chapter

031

الٓمٓ ﴿ ١ ﴾

ތަރުޖަމާ

ا ل م (މި އަކުރުތަކުގެ مراد ދެނެވޮޑިގެންވަނީ اللَّه އެވެ.) (1)

ތަފްސީރު

މިގޮތަށް ލިޔެފައި އޮތަސް ކިޔޭނީ ألف لام ميم އެވެ. ވަކިއަކުރުތައް ގެންނަވާފައި ވަނީ ޤުރްއާނަކީ މުޢުޖިޒާތެއްކަން ބަޔާންކުރެއްވުމަށެވެ. އަދި ބަލާޣާތްތެރިންނާއި، ފަޞާޙާތްތެރީންގެ ބަސް ހުއްޓުވައިލި މި ޤުރްއާން އެކުލެވިފައިވަނީ އަލިފުބާގެ އެފަދަ އަކުރުތަކަކުންކަމަށް އިޝާރާތް ކުރެއްވުމަށެވެ. އަދި އެއީ ޢަރަބި ބަހުން ވާހަކަދައްކާ މީހުން އަތްފޯރާ ފަށުގައިވާ އަކުރުތަކެކެވެ. ފަހެ، އެބައިމީހުން އެއާ އެއްފަދަ އެއް ސޫރަތް ގެނެސްބަލާށެވެ. އެހެންކަމުން، ދެން އެކަލާނގެ ވަޙީކުރައްވަނީ

ނޯޓް

أُو۟لَـٰٓئِكَ عَلَىٰ هُدًى مِّن رَّبِّهِمْ ۖ وَأُو۟لَـٰٓئِكَ هُمُ ٱلْمُفْلِحُونَ ﴿ ٥ ﴾

ތަރުޖަމާ

އެއުރެންވަނީ، އެއުރެންގެ ވެރިރަސްކަލާނގެ حضرة ން އައި ތެދުމަގެއްގެ މަތީގައެވެ. އަދި ދިންނަވާނޭ މީހުންނަކީ ހަމަ އެއުރެންނެވެ. (5)

ތަފްސީރު

﴿ٱلَّذِينَ يُقِيمُونَ ٱلصَّلَوٰةَ﴾ އެބައިމީހުންނީ ނަމާދު އޭގެ ރުކުންތަކާ، އަދަބުތަކާ، ޚުޝޫޢަތްތެރިކަމާއެކު އޭގެ ވަގުތުގައި އަދާކުރާ މީހުންނެވެ. ފަހެ، އެއީ އަޅާއާއި އޭނާގެ ވެރިރަސްކަލާނގެއާ ދެމެދުގައި ވާ ގުޅުމެވެ. މާތް ﷲ އަޅާއާއެކު ވޮޑިގެންވާ ކަމުގެ އިޙްސާސް ކުރެވެނީ ނަމާދުންނެވެ. އެހެންކަމުން ރަސޫލުﷲ ﷺ ބިލާލު رضي الله عنه އަށް ޙަދީޘުކުރައްވާ ކަމުގައި ވިއެވެ. "يَا بِلاَلُ أَقِمِ الصَّلاَةَ أَرِحْنَا بِهَا" (عن سالم بن أبي الجعد: سنن أبي داود، كتاب الأدب، باب فِي صَلاَةِ الْعَتَمَةِ) (ބިލާލު އެވެ. ނަމާދަށް ގަމަތް ދެއްވާށެވެ. އަދި އެއިން (ނަމާދުން) އަހަރުމެންނަށް އަރާމު ހޯއްދަވައިދެއްވާށެވެ.) (ސުނަނު އަބީދާވޫދު، ޙަދީޘު: 4985) ﴿وَيُؤْتُونَ ٱلزَّكَوٰةَ﴾ އަދި ހިތުންރުހުމުން، މާތް ﷲގެ ރުއްސެވުން އަދައިގެން ޒަކާތް އޭގެ ޙައްޤުވެރިން ކަމުގައިވާ ފަޤީރުންނާއި މިސްކީނުންނަށް ދޭ މީހުންނެވެ. ފަހެ، އެބައިމީހުންނީ މާތް ﷲގެ ޙައްޤާއި، އަޅުތަކުންގެ ޙައްޤު (ޒަކާތް) އެކުގައި އަދާކުރާ މީހުންނެވެ. އަދި މާތް ﷲއާއި ބައްދަލުކުރަން ޖެހޭނެކަމާއި، ހިސާބުބައްލަވައި ޖަޒާދެއްވުމުގެ ދުވަސް އަންނާނެކަން އެއްވެސް ޝައްކެއްނެތި، ފުރިހަމަ ޔަޤީންކަމާއެކު އެބައިމީހުން ޤަބޫލުކުރެއެވެ. ޔަޤީންކަމަކީ އީމާންކަމުގެ އެންމެ މަތީ ދަރަޖައެވެ. އެއީ އޭގައި ޝައްކު އެކުލެވިފައި ނުވާ، ދެގޮތެއްނުވާ ތެދުވެރި އީމާންކަމެވެ. އެ މަތިވެރި ސިފަތަކުން ސިފަލިބިފައިވާ މީހުންނަކީ ދުނިޔެއާއި އާޚިރަތުގައި ކާމިޔާބުލިބޭ ބާއްޖަވެރިންނެވެ. ބާއްޖަވެރިންގެ ވާހަކައަށްފަހު ދެން މާތް ﷲ ގެންނަވާފައި ވަނީ އަބާއްޖަވެރިންގެ ވާހަކައެވެ. އެކަލާނގެ ވަޙީކުރައްވަނީ

ނޯޓް

وَمِنَ ٱلنَّاسِ مَن يَشْتَرِى لَهْوَ ٱلْحَدِيثِ لِيُضِلَّ عَن سَبِيلِ ٱللَّهِ بِغَيْرِ عِلْمٍ وَيَتَّخِذَهَا هُزُوًا ۚ أُو۟لَـٰٓئِكَ لَهُمْ عَذَابٌ مُّهِينٌ ﴿ ٦ ﴾

ތަރުޖަމާ

ނުދަނެތިބެ، اللَّه ގެ މަގުން (މީސްތަކުން) އެއްކިބާކޮށް، އަދި މަލާމާތުގެ ގޮތުގައި ބޭނުންކުރުމަށްޓަކައި ފައިދާއެއްނެތް ވާހަކަ ގަންނަ މީހުންވެސް، މީސްތަކުންގެ ތެރެއިން ވެއެވެ. އިހާނެތިކަންދެނިވި عذاب އެއުރެންނަށްހުށްޓެވެ. (6)

ތަފްސީރު

މީސްތަކުން ހިދާޔަތުގެ މަގުން އެއްކިބާކޮށް މަގުފުރައްދައި، ސީދާވެގެންވާ ދީންކަމުގައިވާ އިސްލާމްދީނުން އެބައިމީހުން ދުރުކުރުމަށާއި، ކީރިތި ޤުރްއާނުގެ އާޔަތްތައް ފުރައްސާރައާއި މަލާމާތުގެ ގޮތުގައި ބޭނުންކުރުމަށް، އޭގައި އެއްވެސް ހެވެއް އަދި ފައިދާއެއް ނެތް، މާތް ﷲގެ ކިޔަމަންތެރިކަމުން އެއްކިބާކުރާ ބޭކާރު ކަންތައް ގަންނަ މީހުން ވެއެވެ. އެ ފާފަވެރި އަބާއްޖަވެރިންނަށް ނިކަމެތިކަމާއި، އިހާނެތިކަމާއެކު، ގަދަފަދަވެގެންވާ ޢަޛާބު ހުށްޓެވެ. މި އާޔަތް ބާވައިލެއްވި ސަބަބާމެދު ރިވާވެގެން ވެއެވެ. މައްކާގެ އެންމެ ވަރުގަދަ، ނުބައިކަމުގައި ޙައްދު ފަހަނައަޅާފައިވާ މީހުންގެ ތެރެއިން އެކަކު ކަމުގައިވާ އައްނަޟްރު ބިން ޙާރިޘް ލަވަކިޔާ އަންހެނުން ގަންނަ ކަމުގައި ވިއެވެ. އިސްލާމްވާން އުޅޭ މީހަކު އޭނާގެ އަތުގައި ޖެހޭ އިރަށް އެމީހަކު ގޮވައިގެން އެއިން އަންހެނެއްގެ ގާތަށް ގޮސް ބުނެއެވެ. އޭނާއަށް ކާންދީ ރާ ބޯންދޭށެވެ. އަދި އޭނާއަށް ލަވަކިޔައިދޭށެވެ. އަދި އޭނާ އެމީހަކަށް ބުނާ ކަމުގައިވިއެވެ. މުޙައްމަދު ﷺ އެކަންކަމަށް ކަލެއަށް ގޮވައިލައްވާ ނަމާދާއި، ރޯދައާއި، ކަލޭ މަރުވަންދެން އެކަލޭގެފާނުގެ ކުރިމަތީގައި ހަނގުރާމަކުރުމަށްވުރެ މިކަން މާ ރަނގަޅެވެ. ދެން އޭނާއާ ބެހޭގޮތުން މާތް ﷲ މިއާޔަތް ބާވައިލެއްވިއެވެ. އެހެނަސް، ބާޠިލަށް ގޮވާ ކޮންމެ މީހަކަށް މިއާޔަތުގެ ޙުކުމް ޢާއްމުވެގެން ވެއެވެ. ﴿لَهْوَ ٱلْحَدِيثِ﴾ އަކީ އިންސާނާ މާތް ﷲގެ ކިޔަމަންތެރިކަމުން ހެއްލުންތެރި ކުރުވައި، މަޝްޣޫލުކުރާ، ފާޙިޝް ވާހަކަ އެކުލެވޭ ލަވައާއި، މިއުޒިކާއި، ޝައިޠާނާގެ ފުމޭ އޮނުތަކާއި، ފާޙިޝް ޢަމަލު އެކުލެވޭ ތަމްސީލުތައް ފަދަ ކަންކަމެވެ. މިއާޔަތާ ބެހޭގޮތުން އިބްނު މަސްޢޫދު رضي الله عنه އާ ސުވާލުކުރެވުނު ހިނދު ވިދާޅުވިއެވެ. (އެކަލާނގެ ފިޔަވައި އެހެން އިލާހަކު ނުވާ މާތް ﷲ ގަންދީ ބުނަމެވެ. (އެކަލޭގެފާނު މިބަސްފުޅު ތިންފަހަރު ތަކުރާރުކުރެއްވިއެވެ.) އެއީ ލަވައާއި ފުމޭ އޮނެވެ.) ހަމަ އެފަދައިން އަލްޙަސަނުލްބަޞްރީ ވެސް ވިދާޅުވިއެވެ. މި އާޔަތް ބާވައިލެއްވީ ލަވަޔާއި ފުމޭ އޮނާ ބެހޭގޮތުންނެވެ.

ނޯޓް

وَإِذَا تُتْلَىٰ عَلَيْهِ ءَايَـٰتُنَا وَلَّىٰ مُسْتَكْبِرًا كَأَن لَّمْ يَسْمَعْهَا كَأَنَّ فِىٓ أُذُنَيْهِ وَقْرًا ۖ فَبَشِّرْهُ بِعَذَابٍ أَلِيمٍ ﴿ ٧ ﴾

ތަރުޖަމާ

އަދި އެމީހަކަށް ތިމަންރަސްކަލާނގެ آية ތައް ކިޔަވައިދެވޭހިނދު، ބޮޑާވެގަންނަ حال (އެއަށް) ފުރަގަސްދީ އެނބުރި ހިނގައިދެއެވެ. އެ آية ތައް އެމީހަކަށް ނީވޭފަދައެވެ. އެމީހާގެ ދެކަންފަތުގައި ބީރުކަމެއް ހުރިފަދަމެއެވެ. ފަހެ، އެމީހަކަށް ވޭންދެނިވި عذاب ހުރިކަމުގެ خبر ކަލޭގެފާނު ދެއްވާށެވެ! (7)

ތަފްސީރު

އަދި އޭނާއަށް ކީރިތި ޤުރްއާނުގެ އާޔަތްތައް ކިޔަވައިދެވޭ ހިނދު އެ އަޑުނާހައި ބޮޑާވެ ފުރަގަސްދީ ހިނގައިދެއެވެ. އޭނާ އަށް އެ އާޔަތްތައް އަޑުނީވޭ ފަދައެވެ. އޭނާގެ ދެކަންފަތުގައި އެއާޔަތްތައް އަޑުއެހުމަށް ހުރަސްއަޅާ ބީރުކަމެއް ހުރި ފަދައެވެ. ފަހެ، އޭނާއަށް ވޭންދެނިވި ޢަޛާބު ހުރިކަމުގެ އުފާވެރިކަމުގެ ޚަބަރު ކަލޭގެފާނު ދެއްވާށެވެ. އިންޒާރުގެ ބަދަލުގައި އުފާވެރިކަމުގެ ޚަބަރު ބޭނުންކުރައްވާފައި ވަނީ މަލާމާތުގެ ގޮތުންނެވެ. ﴿فَبَشِّرْهُ بِعَذَابٍ أَلِيمٍ﴾ ގައި ބޮޑާވެގަންނަ މީހުންނާ އަކަށީގެންވާ ފަދަ މަލާމާތެއް ހިމެނެއެވެ. މާތް ﷲގެ އާޔަތްތަކަށް ފުރައްސާރަކުރާ މީހުންނަށް ހުރި ވޭންދެނިވި ޢަޛާބުގެ ވާހަކައަށްފަހު، މާތް ﷲ ދެން ގެންނަވާފައި މިވަނީ މުއުމިނުންނަށް ވަޢުދުކުރައްވާފައިވާ ދެމިތިބުގެ ސުވަރުގޭގެ ވާހަކައެވެ.

ނޯޓް

خَلَقَ ٱلسَّمَـٰوَٰتِ بِغَيْرِ عَمَدٍ تَرَوْنَهَا ۖ وَأَلْقَىٰ فِى ٱلْأَرْضِ رَوَٰسِىَ أَن تَمِيدَ بِكُمْ وَبَثَّ فِيهَا مِن كُلِّ دَآبَّةٍ ۚ وَأَنزَلْنَا مِنَ ٱلسَّمَآءِ مَآءً فَأَنۢبَتْنَا فِيهَا مِن كُلِّ زَوْجٍ كَرِيمٍ ﴿ ١٠ ﴾

ތަރުޖަމާ

ތިޔަބައިމީހުންނަށް ފެންނަ ތަނބުތަކަކާ ނުލައި، އެކަލާނގެ އުޑުތައް ހެއްދެވިއެވެ. އަދި ތިޔަބައިމީހުންނާއިގެން އެ ބިން ތެޅިފޮޅިގެންފާނެ ކަމަށްޓަކައި، ހަރުލައި ހުންނަ ފަރުބަދަތައް، ބިމުގައި އެކަލާނގެ ލެއްވިއެވެ. އަދި ހިނގާބިނގާ އުޅޭ އެންމެހާ ބާވަތްތަކުގެ ދިރޭ ތަކެތި އެބިމުގައި ފެތުރުއްވިއެވެ. އަދި ތިމަންރަސްކަލާނގެ އުޑުން ފެންވެއްސެވީމެވެ. ދެން އޭގެ ސަބަބުން އެ ބިމުގައި މަންފާ ގިނަ ރަނގަޅު ހުރިހާ ބާވަތަކުން، ގަސްގަހާގެހި ފެޅުއްވީމެވެ. (10)

ތަފްސީރު

ހިފަހައްޓާ އެއްވެސް އެއްޗެއްގެ ބާރުވެރިކަމެއް ލިބިފައި ނެތި، ތިޔަބައިމީހުންނަށް ތިޔަ ފެންނަ ފަދައިން ތަނބުތަކެއް ނެތި އެކަލާނގެ އުޑުތައް ހެއްދެވިއެވެ. ދެން އުޑުގެ ދަށުގައި އަލިގަދަ ޕްލެނެޓްތަކާއި، އިރާއި ހަނދާއި، ތަރިތަކާއި، މަޑިކިލަނބުތައް ހެއްދެވިއެވެ. ހުރިހާ އެއްޗެއް ދަނީ ތަނަވަސް ފަޒާ ތެރޭގައި ދަތުރުކުރަމުންނެވެ. އަދި ބިމުގައި އެބިން ހިފަހައްޓާނޭ ފަރުބަދަތައް ހެއްދެވިއެވެ. ތިޔަބައިމީހުންނާއެކު ބިން ތެޅިގަނެ ބަންޑުންވިޔަ ނުދެއްވުމަށެވެ. ﴿وَبَثَّ فِيهَا مِن كُلِّ دَآبَّةٍ﴾ އަދި އެކަލާނގެ އެބިމުގެ ކަންކޮޅުތަކުގައި ޖަނަވާރުތަކާއި، ހިނގައި ބިނގައި އުޅޭ އެންމެހާ ދިރޭ ތަކެއްޗާއި، ދޫނިތަކާއި، ފިރުކޭ ތަކެއްޗާއި، އިންސާނުންނަށް ސަވާރުވުމަށާއި، މަސްކެއުމަށް ބޭނުންވާނޭ ޖަނަވާރު ލެއްވިއެވެ. ﴿وَأَنزَلْنَا مِنَ ٱلسَّمَآءِ مَآءً فَأَنۢبَتْنَا فِيهَا مِن كُلِّ زَوْجٍ كَرِيمٍ﴾ އަދި ތިޔަބައިމީހުންނާއި ތިޔަބައިމީހުންގެ ޖަނަވާރުތައް ރައްކާތެރިކުރެއްވުމަށް ތިމަންރަސްކަލާނގެ ވިލާތަކުން ވާރޭ ވެއްސެވީމެވެ. ފެނަކީ ދިރިހުރުމުގެ އަސާސީ އެއް މާއްދާކަމުގައި ވާތީއެވެ. ﴿وَجَعَلْنَا مِنَ ٱلْمَآءِ كُلَّ شَىْءٍ حَىٍّ﴾ (އަދި ތިމަންރަސްކަލާނގެ ދިރޭ ކޮންމެ އެއްޗެއް ފެނުން ހެއްދެވީމެވެ.) ދެން އެފެނުން ތިމަންރަސްކަލާނގެ ހުރިހާ ބާވަތެއްގެ ގަހާއި، އެންމެހާ ބާވަތްތަކުގެ ކާނާ ނެރުއްވީމެވެ. ﴿كَرِيمٍ﴾ ގެ މާނައީ ޚަލްޤުކުރައްވައި މިންވަރުކުރެއްވުމުގައި ދެވަނައެއް ނުވާ، ފައިދާއާއި، ޚާއްޞަކަންތައް ގިނަ ތަކެއްޗެވެ.

ނޯޓް

هَـٰذَا خَلْقُ ٱللَّهِ فَأَرُونِى مَاذَا خَلَقَ ٱلَّذِينَ مِن دُونِهِۦ ۚ بَلِ ٱلظَّـٰلِمُونَ فِى ضَلَـٰلٍ مُّبِينٍ ﴿ ١١ ﴾

ތަރުޖަމާ

މިއީ اللَّه ގެ ހެއްދެވުމެވެ. އެކަލާނގެ ރަސްކަންފުޅުނޫން ފަރާތްތަކުން ހަދާފައިވަނީ ކޮންއެއްޗެއްކަން، ތިޔަބައިމީހުން ތިމަންކަލޭގެފާނަށް، ފަހެ، ދައްކައިބަލާށެވެ! އަދި ކިއެއްތަ! مشرك ންވަނީ ބަޔާންވެގެންވާ މަގުފުރެދުމެއްގެ ތެރޭގައެވެ. (11)

ތަފްސީރު

މިއީ މާތް ﷲގެ ޚަލްޤުކުރެއްވުމެވެ. އަދި އިސްވެދިޔަ މިސާލެއް ނެތް އުފެއްދެވުމެވެ. އިންސާނުންނާއި، ޙައިވާނުންނާއި، ގަސްގަހާގެހީގެ ތެރޭގައި ވަނީ މުޅިންވެސް އެކަލާނގެ މަޚްލޫޤުންނެވެ. ވީއިރު، ބުދުތަކަށް ތިޔަބައިމީހުން އަޅުކަން ކުރަން، އެތަކެތި ހެދި މަޚްލޫޤުން ތިމަންކަލޭގެފާނަށް ދައްކަބަލާށެވެ. މި ސުވާލުގައި ވަނީ މުޝްރިކުންނާއި، އެބައިމީހުން ކަލާނގެތައް ކަމަށް ދަޢުވާކުރާ ތަކެއްޗަށް މަލާމާތްކޮށްފައެވެ. އެހެންވެ، އާޔަތް ނިންނަވައިލައްވަމުން ވަޙީކުރައްވަނީ ﴿بَلِ ٱلظَّـٰلِمُونَ فِى ضَلَـٰلٍ مُّبِينٍ﴾ އެބައިމީހުން ވަނީ އޭގެފަހުގައި އެހެން ގެއްލެނިވުމެއް އަދި މަގުފުރެދުމެއް ނުވާ، ފާޅުކަން ބޮޑު ގެއްލެނިވުމާއި، ސާފުކަން ބޮޑު މަގުފުރެދުމެއްގައެވެ. އެބައިމީހުން އަޅުކަންކުރީ، އިންސާނުންނާއި، އުޑުތަކާއި، ބިން ކީއްކުރަން މެއްސެއްވެސް ހެދުމުގެ ކުޅަދާނަކަން ލިބިގެންނުވާ، އަޑުނީވޭ، ފައިދާއެއް ނުކުރާ ތަކެއްޗަށް ކަމުގައި ވާތީއެވެ.

ނޯޓް

وَلَقَدْ ءَاتَيْنَا لُقْمَـٰنَ ٱلْحِكْمَةَ أَنِ ٱشْكُرْ لِلَّهِ ۚ وَمَن يَشْكُرْ فَإِنَّمَا يَشْكُرُ لِنَفْسِهِۦ ۖ وَمَن كَفَرَ فَإِنَّ ٱللَّهَ غَنِىٌّ حَمِيدٌ ﴿ ١٢ ﴾

ތަރުޖަމާ

ހަމަކަށަވަރުން، ތިމަންރަސްކަލާނގެ لقمان ގެފާނަށް حكمة ދެއްވީމެވެ. އަދި اللَّه އަށް شكر ކުރުމަށް އެންގެވީމެވެ. އަދި شكر ކުރާމީހާ (ދަންނާށެވެ!) ފަހެ، އެމީހާ شكر ކުރާކަން ކަށަވަރީ، އޭނާގެ އަމިއްލަ نفس އަށްޓަކައެވެ. އަދި كافر ވިމީހާ (ދަންނާށެވެ!) ހަމަކަށަވަރުން، اللَّه އީ، ފުދިވޮޑިގެންވާ، حمد ލިބިވޮޑިގެންވާ ރަސްކަލާނގެއެވެ. (12)

ތަފްސީރު

ހަމަކަށަވަރުން ތިމަންރަސްކަލާނގެ ހެޔޮލަފާ އަޅާ ލުޤްމާނަށް ތިމަންރަސްކަލާނގެ ޙިކްމަތް ދެއްވީމެވެ. އެބަހީ، މާތް ﷲގެ ދީނުގެ ޙުކުމްތަކުގެ ޢިލްމާއި، ބަސްބުމުނުމުގައި ސީދާކަން ދެއްވީމެވެ. އަދި ތިމަންރަސްކަލާނގެ އެކަލޭގެފާނަށް އެންގެވީމެވެ. ކަލޭގެފާނުގެ ވެރިރަސްކަލާނގެ ކަލޭގެފާނު މާތްކުރައްވައި، ކަލޭގެފާނަށް ޢިލްމާއި ޙިކްމަތުގެ ތަފާތު ފަންނުތައް ދެއްވިކަމަށްޓަކައި ކަލޭގެފާނުގެ ވެރިރަސްކަލާނގެއަށް ޝުކުރު ކުރައްވާށެވެ. ފަހެ، ޝުކުރުކުރާ މީހާ ދަންނާށެވެ. އޭނާގެ ޝުކުރުގެ ދަރުމަ ލިބޭނީ ހަމަ އޭނާއަށެވެ. އަދި އެކަމުގެ ފައިދާ ކުރާނީ ހަމަ އޭނާއަށެވެ. އަދި ނިޢުމަތަށް ކުފުރުވާ މީހާ ދަންނާށެވެ. ފަހެ، އޭނާ ގެއްލުންދޭކަން ކަށަވަރީ އޭނާގެ އަމިއްލަ ނަފުސަށެވެ. އެހެނީ، މާތް ﷲއީ އަޅުތަކުން ފިޔަވައި ފުދިވޮޑިގެންވާ، ހުރިހާ ޙާލެއްގައި ޙަމްދުލިބިވޮޑިގެންވާ ރަސްކަލާނގެއެވެ. ކިޔަމަންވުމުން އެކަލާނގެއަށް ލިބޭނެ ފައިދާއެއް، އަދި އުރެދުމުން އެކަލާނގެއަށް ލިބޭނެ ގެއްލުމެއް ނެތެވެ.

ނޯޓް

وَلَقَدْ ءَاتَيْنَا لُقْمَـٰنَ ٱلْحِكْمَةَ أَنِ ٱشْكُرْ لِلَّهِ ۚ وَمَن يَشْكُرْ فَإِنَّمَا يَشْكُرُ لِنَفْسِهِۦ ۖ وَمَن كَفَرَ فَإِنَّ ٱللَّهَ غَنِىٌّ حَمِيدٌ ﴿ ١٣ ﴾

ތަރުޖަމާ

ތަފްސީރު

ނޯޓް

وَلَقَدْ ءَاتَيْنَا لُقْمَـٰنَ ٱلْحِكْمَةَ أَنِ ٱشْكُرْ لِلَّهِ ۚ وَمَن يَشْكُرْ فَإِنَّمَا يَشْكُرُ لِنَفْسِهِۦ ۖ وَمَن كَفَرَ فَإِنَّ ٱللَّهَ غَنِىٌّ حَمِيدٌ ﴿ ١٤ ﴾

ތަރުޖަމާ

ތަފްސީރު

ނޯޓް

وَلَقَدْ ءَاتَيْنَا لُقْمَـٰنَ ٱلْحِكْمَةَ أَنِ ٱشْكُرْ لِلَّهِ ۚ وَمَن يَشْكُرْ فَإِنَّمَا يَشْكُرُ لِنَفْسِهِۦ ۖ وَمَن كَفَرَ فَإِنَّ ٱللَّهَ غَنِىٌّ حَمِيدٌ ﴿ ١٥ ﴾

ތަރުޖަމާ

ތަފްސީރު

ނޯޓް

وَوَصَّيْنَا ٱلْإِنسَـٰنَ بِوَٰلِدَيْهِ حَمَلَتْهُ أُمُّهُۥ وَهْنًا عَلَىٰ وَهْنٍ وَفِصَـٰلُهُۥ فِى عَامَيْنِ أَنِ ٱشْكُرْ لِى وَلِوَٰلِدَيْكَ إِلَىَّ ٱلْمَصِيرُ ﴿ ١٧ ﴾

ތަރުޖަމާ

އިންސާނާއަށް، އޭނާގެ މައިންބަފައިންނަށް (ހެޔޮކޮށް ހިތުމަށް) ތިމަންރަސްކަލާނގެ وصية ކުރެއްވީމެވެ. އޭނާގެ މައިމީހާ ބަލި ނިކަމެތިކަމުގެ މައްޗަށް، ބަލި ނިކަމެތި ކަމާއެކު މާބަނޑުގައި އޭނާ އުފުލިއެވެ. އަދި އޭނާ ކިރު ތުނބުން ވީއްލުންވަނީ، ދެއަހަރުގައެވެ. (ތިމަންރަސްކަލާނގެ أمر ކުރެއްވީމެވެ.) ތިމަންރަސްކަލާނގެއަށާއި، ތިބާގެ މައިންބަފައިންނަށް شكر ކުރާށެވެ! އެނބުރި رجوع ވުން ވަނީ، ހަމަ ތިމަންރަސްކަލާނގެ حضرة އަށެވެ. (14)

ތަފްސީރު

އިންސާނާއަށް އޭނާގެ މައިންބަފައިންނަށް ހެޔޮކޮށް ހިތުމަށް އަންގަވައި، ގަދަވެގެންވާ ވަޞިއްޔަތް ތިމަންރަސްކަލާނގެ އޭނާއަށް ކުރެއްވީމެވެ. ވަކިން ޚާއްޞަކޮށް ތުއްތު ކުއްޖެއްގެ ގޮތުގައި މާބަނޑުގައި އުފުލިއެވެ. ﴿وَهْنًا عَلَىٰ وَهْنٍ﴾ ބަލި ނިކަމެތިކަމުގެ މައްޗަށް ބަލި ނިކަމެތިކަމެވެ. ބަލިވެ އިން ހިނދުން ފެށިގެން ވިހާ ވަގުތާއި ހަމައަށެވެ. ﴿وَفِصَـٰلُهُ﴾ އަދި ގާތުން ކިރު ބުއިމުގެ މުއްދަތު ނިމި، ކިރުތުނބުން ވީއްލުން ވަނީ ފުރިހަމަ ދެއަހަރުގައެވެ. އަދި ތިމަންރަސްކަލާނގެ އޭނާއަށް އެންގެވީމެވެ. ހައްދަވައި އީމާންކަމަށް މަގުދެއްކެވި ކަމަށްޓަކައި ތިބާގެ ވެރިރަސްކަލާނގެއަށް ޝުކުރުވެރިވާށެވެ. އަދި ތިބާ ތަރުބިއްޔަތުކޮށް ތިބާގެ މައްޗަށް އިޙްސާންތެރިވީ ކަމަށްޓަކައި ތިބާގެ މައިންބަފައިންނަށް ޝުކުރުވެރިވާށެވެ. އެނބުރި ދިއުން ވަނީ ތިމަންރަސްކަލާނގެ ޙަޟްރަތަށެވެ. ދެން، ހެޔޮ ޢަމަލުކުޅަ މީހާއަށް ހެޔޮ ޖަޒާ އަދި ނުބައި ޢަމަލުކުޅަ މީހާއަށް ނުބައި ޖަޒާ ތިމަންރަސްކަލާނގެ ދެއްވާހުށީމެވެ.

ނޯޓް

وَإِن جَـٰهَدَاكَ عَلَىٰٓ أَن تُشْرِكَ بِى مَا لَيْسَ لَكَ بِهِۦ عِلْمٌ فَلَا تُطِعْهُمَا ۖ وَصَاحِبْهُمَا فِى ٱلدُّنْيَا مَعْرُوفًا ۖ وَٱتَّبِعْ سَبِيلَ مَنْ أَنَابَ إِلَىَّ ۚ ثُمَّ إِلَىَّ مَرْجِعُكُمْ فَأُنَبِّئُكُم بِمَا كُنتُمْ تَعْمَلُونَ ﴿ ١٨ ﴾

ތަރުޖަމާ

އަދި ތިމަންރަސްކަލާނގެއާމެދު، ތިބާއަށް އެނގުމެއްނުވާ އެއްޗެއް شريك ކުރުމަށް، އެ ދެމީހުން ގަދައަޅައިފިނަމަ، ފަހެ، ތިބާ އެ ދެމީހުންނަށް ކިޔަމަންނުވާށެވެ! އަދި ދުނިޔޭގައި ހެޔޮގޮތުގައި އެ ދެމީހުންނާއެކު އުޅޭށެވެ! އަދި ތިމަންރަސްކަލާނގެ حضرة އަށް ކިޔަމަންވެ، رجوع ވީ މީހުންގެ މަގަށް تبع ވާށެވެ! ދެން ތިޔަބައިމީހުން އެނބުރި رجوع ވުން ވަނީ ތިމަންރަސްކަލާނގެ حضرة އަށެވެ. ފަހެ، އޭރުން ތިޔަބައިމީހުން ކޮށްއުޅުނު عمل ތަކުގެ خبر ތިމަންރަސްކަލާނގެ ތިޔަބައިމީހުންނަށް އަންގަވާހުށީމެވެ. (15)

ތަފްސީރު

ތިބާ މާތް ﷲއަށް ޝަރީކުކުރުމަށް އެ ދެމީހުން ކިތަންމެ ގަދަ އަޅައި މަސައްކަތްކުރިއަސް، އެކަމުގައި ތިބާ އެ ދެމީހުންނަށް ތަބަޢަނުވާށެވެ. ޚާލިޤުވަންތަ ރަސްކަލާނގެއަށް އުރެދުމުގައި އެއްވެސް މަޚްލޫޤަކަށް ކިޔަމަންތެރިވުން ނުވާތީއެވެ. ﴿وَصَاحِبْهُمَا فِى ٱلدُّنْيَا مَعْرُوفًا ۖ وَٱتَّبِعْ سَبِيلَ مَنْ أَنَابَ إِلَىَّ ۚ ثُمَّ إِلَىَّ مَرْجِعُكُمْ فَأُنَبِّئُكُم بِمَا كُنتُمْ تَعْمَلُونَ﴾ އަދި އެ ދެމީހުން ކާފިރުން ކަމުގައި ވިޔަސް، ދުނިޔޭގައި ހެޔޮގޮތުގައި، އިޙްސާންތެރިކަމާއެކު އެ ދެމީހުންނާއެކު އުޅޭށެވެ. އެ ދެމީހުންގެ ކާފިރުކަން އެއީ އެ ދެމީހުން ދަރިންނަށް ކޮށްދިން ހެޔޮކަމާއި، އެ ދަރިންނަށްޓަކައި އެބައިމީހުން އުފުލި ބުރަ ބޭކާރުވެގެން ދާންޖެހޭ ކަމެއް ނޫނެވެ. ދެން، އެއްކައުވަންތަކުރާ މުއުމިނުންގެ މަގުން ހިނގުމަށް ތިމަންރަސްކަލާނގެ އޭނާއަށް އަމުރުކުރެއްވީމެވެ. މިއީ ލުޤުމާނު އަލްޙަކީމުގެ ވަޞިއްޔަތުގެ މެދަށް އައިސްފައިވާ އިއުތިރާޒީ ދެއާޔަތެވެ. ޝިރުކުގެ ނުބައިކަން ހާމަކުރެއްވުމަށެވެ. އެކަލާނގެ މިފަދައިން ވަޙީ ކުރައްވާ ކަހަލައެވެ. ތިމަންރަސްކަލާނގެ އިންސާނާއަށް އޭނާގެ މައިންބަފައިންނަށް ކިޔަމަންވެ، ކަމޭހިތުމަށް އަމުރުކުރައްވާފައި ވުމާއެކުވެސް، އެ ދެމީހުން މާތް ﷲއަށް ޝިރުކުކުރުމަށާއި އުރެދުމަށް އޭނާއަށް އަމުރުކޮށްފިނަމަ އެ ދެމީހުންނަށް ކިޔަންނުވުމަށް ތިމަންރަސްކަލާނގެ އިންޒާރުކުރެއްވީމެވެ. އެހެނީ، ޚާލިޤުވަންތަ ރަސްކަލާނގެއަށް އުރެދުމުގައި އެއްވެސް މަޚްލޫޤަކަށް ކިޔަމަންވުމެއް ނުވެއެވެ. ދެން ލުޤްމާނުގެ އެހެން ވަޞިއްޔަތްތަކުގެ ވާހަކަ ގެންނަވަމުން މާތް ﷲ ވަޙީކުރައްވަނީ

ނޯޓް

وَٱقْصِدْ فِى مَشْيِكَ وَٱغْضُضْ مِن صَوْتِكَ ۚ إِنَّ أَنكَرَ ٱلْأَصْوَٰتِ لَصَوْتُ ٱلْحَمِيرِ ﴿ ٢٢ ﴾

ތަރުޖަމާ

އަދި ތިބާ ހިނގާ ހިނގުމުގައި މެދުމިނަށް ހިނގާށެވެ! އަދި ތިބާގެ އަޑު މަޑުކުރާށެވެ! ހަމަކަށަވަރުން، އަޑުތަކުގެ ތެރެއިން އެންމެ ހުތުރުވެގެންވާ އަޑަކީ حمار ގެ އަޑުކަން ކަށަވަރެވެ. (19)

ތަފްސީރު

ދަރިފުޅާއެވެ! ތިބާ ހިނގާއިރު މަޑުމައިތިރިކަމާ، ހަމަހިމޭންކަމާއެކު، މެދުމިނަށް ހިނގާށެވެ. ފަހެ، ބާރަށް ހިނގުމަކީ މޮޔައިންގެ ސިފައެކެވެ. މަޑުން ހިނގަނީ ބަލިކަށި މީހުންނެވެ. އެދެ ހިނގުމަކީވެސް ނުރަނގަޅު ދެހިނގުމެވެ. ﴿وَٱغْضُضْ مِن صَوْتِكَ ۚ إِنَّ أَنكَرَ ٱلْأَصْوَٰتِ لَصَوْتُ ٱلْحَمِيرِ﴾ އަދި ވާހަކަދައްކާއިރު ތިބާގެ އަޑު މަޑުކުރާށެވެ. ފަހެ، ތިބާ އަޑުގަދަ ނުކުރާށެވެ. އެއީ، ބުއްދިވެރިންނާ އެކަށީގެން ނުވާ ހުތުރު ކަމަކަށް ވާތީއެވެ. އަދި ހަމަކަށަވަރުން އަޑުތަކުގެ ތެރެއިން އެންމެ ހުތުރު އަޑަކީ ޙިމާރުގެ އަޑެވެ. އެހެންކަމުން، ބޭނުން ވަރަށް ވުރެ އަޑުގަދަ ކޮށްފި މީހާ ހިމާރެއް ފަދައެވެ. އަލްޙަސަނުލްބަޞްރީ ވިދާޅުވިއެވެ. މުޝްރިކުން އަޑުގަދަކުރުމާމެދު ފަޚުރުވެރިވާ ކަމުގައި ވިއެވެ. ދެން އެބައިމީހުންނަށް ރައްދު ދެއްވަމުން މާތް ﷲ އަންގަވަނީ، އެހެންކަމުގައިވާނަމަ ހިމާރު އެބައިމީހުންނަށް ވުރެ މާ ރަނގަޅު ކަމުގައެވެ. ޤަތާދާ ވިދާޅުވިއެވެ. "އެންމެ ހުތުރު އަޑަކީ ހިމާރުގެ އަޑެވެ. އެއަޑުގެ ފެށުމަކީ ބޭރަށްލާ ނޭވާގެ އަޑެވެ. ނިމުމަކީ އެތެރެއަށް ލާ ނޭވާގެ އަޑެވެ." މާތް ﷲ އެއަޑުން މިސާލުޖައްސަވާފައި ވަނީ އެހެންވެގެންނެވެ. އެއަޑު ހުތުރުވެފައި ނުބައިކަމުންނެވެ. މިހާ ހިސާބަށް ލުޤްމާނުގެ ނަސޭހަތްތައް ނިމުނީއެވެ. އެއީ އެ ޞާލިޙު އަޅާ ލުޤްމާން އަލްޙަކީމަށް މާތް ﷲ ދެއްވި މޮޅު ޙިކްމަތެރިކަމުގެ ތެރެއިން އައި އަގުބޮޑު މުތީތަކެކެވެ. ދެން މިވަނީ މާތް ﷲ އިންސާނުންނަށް ދެއްވާފައިވާ މަތިވެރި ނިޢުމަތްތައް އެބައިމީހުންނަށް ހަނދާންކޮށްދެއްވާފައެވެ. އެބައިމީހުން އެ ނިޢުމަތްތަކަށްޓަކައި އެކަލާނގެއަށް ޝުކުރުވެރިވުމަށެވެ. އެކަލާނގެ ވަޙީކުރައްވަނީ

ނޯޓް

أَلَمْ تَرَوْا۟ أَنَّ ٱللَّهَ سَخَّرَ لَكُم مَّا فِى ٱلسَّمَـٰوَٰتِ وَمَا فِى ٱلْأَرْضِ وَأَسْبَغَ عَلَيْكُمْ نِعَمَهُۥ ظَـٰهِرَةً وَبَاطِنَةً ۗ وَمِنَ ٱلنَّاسِ مَن يُجَـٰدِلُ فِى ٱللَّهِ بِغَيْرِ عِلْمٍ وَلَا هُدًى وَلَا كِتَـٰبٍ مُّنِيرٍ ﴿ ٢٣ ﴾

ތަރުޖަމާ

ހަމަކަށަވަރުން، އުޑުތަކާއި، ބިމުގައިވާހާ ތަކެއްޗެއް اللَّه ތިޔަބައިމީހުންނަށްޓަކައި خدمة ތެރިކުރެއްވިކަން، ތިޔަބައިމީހުންނަށް ނޭނގޭހެއްޔެވެ؟ އަދި އެކަލާނގެ نعمة ތައް ފާޅުވެގެންވާ ގޮތުގައްޔާއި، ފޮރުވިގެންވާ ގޮތުގައި ތިޔަބައިމީހުންގެ މައްޗަށް ފުރިހަމަކޮށްދެއްވިއެވެ. އަދި އެއްވެސް علم އަކާ ނުލައި، ނުވަތަ ތެދުމަގަކާ ނުލައި، ނުވަތަ އަލިކަން ދެނިވި ފޮތަކާ ނުލައި، اللَّه އާމެދު جدل ކުރާ ބަޔަކު، މީސްތަކުންގެތެރެއިން ވެތެވެ. (20)

ތަފްސީރު

ކައުނުގައިވާ އިރާއި، ހަނދާއި، ތަރިތަކާއި، ފަރުބަދަތަކާއި، ކޯރުތަކާއި، ނަޢަމްސޫފިތަކާއި ވާރެއާއި މިހެންގޮސް ޢަދަދުނުކުރެވޭ އެތައް އެއްޗެއް މާތް ﷲ ތިޔަބައިމީހުންނަށްޓަކައި ކިޔަމަންތެރި ކުރެއްވިކަމާއި، އިވުމާއި ފެނުން ފަދަ ލޮލަށް ފެންނަ އެތައް ނިޢުމަތަކާއި، ބުއްދިއާއި ވިސްނުން ފަދަ ލޮލަށް ނުފެންނަ އެތައް ނިޢުމަތެއް ތިޔަބައިމީހުންނަށް ދެއްވިކަން ހަމަ ލޮލަށް ފެންނަ ފަދައިން ތިޔަބައިމީހުންގެ ހިތްތަކަށް ނުފެންނަނީ ހެއްޔެވެ؟ ﴿وَمِنَ ٱلنَّاسِ مَن يُجَـٰدِلُ فِى ٱللَّـهِ بِغَيْرِ عِلْمٍ وَلَا هُدًى وَلَا كِتَـٰبٍ مُّنِيرٍ﴾ އަދި ޚާލިޤުވަންތަ ރަސްކަލާނގެ ނިޢުމަތްތައް ޤަބޫލުކުރުމަށް ދެކޮޅުހަދާ، އެނގުމަކާއި ވިސްނުމަކާއި، އަދި ޙުއްޖަތަކާއި ދަލީލަކާ ނުލައި، އަދި މާތް ﷲ ބާވައިލެއްވި ސާފުކޮށް ބަޔާންކޮށްދޭ ފޮތަކާ ނުލައި، ހަމައެކަނި ކަނުގޮތުގައި ކާބަފައިންނަށް ތަބަޢަވެ ތިބެ މާތް ﷲގެ އެއްކައުވަންތަކަމާއި، ވޮޑިގެންވުމާމެދު ޖަދަލުކުރާ މީހުން މީސްތަކުންގެ ތެރެއިން ވެއެވެ. އެހެންކަމުން އެކަލާނގެ ދެން ވަޙީކުރައްވަނީ

ނޯޓް

وَإِذَا قِيلَ لَهُمُ ٱتَّبِعُوا۟ مَآ أَنزَلَ ٱللَّهُ قَالُوا۟ بَلْ نَتَّبِعُ مَا وَجَدْنَا عَلَيْهِ ءَابَآءَنَآ ۚ أَوَلَوْ كَانَ ٱلشَّيْطَـٰنُ يَدْعُوهُمْ إِلَىٰ عَذَابِ ٱلسَّعِيرِ ﴿ ٢٤ ﴾

ތަރުޖަމާ

އަދި اللَّه ބާވައިލެއްވި އެއްޗަކަށް ތިޔަބައިމީހުން تبع ވާށޭ އެއުރެންގެ ގާތުގައި ބުނެފިނަމަ، އެއުރެން ބުނާނެތެވެ. އަދި ކީއްހެއްޔެވެ؟ ތިމަންމެން تبع ވާހުށީ، ތިމަންމެންގެ ކާބަފައިން އެގޮތެއްގެ މަތީގައި ތިބޭތީ ތިމަންމެންނަށް ފެނުނު ގޮތަށެވެ. ފަހެ، ނަރަކައިގެ عذاب އަށް شيطان އާ އެއުރެންނަށް ގޮވާކަމުގައިވިޔަސް ހެއްޔެވެ؟ (21)

ތަފްސީރު

އެންމެ ފަހުގެ ނަބިއްޔާ ﷺ ގެ މައްޗަށް ބާވައިލެއްވި ބަޔާންވެގެންވާ ފޮތަށް ތިޔަބައިމީހުން ތަބަޢަވާށޭ، ބާޠިލު ގޮތުގައި ޖަދަލުކުރާ އެބައިމީހުންނަށް ބުނެވިއްޖެނަމަ އެބައިމީހުން ބުނެއެވެ. އަދިކިއެއްތަ އަހަރުމެން މި ހިނގަނީ އަހަރުމެންގެ ކާބަފައިން ހިނގި މަގުންނެވެ. އެ ކާބަފައިންނީ މަގުފުރެދިފައިވާ ބަޔަކަށް ވިޔަސް، އަދި ޝައިޠާނާ އެބައިމީހުން ގެންދަނީ ނަރަކައާއި ދިމާއަށް ކަމުގައި ވިޔަސް، އެބައިމީހުން ކާބަފައިންނަށް ތަބަޢަވަނީ ހެއްޔެވެ؟ މިއީ ފުން އަސަރެއް ކުރާފަދަ މަލާމާތެކެވެ. އެކަލާނގެ ވަޙީކުރައްވާ ފަދައެވެ. އެބައިމީހުންގެ ކާބަފައިންނަކީ މޮޔައިން ކަމުގައި ވިޔަސް، އެބައިމީހުން ކާބަފައިންނަށް ތަބަޢަވެ ބަޔާންވެގެންވާ ޙައްޤު ދޫކޮށްލަނީ ހެއްޔެވެ؟ ދެން، މުއުމިނުންނާއި ކާފިރުންނާ ދެމެދުގައިވާ ފަރަޤު ބަޔާންކުރައްވަމުން މާތް ﷲ ވަޙީކުރައްވަނީ

ނޯޓް

وَلَوْ أَنَّمَا فِى ٱلْأَرْضِ مِن شَجَرَةٍ أَقْلَـٰمٌ وَٱلْبَحْرُ يَمُدُّهُۥ مِنۢ بَعْدِهِۦ سَبْعَةُ أَبْحُرٍ مَّا نَفِدَتْ كَلِمَـٰتُ ٱللَّهِ ۗ إِنَّ ٱللَّهَ عَزِيزٌ حَكِيمٌ ﴿ ٣٠ ﴾

ތަރުޖަމާ

އަދި ހަމަކަށަވަރުން، ބިމުގައިވާހާ ގަސްގަހާގެއްސަކީ، قلم ތަކެއްކަމުގައި ވެފައި، އަދި ކަނޑު (ދެލިކަމުގައިވެފައި) އޭގެފަހަށް ހަތްކަނޑު އެއާއެކުވިޔަސް، اللَّه ގެ كلمة ފުޅުތައް (އެއިން ލިޔެ) ހުހެއް ނުވާނެތެވެ. ހަމަކަށަވަރުން، اللَّه އީ، عزيز ވަންތަ، حكيم ވަންތަ ރަސްކަލާނގެއެވެ. (27)

ތަފްސީރު

މިއީ އިންސާނުންގެ ވިސްނުމާއި ކައިރިކުރައްވަން ވެގެން ގެންނަވާފައިވާ މިސާލެކެވެ. ބިމުގައިވާ ހުރިހާ ގަހެއް ގަލަމަށް ބަދަލުވީކަމަށް ބަލައި، އަދި ބިމުގައިވާ ހުރިހާ ކަނޑެއް ދެއްޔަށް ބަދަލުވީކަމަށް ބަލައި، އަދި އޭގެ ފަހަށް ހަތް ކަނޑު އިތުރުވީ ކަމަށް ވެސް ބަލައި، އެ ހުރިހާ ގަލަންތަކާއި ދެލިން، މާތް ﷲގެ ހެއްދެވުމާއި، އުފެއްދެވުމުގެ ޢަޖާއިބުކަމުގެ މައްޗަށް ދަލީލުކުރާ ކަލިމަފުޅުތައް ލިޔެފިނަމަ، މާތް ﷲގެ ކަލިމަފުޅުތައް ހުސް ނުވަނީސް، އެގަލަންތައް ބިނދި ހަލާކުވެ، ކަނޑުތައް ހުސްވީހެވެ. އެހެނީ، އެކަކަށްވެސް މާތް ﷲގެ މަތިވެރިވަންތަކަމާއި ކީރިތިވަންތަކަން ތަޞައްވަރުނުކުރެވޭނެއެވެ. ﴿إِنَّ ٱللَّـهَ عَزِيزٌ حَكِيمٌ﴾ މާތް ﷲއީ އެކަލާނގެ މައްޗަށް އެއްވެސް ފަރާތަކަށް ގަދަކަން ލިބިގެންނުވާ އެންމެ ގަދަފަދަ، އެކަލާނގެ ޢިލްމާއި ޙިކްމަތްވަންތަކަމުގެ ބޭރުން އެއްވެސް ކަމެއް ނުހިނގާ ޙިކުމަތްވަންތަ ރަސްކަލާނގެއެވެ. ކުރިންވެސް ބުނެވުނު ފަދައިން މިއާޔަތް ގެންނަވާފައި ވަނީ މާތް ﷲގެ އުފެއްދެވުމުގެ ޢަޖާއިބުތައް ބަޔާންކުރެއްވުމަށް ޖައްސަވާފައިވާ މިސާލެއްގެ ގޮތުގައެވެ. އެހެންކަމުން، ދެން އެކަލާނގެ ވަޙީކުރައްވަނީ

ނޯޓް

أَلَمْ تَرَ أَنَّ ٱللَّهَ يُولِجُ ٱلَّيْلَ فِى ٱلنَّهَارِ وَيُولِجُ ٱلنَّهَارَ فِى ٱلَّيْلِ وَسَخَّرَ ٱلشَّمْسَ وَٱلْقَمَرَ كُلٌّ يَجْرِىٓ إِلَىٰٓ أَجَلٍ مُّسَمًّى وَأَنَّ ٱللَّهَ بِمَا تَعْمَلُونَ خَبِيرٌ ﴿ ٣٢ ﴾

ތަރުޖަމާ

ހަމަކަށަވަރުން، ދުވާލުގެ ތެރެޔަށް ރޭގަނޑު ވައްދަވައި އަދި ރޭގަނޑުގެ ތެރެޔަށް ދުވާލު ވައްދަވައި އަދި އިރާއި ހަނދު، خدمة ތެރި ކުރެއްވީ، اللَّه ކަން ތިބާޔަކަށް ނޭނގޭހެއްޔެވެ؟ (އެއިން) ކޮންމެ އެއްޗެއް ކަނޑައަޅުއްވާފައިވާ މުއްދަތަކަށް ހިނގަހިނގާ ހުރެތެވެ. އަދި ހަމަކަށަވަރުން، اللَّه އީ، ތިޔަބައިމީހުން ކުރާ عمل ތައް މޮޅަށް ދެނެވޮޑިގެންވާ ރަސްކަލާނގެއެވެ. (29)

ތަފްސީރު

މާތް ﷲގެ ކުޅަދުންވަންތަކަމަށް އެބައިމީހުން ނުބަލަނީހެއްޔެވެ؟ އެކަލާނގެ ދުވާލުގެ ވަގުތު މަދުކުރައްވައި ރޭގަނޑުގެ ވަތުގު އިތުރު ކުރައްވައި، ހޫނު މޫސުމުގައި ދުވާލުގެ އަލި ރޭގަނޑުގެ އަދިރިކަމަށް ވައްދަވައި، ދުވާލު ދިގުވެ ރޭގަނޑު ކުރުވާ ގޮތް ހައްދަވަނީ ކިހިނެއް ހެއްޔެވެ؟ الإيلاج ގެ މާނައަކީ ވެއްދުމެވެ. ވީމާ، ރެއާއި ދުވާލު އަބަދު އެއް ވަރަކަށް ނޯވެއެވެ. އަދި ކިއެއްތަ، ޒަމާނާއި މޫސުމާ އެއްގޮތަށް ކުރުވެ ދިގުވެއެވެ. އަދި، މީސްތަކުންނޭވެ! އެކަލާނގެ ތިޔަބައިމީހުންގެ ފައިދާއަށްޓަކައި، އިރާއި ހަނދު ތަފާތުވުމެއް ނެތް ފުރިހަމަ ނިޒާމެއްގެ ދަށުން ހިނގާ ގޮތުގައި ތިޔަބައިމީހުންގެ ޚިދުމަތުގައި ލެއްވިއެވެ. ކޮންމެ އެއްޗެއްވެސް ހިނގަނީ ކަނޑައެޅިފައިވާ ވަގުތަކަށެވެ. އެއީ ޤިޔާމަތް ދުވަހެވެ. ދުނިޔެ ނިމޭ ދުވަހެވެ. މިގޮތަށް ޚިދުމަތުގައި ލައްވައި ކިޔަމަންކުރެއްވި، ނެތުމުގެ ތެރޭން އުފެއްދެވި، ޚާލިޤުވަންތަ ކަލަކު ވޮޑިގެންވާން ޖެހެއެވެ. ދުނިޔޭގައި ވާހައި ތަކެއްޗެއް އަމިއްލައަށް އުފެދުމަކީ ބުއްދިއަށް ޤަބޫލު ކުރެވޭނެ ކަމެއް ނޫނެވެ. އެހެންނަމަވެސް ބުއްދިއަށް ޤަބޫލު ކުރެވޭ ގޮތަކީ ޙިކުމަތްވަންތަ ޚާލިޤުވަންތަ އިލާހަކު އެތަކެތި ނެތުމުގެ ތެރެއިން ޚަލްޤު ކުރެއްވުމެވެ. އެހެންކަމުން، މިވާހަކައާއި ވިދިގެން އެކަލާނގެ ވަޙީކުރައްވަނީ

ނޯޓް

ذَٰلِكَ بِأَنَّ ٱللَّهَ هُوَ ٱلْحَقُّ وَأَنَّ مَا يَدْعُونَ مِن دُونِهِ ٱلْبَـٰطِلُ وَأَنَّ ٱللَّهَ هُوَ ٱلْعَلِىُّ ٱلْكَبِيرُ ﴿ ٣٣ ﴾

ތަރުޖަމާ

އެހެނީ ހަމަކަށަވަރުން، اللَّه އީ، حق ވަންތަ ރަސްކަލާނގެއެވެ. އަދި ހަމަކަށަވަރުން، އެކަލާނގެ ފިޔަވައި އެއުރެން އަޅުކަންކުރާ ތަކެއްޗަކީ، باطل ތަކެއްޗެވެ. އަދި ހަމަކަށަވަރުން، اللَّه އީ، އެންމެ މަތިވެރި، އެންމެ عظمة ތެރި ރަސްކަލާނގެއެވެ. (30)

ތަފްސީރު

ތިޔަބައިމީހުން ތިޔަ ދެކޭ ޢަޖާއިބެއްފަދަ އުފެއްދެވުމާއި، ޙައިރާންކުރަނިވި ކުޅަދުންވަންތަކަން ވަނީ، މާތް ﷲ އަކީ ޙައްޤު އިލާހުކަމާއި، މިކައުނު ޚަލްޤުކުރައްވައި، ހުރިހާ ކަމެއް ތަދުބީރުކުރެއްވީ އެކަލާނގެކަމާއި، އަޅުކަންކުރަންޖެހޭ ފަރާތަކީ އެކަލާނގެކަމާއި، އެބައިމީހުން މާތް ﷲ ފިޔަވައި އަޅުކަންކުރާ ބުދުތަކާއި، ހިލަތަކާއި، މަލާއިކަތުންނާއި، އިންސާނުންނާއި، އިރާއި ހަނދު ފަދަ ތަކެއްޗަކީ ޙަޤީޤަތެއް ނެތް ބާޠިލު އިލާހުން ކަމާއި، މާތް ﷲގެ އިޒުނަފުޅާއި ލައިގެން މެނުވީ އެއްވެސް މީހަކަށް އެންމެ ޒައްރާއެއްވިޔަސް ގުޑުވާނުލެވޭނެކަން ތިޔަބައިމީހުން ޔަޤީންކުރުމަށްޓަކައެވެ. ޝާޢިރަކު ބުނެފައިވާ ފަދައިންނެވެ. أَلاَ كُلُّ شَيْئٍ مَا خَلاَ اللهَ بَاطِلُ وَكُلُّ نَعِيمٍ لاَ مَحَالَةَ زَائِلُ (ދަންނާށެވެ! މާތް ﷲ ފިޔަވައި ކޮންމެ އެއްޗަކީ ބާޠިލު އެއްޗެކެވެ. އަދި ކޮންމެ ނިޢުމަތަކީ އެއްވެސް ޝައްކެއް ނެތް ގޮތުގައި ނެތިގެން ދާނެ އެއްޗެކެވެ.) ﴿وَأَنَّ ٱللَّـهَ هُوَ ٱلْعَلِىُّ ٱلْكَبِيرُ﴾ އަދި މާތް ﷲއީ އެކަލާނގެއަށްވުރެ މަތިވެރި އެއްވެސް ފަރާތެއް ނުވާ އެންމެ މަތިވެރި، އަދި އެކަލާނގެއަށް ވުރެ ބޮޑު އެއްވެސް ފަރާތެއް ނުވާ އެންމެ ބޮޑު، ވުޖޫދުގައިވާ ހުރިހާ އެއްޗެއް އެކަލާނގެ ކުރިމަތީގައި ނިކަމެތިވެ ކިޔަމަންވެގެންވާ ރަސްކަލާނގެއެވެ.

ނޯޓް

أَلَمْ تَرَ أَنَّ ٱلْفُلْكَ تَجْرِى فِى ٱلْبَحْرِ بِنِعْمَتِ ٱللَّهِ لِيُرِيَكُم مِّنْ ءَايَـٰتِهِۦٓ ۚ إِنَّ فِى ذَٰلِكَ لَـَٔايَـٰتٍ لِّكُلِّ صَبَّارٍ شَكُورٍ ﴿ ٣٤ ﴾

ތަރުޖަމާ

ތިޔަބައިމީހުންނަށް އެކަލާނގެ آية ތައް ދެއްކެވުމަށްޓަކައި، ހަމަކަށަވަރުން، اللَّه ގެ نعمة ން ކަނޑުގައި ނާފަހަރު ދުވާތީ، ތިބާޔަކަށް ނުފެނޭހެއްޔެވެ؟ ހަމަކަށަވަރުން، ކެތްތެރިކަން ބޮޑު، شكر ވެރިވުން ބޮޑު، ކޮންމެ މީހަކަށް އެކަމުގައި ހެކިތަކެއްވާކަން ކަށަވަރެވެ. (31)

ތަފްސީރު

މާތް ﷲގެ މަތިވެރިވަންތަކަމާއި، ކިބްރިޔާވަންތަކަމާއި، ކީރިތިވަންތަކަމުގެ އެހެން ދަލީލެކެވެ. މާނައީ: އޭ ބުއްދީގެ ވެރި އިންސާނާއެވެ! ބިޔަ ނާފަހަރު ކަނޑުގައި ދުވާގޮތް ހައްދަވާތަން ތިޔަބައިމީހުންނަށް ނުފެނޭ ހެއްޔެވެ؟ ތިޔަބައިމީހުންނަށް އެކަލާނގެ އުފެއްދެވުމާއި ކުޅަދުންވަންތަކަމުގެ ޢަޖާއިބުތައް ދެއްކެވުމަށެވެ. ހަމަކަށަވަރުން އެތަކެތި ޚިދުމަތްތެރި ކުރެއްވުމުގައި މާތް ﷲގެ ޙަޟްރަތަށް ތައުބާވެ ރުޖޫޢަވާ، އެކަލާނގެ ޤަޟާޤަދަރަށް ކެތްތެރިވާ، އެކަލާނގެ ނިޢުމަތްތަކަށް ޝުކުރުވެރިވާ ކޮންމެ އަޅަކަށް ޙައިރާންކުރަނިވި ހެކިތަކެއް ވެއެވެ. އެއްވެސް ޝައްކެއް ނެތް ގޮތުގައި އެއީ ޙައިރާންކުރަނިވި ހެކިތަކެކެވެ. އެހެނީ ކުޑަ ގާކޮޅެއް ކަނޑަށް ވައްޓައިލިޔަސް ދަނީ އަޑިއަށެވެ. އެކަމަކު، ބޮޑެތި ފަރުބަދަތައް ފަދަ ނާފަހަރު ކަނޑުގައި އެދުވަނީ އަޑިއަށް ދިއުމެއް ނެތިއެވެ. ފަހެ، އެ ނާފަހަރު ބަރު މުދާ އުފުލައިގެން އެއް ބައްރުން އަނެއް ބައްރަށް ދަތުރުކުރުމަށް ޚިދުމަތުގައި ލެއްވީ ކާކުހެއްޔެވެ؟ އެއީ، އެއްކައުވަންތަ، ގަދަފަދަވަންތަ ﷲގެ ކުޅަދުންވަންތަކަމާއި، އަޅުތަކުންނާމެދު އެކަލާނގެ އޯގާވަންތަކަމެވެ. މިއޯގާވަންތަކަން ނެތްނަމަ، އެ ނާފަހަރާއި އޭގައި ތިބިހާ ބަޔަކު ޣަރަޤުވެއްޖައީހެވެ. އުނދަގޫ ދަތިހާލުގައި ޖެހުމުން މެނުވީ މީސްތަކުން އެބައިމީހުންގެ ވެރިރަސްކަލާނގެ ނުދަނެއެވެ. އެހެންކަމުން އެކަލާނގެ ވަޙީކުރައްވަނީ

ނޯޓް

وَإِذَا غَشِيَهُم مَّوْجٌ كَٱلظُّلَلِ دَعَوُا۟ ٱللَّهَ مُخْلِصِينَ لَهُ ٱلدِّينَ فَلَمَّا نَجَّىٰهُمْ إِلَى ٱلْبَرِّ فَمِنْهُم مُّقْتَصِدٌ ۚ وَمَا يَجْحَدُ بِـَٔايَـٰتِنَآ إِلَّا كُلُّ خَتَّارٍ كَفُورٍ ﴿ ٣٥ ﴾

ތަރުޖަމާ

އަދި ހިޔާއަޅާ ފަރުބަދަތައްފަދަ ރާޅުތައް، އެއުރެން ވަށައިލައިފިނަމަ، އެކަލާނގެއަށް إيمان ކަން خالص ކުރާ حال ގައި، اللَّه އަށް އެބައިމީހުން دعاء ކުރާނެތެވެ. އަދި އެކަލާނގެ، އެއުރެން ސަލާމަތްކުރައްވައި އެއްގަމަށް ގެންދަވައިފިހިނދު، ފަހެ، އެއުރެންގެ ތެރެއިން މެދުމިނު މީހުން ވެއެވެ. (އަދި ދެކޮޅުހަދާ މީހުންވެސް ވެއެވެ.) އަދި ކޮންމެ خيانة ތެރި كافر އަކު މެނުވީ، ތިމަންރަސްކަލާނގެ آية ތަކަށް ދެކޮޅެއް ނަހަދާނެތެވެ. (32)

ތަފްސީރު

އެބައިމީހުން ކަނޑުމަތީގައި ވަނިކޮށް ފަރުބަދަފަދަ ބިޔަ ބިރުވެރި ރާޅުތައް އެބައިމީހުން ވަށާލައިފިނަމަ، އެބައިމީހުން ދުޢާގައި އިޚްލާޞްތެރިވާ ޙާލު އެބައިމީހުންގެ ވެރިރަސްކަލާނގެއަށް ދުޢާކޮށް އެކަލާނގެ މަދަދަށް އެދެއެވެ. އެކަލާނގެ ފިޔަވައި އެބައިމީހުން މިންޖުކޮށްދޭނޭ ފަރާތެއް ނެތްކަން އެބައިމީހުންނަށް އެނގުމުންނެވެ. ﴿فَلَمَّا نَجَّىٰهُمْ إِلَى ٱلْبَرِّ فَمِنْهُم مُّقْتَصِدٌ﴾ ދެން، އެކަލާނގެ އެބައިމީހުން ޣަރަގުވެ މަރުވެދިއުމުން ސަލާމަތްކުރައްވައި، ސަލާމަތުގެ އައްސޭރިއަށް އެބައިމީހުން ގެންދަވައިފި ހިނދު، އެބައިމީހުންގެ ތެރެއިން މެދުމިނުގެ މީހުން ވެއެވެ. މިތަނުގައި މިވަނީ ކުރުކުރެއްވުމުގެ ގޮތުން ބައެއް އުނިކުރައްވާފައެވެ. އެއީ، އެބައިމީހުންގެ ތެރޭގައި ދެކޮޅުހަދާ މީހުން ވެސް ވެއެވެ. އެކަމަށް ދަލީލުކޮށްދެނީ ދެން ވަޙީކުރައްވާ ބަސްފުޅެވެ. ﴿وَمَا يَجْحَدُ بِـَٔايَـٰتِنَآ إِلَّا كُلُّ خَتَّارٍ كَفُورٍ﴾ الختّار އަކީ ފާފަވެރި، ނުބައި ޣައްދާރެވެ. الختر އަކީ އެންމެ ނުބައި ޣަދަރުވެރިކަމެވެ. މާނައީ: ޣައްދާރުކަން ބޮޑު، މާތް ﷲގެ ނިޢުމަތްތައް ޤަބޫލުކުރުމަށް ދެކޮޅުހަދާ ކާފިރުކަން ބޮޑު ކޮންމެ މީހަކު މެނުވީ ތިމަންރަސްކަލާނގެ އާޔަތްތައް ދޮގުކޮށް އެއަށް އިންކާރުނުކުރެއެވެ. އިބްނުކަޘީރު ވިދާޅުވިއެވެ. އިބްނު ޒައިދު ވިދާޅުވެފައިވާ ފަދައިން، މިތަނުގައި المقتصد އަކީ ޢަމަލު ކުރުމުގައި މެދުމިން މީހާއެވެ. މާތް ﷲގެ މިވަޙީ ބަސްފުޅުގައި ވާފަދައިންނެވެ. ﴿مِنْهُمْ ظَالِمٌ لِّنَفْسِهِۦ وَمِنْهُم مُّقْتَصِدٌ﴾ (ފަހެ، އެއުރެންގެ އަމިއްލަ ނަފްސަށް އަނިޔާވެރިވާ ބަޔަކު، އެއުރެންގެތެރެއިން ވެއެވެ. އަދި (ހެޔޮކަންތައް ކުރުމުގައި) މެދުމިންވެ ތިބޭ މީހުން، އެއުރެންގެ ތެރެއިންވެއެވެ.) މާނައީ އޭނާގެ ޢަމަލުގައި މެދުމިން މީހާއެވެ. މިއާޔަތަކީ ކަނޑުމަތީގެ އެ މުޞީބާތްތަކާއި، ޙައިރާންކުރަނިވި ހެކިތަކާއި، ބޮޑެތި ޙާދިޘާތައް ކުރިމަތިވިމީހާގެ ޢަމަލުގެ ނުބައިކަން ހާމަކުރެއްވުމަށް ގެންނަވާފައިވާ އާޔަތެކެވެ. އެކަމުން ސަލާމަތްކުރުމުގެ ނިޢުމަތް މާތް ﷲ ދެއްވުމަށް ފަހު އެކަމުގެ ބަދަލެއްގެ ގޮތުގައި އޭނާ ކުރަންޖެހޭ ކަމަކީ ހެޔޮ ޢަމަލާއި އަޅުކަމުގައި ހީވާގިކަމާއެކު މަޝްޣޫލުވެ، ހެޔޮކަންތައް ގިނަކުރުމަށް އަވަސްވެގަތުމެވެ. އެހެންކަމުން، އެއަށް ފަހު ޢަމަލުކުރުމުގައި މެދުމިން އިޚްތިޔާރުކުރާ މީހާވެސް ބެލެވޭނީ ފަރުވާކުޑަކުރާ މީހެއް ކަމުގައެވެ. والله أعلم

ނޯޓް

يَـٰٓأَيُّهَا ٱلنَّاسُ ٱتَّقُوا۟ رَبَّكُمْ وَٱخْشَوْا۟ يَوْمًا لَّا يَجْزِى وَالِدٌ عَن وَلَدِهِۦ وَلَا مَوْلُودٌ هُوَ جَازٍ عَن وَالِدِهِۦ شَيْـًٔا ۚ إِنَّ وَعْدَ ٱللَّهِ حَقٌّ ۖ فَلَا تَغُرَّنَّكُمُ ٱلْحَيَوٰةُ ٱلدُّنْيَا وَلَا يَغُرَّنَّكُم بِٱللَّهِ ٱلْغَرُورُ ﴿ ٣٦ ﴾

ތަރުޖަމާ

އޭ މީސްތަކުންނޭވެ! ތިޔަބައިމީހުންގެ ވެރިރަސްކަލާނގެއަށް ތިޔަބައިމީހުން تقوى ވެރިވާށެވެ! އަދި އެދުވަހުގައި ބަފަޔަކަށް ދަރިޔެއްގެ މަތިން ކަމެއް ފުއްދައެއް ނުދެވޭނޭ، އަދި ދަރިޔަކަށްވެސް ބަފަޔަކަށް ކަމެއް ފުއްދައެއް ނުދެވޭނޭ ދުވަހަކަށް ތިޔަބައިމީހުން ބިރުވެތިވާށެވެ! ހަމަކަށަވަރުން، اللَّه ގެ وعد ފުޅަކީ، حق ތެދެވެ. ފަހެ، ދުނިޔޭގެ ދިރިއުޅުން ތިޔަބައިމީހުން ހެއްލުންތެރިކުރިޔަ ނުދޭހުށިކަމެވެ! އަދި މަކަރުވެރި شيطان އާ، ތިޔަބައިމީހުން اللَّه އާމެދު ހެއްލުންތެރިކުރިޔަ ނުދޭހުށިކަމެވެ! (33)

ތަފްސީރު

ތިޔަބައިމީހުންގެ ވެރިރަސްކަލާނގެއަށް ބިރުވެތިވެ، އެކަލާނގެ ޢަޛާބަށް ރައްކާތެރިވާށެވެ. އަދި ބަފައަކަށް ދަރިއަށް އެއްވެސް ފައިދާއެއް ކޮށްނުދެވޭނެ ބިރުވެރި އުނދަގޫ ދުވަހަށް ތިޔަބައިމީހުން ބިރުވެތިވާށެވެ. އަދި ދަރިފުޅަށްޓަކައި ބައްޕަގެ ނަފްސު ފިދާކުރަން އުޅުނަސް އެކަން ޤަބޫލުނުކުރެވޭނެއެވެ. ހަމަ އެފަދައިން ބައްޕައަށްޓަކައި ދަރިފުޅު ފިދާވާން އުޅުނަސް އެކަން ޤަބޫލު ނުކުރެވޭނެއެވެ. ﴿إِنَّ وَعْدَ ٱللَّـهِ حَقٌّ ۖ فَلَا تَغُرَّنَّكُمُ ٱلْحَيَوٰةُ ٱلدُّنْيَا وَلَا يَغُرَّنَّكُم بِٱللَّـهِ ٱلْغَرُورُ﴾ އަލުން ދިރުއްވައި، ޙިސާބުބައްލަވައި، ޖަޒާދެއްވާނޭ ކަމަށް މާތް ﷲ ވެވޮޑިގެންފައިވާ ވަޢުދު އެއީ ޙައްޤު ވަޢުދެކެވެ. އެ ވަޢުދާއި ޚިލާފުވުމެއް ނުވެއެވެ. ފަހެ، ދުނިޔޭގެ ޙަޔާތް ތިޔަބައިމީހުން ހެއްލުންތެރި ކުރިޔަނުދޭށެވެ. އަދި މާތް ﷲއަށް ކިޔަމަންތެރިވުމާއި، އާޚިރަތުގެ މަތިން ޣާފިލުކުރިޔަ ނުދޭށެވެ. އަދި ނުބައި މަކަރުވެރި ޝައިޠާނާ ތިޔަބައިމީހުންނަށް ކެހިނުދޭހުށިކަމެވެ. އެކަލޭގެ ދޮގު އުއްމީދު ދައްކައިގެން މީސްތަކުން އޮޅުވާލައި، އެބައިމީހުންނަށް ކެހިދެއެވެ. الغَرُور (ޣައިނުގައި އަބަފިލި) އަކީ މީސްތަކުން ހައްލައި އެބައިމީހުންނަށް ކެހިދޭ ޝައިޠާނާގެ ނަމެކެވެ. މާތް ﷲގެ ވަޙީބަސްފުޅުގައި ވާފަދައިންނެވެ. ﴿يَعِدُهُمْ وَيُمَنِّيهِمْ ۖ وَمَا يَعِدُهُمُ ٱلشَّيْطَـٰنُ إِلَّا غُرُورًا﴾ (شيطان އާ އެއުރެންނަށް ވަޢުދުކުރެތެވެ. އަދި، އެއުރެންލައްވައި ބާޠިލު އުންމީދު ކުރުވަތެވެ. އަދި، ހެއްލުންތެރިކަން މެނުވީ ޝައިޠާނާ އެއުރެންނަކަށް ވަޢުދެއް ނުކުރެތެވެ.) .... ދެން، މާތް ﷲ މިސޫރަތް ނިންމަވާލައްވާފައި މިވަނީ މާތް ﷲ ފިޔަވައި އެހެން ފަރާތަކަށް އެނގިގެން ނުވާ، ޣައިބުގައިވާ ފަސްކަމުގެ ވާހަކައިންނެވެ.

ނޯޓް

إِنَّ ٱللَّهَ عِندَهُۥ عِلْمُ ٱلسَّاعَةِ وَيُنَزِّلُ ٱلْغَيْثَ وَيَعْلَمُ مَا فِى ٱلْأَرْحَامِ ۖ وَمَا تَدْرِى نَفْسٌ مَّاذَا تَكْسِبُ غَدًا ۖ وَمَا تَدْرِى نَفْسٌۢ بِأَىِّ أَرْضٍ تَمُوتُ ۚ إِنَّ ٱللَّهَ عَلِيمٌ خَبِيرٌۢ ﴿ ٣٧ ﴾

ތަރުޖަމާ

ހަމަކަށަވަރުން، قيامة ވުމުގެ ވަގުތު ދެނެވޮޑިގަތުން ވަނީ، اللَّه ގެ حضرة ގައެވެ. އަދި އެކަލާނގެ ވާރޭ ވެއްސަވަތެވެ. އަދި رحِم ތަކުގައިވާ ތަކެތި އެކަލާނގެ ދެނެވޮޑިގެންވެތެވެ. އަދި އެއްވެސް نفس އަކަށް، އެ نفس އެއް މާދަމާ ހޯދައިގަންނާނީ ކޮންކަމެއްކަމެއް ނޭނގޭނެތެވެ. އަދި އެއްވެސް نفس އަކަށް އެ نفس އެއް މަރުވާނީ ކޮންބިމެއްގައި ކަމެއް ނޭނގޭނެތެވެ. ހަމަކަށަވަރުން، اللَّه އީ، މޮޅަށް ދެނެވޮޑިގެންވާ، خبير ވަންތަ ރަސްކަލާނގެއެވެ. (34)

ތަފްސީރު

ދުނިޔެ ފަނާވެ ޤިޔާމަތްވާނެ ދުވަސް ދެނެވޮޑިގެން ވަނީ މާތް ﷲއެވެ. ވާރޭ ވެހޭނެ ވަގުތާއި، ވެހޭނެ ތަނާއި، މިންވަރާއި، ތިކީގެ ޢަދަދު ދެނެވޮޑިގެން ވަނީވެސް އެކަލާނގެއެވެ. މައިންގެ ރަޙިމުގައިވާ ދަރި އެއީ ފިރިހެން ކުއްޖެއްތޯ؟ ނުވަތަ އަންހެން ކުއްޖެއްތޯ؟ އޭނާ ފުރިހަމަތޯ؟ ނުވަތަ އުނިތޯ؟ އޭނާ ވާނީ ބާއްޖަވެރިއަކަށްތޯ؟ ނުވަތަ އަބާއްޖަވެރިއަކަށްތޯ؟ އޭނާ ރީތިތޯ؟ ނުވަތަ ހުތުރުތޯ؟ ދެނެވޮޑިގެން ވަނީ މާތް ﷲއެވެ. ﴿وَمَا تَدْرِى نَفْسٌ مَّاذَا تَكْسِبُ غَدًا ۖ وَمَا تَدْرِى نَفْسٌۢ بِأَىِّ أَرْضٍ تَمُوتُ ۚ إِنَّ ٱللَّـهَ عَلِيمٌ خَبِيرٌۢ﴾ އަދި މިއަދު އަދި މާދަމާ ހިނގާނީ ކޮންކަމެއްތޯ؟ އެއި ރަނގަޅު ކަމެއް ނުވަތަ ނުބައި ކަމެއްތޯ؟ އަދި އޭނާއާ މެދު ކަންވާނީ ކިހިނެއްތޯ؟ އެއްވެސް މީހަކަށް ނޭނގޭނެއެވެ. އަދި އޭނާ މަރުވާނީ ކޮން ރަށެއްގައި ނުވަތަ ކޮންތަނެއްގައި ކަމާއި، މަރުވެ ވަޅުލެވޭނީ ކޮންތަނެއްގައިކަން އެއްވެސް މީހަކަށް ނޭނގޭނެއެވެ. މާތް ﷲ مَتَى يَمُوتُ (މަރުވާނީ ކޮންއިރަކުކަން) ވަޙީ ނުކުރައްވައެވެ. އެކަލާނގެ ވަޙީކުރެއްވީ ﴿بِأَىِّ أَرْضٍ تَمُوتُ﴾ އެހެނީ މަރުވާނެ ތަނެއް ނޭނގޭ މީހާއަށް އޭނާ މަރުވާނެ ވަގުތު ނޭނގުން މާ އައުލާކަން ބޮޑުވެގެން ވެއެވެ. ﴿إِنَّ ٱللَّـهَ عَلِيمٌ خَبِيرٌۢ﴾ މާތް ﷲއީ އަޅުތަކުންގެ ޙާލު މޮޅަށް ދެނެވޮޑިގެންވާ، އެބައިމީހުންގެ ހިތްތަކުގައިވާ ސިއްރުތައް މޮޅަށް ދެނެވޮޑިގެންވާ ރަސްކަލާނގެއެވެ. މިއާޔަތުގައި ވަނީ މާތް ﷲ އެކަލާނގެ ޒާތުފުޅަށް ޚާއްޞަ ކުރެއްވި ޣައިބުގެ ފަސް ތަޅުދަނޑިއެވެ. عَنِ ابْنِ عُمَرَ ـ رضى الله عنهما ـ عَنِ النَّبِيِّ صلى الله عليه وسلم قَالَ ‏ "‏ مَفَاتِيحُ الْغَيْبِ خَمْسٌ لاَ يَعْلَمُهَا إِلاَّ اللَّهُ، لاَ يَعْلَمُ مَا تَغِيضُ الأَرْحَامُ إِلاَّ اللَّهُ، وَلاَ يَعْلَمُ مَا فِي غَدٍ إِلاَّ اللَّهُ، وَلاَ يَعْلَمُ مَتَى يَأْتِي الْمَطَرُ أَحَدٌ إِلاَّ اللَّهُ، وَلاَ تَدْرِي نَفْسٌ بِأَىِّ أَرْضٍ تَمُوتُ إِلاَّ اللَّهُ، وَلاَ يَعْلَمُ مَتَى تَقُومُ السَّاعَةُ إِلاَّ اللَّهُ ‏"‏‏.‏ (صحيح البخاري، كتاب التوحيد، بَابُ قَوْلِ اللَّهِ تَعَالَى: ﴿عَالِمُ الْغَيْبِ فَلاَ يُظْهِرُ عَلَى غَيْبِهِ أَحَدًا﴾) (ޢަބްދުﷲ ބްނު ޢުމަރު رضى الله عنهما ގެ އަރިހުން ރިވާވެގެން ވެއެވެ. ނަބިއްޔާ ﷺ ޙަދީޘުކުރެއްވިއެވެ. "ޣައިބުގެ ތަޅުދަނޑިތައް ފަހެކެވެ. މާތް ﷲ ފިޔަވައި އެއްވެސް ފަރާތަކަށް އެކަންތައް އެނގިގެން ނުވެއެވެ. ރަޙިމުތައް އުނިކުރާ އެއްޗެއް މާތް ﷲ ފިޔަވައި އެއްވެސް ފަރާތަކަށް އެނގިގެން ނުވެއެވެ. މާދަމާ ވާނެ ކަންކަން މާތް ﷲ ފިޔަވައި އެއްވެސް ފަރާތަކަށް އެނގިގެން ނުވެއެވެ. ވާރޭ އަންނާނީ ކޮން އިރަކުކަން މާތް ﷲ ފިޔަވައި އެއްވެސް ފަރާތަކަށް އެނގިގެން ނުވެއެވެ. އެއްވެސް ނަފްސަކަށް އެ ނަފްސު މަރުވާނީ ކޮން ބިމެއްގައި ކަން އެނގިގެން ނުވެއެވެ. އަދި ޤިޔާމަތް ވާނީ ކޮން އިރަކު ކަން މާތް ﷲ ފިޔަވައި އެއްވެސް ފަރާތަކަށް އެނގިގެން ނުވެއެވެ.") (ޞަޙީޙުލް ބުޚާރީ، ޙަދީޘު: 7379) މި ބަސްފުޅާއި، މާދަމާ ނުވަތަ އަނެއްދުވަހު ވާރޭވެހުމުގެ ފުރުޞަތު އޮތްކަމަށް މޫސުމާ ބެހޭ ޢިލްމުވެރީން ބުނާ ވާހަކައާއި އެއްވެސް އަރައިރުމެއް ނެތެވެ. ފަހެ، އެވާހަކަ ބުނެވެނީ ހީއެއްގެ މައްޗަށް ބިނާކޮށެވެ. ޔަޤީންކޮށެއް ނޫނެވެ. އެބައިމީހުންނަށް ވެހޭނެ ވަރެއް ނޭނގެއެވެ. އަދި ކުރިއަށް އޮތް ދުވަސްތަކުގައި ސުންނާފަތި ކުރަނިވި ޠޫފާންތައް އަރައި، ފެންބޮޑުވެ ގެތައް ހަލާކުވާނެތީ ރައްކާތެރިވެ ތިބެން ބުނަންވެސް އެބައިމީހުންނަށް ނޭނގެއެވެ. ފޮޓޯ ނަގައިގެން މައިމީހާގެ ބަނޑުގައިވާ ދަރިފުޅުގެ މަޢުލޫމާތު އެނގުމަކީވެސް އެފަދަ ކަމެކެވެ. ފަހެ، އެއީ އާލާތްތައް ބޭނުންކޮށްގެން ފެންނަ ފެނުމެކެވެ. ޣައިބު އެނގުމެއް ނޫނެވެ. والله تعالى أعلم ، وصلى الله وسلم على خاتم الأنبياء والمرسلين

ނޯޓް