَشَدُّ مِنْهُمْ قُوَّةً ۖ وَكَانُوا۟ بِـَٔايَـٰتِنَا يَجْحَدُونَ﴾ އަހަރުމެންނަށް ވުރު ބާރުގަދައީ ކާކުހޭ ބުނަން އެބައިމީހުން، މާތް ﷲގެ ކުޅަދުންވަންތަކަމާމެދު، އަދި މާތް ﷲގެ ކުޅަދުންވަންތަކަމާއި، މަތިވެރިކަމަށް ނިސްބަތްކުރާއިރު އެބައިމީހުންނީ ކޮން ބައެއް ކަމާމެދު ޣާފިލުވީ ހެއްޔެވެ؟ ﴿وَكَانُوا۟ بِـَٔايَـٰتِنَا يَجْحَدُونَ﴾ މާނައީ އެބައިމީހުންގެ ރަސޫލާ ހޫދު عليه السلام ގެނެސްދެއްވީ ޙައްޤުގޮތްކަން އެބައިމީހުންނަށް އެނގެއެވެ. އެހެނެއްކަމަކު އެބައިމީހުން އެކަން ޤަބޫލުކުރަން ދެކޮޅުހެދީއެވެ. އެހެންކަމުން އެބައިމީހުން ވަނީ ބޮޑާކަންދެއްކުމާއި، ދެކޮޅުހެދުމާއި ދެކަން އެއްކޮށްފައެވެ. އަދި އެބައިމީހުންވީ ފާސިޤު ފާފަވެރިންކަމުގައެވެ.

ނޯޓް

فَأَرْسَلْنَا عَلَيْهِمْ رِيحًا صَرْصَرًا فِىٓ أَيَّامٍ نَّحِسَاتٍ لِّنُذِيقَهُمْ عَذَابَ ٱلْخِزْىِ فِى ٱلْحَيَوٰةِ ٱلدُّنْيَا ۖ وَلَعَذَابُ ٱلْـَٔاخِرَةِ أَخْزَىٰ ۖ وَهُمْ لَا يُنصَرُونَ ﴿ ١٦ ﴾

ތަރުޖަމާ

ފަހެ، ތިމަންރަސްކަލާނގެ އެއުރެންގެ މައްޗަށް ސުންޕާދުވަސްތަކެއްގައި، ގަދަ އަޑާއި، ގަދަ ފިނީގެ ވަޔެއް ފޮނުއްވީމެވެ. ދުނިޔޭގެ حياة ގައި ނިކަމެތިކަމުގެ عذاب ގެ ރަހަ، ތިމަންރަސްކަލާނގެ އެއުރެންނަށް ދެއްކެވުމަށްޓަކައެވެ. އަދި ހަމަކަށަވަރުން، آخرة ގެ عذاب ގެ ނިކަމެތިކަން މާބޮޑެވެ. އަދި އެއުރެންނަކަށް نصر އެއް ނުލިބޭނެތެވެ. (16)

ތަފްސީރު

ފަހެ، ތިމަންރަސްކަލާނގެ ސުންޕާ، ބަރަކާތްކެނޑިގެންވާ، އެއްވެސް ހެވެއް ނެތް ދުވަސްތަކެއްގައި އެބައިމީހުންގެ މައްޗަށް ގަދަ އަޑާއެކު ގަދަފިނީގެ ވައެއް ފޮނުއްވީމެވެ. އެވައިގެ އަޑާއި ފިނި ގަދަކަމުން ކޮންމެ އެއްޗެއް ހަލާކުކޮށްލައެވެ. ﴿لِّنُذِيقَهُمْ عَذَابَ ٱلْخِزْىِ فِى ٱلْحَيَوٰةِ ٱلدُّنْيَا ۖ وَلَعَذَابُ ٱلْـَٔاخِرَةِ أَخْزَىٰ ۖ وَهُمْ لَا يُنصَرُونَ﴾ ނިކަމެތިކޮށް ދެރަކޮށްލާ ޢަޛާބުގެ ރަހަ ދުނިޔޭގައި އެބައިމީހުންނަށް ދެއްކެވުމަށެވެ. އެބައިމީހުން ބޮޑާވެގަތުމުގެ ސަބަބުންނެވެ. އެހެންކަމުން، މާތް ﷲ އެބައިމީހުންނަށް ޖަޒާދެއްވީ ދެރަކުރައްވައި ނިކަމެތިކުރައްވައިގެންނެވެ. އަދި އެބައިމީހުންނަށް އާޚިރަތުގައި ހުރީ ނުބައިކަން ބޮޑު، ގަދަފަދަ، ވޭންދެނިވި ޢަޛާބެވެ. އަދި މާތް ﷲގެ ޢަޛާބުން އެބައިމީހުން ސަލާމަތްކުރާނޭ މީހަކު އެބައިމީހުންނަށް ނުވާހުއްޓެވެ.

ނޯޓް

وَأَمَّا ثَمُودُ فَهَدَيْنَـٰهُمْ فَٱسْتَحَبُّوا۟ ٱلْعَمَىٰ عَلَى ٱلْهُدَىٰ فَأَخَذَتْهُمْ صَـٰعِقَةُ ٱلْعَذَابِ ٱلْهُونِ بِمَا كَانُوا۟ يَكْسِبُونَ ﴿ ١٧ ﴾

ތަރުޖަމާ

އަދި ثمود ބާގައިމީހުން ދަންނާށެވެ! ފަހެ، ތިމަންރަސްކަލާނގެ އެއުރެންނަށް ތެދުމަގު ދެއްކެވީމެވެ. ފަހެ، އެއުރެން ތެދުމަގު ލިބުމުގެ ބަދަލުގައި، ކަނުކަން (އެބަހީ: މަގު ފުރެދުން) اختيار ކުރޫއެވެ. އެއުރެން ހޯދައިއުޅުނު عمل ތަކުގެ ސަބަބުން، އިހާނަތްތެރި عذاب ގެ ހޮނުގުގުރި އެއުރެންގައި ހިފިއެވެ. (17)

ތަފްސީރު

ޞާލިޙު عليه السلام ގެ ޤައުމު ކަމުގައިވާ ޘަމޫދުބާގައިގެ މީހުން ދަންނާށެވެ. ފަހެ، ތިމަންރަސްކަލާނގެ އެބައިމީހުންނަށް ޙައްޤުގޮތް ދައްކަވައި، ހިދާޔަތާއި ބާއްޖަވެރިކަމަށް އެބައިމީހުންނަށް މަގުދެއްކެވުމުން، އެބައިމީހުން ތެދުމަގުގެ ބަދަލުގައި އިޚްތިޔާރުކުރީ މަގުފުރެދުމެވެ. އަދި އެބައިމީހުން އީމާންކަމުގެ މައްޗަށް އިސްކަންދިނީ ކާފިރުކަމަށެވެ. މިތަނުގައި ٱلْعَمَىٰ އަކީ ކާފިރުކަމާއި މަގުފުރެދުމެވެ. އަދި އެބައިމީހުންގެ ރަސޫލާ ޞާލިޙު عليه السلام ގެ މުޢުޖިޒާތް ކަމުގައިވާ ޖަމަލު މަރައިލިއެވެ. ﴿فَأَخَذَتْهُمْ صَـٰعِقَةُ ٱلْعَذَابِ ٱلْهُونِ بِمَا كَانُوا۟ يَكْسِبُونَ﴾ ދެން، ތިމަންރަސްކަލާނގެ އެބައިމީހުންގެ ހިތްތައް ކުދިކުދިކޮށްލައި، ފުރާނަތައް ހަށިތަކާއި ވަކިކޮށްލި، ފަނާކުރަނިވި ގަދަފަދަ އަޑުފަށްގަނޑާއި، އެއްވެސް ޙަރަކާތެއް ނެތި އެބައިމީހުން ބިންމައްޗަށް ތިރިކޮށްލި ބިންހެލުމުން އެބައިމީހުން ހިއްޕަވައި، އެބައިމީހުން ނިކަމެތިކުރައްވައި ދެރަކުރެއްވީމެވެ. އެބައިމީހުން ފާފަވެރިވެ، އުރެދުމުގައި ޙައްދު ފަހަނައަޅައި ދިއުމުގެ ސަބަބުންނެވެ. އަދި އެބައިމީހުންގެ ނަބިއްޔާ ޞާލިޙު عليه السلام ދޮގުކުޅައުމުގެ ސަބަބުންނެވެ. އިބްނުކަޘީރު ވިދާޅުވިއެވެ. މާތް ﷲ އެބައިމީހުންގެ މައްޗަށް ފޮނުއްވީ އަޑުފަށްގަނޑަކާއި، ގުޑުމެކެވެ. އަދި ނިކަމެތިކަމާއި، ދެރަކޮށްލުމެވެ. ޢަޛާބާއި، ޢުޤޫބާތެވެ. އެބައިމީހުން ޞާލިޙު عليه السلام ދޮގުކޮށް، ޖަމަލު ޤަތުލުކުރީތީއެވެ. އަދި ކާފިރުކަމާއި، ޤަބޫލުނުކުރުމުގައި ދެމިތިބީތީއެވެ.

ނޯޓް

وَقَالُوا۟ لِجُلُودِهِمْ لِمَ شَهِدتُّمْ عَلَيْنَا ۖ قَالُوٓا۟ أَنطَقَنَا ٱللَّهُ ٱلَّذِىٓ أَنطَقَ كُلَّ شَىْءٍ وَهُوَ خَلَقَكُمْ أَوَّلَ مَرَّةٍ وَإِلَيْهِ تُرْجَعُونَ ﴿ ٢١ ﴾

ތަރުޖަމާ

އަދި އެއުރެންގެ ހަންތަކަށް އެއުރެން ބުނާނެތެވެ. ކަލޭމެން ތިމަންމެންގެ މައްޗަށް ހެކިދިނީ ކީއްވެގެންހެއްޔެވެ؟ އެތަކެތި ބުނާނެތެވެ. ކޮންމެ އެއްޗަކަށްވެސް ބަސްމޮށުންދެއްވި اللَّه، ތިމަންމެންނަށް ބަސްމޮށުންދެއްވީއެވެ. އަދި އެކަލާނގެއީ، ފުރަތަމަ ފަހަރަށް ތިޔަބައިމީހުން ހެއްދެވި ރަސްކަލާނގެއެވެ. އަދި ތިޔަބައިމީހުން އެނބުރި رجوع ކުރައްވާހުށީ އެކަލާނގެ حضرة އަށެވެ. (21)

ތަފްސީރު

އެބައިމީހުންގެ ގުނަވަންތަކަށާއި، އެބައިމީހުންގެ ހަންތަކަށް އެބައިމީހުން ބުނާނެއެވެ. ކަލޭމެން އަހަރުމެންނާ ދެކޮޅަށް އެއްބަސްވެ، އަހަރުމެން ކުރި ކަންތަކަށް ހެކިދިނީ ކީއްވެހެއްޔެވެ؟ އެތަކެތި ބުނާނެއެވެ. އެއީ އަހަރުމެންގެ ބާރުގެ ދަށުގައި އޮތް ކަމެއް ނޫނެވެ. ދިރުންނެތް ތަކެއްޗާއި، އިންސާނުންނާއި، ޙައިވާނުންނަށް ބަސްމޮށުން ދެއްވި މާތް ﷲ އަހަރުމެންގެ އިޚްތިޔާރަކާއި ނުލައި އަހަރުމެންނަށް ބަސްމޮށުން ދެއްވީއެވެ. ދެން، ތިޔބައިމީހުން ކުޅަ ނުބައިކަންތަކުގެ މައްޗަށް އަހަރުމެން ހެކިވީއެވެ. ﴿وَهُوَ خَلَقَكُمْ أَوَّلَ مَرَّةٍ وَإِلَيْهِ تُرْجَعُونَ﴾ އަހަރުމެންނަށް ބަސްމޮށުން ދެއްވި ރަސްކަލާނގެއީ ނެތުމުގެ ތެރޭން ތިޔަބައިމީހުން އުފައްދަވައި، އެންމެ ފުރަތަމަ ތިޔަބައިމީހުން ހެއްދެވި ރަސްކަލާނގެއެވެ. ދެން ދެވަނަ ފަހަރަށް ތިޔަބައިމީހުން ދިރުއްވި ރަސްކަލާނގެއެވެ. އެ މަތިވެރިވަންތަ ރަސްކަލާނގެ ތިޔަބައިމީހުންގެ ގުނަވަންތަކަށް ބަސްމޮށުން ދެއްވުމަކީ ޢަޖާއިބުވާންވީ ކަމެއް ނޫނެވެ. އެންމެހާ ޚަލްޤުތަކުން ޙިސާބުބައްލަވައި، ޖަޒާދެއްވުމަށް އެނބުރިދިއުން ވަނީ އެކަލާނގެ ޙަޟްރަތަށެވެ. ހުރި ނިކަމެތިކަމާ ލަދުވެތިކަމުގެ ބޮޑުކަމާއެވެ! ހުރި ބޭޒާރުވުމާ ދެރަކަމުގެ ބޮޑުކަމާއެވެ! އެބައިމީހުންގެ އަތްތަކާއި، ފައިތަކާއި، ކަންފަތްތަކާއި، ލޯތައް އެބައިމީހުންނާ ދެކޮޅަށް ހެކިދީފާނެކަން މާތް ﷲގެ ޢަދުއްވުން ކަމުގައިވާ އެ ފާފަވެރިންގެ ވިސްނުމަށް ވެސް ގެނެވިފައި ނުވެއެވެ. ދުނިޔޭގައި އެބައިމީހުން އުޅުނީ ހިސާބުބަލައި ބަލަހައްޓާނޭ ފަރާތްތަކުގެ އުނދަގުލެއް ނެތިއެވެ. މިއަދު އެބައިމީހުން އެތިބީ ފެނުނު ޙައިރާން ކުރުވަނިވި ކަންތަކުގެ ސަބަބުން ސިހިފައެވެ. އެބައިމީހުންގެ ދޫތައް ބަންދުވެއްޖެއެވެ. އަދި އެބައިމީހުންގެ ގުނަވަންތައް ވާހަކަދައްކަން ފަށައިފިއެވެ. އަދި އެބައިމީހުން ދުނިޔޭގައި ﷲއަށް އުރެދި ކުރި ފާފަތަކަށް އެ ގުނަވަންތައް ހެކިދީފިއެވެ. އެހެންކަމުން އެބައިމީހުން މިއަދު އެތިބީ ނިކަމެތިކަމުގެ މަޤާމުގައެވެ. އަނަސް t ގެ ކިބައިން އަލްއިމާމު މުސްލިމް ރިވާކުރައްވާފައި ވެއެވެ. އެކަލޭގެފާނު ވިދާޅުވިއެވެ. عَنْ أَنَسِ بْنِ مَالِكٍ، قَالَ كُنَّا عِنْدَ رَسُولِ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم فَضَحِكَ فَقَالَ ‏"‏ هَلْ تَدْرُونَ مِمَّ أَضْحَكُ ‏"‏ ‏.‏ قَالَ قُلْنَا اللَّهُ وَرَسُولُهُ أَعْلَمُ ‏.‏ قَالَ ‏"‏ مِنْ مُخَاطَبَةِ الْعَبْدِ رَبَّهُ يَقُولُ يَا رَبِّ أَلَمْ تُجِرْنِي مِنَ الظُّلْمِ قَالَ يَقُولُ بَلَى ‏.‏ قَالَ فَيَقُولُ فَإِنِّي لاَ أُجِيزُ عَلَى نَفْسِي إِلاَّ شَاهِدًا مِنِّي قَالَ فَيَقُولُ كَفَى بِنَفْسِكَ الْيَوْمَ عَلَيْكَ شَهِيدًا وَبِالْكِرَامِ الْكَاتِبِينَ شُهُودًا - قَالَ - فَيُخْتَمُ عَلَى فِيهِ فَيُقَالُ لأَرْكَانِهِ انْطِقِي ‏.‏ قَالَ فَتَنْطِقُ بِأَعْمَالِهِ - قَالَ - ثُمَّ يُخَلَّى بَيْنَهُ وَبَيْنَ الْكَلاَمِ - قَالَ - فَيَقُولُ بُعْدًا لَكُنَّ وَسُحْقًا ‏.‏ فَعَنْكُنَّ كُنْتُ أُنَاضِلُ "‏‏. (صحيح مسلم، كتاب الزهد والرقائق)‏ (އަނަސު ބްނު މާލިކް رضي الله عنه ގެ އަރިހުން ރިވާވެގެން ވެއެވެ. އެކަލޭގެފާނު ވިދާޅުވިއެވެ. ތިމަންބޭކަލުން ރަސޫލުﷲ ﷺ ގެ އަރިހުގައި ތިއްބަވަނިކޮށް އެކަލޭގެފާނު ހިނިވަރުނަކުރެއްވިއެވެ. ދެން އެކަލޭގެފާނު ޙަދީޘުކުރެއްވިއެވެ. ތިމަންކަލޭގެފާނު ހިނިވަރުނަކުރައްވަނީ ކޮންކަމަކާ ކަން ތިޔަބައިމީހުންނަށް އެނގޭހެއްޔެވެ؟ ތިމަންބޭކަލުން ދެންނެވީމެވެ. މޮޅަށް ދެނެވޮޑިގެންވަނީ މާތް ﷲއެވެ. އަދި އެކަލާނގެ ރަސޫލާ ﷺ އެވެ. އެކަލޭގެފާނު ޙަދީޘުކުރެއްވިއެވެ. އަޅާ އޭނާގެ ވެރިރަސްކަލާނގެއާ މުޚާޠަބުކޮށް ދައްކާ ވާހަކައިންނެވެ. އޭނާ ދަންނަވާނެއެވެ. އަޅުގެ ވެރިރަސްކަލާކޮ! އިބަރަސްކަލާނގެ މިއަޅާ އަނިޔާވެރިކަމުން ސަލާމަތްނުކުރައްވަންތޯއެވެ؟ އެހިނދު މާތް ﷲ ވަޙީކުރައްވާނެއެވެ. އެހެންނުވާންވީ ކީއްވެހެއްޔެވެ؟ (ސަލާމަތްކުރެއްވީމެވެ.) އޭނާ ދަންނަވާނެއެވެ. ތިމަން އަޅާގެ އަމިއްލަ ނަފުސުގެ ފަރާތުން ދޭ ހެކިބަހެއް މެނުވީ (ތިމަންއަޅާގެ މައްޗަށް ހެކިދިނުމަށ)ް ތިމަން އަޅާ ޤަބޫލުނުކުރަމެވެ. ދެން މާތް ﷲ ވަޙީކުރައްވާނެއެވެ. މިއަދު ތިބާގެ މައްޗަށް ހެކިދޭ ފަރާތެއްގެ ގޮތުގައި ތިބާގެ އަމިއްލަ ނަފުސު ފުދެއެވެ. އަދި (އަޅުން ކުރާ ޢަމަލުތައް) ލިއުއްވާ ހެޔޮލަފާ މާތް މަލާއިކަތުން ހެކިވެރިންގެ ގޮތުގައި ފުދެއެވެ. ދެން މާތް ﷲ އޭނާގެ އަނގައިގައި ސިއްކަ ޖައްސަވައި، އޭނާގެ ގުނަވަންތަކަށް ވަޙީކުރައްވާނެއެވެ. ކަލޭމެން ވާހަކަ ދައްކާށެވެ. ދެން އެ ގުނަވަންތައް އޭނާ ކުޅަ ޢަމަލުތަކުގެ ވާހަކަ ދައްކާނެއެވެ. ދެން އޭނާއަށް ވާހަކަދެއްކޭ ގޮތް ހައްދަވާނެއެވެ. އެހިނދު އޭނާ (ގުނަވަންތަކަށް ބުނާނެއެވެ.) ކަލޭމެންނަށް ހަލާކު ހުށްޓެވެ. އަހުރެން މަސައްކަތްކުރީ ކަލޭމެން ދިފާޢުކުރާށެވެ.) (ޞަޙީޙު މުސްލިމް، ޙަދީޘު: 2969)

ނޯޓް

وَمَا كُنتُمْ تَسْتَتِرُونَ أَن يَشْهَدَ عَلَيْكُمْ سَمْعُكُمْ وَلَآ أَبْصَـٰرُكُمْ وَلَا جُلُودُكُمْ وَلَـٰكِن ظَنَنتُمْ أَنَّ ٱللَّهَ لَا يَعْلَمُ كَثِيرًا مِّمَّا تَعْمَلُونَ ﴿ ٢٢ ﴾

ތަރުޖަމާ

ތިޔަބައިމީހުންގެ ކަންފަތާއި، ތިޔަބައިމީހުންގެ ލޯތަކާއި، ތިޔަބައިމީހުންގެ ހަންތައް، ތިޔަބައިމީހުންގެ މައްޗަށް ހެކިދީފާނެކަމަށް ތިޔަބައިމީހުން (އެއްވެސްކަމެއް) ވަންހަނާކޮށެއް ނޫޅެމުއެވެ. އެހެނެއްކަމަކު ތިޔަބައިމީހުންހީކުރީ، ތިޔަބައިމީހުން ކޮށްއުޅޭ عمل ތަކުން ގިނަކަންތައް اللَّه ދެނެވޮޑިގެންނުވާނޭ ކަމަށެވެ. (22)

ތަފްސީރު

ތިޔަބައިމީހުން ދުނިޔޭގައި ފާޙިޝްކަންތަކަށް އަރައިގަންނަމުން ދިޔައިރު ތިޔަބައިމީހުން އެކަން ފޮރުވަން ނޫޅެމުއެވެ. އެހެނީ، ތިޔަބައިމީހުންގެ އަތްފަޔާއި، ގުނަވަންތައް ތިޔަބައިމީހުންނާ ދެކޮޅަށް ހެކިދީފާނޭކަމަށް ތިޔަބައިމީހުން ހީނުކުރަމުއެވެ. އެ ގުނަވަންތަކަށް އެއްވެސް ކަމެއް ފޮރުވަން ތިޔަބައިމީހުން ނޫޅުނީ އެހެންވެއެވެ. ﴿وَلَـٰكِن ظَنَنتُمْ أَنَّ ٱللَّـهَ لَا يَعْلَمُ كَثِيرًا مِّمَّا تَعْمَلُونَ﴾ އަދި ކިއެއްތަ މާތް ﷲ ތިޔަބައިމީހުން ކުރާ ކަންތައް ދެނެވޮޑިގެންވާ ކަމުގައި ތިޔަބައިމީހުން ޤަބޫލުނުކުރަމުއެވެ. ތިޔަބައިމީހުން އުރެދި ފާފަތަކަށް އަރައިގަތީ އެހެންވެގެންނެވެ.

ނޯޓް

فَإِن يَصْبِرُوا۟ فَٱلنَّارُ مَثْوًى لَّهُمْ ۖ وَإِن يَسْتَعْتِبُوا۟ فَمَا هُم مِّنَ ٱلْمُعْتَبِينَ ﴿ ٢٤ ﴾

ތަރުޖަމާ

ފަހެ، އެއުރެން ކެތްކުރާނަމަވެސް، އެއުރެން ތިބެނިވިތަނަކީ، ނަރަކަޔެވެ. އެއުރެން عذر ދެއްކުމަށް އެދޭނަމަ، ފަހެ عذر قبول ކުރައްވާނެ މީހުންގެ ތެރެޔަކުން އެއުރެން ނުވެތެވެ. (24)

ތަފްސީރު

ފަހެ، އެބައިމީހުން ކެތްކުރިޔަސް، އެބައިމީހުން ތިބޭނެ އެބައިމީހުންގެ މަންޒިލަކީ ނަރަކައެވެ. އަދި އެބައިމީހުންގެ ވެރިރަސްކަލާނގެ ރުއްސަން އެބައިމީހުން އުޅުނަސް، ﴿فَمَا هُم مِّنَ ٱلْمُعْتَبِينَ﴾ އެބަޔަކަށް މާތް ﷲ ރުއްސަވައި އުޒުރު ޤަބޫލުކުރައްވާނެ މީހުންގެ ތެރެއިން އެބަމީހުން ނުވެއެވެ. ފަހެ، ދުނިޔެ ނިމި ހިނގައްޖެއެވެ. ދެން، އުޒުރު ޤަބޫލުކުރެމެއް އަދި ތައުބާ ޤަބޫލުކުރުމެއްވެސް ނެތެވެ. ޢަރަބިން ބުނެ އުޅެއެވެ. استعتبته فأعتبني" އެބަހީ އަހުރެން އޭނާ ރުއްސަން އެދުނީމެވެ. ދެން އޭނާ އަހުރެންގެ އުޒުރު ޤަބޫލުކޮށް އަހުރެންނާ މެދު ރުހުނެވެ. عَنِ ابْنِ مَسْعُودٍ، قَالَ اجْتَمَعَ عِنْدَ الْبَيْتِ ثَلاَثَةُ نَفَرٍ قُرَشِيَّانِ وَثَقَفِيٌّ أَوْ ثَقَفِيَّانِ وَقُرَشِيٌّ قَلِيلٌ فِقْهُ قُلُوبِهِمْ كَثِيرٌ شَحْمُ بُطُونِهِمْ فَقَالَ أَحَدُهُمْ أَتَرَوْنَ اللَّهَ يَسْمَعُ مَا نَقُولُ وَقَالَ الآخَرُ يَسْمَعُ إِنْ جَهَرْنَا وَلاَ يَسْمَعُ إِنْ أَخْفَيْنَا وَقَالَ الآخَرُ إِنْ كَانَ يَسْمَعُ إِذَا جَهَرْنَا فَهُوَ يَسْمَعُ إِذَا أَخْفَيْنَا ‏.‏ فَأَنْزَلَ اللَّهُ عَزَّ وَجَلَّ ‏{‏ وَمَا كُنْتُمْ تَسْتَتِرُونَ أَنْ يَشْهَدَ عَلَيْكُمْ سَمْعُكُمْ وَلاَ أَبْصَارُكُمْ وَلاَ جُلُودُكُمْ‏}‏ الآيَةَ‏. (صحيح مسلم، كتاب صفات المنافقين وأحكامهم) (އިބްނު މަސްޢޫދު رضي الله عنه ގެ އަރިހުން ރިވާވެގެން ވެއެވެ. އެކަލޭގެފާނު ވިދާޅުވިއެވެ. ”ގެފުޅުގެ ކައިރީގައި އެބައިމީހުންގެ ހިތްތަކުގެ ވިސްނުން ދަށް، ބަނޑުގެ ސަރުބި ގިނަ ޤުރައިޝު ވަންހައިގެ ދެމީހަކާއި ޘަޤީފު ވަންހައިގެ މީހަކު ބައްދަލުވިއެވެ. ދެން، އެބައިމީހުންގެ ތެރެއިން އެކަކު ބުންޏެވެ. މާތް ﷲ އަހަރުމެން ދައްކާ ވާހަކަ އަޑުއައްސަވާ ކަމުގައި ތިޔަބައިމީހުން ދެކެމުހެއްޔެވެ؟ އެހިނދު އެބައިމީހުންގެ ތެރެއިން އެކަކު ބުންޏެވެ. އަހަރުމެން ބާރަށް ދައްކައިފިއްޔާ އެކަލާނގެ އަޑު އައްސަވާނެއެވެ. އަދި އަހަރުމެން ސިއްރުން ދައްކައިފިއްޔާ އެކަލާނގެއަށް އަޑު އިވިވޮޑިނުގަންނަވާނެއެވެ. އެހިނދު މާތް ﷲ ބާވައިލެއްވިއެވެ. ﴿وَمَا كُنتُمْ تَسْتَتِرُونَ أَن يَشْهَدَ عَلَيْكُمْ سَمْعُكُمْ ..........﴾) (ޞަޙީޙު މުސްލިމް، ޙަދީޘު: 2775) ދެން މާތް ﷲ ވަޙީކުރައްވަނީ

ނޯޓް

۞ وَقَيَّضْنَا لَهُمْ قُرَنَآءَ فَزَيَّنُوا۟ لَهُم مَّا بَيْنَ أَيْدِيهِمْ وَمَا خَلْفَهُمْ وَحَقَّ عَلَيْهِمُ ٱلْقَوْلُ فِىٓ أُمَمٍ قَدْ خَلَتْ مِن قَبْلِهِم مِّنَ ٱلْجِنِّ وَٱلْإِنسِ ۖ إِنَّهُمْ كَانُوا۟ خَـٰسِرِينَ ﴿ ٢٥ ﴾

ތަރުޖަމާ

އަދި ތިމަންރަސްކަލާނގެ އެއުރެންނަށް އެކުވެރިންތަކެއް ލެއްވީމެވެ. ފަހެ، އެ އެކުވެރިން އެއުރެންނަށް، އެއުރެންގެ ކުރިމަތީގައިވާ ކަންތަކާއި، އެއުރެންގެ ފަހަތުގައިވާ ކަންތައް ޒީނަތްތެރިކޮށްދިނެވެ. އަދި އެއުރެންގެކުރިން އިސްވެ ގޮސްފައިވާ (ފުރެދުނު) ޖިންނީންނާއި، އިންސީންގެ أمّة ތަކުގެ ތެރޭގައި އެއުރެންގެ މައްޗަށް عذاب ގެ ބަސްފުޅު حق ވެއްޖެއެވެ. ހަމަކަށަވަރުން، އެއުރެންވީ ގެއްލެނިވިގެންވާ މީހުން ކަމުގައެވެ. (25)

ތަފްސީރު

ތިމަންރަސްކަލާނގެ އެ އަބާއްޖަވެރި ފާފަވެރިންނަށް އިންސާނުންގެ ޝައިޠާނުންގެ ތެރެއިން އެކުވެރިންތަކެއް ލެއްވީމެވެ. ދެން، އެއެކުވެރިން އެބައިމީހުންނަށް ނުބައި ޢަމަލުތައް ރީތިކަމަށް ދެއްކިއެވެ. އަދި އެބައިމީހުންނަށް ފާފަތައް ޒީނަތްތެރިކޮށް ދެއްކިއެވެ. އެބައިމީހުންނަށް ތިމަންމެނީ ހެޔޮލަފާ މީހުންހެން ހީވަންދެނެވެ. ﴿وَحَقَّ عَلَيْهِمُ ٱلْقَوْلُ فِىٓ أُمَمٍ قَدْ خَلَتْ مِن قَبْلِهِم مِّنَ ٱلْجِنِّ وَٱلْإِنسِ ۖ إِنَّهُمْ كَانُوا۟ خَـٰسِرِينَ﴾ އަދި އަބާއްޖަވެރި ފާފަވެރި އުއްމަތްތަކުގެ ތެރޭގައި އެބައިމީހުންގެ މައްޗަށް އަބާއްޖަވެރިވުމުގެ ބަސްފުޅު ކަނޑައެޅި ޙައްޤުވެއްޖެއެވެ. އެ އުއްމަތްތަކަކީ އެބައިމީހުންގެ ކުރިން އިސްވެގޮސް، އެބައިމީހުން ފަދައިން ފާފަކޮށްފައިވާ އިންސީންނާއި ޖީންނީންގެ ޝައިޠާނުންގެ ތެރެއިންވާ މީހުންނެވެ. އަދި އެބައިމީހުންގެ އަބާއްޖަވެރިކަމުގެ ސަބަބުން އެބައިމީހުންނަށް ދާއިމީ ޢަޛާބު ޙައްޤުވިއެވެ.

ނޯޓް

وَقَالَ ٱلَّذِينَ كَفَرُوا۟ رَبَّنَآ أَرِنَا ٱلَّذَيْنِ أَضَلَّانَا مِنَ ٱلْجِنِّ وَٱلْإِنسِ نَجْعَلْهُمَا تَحْتَ أَقْدَامِنَا لِيَكُونَا مِنَ ٱلْأَسْفَلِينَ ﴿ ٢٩ ﴾

ތަރުޖަމާ

ތަފްސީރު

كافر ވިމީހުން ބުނާނެތެވެ. އަޅަމެންގެ ވެރިރަސްކަލާކޮ! ޖިންނީންނާއި، އިންސީންގެ ތެރެއިން އަޅަމެން މަގުފުރެއްދި ދެބައިމީހުން އަޅަމެންނަށް ދައްކަވާނދޭވެ! އެ ދެބައިމީހުން އަޅަމެންގެ ފައިތިލަތަކުގެ ދަށަށް ލާހުށީމެވެ. (އެއީ) އެ ދެބައިމީހުން (عذاب ގެ) އެންމެއަޑީގައި ވުމަށްޓަކައެވެ. (29) ކާފިރުން ނަރަކައަށް ވަންނަ ހިނދު އެބައިމީހުން ދަންނަވާނެއެވެ. އަޅަމެންގެ ވެރިރަސްކަލާކޮ! އިންސީންނާއި ޖިންނީންގެ ޝައިޠާނުންގެ ތެރެއިން އަޅަމެން މަގުފުރެއްދި މީހުން އަޅަމެނަށް ދައްކަވާނދޭވެ. ﴿نَجْعَلْهُمَا تَحْتَ أَقْدَامِنَا لِيَكُونَا مِنَ ٱلْأَسْفَلِينَ﴾ ބަދަލު ހިފުމުގެ ގޮތުންނާއި ހިތަށް ތަސައްލީ ދިނުމުގެ ގޮތުން އެދެބައިމީހުންގެ ގައިމައްޗަށް އަހަރުމެން ފައިން އަރާހުށީމެވެ. އެއީ އެ ދެބައިމީހުން ނަރަކައިގެ އެންމެ އަޑީގައި ވުމަށެވެ. އެ ފާފަވެރި އަބާއްޖަވެރިންގެ ވާހަކައާ ވިއްދައިގެން ދެން މިއަންނަނީ ހެޔޮލަފާ ތަޤުވާވެރިންގެ ވާހަކައެވެ. އެކަލާނގެ ވަހީކުރައްވަނީ

ނޯޓް

وَقَالَ ٱلَّذِينَ كَفَرُوا۟ رَبَّنَآ أَرِنَا ٱلَّذَيْنِ أَضَلَّانَا مِنَ ٱلْجِنِّ وَٱلْإِنسِ نَجْعَلْهُمَا تَحْتَ أَقْدَامِنَا لِيَكُونَا مِنَ ٱلْأَسْفَلِينَ ﴿ ٣١ ﴾

ތަރުޖަމާ

ތަފްސީރު

ނޯޓް

إِنَّ ٱلَّذِينَ قَالُوا۟ رَبُّنَا ٱللَّهُ ثُمَّ ٱسْتَقَـٰمُوا۟ تَتَنَزَّلُ عَلَيْهِمُ ٱلْمَلَـٰٓئِكَةُ أَلَّا تَخَافُوا۟ وَلَا تَحْزَنُوا۟ وَأَبْشِرُوا۟ بِٱلْجَنَّةِ ٱلَّتِى كُنتُمْ تُوعَدُونَ ﴿ ٣٣ ﴾

ތަރުޖަމާ

ހަމަކަށަވަރުން، ތިމަންމެންގެ ވެރިރަސްކަލާނގެއީ اللَّه އޭ ބުނެ، ދެން ސީދާމަގުގައި ދެމިތިބިމީހުން (ދަންނާށެވެ!) އެއުރެންގެ މައްޗަށް ملائكة ން ފައިބައިވަޑައިގަންނަވާނެތެވެ. ވިދާޅުވަމުންނެވެ. ތިޔަބައިމީހުން ބިރުނުގަންނާށެވެ! އަދި ހިތާމަނުކުރާށެވެ! އަދި ތިޔަބައިމީހުންނަށް وعد ކުރައްވާކަމުގައިވާ ސުވަރުގޭގެ އުފާވެރިކަމުގެ خبر ލިބިގަންނާށެވެ! (30)

ތަފްސީރު

މާނައީ ތެދުވެރި ގޮތުގައި މާތް ﷲއަށް އީމާންވެ، އެބައިމީހުންގެ ސުލޫކާއި، އަޚްލާޤާއި، ބަހާއި، ޢަމަލުގައި މާތް ﷲގެ ޝަރީޢަތުގެ މަތީގައި ސީދާގޮތުގައި ދެމިތިބެ، އިސްލާމްދީނުގެ ރަނގަޅު މަންހަޖުގައި ހިފެހެއްޓި މީހުން ދަންނާށެވެ. ﴿تَتَنَزَّلُ عَلَيْهِمُ ٱلْمَلَـٰٓئِكَةُ أَلَّا تَخَافُوا۟ وَلَا تَحْزَنُوا۟ وَأَبْشِرُوا۟ بِٱلْجَنَّةِ ٱلَّتِى كُنتُمْ تُوعَدُونَ﴾ އެބައިމީހުން މަރަށް ޙާޟިރުވާ ވަގުތު ރަޙްމަތުގެ މަލާއިކަތުން އެބައިމީހުންގެ މައްޗަށް ފައިބާވަޑައިގަންނަވާނެއެވެ. އަދި އެބައިމީހުންނަށް އުފާވެރިކަމުގެ ޚަބަރުދެއްވަމުން ވިދާޅުވާނެއެވެ. ތިޔަބައިމީހުން ތިޔަ ކުރިމަތިލާ އާޚިރަތުގެ މުޞީބާތްތަކަށް ބިރުނުގަންނާށެވެ. އަދި ތިޔަބައިމީހުން ދުނިޔެއަށް ދޫކޮށްފައި ދާ އަހުލުވެރިންނާއި، މުދަލާއި، ދަރިންނާމެދު ހިތާމަނުކުރާށެވެ. އަދި ރަސޫލުބޭކަލުންގެ ސާހިބާ ﷺ ގެ ދޫފުޅުމަތިން ރަޙްމާނުވަންތަ ރަސްކަލާނގެ ތިޔަބައިމީހުންނަށް ވަޢުދުކުރައްވާފައިވާ ދެމިތިބުމުގެ ސުވަރުގޭގެ އުފާވެރިކަމުގެ ޚަބަރު ލިބިގަންނާށެވެ.

ނޯޓް

نُزُلًا مِّنْ غَفُورٍ رَّحِيمٍ ﴿ ٣٥ ﴾

ތަރުޖަމާ

ގިނަގިނައިން ފާފަފުއްސަވާ، رحيم ވަންތަ ކަލެއްގެ މެހުމާންދާރީއެއްގެ ގޮތުގައެވެ. (32)

ތަފްސީރު

ގިނަގިނައިން ފާފަފުއްސަވާ، رحيم ވަންތަ ކަލެއްގެ މެހުމާންދާރީއެއްގެ ގޮތުގައެވެ. (32) نُزُل އަކީ މެހްމާންދާރީ އަދާކުރުމާއި މާތްކޮށް ހިތުމެވެ. މާނައީ އެއީ ތިޔަބައިމީހުންގެ ރަޙީމްވަންތަ ރަސްކަލާނގެ ޙަޟްރަތުން ދެއްވާ މެހްމާންދާރީއާއި މާތްކޮށްހިއްތެވުމެވެ. އެ ނިޢުމަތަށް ފަހު ދެން ކޮން ނިޢުމަތެއް ހެއްޔެވެ!؟ ޞަޙާބީންގެ ތެރެއިން ބޭކަލަކު، އޭނާ އޭގައި ހިފަހައްޓަވައި، އެއާއެކު ޙަޔާތުގައި ކުރިއަށް ދާނޭ ފުރިހަމަ ނަސޭހަތެއް ދެއްވުމަށް ރަސޫލުﷲ ﷺ ގެ އަރިހުގައި އެދިވަޑައިގަތެވެ. އެހިނދު މުޞްތަފާ ﷺ ޙަދީޘުކުރެއްވިއެވެ. "قُلْ آمَنْتُ بِاللهِ فَاسْتَقِمْ" (ތިމަން މާތް ﷲއަށް އިމާންވެއްޖައީމޭ ބުނެ، އެގޮތުގެ މަތީގައި ސީދާވެ ހުންނާށެވެ.) (ޞަޙީޙު މުސްލިމް، ޙަދީޘު: 36) އެބަހީ އެއްކައުވަންތަކުރުމާއި އީމާންކަމުގެ ކަލިމަ މަތީގައި ސީދާވެ ހުންނާށެވެ. އަލްޙަސަނުލްބަޞްރީ ވިދާޅުވާ ކަމުގައި ވިއެވެ. اللهم أنت ربنا فارزقنا الاستقامة (އަޅަމެންގެ ވެރިރަސްކަލާކޮ! އިބަރަސްކަލާނގެއީ އަޅަމެންގެ ވެރިރަސްކަލާނގެއެވެ. ފަހެ، އަޅަމެންނަށް ސީދާގޮތުގައި ސާބިތުވެތިބުން މިންވަރުކުރައްވާނދޭވެ.)

ނޯޓް

وَلَا تَسْتَوِى ٱلْحَسَنَةُ وَلَا ٱلسَّيِّئَةُ ۚ ٱدْفَعْ بِٱلَّتِى هِىَ أَحْسَنُ فَإِذَا ٱلَّذِى بَيْنَكَ وَبَيْنَهُۥ عَدَٰوَةٌ كَأَنَّهُۥ وَلِىٌّ حَمِيمٌ ﴿ ٣٧ ﴾

ތަރުޖަމާ

وَلَا تَسْتَوِى ٱلْحَسَنَةُ وَلَا ٱلسَّيِّئَةُ ۚ ٱدْفَعْ بِٱلَّتِى هِىَ أَحْسَنُ فَإِذَا ٱلَّذِى بَيْنَكَ وَبَيْنَهُۥ عَدَٰوَةٌ كَأَنَّهُۥ وَلِىٌّ حَمِيمٌ ﴿٣٤﴾ ރަނގަޅު ކަންތަކާއި، ނުބައިކަންތައް ހަމަހަމަވެގެނެއް ނުވެތެވެ. އެންމެހެޔޮ، ރިވެތިގޮތުން ތިބާ (ނުބައިކަންތައް) ދުރުކުރާށެވެ. ފަހެ، އެހާރުން ތިބާއާ އޭނާއާ ދެމެދުގައި عداوة ތެރިކަމެއްވާ މީހާ، ގާތް رحمة ތެރިޔަކު ފަދައިން ވެދާނެތެވެ. (34)

ތަފްސީރު

ހެވާއި ނުބައި އަދި ހެޔޮ ޢަމަލާއި، ނުބައި ޢަމަލު ހަމަހަމަނުވާ ފަދައިން ހެޔޮ ޢަމަލު ކުރާ މީހާއާއި ނުބައި ޢަމަލު ކުރާ މީހާ ހަމަހަމަ ނުވާނެއެވެ. އޭ މުސްލިމް މީހާއެވެ! އަނެކާގެ ފަރާތުން ތިބާއަށް ލިބޭ ނުބައިކަން ހެޔޮކަމުން، އެބަހީ ކެތްތެރިކަމާ މަޑުމައިތިރިކަމާއެކު، ތިބާއާމެދު ނުބައިކޮށް ކަންކުރި މީހާއަށް މާފުކުރުމުން، ދުރުކުރާށެވެ. އޭނާގެ ނުބައިކަން ތިބާގެ އިޙްސާންތެރިކަމާއި، އޭނާއަށް މާފުކުރުމުން ދުރުކުރާށެވެ. އޭރު ތިބާގެ ޢަދުއްވު ތިބާގެ ރަޙްމަތްތެރިއަކަށް ބަދަލުވާނެއެވެ. އިބްނު ޢައްބާސް رضي الله عنه ވިދާޅުވިއެވެ. "ތިބާގެ މަޑުމައިތިރިކަމާއި ވިސްނުންތެރިކަމުން، ތިބާއާމެދު ނުބައިކޮށް ޢަމަލުކުރި މީހާގެ ނުބައިކަން ދުރުކުރާށެވެ."

ނޯޓް

وَلَا تَسْتَوِى ٱلْحَسَنَةُ وَلَا ٱلسَّيِّئَةُ ۚ ٱدْفَعْ بِٱلَّتِى هِىَ أَحْسَنُ فَإِذَا ٱلَّذِى بَيْنَكَ وَبَيْنَهُۥ عَدَٰوَةٌ كَأَنَّهُۥ وَلِىٌّ حَمِيمٌ ﴿ ٣٨ ﴾

ތަރުޖަމާ

ތަފްސީރު

ނޯޓް

وَمِنْ ءَايَـٰتِهِ ٱلَّيْلُ وَٱلنَّهَارُ وَٱلشَّمْسُ وَٱلْقَمَرُ ۚ لَا تَسْجُدُوا۟ لِلشَّمْسِ وَلَا لِلْقَمَرِ وَٱسْجُدُوا۟ لِلَّهِ ٱلَّذِى خَلَقَهُنَّ إِن كُنتُمْ إِيَّاهُ تَعْبُدُونَ ﴿ ٤٣ ﴾

ތަރުޖަމާ

ރޭގަނޑާއި ދުވާލާއި، އިރާއި، ހަނދަކީ، އެކަލާނގެ ކުޅަދުންވަންތަކަމުގެ ހެކިތަކުގެ ތެރެއިން ވާތަކެއްޗެވެ. ތިޔަބައިމީހުން އިރަށާއި، ހަނދަށް سجدة ނުކުރާށެވެ! އަދި އެތަކެތި ހެއްދެވި اللَّه އަށް سجدة ކުރާށެވެ! (އެއީ) ހަމައެކަނި އެކަލާނގެއަށް ތިޔަބައިމީހުން އަޅުކަންކުރާ ކަމުގައިވާނަމައެވެ. (37)

ތަފްސީރު

މާތް ﷲގެ އެއްކައުވަންތަކަމާއި، އެކަލާނގެ ވޮޑިގެންވުމުގެ ހެކިތަކުގެ ތެރޭގައި ރެއާއި، ދުވާލާއި، އިރާއި ހަނދު ހިމެނެއެވެ. ރޭގަނޑު އޭގެ އަނދިރިކަމާއެކު އަދި ދުވާލު އޭގެ އައްޔާއެކު ހުއްޓުމެއް މެދުކެނޑުމެއް ނެތި ދައުރުކުރަމުން ދެއެވެ. ރޭގަނޑު ވަނީ އަރާމުކުރުމަށާއި ހަމަހިމޭން ވުމަށެވެ. ދުވާލު ވަނީ ވަރުބަލިވެ މަސައްކަތްކުރުމަށެވެ. ހަމައެފަދައިން އިރާއި ހަނދުވެސް ދަނީ ތަނަވަސް ފަޒާގެ ތެރޭގައި އެކަތި އަނެކައްޗަށް ޖެހުމެއް، ހިނގުމަށް ބުރޫ އެރުމެއް ނެތި، ބަދަހި ފުރިހަމަ ނިޒާމެއްގެ މަތިން ދައުރުކުރަމުންނެވެ. އިރާއި ހަނދު ނެތް ނަމަ މިބިންމަތީގައި ދިރިއުޅުމަކީ ވާނޭ ކަމެއް ނޫނެވެ. ﴿لَا تَسْجُدُوا۟ لِلشَّمْسِ وَلَا لِلْقَمَرِ وَٱسْجُدُوا۟ لِلَّـهِ ٱلَّذِى خَلَقَهُنَّ إِن كُنتُمْ إِيَّاهُ تَعْبُدُونَ﴾ މަތިވެރިވަންތަ ކީރިތި ވަންތަ ޚާލިޤުވަންތަ ރަސްކަލާނގެއަށް ސަޖިދަކުރާށެވެ. ނިކަމެތި ނުކުޅެދުންތެރި މަޚްލޫޤަށް ސަޖިދަނުކުރާށެވެ. އިސްވެދިޔަ މިސާލެއް ނެތި އެތަކެތި ހެއްދެވި ރަސްކަލާނގެއަށް ސަޖިދަކުރާށެވެ. ފަހެ، ތިޔަބައިމީހުންނީ ޢާލަމްތަކުގެ ވެރިރަސްކަލާނގެއަށް އަޅުކަންކުރާ ޙަޤީޤީ މުއުމިނުން ކަމުގައި ވާނަމަ، ޚާލިޤުވަންތަ ރަސްކަލާނގެ ދޫކޮށް މަޚްލޫޤަށް އަޅުންކުރުން ތިޔަބައިމީހުނާ އެކަށީގެންވަނީ ކިހިނެއް ހެއްޔެވެ؟ މިއާޔަތަކީ ތަރިތަކާއި އިރަށް އަޅުކަންކުރާ ޞާއިބާ ފަދަ، އިރަށާއި، ތަރިތަކަށް އަޅުކަން ކުރާ މީހުންނަށް ދެއްވާފައިވާ ރައްދެކެވެ.

ނޯޓް

فَإِنِ ٱسْتَكْبَرُوا۟ فَٱلَّذِينَ عِندَ رَبِّكَ يُسَبِّحُونَ لَهُۥ بِٱلَّيْلِ وَٱلنَّهَارِ وَهُمْ لَا يَسْـَٔمُونَ ۩ ﴿ ٤٤ ﴾

ތަރުޖަމާ

ފަހެ، އެއުރެން (اللَّه އަށް سجدة ކުރުމަށް) ބޮޑާވެގެންފިނަމަ، ފަހެ، ކަލޭގެފާނުގެ ވެރިރަސްކަލާނގެ حضرة ގައިވާ ملائكة ން އެކަލާނގެއަށް ރެޔާއިދުވާލު تسبيح ދަންނަވަތެވެ. އަދި އެބޭކަލުން އެކަމަކަށް ފޫހިފުޅެއްނުވެތެވެ. (38)

ތަފްސީރު

މުޝްރިކުން ރަޙްމާނުވަންތަ ރަސްކަލާނގެއަށް އަޅުކަންކުރުމަށް ބޮޑާވެގެންފިނަމަ، ފަހެ، ހެޔޮލަފާ، ޠާހިރު މަލާއިކަތުން ރެއާއި ދުވާލު ވަރުބަލިކަމެއް ފޫހިކަމެއް ނެތި އެކަލާނގެއަށް އަޅުކަންކުރެއެވެ. ﴿لَا يَسْـَٔمُونَ﴾ ގެ މާނައަކީ ފޫހިނުވެއެވެ. އަޅުންގެ ތެރެއިން އެއްވެސް މީހެއްގެ އަޅުކަމަކަށް އެކަލާނގެ ބޭނުންވެވޮޑިނުގަންނަވައެވެ. އަދި ކިއެއްތަ، އެކަލާނގެ އެންމެހާ ޚަލްޤުތަކުން ފިޔަވައި ފުދިވޮޑިގެން ވެއެވެ. ﴿يَـٰٓأَيُّهَا ٱلنَّاسُ أَنتُمُ ٱلْفُقَرَآءُ إِلَى ٱللَّـهِ ۖ وَٱللَّـهُ هُوَ ٱلْغَنِىُّ ٱلْحَمِيدُ ﴾ (އޭ މީސްތަކުންނޭވެ! اللَّه އަށް ބޭނުންތެރިވެގެންވާ ބަޔަކީ ތިޔަބައިމީހުންނެވެ. އަދި اللَّه އީ، ފުދިވޮޑިގެންވާ، ގިނަގިނައިން ޙަމްދުލިބިވޮޑިގެންވާ ރަސްކަލާނގެއެވެ.) ދެން މާތް ﷲ މިވަނީ މަރުވުމަށް ފަހު އަލުން ދިރުއްވުން، މަރުވެފައިވާ ބިމަށް ވާރޭ ވެހުމުން އެ ބިމުން ގޮވާމާއި، ގަސްގަހާގެއްސާއި، ފަތްޕިލާވެލި ފަޅައި އެބިމަށް ދިރުން ލިބުން ފަދައިން ސިފަކުރައްވާފައެވެ. އެކަލާނގެ ވަޙީކުރައްވަނީ

ނޯޓް

وَمِنْ ءَايَـٰتِهِۦٓ أَنَّكَ تَرَى ٱلْأَرْضَ خَـٰشِعَةً فَإِذَآ أَنزَلْنَا عَلَيْهَا ٱلْمَآءَ ٱهْتَزَّتْ وَرَبَتْ ۚ إِنَّ ٱلَّذِىٓ أَحْيَاهَا لَمُحْىِ ٱلْمَوْتَىٰٓ ۚ إِنَّهُۥ عَلَىٰ كُلِّ شَىْءٍ قَدِيرٌ ﴿ ٤٥ ﴾

ތަރުޖަމާ

ގަހެއްނެތި ހިކިފައިވާ ބިން، ތިބާ ދެކޭނޫއެވެ. ފަހެ، އެ ބިމުގެ މައްޗަށް ތިމަންރަސްކަލާނގެ ވާރޭ ވެއްސަވައިފިހިނދު، އެބިމުގެ ގަސްތަކުގެ حركات ފެށި، ގަސްތައް އިތުރުވެއެވެ. އެއީ އެކަލާނގެ ކުޅަދުންވަންތަކަމުގެ ހެކިތަކުގެ ތެރެއިންވާ ކަމެކެވެ. ހަމަކަށަވަރުން، އެ ބިންގަނޑު ދިރުއްވި ރަސްކަލާނގެއީ، މަރުވެފައިވާ ތަކެތި ދިރުއްވާ ރަސްކަލާނގެއެވެ. ހަމަކަށަވަރުން، އެކަލާނގެއީ، ކޮންމެކަމެއްގެ މައްޗަށްމެ ކުޅަދުންވަންތަ ރަސްކަލާނގެއެވެ. (39)

ތަފްސީރު

މާތް ﷲގެ ކުޅަދުންވަންތަކަމާއި، އެކަލާނގެ މަރުވާ މީހުން އަލުން ދިރުއްވާ ކަމުގެ މައްޗަށް ދަލީލުކޮށްދޭ ހެކިތަކުގެ ތެރޭގައި، ގަހެއް ގޮވާމެއް ނެތި މަރުވެފައި ބިން އޮއްވައި، އެބިމަށް މާތް ﷲ ވާރޭ ވެއްސެވުމުން އެބިމުން ދަނޑުގޮވާމާއި، ފަތްޕިލާވެއްޔާއި، މޭވާ ނުކުންނަތަން ތިބާއަށް ފެނުން ވެއެވެ. ﴿إِنَّ ٱلَّذِىٓ أَحْيَاهَا لَمُحْىِ ٱلْمَوْتَىٰٓ ۚ إِنَّهُۥ عَلَىٰ كُلِّ شَىْءٍ قَدِيرٌ﴾ ހަމަކަށަވަރުން މަރުވެފައި ވަނިކޮށް ބިން ދިރުއްވި ރަސްކަލާނގެއީ، މީސްތަކުން މަރުވެދިއުމަށް ފަހު އެބައިމީހުން އަލުން ދިރުއްވައި ކަށްވަޅުތަކުން ނެރުއްވާ ރަސްކަލާނގެއެވެ. އެކަލާނގެއީ އެއްވެސް އެއްޗަކަށް އެކަލާނގެ ނުކުޅައްދައިނުލެވޭނޭ ކުޅަދުންވަންތަ ރަސްކަލާނގެއެވެ. ވާރޭވެހުމުގެ ކުރިން ގަހެއް ނެތި ހަނަފަސްކޮށް އޮތް ބިން މާތް ﷲ ސިފަކުރައްވާފައިވަނި ވަރަށް ފުރިހަމަ ސިފަކުރެއްވުމަކުންނެވެ. އިޙްސާންތެރިއެއްގެ ހެޔޮކަމަށް އެދޭ ޙާލު މަގުގެ އެއްފަރާތުގައި އިން އަތުގައި އެއްވެސް އެއްޗެއް ނެތް މިސްކީނެއްގެ ސިފައިގައެވެ. ފަހެ، ބަޔާންކުރުމުގެ ފުރިހަމަކަމާއި ފަންނީގޮތުން ސޫރައާ ގުޅޭ ގޮތް ނިކަން ދެކިބަލާށެވެ. އަދި ހަނަފަސް ބިމަށް ނިސްބަތްކުރައްވާފައިވާ، ނިކަމެތިކަމާއި، ތެޅުމާއި، ބޮޑުވުމުގެ ވާހަކަ ދެކޭށެވެ. އަދި ބިންމައްޗަށް ވާރޭ ވެހުމަށް ފަހު އުފަލާއި، ފަޚްރުވެރިކަމާއެކު ދެފަރާތަށް ލެނބެމުންދާ ރިވެތި އަލަތު އަންބެއްގެ ސިފައަށް ބިން ބަދަލުވާ ގޮތް ދެކޭށެވެ. ފަހެ، އެބިމުން ލޯތައް ޙައިރާންކޮށްލާފަދަ ގަސްތަކާއި މޭވާތައް ލިބެއެވެ. ﴿فَإِذَآ أَنزَلْنَا عَلَيْهَا ٱلْمَآءَ ٱهْتَزَّتْ وَرَبَتْ﴾ (ފަހެ، އެ ބިމުގެ މައްޗަށް ތިމަންރަސްކަލާނގެ ވާރޭ ވެއްސަވައިފިހިނދު، އެ ބިމުގެ ގަސްތަކުގެ ޙަރަކާތް ފެށި، ގަސްތައް އިތުރުވެއެވެ.) ދެން މާތް ﷲ މިވަނީ އެކަލާނގެ ކަލާމްފުޅަށް ބަދަލު ގެނެސް، ޙައްޤުގެ މަގުން އެއްކިބާވެ ބާޠިލާ ދިމާއަށް އެނބުރޭ މީހުންނަށް ވަޢީދުގެ ބަސްފުޅު ވަޙީކުރައްވާފައެވެ. އެކަލާނގެ ވަޙީކުރައްވަނީ

ނޯޓް

إِنَّ ٱلَّذِينَ يُلْحِدُونَ فِىٓ ءَايَـٰتِنَا لَا يَخْفَوْنَ عَلَيْنَآ ۗ أَفَمَن يُلْقَىٰ فِى ٱلنَّارِ خَيْرٌ أَم مَّن يَأْتِىٓ ءَامِنًا يَوْمَ ٱلْقِيَـٰمَةِ ۚ ٱعْمَلُوا۟ مَا شِئْتُمْ ۖ إِنَّهُۥ بِمَا تَعْمَلُونَ بَصِيرٌ ﴿ ٤٦ ﴾

ތަރުޖަމާ

ހަމަކަށަވަރުން، ތިމަންރަސްކަލާނގެ آية ތަކާމެދުގައި ދެކޮޅުހަދައި، އެއްކިބާވާމީހުން ތިމަންރަސްކަލާނގެއަށް ވަންހަނާވެގެންނެއްނުވެތެވެ. ފަހެ، ހެޔޮކަންބޮޑީ ނަރަކަޔަށް އެއްލައިލެވޭ މީހާހެއްޔެވެ؟ ނުވަތަ قيامة ދުވަހު أمان ކަމާއެކުގައި އަންނަމީހާ ހެއްޔެވެ؟ ތިޔަބައިމީހުން އެދޭކަމެއްކުރާށެވެ! ހަމަކަށަވަރުން، އެކަލާނގެއީ، ތިޔަބައިމީހުން ކުރާކަންތައް މޮޅަށް ބައްލަވާވޮޑިގެންވާ ރަސްކަލާނގެއެވެ. (40)

ތަފްސީރު

ތިމަންރަސްކަލާނގެ އާޔަތްތަކަށް ބަދަލުގެނެސް، އެއާޔަތްތަކާ ކުޅެ، އެއާޔަތްތަކުގެ އަސްލު އޮޅުވާލާ މީހުން، ނުވަތަ އެއާޔަތްތައް ޤަބޫލުކުރުމަށް ދެކޮޅުހަދާ މީހުން ދަންނާށެވެ. އެބައިމީހުންގެ ކަންތައް ތިމަންރަސްކަލާނގެއަށް ފޮރުވިފައި ނުވެއެވެ. ތިމަންރަސްކަލާނގެ އެބައިމީހުން ކުރާ ކަންތައް ބެއްލެވުމުގައި ވޮޑިގެންވަމެވެ. އިބްނު ޢައްބާސް رضي الله عنه ވިދާޅުވިއެވެ. "ވާހަކައެއް ބަދަލުކުރުމަކީ އެ އޮންނަންވީ ތަން ނޫން އެހެން ތަނަކަށް ބަދަލުކުރުމެވެ." ﴿أَفَمَن يُلْقَىٰ فِى ٱلنَّارِ خَيْرٌ أَم مَّن يَأْتِىٓ ءَامِنًا يَوْمَ ٱلْقِيَـٰمَةِ﴾ ހެޔޮކަން ބޮޑީ އަދި ޙާލު ބޮޑަށް ރަނގަޅީ ނަރަކައަށް އެއްލައިލެވޭ މީހާ ހެއްޔެވެ؟ ނުވަތަ މާތް ﷲގެ ޢަޛާބުން ސަލާމަތްވެ އަމާންކަމާ ހިތްހަމަޖެހުމާއެކު ސުވަރުގެ ވަންނަ މީހާ ހެއްޔެވެ؟ ﴿ٱعْمَلُوا۟ مَا شِئْتُمْ ۖ إِنَّهُۥ بِمَا تَعْمَلُونَ بَصِيرٌ﴾ މި ދުނިޔޭގެ ޙަޔާތުގައި ތިޔަބައިމީހުން ބޭނުން ކަމެއް ކުރާށެވެ. ފަހެ، މާތް ﷲ ތިޔަބައިމީހުންގެ ޢަމަލުތައް ބައްލަވައިވޮޑިގެން ވެއެވެ. ތިޔަބައިމީހުންގެ ޙާލުން އެއްވެސް ކަމެއް އެކަލާނގެއަށް ވަންހަނާވެގެން ނުވެއެވެ. މިއީ، އިންސާނުން ބޭނުން ގޮތަކަށް އެބައިމީހުން ޢަމަލުކުރަން ދެއްވާފައިވާ އިޚްތިޔާރެއް ނޫނެވެ. އަދި ކިއެއްތަ މިއީ ވަޢީދުގެ ބަސްފުޅެކެވެ. އަދި ގަދަފަދަ އިންޒާރެކެވެ.

ނޯޓް

مَّا يُقَالُ لَكَ إِلَّا مَا قَدْ قِيلَ لِلرُّسُلِ مِن قَبْلِكَ ۚ إِنَّ رَبَّكَ لَذُو مَغْفِرَةٍ وَذُو عِقَابٍ أَلِيمٍ ﴿ ٤٩ ﴾

ތަރުޖަމާ

ކަލޭގެފާނުގެ ކުރިންފޮނުއްވި رسول ންނަށްވެސް ދެންނެވުނު ބަސްތަކެއްމެނުވީ، ކަލޭގެފާނަކަށް ނުދެންނެވެތެވެ. ހަމަކަށަވަރުން، ކަލޭގެފާނުގެ ވެރިރަސްކަލާނގެއީ، ފާފަފުއްސެވުމުގެ ވެރި، އަދި ވޭންދެނިވި عذاب ދެއްވުމުގެ ވެރިރަސްކަލާނގެކަން ކަށަވަރެވެ. (43)

ތަފްސީރު

ދުއްތުރާލާއި، ފުރައްސާރައާއި، މަލާމާތުގެ ތެރެއިން މޮޔައިން އެބައިމީހުންގެ ރަސޫލުބޭކަލުންނާމެދެ ދެއްކި ވާހަކަތައް މެނުވީ ކަލޭގެފާނާ މެދު ނުދައްކައެވެ. އެބައިމީހުން ވަނީ އެބޭކަލުންނަށް ދުއްތުރާކޮށް، މާތް ﷲއާ މެދު އިތުރުފުޅު ހައްދަވާ ކަމުގެ ތުުހުމަތު އެބޭކަލުންނަށް ކޮށްފައެވެ. އަދި މޮޔަވުމާއި މަގުފުރެދުމުގެ ކުށް އެބޭކަލުންގެ އިސްތަށިފުޅުގައި އެޅުވިއެވެ. އެހެންކަމުން، ކަލޭގެފާނަށް ދިމާވާ ކަންކަމާމެދު ކަލޭގެފާނު ހިތާމަފުޅު ނުކުރައްވާށެވެ. ކަލޭގެފާނުގެ ކުރިން ވަޑައިގެންނެވި ބޭކަލުންގެ ކިބައިން ކަލޭގެފާނު ނަމޫނާ ނަންގަވާށެވެ. ﴿إِنَّ رَبَّكَ لَذُو مَغْفِرَةٍ وَذُو عِقَابٍ أَلِيمٍ﴾ މުޙައްމަދު ﷺ އެވެ! ހަމަކަށަވަރުން ކަލޭގެފާނުގެ ވެރިރަސްކަލާނގެއީ މުއުމިނުންގެ ފާފަތައް ގިނަގިނައިން ފުއްސަވާ، ކާފިރުންނަށް ގަދަފަދަ ޢުޤޫބާތް ދެއްވާ ރަސްކަލާނގެއެވެ. ކަލޭގެފާނުގެ ހުރިހާ ކަމެއްގައި އެކަލާނގެއަށް ވަކީލު ކުރައްވާށެވެ. އެހެނީ ކަލޭގެފާނުގެ ޢަދުއްވުންގެ ކިބައިން އެކަލާނގެ ކަލޭގެފާނަށް ބަދަލު ހިއްޕަވައިދެއްވާނެއެވެ.

ނޯޓް

وَلَوْ جَعَلْنَـٰهُ قُرْءَانًا أَعْجَمِيًّا لَّقَالُوا۟ لَوْلَا فُصِّلَتْ ءَايَـٰتُهُۥٓ ۖ ءَا۬عْجَمِىٌّ وَعَرَبِىٌّ ۗ قُلْ هُوَ لِلَّذِينَ ءَامَنُوا۟ هُدًى وَشِفَآءٌ ۖ وَٱلَّذِينَ لَا يُؤْمِنُونَ فِىٓ ءَاذَانِهِمْ وَقْرٌ وَهُوَ عَلَيْهِمْ عَمًى ۚ أُو۟لَـٰٓئِكَ يُنَادَوْنَ مِن مَّكَانٍۭ بَعِيدٍ ﴿ ٥٠ ﴾

ތަރުޖަމާ

ތިމަންރަސްކަލާނގެ عرب ނޫން ބަހަކުން قرآن އެއް ބާވައިލެއްވިނަމަ، އެއުރެން ބުނީހެވެ. (عرب ބަހުން) އެ ފޮތުގެ آية ތައް تفصيل ކުރައްވާފައިވާނަމަ، ކިހާރަނގަޅު ހެއްޔެވެ؟ އެފޮތް عرب ނޫން ބަހަކުން އޮވެފައި، އެ ފޮތް ބާވައިލެއްވީ، عربى އަކަށް ހެއްޔެވެ؟ ކަލޭގެފާނު ވިދާޅުވާށެވެ! އެ ފޮތަކީ، إيمان ވި މީހުންނަށްވާ ތެދުމަގެކެވެ. އަދި شفاء އެއްވެސްމެއެވެ. އަދި إيمان ނުވާމީހުންގެ ކަންފަތްތަކުގައި ބީރުކަމެއްވެއެވެ. އަދި އެ ފޮތަކީ، އެއުރެންގެ މައްޗަށްވާ ކަނުކަމެކެވެ. އެއުރެން ދުރުތަނަކުން ގޮވައިލެވޭ ބަޔެއްފަދައެވެ. (44)

ތަފްސީރު

ތިމަންރަސްކަލާނގެ މި ޤުރްއާން ޢަޖަމީންގެ ބަހުން ބާވައިލެއްވިނަމަ، މުޝްރިކުން ބުނީހެވެ. އަހަރުމެންނަށް އެފޮތް އެނގޭނެހެން އެފޮތް ޢަރަބި ބަހުން ބާވައިނުލެއްވީ ކީއްވެ ހެއްޔެވެ؟ އަދި އަހަރުމެން ދަންނަ ޢަރަބި ބަހުން އެފޮތުގެ އާޔަތްތައް އެކުލަވާލެވުނު ނަމައެވެ. ﴿ءَا۬عْجَمِىٌّ وَعَرَبِىٌّ﴾ ޢަޖަމީ ޤުރްއާނަކާއި ޢަރަބި ނަބިއްޔެއް ހެއްޔެވެ؟ މާނައީ ތިމަންރަސްކަލާނގެ ޤުރްއާން ޢަޖަމީންގެ ބަހުން ބާވައިލެއްވިނަމަ އަހަރުމެންގެ މައްޗަށް އެފޮތް ޢަޖަމީންގެ ބަހުން ބާވައިލެއްވީ ކީއްވެ ހެއްޔޭ؟ އަހަރުމެންނަކީ ޢަރަބީންނޭ، އަހަރުމެންނަށް ޢަޖަމީންގެ ބަސް ނޭނގެއޭ އެބައިމީހުނަށް ބުނެވިދާނެއެވެ. އަދި ﴿قُلُوبُنَا فِي أَكِنَّةٍ﴾ (އަހަރުމެންގެ ހިތްތަކުގައި ވަނީ ފަރުދާތަކެއް ލެވިފައެވެ.) އެބައިމީހުން ބުނަން ރަނގަޅުވީހެވެ. އެހެންނަމަވެސް، އެފޮތް ބާވައިލެއްވީ ޢަރަބި ބަހުންނެވެ. އެހެންކަމުން އެއީ އެބައިމީހުންގެ މޮޔަކަމާއި ގޮތް ދޫނުކުރުމެވެ. ﴿قُلْ هُوَ لِلَّذِينَ ءَامَنُوا۟ هُدًى وَشِفَآءٌ ۖ وَٱلَّذِينَ لَا يُؤْمِنُونَ فِىٓ ءَاذَانِهِمْ وَقْرٌ وَهُوَ عَلَيْهِمْ عَمًى﴾ ރަސޫލާ ﷺ އެވެ! ކަލޭގެފާނު އެބައިމީހުންނަށް ވިދާޅުވާށެވެ. ހަމަކަށަވަރުން މިޤުރްއާނަކީ މުއުމިނުންނަށް ނޫރަކާއި ހިދާޔަތެކެވެ. އަދި ޖާހިލުކަމާއި ޝައްކުން އެބައިމީހުންނަށް ލިބޭ ޝިފާއެކެވެ. އަދި ކާފިރުންނަށް އަބާއްޖަވަރިކަމާއި ބަދު ނަސީބެވެ. އެބައިމީހުންގެ ކާފިރުކަމާއި މަގުފުރެދުމުގެ ސަބަބުންނެވެ. މިއާޔަތް އައިސްފައިވަނީ މިސާލު ޖެއްސެވުމުގެ ގޮތުންނެވެ. ފަހެ މިއާޔަތުގައި އެބައިމީހުން ސިފަކުރައްވާފައި ވަނީ ކަންފަތް ބީރުވެފައިވާ، ލޯމަތީގައި ފަރުދާއެއް ލެވިފައިވާ މީހެއްގެ ގޮތުގައެވެ. ފަހެ އޭނާއަށް އަޑު ނީވެއެވެ. އަދި ނުފެނެއެވެ. ވީއިރު، މި މަތިވެރި ފޮތުގެ ނޫރުން އޭނާއަށް ތެދުމަގު ފެންނާނީ ކިހިނެއް ހެއްޔެވެ؟ އިތުރަށް މިސޫރަ ސިފަކުރައްވަމުން އެކަލާނގެ ވަޙީކުރައްވަނީ ﴿أُو۟لَـٰٓئِكَ يُنَادَوْنَ مِن مَّكَانٍۭ بَعِيدٍ﴾ އެބައިމީހުންނަށް މާ ދުރުތާކުން ގޮވައިލެވޭ ފަދައެވެ. ފަހެ، އޭނާއަށް އަޑު ނީވެއެވެ. އަދި ނުވެސް ވިސްނެއެވެ. މިއީ އޭނާގެ ޙިއްސު ސަލާމަތުން ހުރިނަމައެވެ. ދެން، އޭނާއަކީ ބީރު ލޯފަން މީހަކަށް ވާއިރު އޭނާއަށް ވަރަށް ދުރުން ގޮވާލައިފިނަމަ ވާނީ ކިހިނެއް ހެއްޔެވެ؟ އިބްނު ޢައްބާސް رضي الله عنه ވިދާޅުވިއެވެ. "މާތް ﷲ ގެ އެބަސްފުޅުގެ މުރާދަކީ އެބައިމީހުން ޖަނަވާރެއް ފަދައެވެ. އެބައިމީހުން ސިފަކުރައްވާފައިވަނީ އަޑު ނީވޭ، މާނަ ނޭނގޭ ޖަނަވާރުތަކެއް ފަދައިންނެވެ. އެކަލާނގެ ވަޙީ ބަސްފުޅުގައިވާ ފަދައިންނެވެ. ﴿وَمَثَلُ ٱلَّذِينَ كَفَرُوا۟ كَمَثَلِ ٱلَّذِى يَنْعِقُ بِمَا لَا يَسْمَعُ إِلَّا دُعَآءً وَنِدَآءً﴾ (ކާފިރުވި މީހުން (ނަށް ދީނަށް ގޮވާލާ މީހާ) ގެ މިސާލީ (އެބަހީ: ކާފިރުންނަށް ރަސޫލާ ގޮވާލައްވާ ގޮވާލެއްވުމަށް ނިސްބަތްކޮށް ބަލާއިރު އެއުރެންނާއި ރަސޫލާގެ މިސާލީ) ގޮވުމެއް ނުވަތަ ހަޅޭއްލެވުމެއްގެ އަޑުނޫނީ ނީވޭ ޖަނަވާރަށް ގޮވާ މީހާގެ މިސާލެވެ.) އެބަހީ ނަޢަމްސޫފިތަކަށް އޭނާގެ އަޑު ނީވޭއިރުވެސް، އަދި އޭނާ އެތަކެއްޗަށް ގޮވައި ބުނާއެއްޗެއް ނޭނގޭއިރުވެސް ނަޢަމް ސޫފިތަކަށް ގޮވާ ހުއިހައްޕާ މީހެއް ފަދައެވެ.

ނޯޓް

وَلَقَدْ ءَاتَيْنَا مُوسَى ٱلْكِتَـٰبَ فَٱخْتُلِفَ فِيهِ ۗ وَلَوْلَا كَلِمَةٌ سَبَقَتْ مِن رَّبِّكَ لَقُضِىَ بَيْنَهُمْ ۚ وَإِنَّهُمْ لَفِى شَكٍّ مِّنْهُ مُرِيبٍ ﴿ ٥١ ﴾

ތަރުޖަމާ

ހަމަކަށަވަރުން، ތިމަންރަސްކަލާނގެ موسى ގެފާނަށް ފޮތް ދެއްވީމެވެ. ފަހެ، އެ ފޮތާމެދު خلاف ވެވުނެވެ. ކަލޭގެފާނުގެ ވެރިރަސްކަލާނގެ حضرة ން އިސްވެދިޔަ ބަސްފުޅެއް ނުވާނަމަ، އެއުރެންގެ މެދުގައި ނިޔާކުރެއްވީސްކަން ކަށަވަރެވެ. އަދި ހަމަކަށަވަރުން، އެއުރެންވަނީ އެކަމާމެދު ވަސްވާސްތެރިކަމުން ފުރިގެންވާ، شك އެއްގައިކަން ކަށަވަރެވެ. (45)

ތަފްސީރު

މުޙައްމަދު ﷺ އެވެ. ކަލޭގެފާނަށް ޤުރްއާން ދެއްވި ފަދައިން ތިމަންރަސްކަލާނގެ މޫސާ عليه السلام އަށް ތައުރާތު ދެއްވީމެވެ. އަދި ކަލޭގެފާނުގެ ޤައުމުގެ މީހުން ދެބަސްވީ ފަދައިން އެފޮތާމެދު ބަނީ އިސްރާއީލު މީހުން ދެބަސްވިއެވެ. އެއްބަޔަކު އެފޮތް ތެދުކުރިއިރު އަނެއް ބަޔަކު ދޮގުކުރިއެވެ. ފަހެ، އެބައިމީހުންގެ ތެރެއިން އެއްބަޔަކު ތައުރާތަށް އީމާންވީ އިރު އަނެއް ބަޔަކު އެފޮތަށް ކާފިރުވިއެވެ. އެބައިމީހުންނަށް ޢުޤޫބާތް ދެއްވުން ޤިޔާމަތް ދުވަހަށް ފަސްކުރައްވަން މާތް ﷲ ކަނޑައަޅުއްވާފައި ނުވާނަމަ، ދުނިޔޭގައި އެބައިމީހުންނަށް ޢަޛާބު ދެއްވައި އެބައިމީހުން ނެތިކުރެއްވީހެވެ. ﴿وَإِنَّهُمْ لَفِى شَكٍّۢ مِّنْهُ مُرِيبٍ﴾ އަދި ކަށަވަރުން ކަލޭގެފާނުގެ މުޝްރިކު ޤައުމު ވަނީ މި ޤުރްއާނާ މެދު އެބައިމީހުން ޙައިރާންކަމާއި، ހަދާނެގޮތް ނޭނގުމާ، ޔަޤީންކަން ނެތުމުގެ ތެރެއަށް ވައްޓައިލި ޝައްކެއްގެ ތެރޭގައެވެ. އެބައިމީހުންގެ ބުއްދި އުނިވެ ލޯ އަނދިރިވެފައި ވާތީއެވެ.

ނޯޓް

۞ إِلَيْهِ يُرَدُّ عِلْمُ ٱلسَّاعَةِ ۚ وَمَا تَخْرُجُ مِن ثَمَرَٰتٍ مِّنْ أَكْمَامِهَا وَمَا تَحْمِلُ مِنْ أُنثَىٰ وَلَا تَضَعُ إِلَّا بِعِلْمِهِۦ ۚ وَيَوْمَ يُنَادِيهِمْ أَيْنَ شُرَكَآءِى قَالُوٓا۟ ءَاذَنَّـٰكَ مَا مِنَّا مِن شَهِيدٍ ﴿ ٥٣ ﴾

ތަރުޖަމާ

قيامة ދުވަސް އައުމުގެ ވަގުތު ދެނެވޮޑިގަތުންވަނީ ހަމައެކަނި އެކަލާނގެއަށެވެ. އެކަލާނގެ ދެނެވޮޑިގަތުމާ އެކުގައިމެނުވީ، އެއްވެސް މޭވާއެއް އޭގެ ބޮށިގަނޑަކުން ނުނިކުންނާނެތެވެ. އަދި އަންހެނަކު މާބަނޑެއް ނުވާނެތެވެ. އަދި ނުވެސް ވިހާނެތެވެ. އަދި ތިމަންރަސްކަލާނގެއަށް شريك ކުރިމީހުން ކޮބައިހޭ އެކަލާނގެ ގޮވައިލައްވައި وحى ކުރައްވާ ދުވަހު، އެއުރެން ބުނާނެތެވެ. (އިބަރަސްކަލާނގެއަށް شريك އަކުވާކަމަށް) ހެކިވާ ހަމައެކަކުވެސް، ތިމަންމެންގެ ތެރޭގައި ނުވާކަމަށް އިބަރަސްކަލާނގެއަށް ތިމަންމެން މިދެންނެވީއެވެ. (47)

ތަފްސީރު

ޤިޔާމަތް ވާނެ ވަގުތުގެ ޢިލްމު ވަނީ ހަމައެކަނި އެކަލާނގެއަށެވެ. ޢިއްޒަތްތެރިކަމާއި މަތިވެރިވަންތަކަމުގެ ވެރިރަސްކަލާނގެ މެނުވީ އެކަން ދެނެވޮޑިގެން ނުވެއެވެ. އެކަލާނގެ ދެނެވޮޑިގަތުމާއެކުގައި މެނުވީ އެއްވެސް މޭވާއެއް އޭގެ ބޮށިގަނޑުން ނުނުކުމެއެވެ. އަދި އަންހެނަކު މާބަނޑު ނުވެއެވެ. އަދި ނުވެސް ވިހައެވެ. އެކަލާނގެއަށް އެއްވެސް ކަމެއް ވަންހަނާ ވެގެން ނުވެއެވެ. الأكمام އަކީ كِمّ ގެ ޖަމްޢެވެ. އެއީ މޭވާގެ ބޭރުން ހުންނަ ބައެވެ. ފަހެ، މޭވާގެ ބޮށިގަނޑު ތެރޭގައްޔާއި، މާބަނޑު އަންހެނާގެ ބަނޑުގައިވާ އެެއްވެސް އެއްޗެއް މާތް ﷲއަށް ވަންހަނާވެގެން ނުވާއިރު، އަޅުތަކުންގެ ޢަމަލު އެކަލާނގެއަށް ވަންހަނާ ވާނީ ކިހިނަކުން ހެއްޔެވެ؟ ﴿وَيَوْمَ يُنَادِيهِمْ أَيْنَ شُرَكَآءِى قَالُوٓا۟ ءَاذَنَّـٰكَ مَا مِنَّا مِن شَهِيدٍ﴾ އަދި ކާފިރުން ދެރަކޮށްލެއްވުމަށް މާތް ﷲ އެބައިމީހުންނަށް ގޮވައިލައްވައި ތިމަންރަސްކަލާގެ ފިޔަވައި ތިޔަބައިމީހުން އަޅުކަންކުރި ކަލާނގެތައް ކޮބައިހޭ ވަޙީކުރައްވާ ދުވަހު އެބައިމީހުން ދަންނަވާނެއެވެ. އަޅަމެންގެ ވެރިރަސްކަލާކޮ! އަޅަމެން އިބަރަސްކަލާނގެއަށް ޙަޤީޤަތް އަންގައިފީމެވެ. މިއަދު އިބަރަސްކަލާނގެއަށް ޝަރީކަކު ވާކަމަށް ހެކިވާ އެކަކުވެސް އަޅަމެންގެ ތެރޭގައި ނުވެއެވެ. އިބަރަސްކަލާނގެއީ އެއްކައުވަންތަ، އިބަރަސްކަލާނގެއާ އެއްފަދަ ދެވަނައެއް ނުވާ، އެއްވެސް އެއްޗަކަށް އިބަރަސްކަލާނގެ ބޭނުންވެވޮޑިގެންނުވާ، ހުރިހާ ތަކެތި އިބަރަސްކަލާނގެއަށް ބޭނުންވެންވާ ރަސްކަލާނގެއެވެ.

ނޯޓް

وَلَئِنْ أَذَقْنَـٰهُ رَحْمَةً مِّنَّا مِنۢ بَعْدِ ضَرَّآءَ مَسَّتْهُ لَيَقُولَنَّ هَـٰذَا لِى وَمَآ أَظُنُّ ٱلسَّاعَةَ قَآئِمَةً وَلَئِن رُّجِعْتُ إِلَىٰ رَبِّىٓ إِنَّ لِى عِندَهُۥ لَلْحُسْنَىٰ ۚ فَلَنُنَبِّئَنَّ ٱلَّذِينَ كَفَرُوا۟ بِمَا عَمِلُوا۟ وَلَنُذِيقَنَّهُم مِّنْ عَذَابٍ غَلِيظٍ ﴿ ٥٦ ﴾

ތަރުޖަމާ

އަދި ހަމަކަށަވަރުން، އެ އިންސާނާއަށް ދަތި حال އެއް ޖެހިއްޖައުމަށްފަހު، ތިމަންރަސްކަލާނގެ حضرة ން رحمة އެއްގެ ރަހަ އޭނާއަށް ދައްކަވައިފިނަމަ، މިއީ ތިމަންނާއަށްހުރި ތަކެއްޗޭ ބުނާނެކަން ކަށަވަރެވެ. އަދި قيامة ވާނެކަމަކަށް ތިމަންނާ ހީއެއްނުކުރަމެވެ. އަދި ހަމަކަށަވަރުން، ތިމަންގެ ވެރިރަސްކަލާނގެ حضرة އަށް ތިމަން رجوع ކުރެއްވިއަސް ހަމަކަށަވަރުން އެކަލާނގެ حضرة ގައި ތިމަންނައަށްހުރީ ހެޔޮކަމެވެ. ފަހެ، ހަމަކަށަވަރުން، كافر ވިމީހުންނަށް ތިމަންރަސްކަލާނގެ އެއުރެންކުރި عمل ތަކުގެ خبر އަންގަވާހުށީމެވެ. އަދި ހަމަކަށަވަރުން، ގަދަފަދަވެގެންވާ عذاب އަކުން އެއުރެންނަށް ތިމަންރަސްކަލާނގެ عذاب ގެ ރަހަ ދައްކަވާހުށީމެވެ. (50)

ތަފްސީރު

އޭނާއަށް ޖެހުނު ދަތި އުނދަގުލާއި މުޞީބާތަށް ފަހު، ތިމަންރަސްކަލާނގެ އޭނާއަށް ނިޢުމަތް ދެއްވައިފިނަމަ، އޭނާގެ ވެރިރަސްކަލާނގެ މައްޗަށް އޭނާ ބޮޑާވެގަނެ ޖައްބާރުކަން ދައްކަން ފަށައެވެ. އަދި އޭނާގެ މައްޗަށް މާތް ﷲގެ ފަޟްލުވަންތަކަން ވާކަން ޤަބޫލުކުރުމަށް ދެކޮޅުހަދައެވެ. އަދި އެކަން އޭނާގެ އަމިއްލަ ނަފްސަށް ނިސްބަތްކުރެއެވެ. އަދި އޭނާ ބުނެއެވެ. މިއީ އަހުރެންގެ މަސައްކަތުން ލިބުނު ތަކެއްޗެވެ. އަދި ޤިޔާމަތް ވާނެކަމަށް އަހުރެން ޤަބޫލުނުކުރަމެވެ. ﴿وَلَئِن رُّجِعْتُ إِلَىٰ رَبِّىٓ إِنَّ لِى عِندَهُۥ لَلْحُسْنَىٰ﴾ މާނައީ އޭނާ އާޚިރަތް ދުވަސް ޤަބޫލުނުކުރެއެވެ. އެހެނަސް، އޭނާ ބުނެއެވެ. އެދުވަސް އަތުވެދާނެ ކަމަށް ބެލިނަމަވެސް، އަހުރެންގެ ވެރިރަސްކަލާނގެ އަހުރެންގެ މައްޗަށް ދުނިޔޭގައި ދީލަތިވެވޮޑިގަތް ފަދައިން އާޚިރަތުގައިވެސް ދީލަތިވެވޮޑިގަންނަވާނެއެވެ. ނުބައި ޢަމަލުކޮށް، ޔަޤީންކަން ނެތުމާއެކުވެސް، އޭނާ އުއްމީދުކުރަނީ މާތް ﷲ އޭނާގެ މައްޗަށް އިޙްސާންތެރިވެވޮޑިންނަވާނެ ކަމަށެވެ. މާތް ﷲ ވަޙީކުރައްވަނީ ﴿فَلَنُنَبِّئَنَّ ٱلَّذِينَ كَفَرُوا۟ بِمَا عَمِلُوا۟ وَلَنُذِيقَنَّهُم مِّنْ عَذَابٍ غَلِيظٍ﴾ އެބައިމީހުން ދުނިޔޭގައި ކުރި ފާފަތަކަށް ތިމަންރަސްކަލާނގެ ޖަޒާދެއްވާހުށީމެވެ. އަދި އެންމެ ގަދަފަދަވެގެންވާ ޢަޛާބުން ތިމަންރަސްކަލާނގެ އެބައިމީހުންނަށް ޢަޛާބު ދެއްވާހުށީމެވެ. އެއީ ނަރަކައިގެ ސިފަނުކުރެވޭނޭ ޢަޛާބެވެ. ދެން، ނުކިޔަމަންތެރިކަމުގައި ކާފިރު މީހާ ޙައްދު ފަހަނައަޅައި ދިއުމާއި އޭނާގެ ފާފަވެރިކަމުގެ އެހެން ވައްތަރެއް ބަޔާންކުރައްވަމުން މާތް ﷲ ވަޙީކުރައްވަނީ

ނޯޓް

قُلْ أَرَءَيْتُمْ إِن كَانَ مِنْ عِندِ ٱللَّهِ ثُمَّ كَفَرْتُم بِهِۦ مَنْ أَضَلُّ مِمَّنْ هُوَ فِى شِقَاقٍۭ بَعِيدٍ ﴿ ٥٨ ﴾

ތަރުޖަމާ

ކަލޭގެފާނު ވިދާޅުވާށެވެ! ތިޔަބައިމީހުން ނިކަންބުނެބަލާށެވެ! اللَّه ގެ حضرة ންއައި އެއްޗެއްކަމަށް އެ (قرآن) ވެފައި، ދެން ތިޔަބައިމީހުން އެއަށް كافر ވެއްޖެނަމަ (ތިޔަބައިމީހުންގެ حال ވާނީ ކޮންފަދައަކުން ހެއްޔެވެ؟ حق އާ) ދުރުވެގެންވާ، ދެކޮޅުވެރިކަމެއްގައިވާ މީހަކަށްވުރެ ފުރެދުންބޮޑީ ކާކުހެއްޔެވެ؟ (52)

ތަފްސީރު

ރަސޫލާ ﷺ އެވެ! ކަލޭގެފާނު ވިދާޅުވާށެވެ. މުޝްރިކުންނޭވެ! ތިމަންކަލޭގެފާނަށް ބުނެދީބަލާށެވެ. މި ޤުރްއާނަކީ ޙައްޤު ގޮތުގައި މާތް ﷲގެ ޙަޟްރަތުން ބާވައިލެއްވި ފޮތަކަށް ވެފައި، ތިޔަބައިމީހުން ވިސްނުންތެރިކަމާއެކު ބެލުމަކާ ނުލައި އެފޮތަށް ކާފިރުވެއްޖެނަމަ، ތިޔަބައިމީހުންގެ ޙާލަކީ ކޮބައިހެއްޔެވެ؟ ތިޔަބައިމީހުންނަކީ ގެއްލެނިވެފައިވާ ބައެއް ކަމުގައި ވާނެކަން ތިޔަބައިމީހުން ޤަބޫލުނުކުރަމުހެއްޔެވެ؟ މި ބަހަށް ދަލީލު ލިބެނީ އަންނަނިވި ބަސްފުޅުންނެވެ. ﴿مَنْ أَضَلُّ مِمَّنْ هُوَ فِى شِقَاقٍۭ بَعِيدٍ﴾ ނަފީކުރުމުގެ މާނައިގައި އައިސްފައިވާ ސުވާލެކެވެ. މާތް ﷲގެ އާޔަތްތައް ދޮގުކޮށް އެކަލާނގެ ރަސޫލުބޭކަލުންނާއި، ނަބީބޭކަލުންނަށް ޢަދާވާތްތެރިވި މީހަކަށްވުރެ މަގުފުރެދުމާއި، އަބާއްޖަވެރިކަން ބޮޑު މީހަކު ނުވެއެވެ.

ނޯޓް

سَنُرِيهِمْ ءَايَـٰتِنَا فِى ٱلْـَٔافَاقِ وَفِىٓ أَنفُسِهِمْ حَتَّىٰ يَتَبَيَّنَ لَهُمْ أَنَّهُ ٱلْحَقُّ ۗ أَوَلَمْ يَكْفِ بِرَبِّكَ أَنَّهُۥ عَلَىٰ كُلِّ شَىْءٍ شَهِيدٌ ﴿ ٥٩ ﴾

ތަރުޖަމާ

އުދަރެސްތަކުގައްޔާއި، އެއުރެންގެ އަމިއްލަ نفس ތަކުގައިވާ، ތިމަންރަސްކަލާނގެ ކުޅަދުންވަންތަކަމުގެ ހެކިތައް، ތިމަންރަސްކަލާނގެ އެއުރެންނަށް ނިކަންހުރެ ދައްކަވާހުށީމެވެ. އެއީ حق ތެދުކަން އެއުރެންނަށް ބަޔާންވެ އެނގިއްޖައުމަށް ދާނދެނެވެ. ކަލޭގެފާނުންގެ ވެރިރަސްކަލާނގެއީ ކޮންމެކަމެއްގެ މައްޗަށް ހެކިވެވޮޑިގެންވާ ކަލަކުކަމުގައި ނުފުދޭހެއްޔެވެ؟ (53)

ތަފްސީރު

މިކައުނުގައިވާ ތިމަންރަސްކަލާނގެ ޚަލްޤުތަކުންގެ އާދަޔާއި ޚިލާފު ސިފަތަކާއި ޢަޖާއިބުތައް ތިމަންރަސްކަލާނގެ އެބައިމީހުންނަށް ދައްކަވާހުށީމެވެ. އުޑުތަކާއި ބިމުގެ ކަންކޮޅުތަކުންނާއި، އެބައިމީހުންގެ އަމިއްލަ ނަފްސުތަކުންނެވެ. އެބައިމީހުންގެ ހަށިގަނޑު އުފައްދަވާފައިވާ އަޖާއިބުކުރުވަނިވި ގޮތުންނެވެ. ޤުރްއާނަކީ ރަޙްމާނުވަންތަ ރަސްކަލާނގެ ކަލާމްފުޅުކަމުގައްޔާއި، މުޙައްމަދު ﷺ އަކީ އެކަލާނގެ ރަސޫލާ ކަމުގައި އެބައިމީހުން ޔަޤީންކޮށް ދެނެގަތުމަށްޓަކައެވެ. ﴿أَوَلَمْ يَكْفِ بِرَبِّكَ أَنَّهُۥ عَلَىٰ كُلِّ شَىْءٍ شَهِيدٌ﴾ ކަލޭގެފާނުގެ ތެދުވެރިކަމުގެ ދަލީލަކަށް މާތް ﷲއީ ހުރިހާ ކަމެއް ދެކެދެނެވޮޑިގެންވާ ރަސްކަލާނގެ ކަމުގައި ވުމާއި، އެކަލާނގެއަށް އެއްވެސް ކަމެއް ވަންހަނާވެގެން ނުވުން ނުފުދޭ ހެއްޔެވެ؟

ނޯޓް

أَلَآ إِنَّهُمْ فِى مِرْيَةٍ مِّن لِّقَآءِ رَبِّهِمْ ۗ أَلَآ إِنَّهُۥ بِكُلِّ شَىْءٍ مُّحِيطٌۢ ﴿ ٦٠ ﴾

ތަރުޖަމާ

ދަންނާށެވެ! ހަމަކަށަވަރުން، އެއުރެންގެ ވެރިރަސްކަލާނގެއާ ބައްދަލުވާނެ ކަމާމެދު އެއުރެންވަނީ شك ކަމެއްގައެވެ. ދަންނާށެވެ! ހަމަކަށަވަރުން، އެކަލާނގެއީ، ކޮންމެކަމެއް ފުރިހަމަޔަށް ދެނެވޮޑިގެންވާ ރަސްކަލާނގެއެވެ. (54)

ތަފްސީރު

ޤައުމުގެ މީހުންނޭވެ! ސަމާލުވެ ތިބޭށެވެ! މުޝްރިކުން ވަނީ އަލުން ދިރުއްވައި، މަޙްޝަރުކުރައްވައި، ޙިސާބުބައްލަވައި، ޖަޒާދެއްވުމާމެދު ޝައްކެއްގެ ތެރޭގައެވެ. އެހެންކަމުން އެބައިމީހުން ވިސްނައި ފިކުރުނުކުރެއެވެ. ފަހެ، މާތް ﷲއީ ހުރިހާ ކަމެއް މޮޅަށް ދެނެވޮޑިގެންވާ ރަސްކަލާނގެއެވެ. އެކަލާނގެ އެބައިމީހުންގެ ހުރިހާ ކަމަކާއި، އެބައިމީހުން ރާވާ ނުބައި މަކަރުވެރި ރޭވުންތައް ދެނެވޮޑިގެން ވެއެވެ. އަދި އެބައިމީހުންގެ ޢަމަލުތަކަށް އެކަލާނގެ އެބައިމީހުންނަށް ޖަޒާދެއްވާނެއެވެ. މިސޫރަތް ނިމިގެން ގޮސްފައިވަނީ ފުރިހަމަ ނިމުމަކުންނެވެ. މިސޫރަތް ނިންމަވަމުން މާތް ﷲ އަހަރުމެންނަށް ބަޔާންކޮށްދެއްވާފައި ވަނީ އެކަލާނގެ އިންސާނުންނަށް މިކައުނުގެ ބައެއް ސިއްރުތައް ހާމަކުރައްވާނެ ކަމުގައެވެ. ފަހެ، އަހަރުމެން ދިރިއުޅެމުން މިދާ ޒަމާނުގައި މި ވަޢުދުފުޅުގެ ބައެއް ހެކިތައް އަހަރުމެންނަށް މިވަނީ ފެނިފައެވެ. އިންސާނާ ހަނދަށް ދާނެކަމާއި، އޭނާ ދުނިޔެވަށައި ބުރުޖަހާނެ ކަމުގެ ޚިޔާލު އޭނާގެ ހިތަށް ވެއްދީ ކާކުހެއްޔެވެ؟ އިންސާނާ ދުނިޔޭގެ އިރުމަތީ ފަރާތުގައި ހުރެފައި ހުޅަނގު ފަރާތުގައި ތިބި މީހުން ފެނި އެބައިމީހުންނާއި ވާހަކަދައްކާނެ ކަމުގައި އެކަކުވެސް ވިސްނި ހެއްޔެވެ؟ އަދި އަހަރުމެން ހެނދުނުގެ ނާސްތާ ނުވަތަ މެންދުރު ކެއުން އުޑާއި ބިމާއި ދެމެދު ޖައްވުގެ ތެރޭގައި ތިބެ ކާނެކަން އެކަކުވެސް ތަޞައްވަރުކުރި ހެއްޔެވެ؟ އަދި މަދު ގަޑިތަކެއްގެ ތެރޭގައި ޖެޓް މަތިންދާބޯޓެއްގައި އެއް ބައްރުން އަނެއް ބައްރަށް ދަތުކުރެވޭނެކަމުގައި އެކަކުވެސް ވިސްނި ހެއްޔެވެ؟ ޒަމާން ކުރިއަށް ގޮސް، ޢިލްމު ތަރައްޤީވަމުން ދިޔަވަރަކަށް ޤުރްއާނުގައި އަހަރުމެންނަށް އަންގަވާފައިވާ ފަދަ އާދަޔާއި ޚިލާފު ޢަޖާއިބު ކުރުވަނިވި ކިތަންމެ ކަމެއް ފެންނާނެއެވެ. އަދި ޤުރްއާނުގެ މުޢުޖިޒާތް ފާޅުވެ އިލާހީ ވަޢުދުފުޅު ޙަޤީޤަތަކަށް ވާނެއެވެ.

ނޯޓް