chapter

023

قَدْ أَفْلَحَ ٱلْمُؤْمِنُونَ ﴿ ١ ﴾

ތަރުޖަމާ

مؤمن ން ކާމިޔާބުވެއްޖެކަން ކަށަވަރެވެ. (1)

ތަފްސީރު

أفلح އަކީ ހިތް އެދޭ އަދި ބޭނުންވާކަމެއް ކާމިޔާބު ވުމެވެ. މާނައީ މުއުމިނުން ހުރިހާ ހެޔޮކަމެއް ކާމިޔާބުކޮށްފިކަމާއި، އެބައިމީހުންގެ ހިތް އެންމެ އެދޭކަންތައް ލިބިގެންފިކަން ކަށަވަރެވެ. އެއީ އެބައިމީހުންގެ އީމާންކަމާއި ހެޔޮޢަމަލުގެ ސަބަބުންނެވެ.

ނޯޓް

فَمَنِ ٱبْتَغَىٰ وَرَآءَ ذَٰلِكَ فَأُو۟لَـٰٓئِكَ هُمُ ٱلْعَادُونَ ﴿ ٧ ﴾

ތަރުޖަމާ

ފަހެ، އެއިން ބޭރުގައިވާ ކަމަކަށް އެދިއްޖެމީހާ (ދަންނާށެވެ!) ފަހެ، އެއުރެންނީ (ހުއްދަވެގެންވާ سرحد) ފަހަނަޅައިދާ މީހުންނެވެ. (7)

ތަފްސީރު

ފަހެ، މާތް ﷲ އެމީހަކަށް ޙަލާލުކުރެއްވި އަނބިންނާއި އަޅުން ފިޔަވައި އެހެން ގޮތެއް ހޯދަން އުޅުނު މީހާ ދަންނާށެވެ. އޭނާވަނީ ފާފަވެރިކަމާއި އުރެދުމުގައި ޙައްދު ފަހަނައަޅައި ގޮސްފައެވެ. އަހުލުއްސުންނަތުގެ ފިޤުހުވެރިން ވަނީ މުތުޢާ ކައިވެނި ޙަރާމްކަމުގެ މައްޗަށް މިއާޔަތުން ދަލީލު ނަންގަވާފައެވެ. އެހެނީ، މުތުޢާ ކައިވެނީގައި ކައިވެނި ކުރެވޭ މީހާއީ އަތްނބެއް ނޫނެވެ. އެއީ، އޭނާ ވާރުތަނުކުރާތީއާއި، އޭނާގެ ފަރާތުން ވާރުތަނުވާތީއެވެ. އަދި އޭނާ އަކީ މިލްކުކުރެވޭ އަޅެއްވެސް ނޫނެވެ. އެހެންކަމުން، މިފަދަ ކައިވެނި ކުރާމީހާ ހިމެނޭނީ، ޤުރްއާނުގެ ބަސްފުޅުން ސާބިތުވާ ގޮތުގައި، ޙައްދު ފަހަނައަޅައި ދިޔަ މީހުންގެ ތެރޭގައެވެ. އިތުރު ތަފްޞީލު ހޯދުމަށް އަހުރެންގެ ފޮތް موقف الشريعة الغرّاء من نكاح المتعة ކިޔާށެވެ. އެފޮތުގައި މުތުޢާގެ ކައިވެނި ޙަރާމްކަމުގެ ސާފު ދަލީލުތައް ހުންނާނެއެވެ. އަދި ރަސޫލުﷲ ﷺ ވަނީ ޚައިބަރު ހަނގުރާމައިގެ ދުވަހުގައްޔާއި، މައްކާ ފަތަޙަކުރެއްވި ދުވަހު އެކަން ޙަރާމްކުރައްވާފައެވެ.

ނޯޓް

ٱلَّذِينَ يَرِثُونَ ٱلْفِرْدَوْسَ هُمْ فِيهَا خَـٰلِدُونَ ﴿ ١١ ﴾

ތަރުޖަމާ

އެއުރެންނީ، فردوس އޭކިޔުނު ސުވަރުގެ ވާރުތަވާ މީހުންނެވެ. އެއުރެން އެތާނގައި ދެމިތިބޭހުށްޓެވެ. (11)

ތަފްސީރު

މި މަތިވެރި ސިފަތައް އެކުގައި އެބައެއްގެ ކިބައިގައި ވާ މީހުންނީ ނިޢުމަތުގެ ސުވަރުގެތަކުގެ ޙައްޤުވެރިންނެވެ. އަލްފިރްދައުސަކީ ދަރަޖައިގެ ގޮތުން ސުވަރުގޭގެ އެންމެމަތިވެރި ތަނެވެ. ޙަދީޘުގައި އައިސްފައި ވެއެވެ. عَنْ أَبِي هُرَيْرَةَ، عَنِ النَّبِيِّ صلى الله عليه وسلم قَالَ: ‏".............. فَإِذَا سَأَلْتُمُ اللَّهَ فَسَلُوهُ الْفِرْدَوْسَ، فَإِنَّهُ أَوْسَطُ الْجَنَّةِ وَأَعْلَى الْجَنَّةِ، وَفَوْقَهُ عَرْشُ الرَّحْمَنِ، وَمِنْهُ تَفَجَّرُ أَنْهَارُ الْجَنَّةِ‏"‏.‏ (صحيح البخاري، كتاب التوحيد، بَابُ: {وَكَانَ عَرْشُهُ عَلَى الْمَاءِ}، {وَهُوَ رَبُّ الْعَرْشِ الْعَظِيمِ}) (އަބޫހުރައިރާ رضي الله عنه ގެ އަރިހުން ރިވާވެގެން ވެއެވެ. ނަބިއްޔާ ﷺ ޙަދީޘުކުރެއްވިއެވެ. "........... ތިޔަބައިމީހުން މާތް ﷲގެ ޙަޟްރަތުގައި އެދި ދަންނަވާނަމަ އަލްފިރްދައުސަށް އެދި ދަންނަވާށެވެ. ފަހެ، އެއީ ސުވަރުގޭގެ މެދެވެ. އަދި އެންމެ މައްޗެވެ. ރަޙްމާނުވަންތަ ރަސްކަލާނގެ ޢަރުޝި ވަނީ އެތަނުގެ މަތީގައެވެ. ސުވަރުގޭގެ ކޯރުތައް ދެމެން ފަށަނީ އެތަނުންނެވެ.") (ޞަޙީޙުލް ބުޚާރީ، ޙަދީޘު: 7423) عَنْ عَبْدِ الرَّحْمَنِ بْنِ عَبْدٍ الْقَارِيِّ، قَالَ سَمِعْتُ عُمَرَ بْنَ الْخَطَّابِ، رضى الله عنه يَقُولُ كَانَ النَّبِيُّ صلى الله عليه وسلم إِذَا نَزَلَ عَلَيْهِ الْوَحْىُ سُمِعَ عِنْدَ وَجْهِهِ كَدَوِيِّ النَّحْلِ فَأُنْزِلَ عَلَيْهِ يَوْمًا فَمَكَثْنَا سَاعَةً فَسُرِّيَ عَنْهُ فَاسْتَقْبَلَ الْقِبْلَةَ وَرَفَعَ يَدَيْهِ وَقَالَ ‏"‏ اللَّهُمَّ زِدْنَا وَلاَ تَنْقُصْنَا وَأَكْرِمْنَا وَلاَ تُهِنَّا وَأَعْطِنَا وَلاَ تَحْرِمْنَا وَآثِرْنَا وَلاَ تُؤْثِرْ عَلَيْنَا وَأَرْضِنَا وَارْضَ عَنَّا ‏"‏ ‏.‏ ثُمَّ قَالَ صلى الله عليه وسلم ‏"‏ أُنْزِلَ عَلَىَّ عَشْرُ آيَاتٍ مَنْ أَقَامَهُنَّ دَخَلَ الْجَنَّةَ ‏"‏ ‏.‏ ثُمَّ قَرَأَ ‏:‏ ﴿قَدْ أَفْلَحَ ٱلْمُؤْمِنُونَ﴾ حَتَّى خَتَمَ عَشْرَ آيَاتٍ ‏. (جامع الترمذي، كتاب تفسير ا لقرآن عن رسول الله صلى الله عليه وسلم)‏ (ޢަބްދުއްރަޙްމާން ބްނު ޢަބްދުލްޤާރީގެ އަރިހުން ރިވާވެގެން ވެއެވެ. އޭނާ ވިދާޅުވިއެވެ. ޢުމަރު ބްނު އަލްޚައްޠާބު رضي الله عنه ވިދާޅުވަނިކޮށް ތިމަން އަޑުއެހީމެވެ. ރަސޫލުﷲ ﷺ ގެ މައްޗަށް ވަޙީ ބާވައިލެއްވޭ ހިނދު މާމުއި ކުޅަނދުރުގެ އަޑު ކަހަލަ ބޫން އަޑެއް އެކަލޭގެފާނުގެ މޫނުފުޅުގެ ކައިރިން އިވެއެވެ. ދެން، އެއްދުވަހަކު އެކަލޭގެފާނުގެ އަރިހުގައި ތިމަންމެން ވަގުތުކޮޅަކަށް ތިބީމެވެ. އެ ވަގުތު އެކަލޭގެފާނަށް ވެފައިހުރި އުނދަގުލެއް ފަސޭހަވެގެން ދިޔަކަން އެނގުނެވެ. ދެން، އެކަލޭގެފާނު ޤިބްލައަށް ކުރިމަތިލައްވައި، ދެއަތްޕުޅު މައްޗަށް ނަންގަވައި، މިފަދައިން ވިދާޅުވިއެވެ. "އަޅަމެންގެ ވެރިރަސްކަލާނކޮ! އަޅަމެންނަށް އިތުރުކޮށްދެއްވާނދޭވެ. އުނިނުކުރައްވާނދޭވެ. އަޅަމެން މާތްކުރައްވާނދޭވެ. ނިކަމެތިނުކުރައްވާނދޭވެ. އަޅަމެންނަށް ދެއްވާނދޭވެ. މަޙްރޫމް ނުކުރައްވާނދޭވެ. އަޅަމެންނަށް އިސްކަންދެއްވާނދޭވެ. އަދި އަޅަމެންގެ މައްޗަށް އެހެންބަޔަކަށް އިސްކަންނުދެއްވާނދޭވެ. އިބަރަސްކަލާނގެ އަށް ރުހޭ ބަޔަކު ކަމުގައި އަޅަމެން ލައްވައިފާނދޭވެ. އަދި އަޅަމެންނަށް ރުހިވޮޑިގަންނަވާނދޭވެ." ދެން އިތުރު އެކަލޭގެފާނު ވިދާޅުވިއެވެ. މާތް ﷲ ތިމަންކަލޭގެފާނުގެ މައްޗަށް ދިހަ އާޔަތެއް ބާވައިލައްވައިފިިއެވެ. އެއަށް ޢަމަލުކުރި މީހަކު ސުވަރުގެއަށް ވަންނާނެއެވެ. ދެން އެކަލޭގެފާނު ﴿قَدْ أَفْلَحَ ٱلْمُؤْمِنُونَ﴾ އިން ފައްޓަވައިގެން ދިހަ އާޔަތް ކިޔަވައިވިދާޅުވިއެވެ.) (ޖާމިޢުއް ތިރްމިޛީ، ޙަދީޘު: 3492)

ނޯޓް

ثُمَّ خَلَقْنَا ٱلنُّطْفَةَ عَلَقَةً فَخَلَقْنَا ٱلْعَلَقَةَ مُضْغَةً فَخَلَقْنَا ٱلْمُضْغَةَ عِظَـٰمًا فَكَسَوْنَا ٱلْعِظَـٰمَ لَحْمًا ثُمَّ أَنشَأْنَـٰهُ خَلْقًا ءَاخَرَ ۚ فَتَبَارَكَ ٱللَّهُ أَحْسَنُ ٱلْخَـٰلِقِينَ ﴿ ١٤ ﴾

ތަރުޖަމާ

ދެން ތިމަންރަސްކަލާނގެ އެ މަނިތިކި، ގަނޑުލޭކޮޅަކަށް ހެއްދެވީމެވެ. ދެން އެ ގަނޑުލޭކޮޅު، މަސްކޮޅަކަށް ހެއްދެވީމެވެ. ދެން އެ މަސްކޮޅު، ކަށްޓަށް ހެއްދެވީމެވެ. ދެން އެ ކަށީގައި މަސްލެއްވީމެވެ. ދެން އެހެންއުފެއްދެވުމަކުން އެ އިންސާނާ އުފެއްދެވީމެވެ. ފަހެ، އެންމެފުރިހަމައަށް ތަކެތި ހައްދަވާ اللَّه، މަތިވެރިވެވޮޑިގެންވެއެވެ. (14)

ތަފްސީރު

ދެން ތިމަންރަސްކަލާނގެ އެ ނުޠުފާ ފެންގަނޑުގެ މަތީގައި އެލިގެން އޮންނަ ކުޑަ ފަޏްނެއް ފަދައިން ރަހިމުގައި ތަތްވެފައިވާ ޢަލަޤާ (ގަނޑު ލޭކޮޅެއް) އަކަށް ބަދަލުކުރެއްވީމެވެ. ދެން، އެ ޢަލަޤާ މުޟްޣާ އަކަށް (އެއްފަހަރުން ހަފާލެވޭ ވަރުގެ މަސްކޮޅަކަށް) ބަދަލުކުރެއްވީމެވެ. ދެން، އެ މަސްކޮޅު ހަރު ކަށްޓަށް ބަދަލުކުރެއްވީމެވެ. އެއީ ހަށިގަނޑު ތެދަށް ހިފައްޓާ މައިބަދައަށް ވުމަށެވެ. އަދި ތިމަންރަސްކަލާނގެ އެކަށީގެ މަތިން ލެވޭ ފޭރާމެއް ފަދައިން މަސް ލެއްވީމެވެ. އަދި އެމަހުން ބޮލާއި، ދެއަތާއި، ދެފަޔާއި، ބަނޑު ހިމެނޭ ސޫރަ ހެއްދެވީމެވެ. އަދި އެސޫރަ ނާރުތަކާއި، ލޭހޮޅިތަކުން ވަރުގަދަކުރެއްވީމެވެ. ދެން، ހަތަރު މަސް ހަމަވުން އެސޫރައަށް ފުރާނަ އެޅުއްވީމެވެ. ދެން، ފުރަތަމަ އުފެއްދުމާ މުޅިން ޚިލާފު އުފެއްދުމެއްގެ ގޮތުގައި އޭނާ ހެއްދެވީމެވެ. ފަހެ، އެކުއްޖާ ވަނީ ދިރުމެއް ނެތް އެއްޗެއްގެ ގޮތުގައި އޮތުމަށްފަހު ފުރިހަމަ އިންސާނަކަށް، މަންމަނެއްގެ ގޮތުގައި އޮތުމަށްފަހު ވާހަކަ ދައްކާ މީހަކަށް، ލޯފަން ކުއްޖެއްގެ ގޮތުގައި އޮތުމަށްފަހު ލޮލަށް ފެންނަ މީހަކަށް، އަދި ބީރު ކުއްޖެއްގެ ގޮތުގައި އޮތުމަށްފަހު އަޑުއިވޭ މީހަކަށް ބަދަލުވެފައެވެ. އެންމެ ފުރިހަމަ ގޮތުގައި ޚަލްޤުކުރައްވާ، އެންމެ ރިވެތި ގޮތުގައި ހައްދަވާ ރަސްކަލާނގެ މަތިވެރިވަންތަކަމާއެވެ! އެހިތްވަރުގަދަ، ބާރަށް ކުރިއަށްދާ ލަޝްކަރު (ދަރިފަނި) ދަތުރު ފަށަނީ މަނި ތިއްކަކުންނެވެ. ލޮލަށް ނުފެންނަހާ ކުޑަ އެއްޗެއް އޭގެ ޙަޔާތުގެ ބައިރިވެރިޔާއާ (އަންހެންމީހާގެ ދަރިމައިވާ ބިހާ) ގުޅުމުން އެބިހުން ލޮލަށް ފެންނަ، އަޑު އިވޭ، ފުރިހަމަ އިންސާނެއް އުފެދެއެވެ. ފަހެ، މާތް ﷲގެ ކުޅަދުންވަންތަކަން ހާދަހާ މަތިވެރިއެވެ. އަދި އެކަލާނގެ ރޭއްވެވުން ހާދަހާ ފުރިހަމައެވެ. އެ ނިކަމެތި ފެންތިކި ހަރަކާތްތެރި، ވާހަކަ ދައްކާ، ތެދުވެ އިށީނދެ ހަދާ، މީސްތަކުންނާއި ވާހަކަ ދައްކައި، އެބައިމީހުންނާ މުޚާޠަބުކުރާ މަތިވެރި އިންސާނަކަށް ބަދަލުވީ ކިހިނެއް ހެއްޔެވެ؟ ފެން ތިއްކެއް ކަނޑުން އަރައިގެން އައިސް އިބާރާތްތައް ރީތި، ފުރިހަމަ ބަހުރުވައިން މީސްތަކުންނާ މުޚާޠަބުކުރަން ހުއްޓާ ތިމަން ދުށީމޭ ތިބާ ގާތު މީހަކު ބުނެފިނަމަ ތިބާ އޭނާއާ ދިމާއަށް ބުނާނީ އޭނާއަކީ މޮޔައެކޭއެވެ. މިއީ އިންސާނާ އުފެއްދެވުމުގެ ޙަޤީޤަތެވެ. އޭނާ އުފެދިގެން އައީ ނަފުސުތައް އެއަށް ފަކުރުގަންނަ ދެރަ ނިކަމެތި ފެން ތިއްކަކުންނެވެ. ﴿أَلَمْ نَخْلُقكُّم مِّن مَّآءٍ مَّهِينٍ * فَجَعَلْنَـٰهُ فِى قَرَارٍ مَّكِينٍ * إِلَىٰ قَدَرٍ مَّعْلُومٍ * فَقَدَرْنَا فَنِعْمَ ٱلْقَـٰدِرُونَ﴾ (ދެރަވެގެންވާ ފެނަކުން (އެބަހީ: މަނިފޮދަކުން) ތިމަންރަސްކަލާނގެ ތިޔަބައިމީހުން ނަހައްދަވަން ހެއްޔެވެ؟ * ފަހެ، ރައްކާތެރިވެގެންވާ ތަނެއްގައި، (އެބަހީ: ރަޙިމުގައި) ތިމަންރަސްކަލާނގެ އެ ފެން ލެއްވީމެވެ. * އެނގިގެންވާ މުއްދަތަކަށެވެ. * ފަހެ، ތިމަންރަސްކަލާނގެ (އެހުރިހާކަމެއް) މިންވަރު ކުރެއްވީމެވެ. ފަހެ، މިންވަރުކުރައްވާ ކަލާނގެ މޮޅުކަމާއެވެ!) މި ޙަޤީޤަތް ވަރަށް ސާފުކޮށް ބަޔާންކޮށްދެއްވާފައިވާ ޤުދްސީ ޙަދީޘުގެ މަތިވެރިކަމުގެ ސިއްރު މިއާޔަތްތަކުން އަހަރުމެންނަށް އެނގިއްޖެއެވެ. އެ ޙަދީޘަކީ: عَنْ بُسْرِ بْنِ جِحَاشٍ الْقُرَشِيِّ، أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ بَصَقَ يَوْمًا فِي كَفِّهِ فَوَضَعَ عَلَيْهَا إِصْبَعَهُ، ثُمَّ قَالَ: "قَالَ اللَّهُ: بُنَيَّ آدَمَ، أَنَّى تُعْجِزُنِي؟ وَقَدْ خَلَقْتُكَ مِنْ مِثْلِ هَذِهِ، حَتَّى إِذَا سَوَّيْتُكَ وَعَدَلْتُكَ، مَشَيْتَ بَيْنَ بُرْدَيْنِ وَلِلْأَرْضِ مِنْكَ وَئِيدٌ، فَجَمَعْتَ، وَمَنَعْتَ حَتَّى إِذَا بَلَغَتِ التَّرَاقِيَ، قُلْتَ: أَتَصَدَّقُ. وَأَنَّى أَوَانُ الصَّدَقَةِ؟". (مسند أحمد، مسند الشاميين / ج: 29، ص: 387) (ބުސްރު ބްނު ޖިޙާޝް އަލްޤުރަޝީގެ އަރިހުން ރިވާވެގެންވެއެވެ. ރަސޫލުﷲ ﷺ އެއްދުވަހަކު އެކަލޭގެފާނުގެ އަތްތިލަފުޅަށް ކުޅުފޮދުޖެއްސެވިއެވެ. ދެން އެކަލޭގެފާނުގެ އިނގިލިފުޅު އެކުޅުފޮދުގައި ޖައްސަވާފައި ޙަދީޘުކުރެއްވިއެވެ. މާތް ﷲ ވަޙީކުރެއްވިއެވެ. "އާދަމުގެ ދަރިޔާއެވެ! ތިބާ ތިމަންރަސްކަލާނގެ ނުކުޅައްދާނީ ކިހިނެއް ހެއްޔެވެ؟ ތިމަންރަސްކަލާނގެ ތިބާ ހެއްދެވީ މިފަދަ އެއްޗަކުންނެވެ. ދެން ތިމަންރަސްކަލާނގެ ތިބާ ހައްދަވައި ފުރިހަމަކުރައްވައި ތިބާގެ އިސްކޮޅާއި ރޫފަ ގުޅޭ ގޮތަށް ހެއްދެވުމުން ތިބާ ދެގަނޑެތި ލައިގެން ބިމުން އަޑުކިޔާވަރަށް ބާރަށް ބިންމަތީގައި ހިނގައެވެ. އަދި ތިބާ (މުދާ) އެއްކޮށް (އެމުދަލުން ހޭދަކުރުމުން) މަނާވެގަނެއެވެ. ދެން ވައިނޮޅި ކަށިގަނޑާ ހަމައަށް (ފުރާނަ) ފޯރުމުން ތިބާ ބުނެއެވެ. އަހަރެން ޞަދަޤާތް ކުރާނަމެވެ. އެއީ ޞަދަޤާތުގެ ވަގުތަށް ވާނީ ކިހިނެއް ހެއްޔެވެ؟") (މުސްނަދު އަޙްމަދު، ޙަދީޘު: 17844) އުފެއްދެވުމުގެ މި ޢަޖާއިބުކުރަނިވި ވާހަކައަށް ފަހު ދެން އަންނަނީ އިންސާނާ ނިމުމުގެ ފަހު މަރްޙަލާގެ ވާހަކައެވެ. އެކަލާނގެ ވަޙީކުރައްވަނީ

ނޯޓް

وَأَنزَلْنَا مِنَ ٱلسَّمَآءِ مَآءًۢ بِقَدَرٍ فَأَسْكَنَّـٰهُ فِى ٱلْأَرْضِ ۖ وَإِنَّا عَلَىٰ ذَهَابٍۭ بِهِۦ لَقَـٰدِرُونَ ﴿ ١٨ ﴾

ތަރުޖަމާ

އަދި ތިމަންރަސްކަލާނގެ، ވަކި މިންވަރަކަށް އުޑުން ފެންބާވައިލެއްވީމެވެ. ފަހެ، އެ ފެން ތިމަންރަސްކަލާނގެ ބިމުގައި ހަރުލެއްވީމެވެ. އަދި ހަމަކަށަވަރުން، އެ ފެން (ތިޔަބައިމީހުންނަށް އަތުނުވާ ހިސާބަށް) ގެންދެވުމަށް، ތިމަންރަސްކަލާނގެ ކުޅަދުންވަންތަވެވޮޑިގެންވަމެވެ. (18)

ތަފްސީރު

އަދި ތިމަންރަސްކަލާނގެ ޙައިރާންކުރަނިވި ކުޅަދުންވަންތަކަމުން ވަޒަންކުރެވި މިންވަރު ކަނޑައެޅިގެންވާ ގޮތުގައި ވިލާތަކުން ވާރޭ ވެއްސެވީމެވެ. ގިނަވެގެން ގޮސް ހަލާކުކުރަނިވި އެއްޗަކަށް ވާވަރަށް އަދި މަދުވެގެން އިންސާނުންނާއި، ދަނޑުތަކަށާއި މޭވާގަސްތަކަށް ނުފުދޭ ވަރަކަށް ނޫނެވެ. އެކަލާނގެ ވަޙީބަސްފުޅު ﴿بِقَدَرٍ﴾ އާމެދު ހިނދުކޮޅަކަށް ވިސްނާލަމާ ހިނގާށެވެ. އެއީ، އެއާމެދު ވިސްނައި ފިކުރުކޮށްލަންޖެހޭ ބަސްފުޅެކެވެ. ފަހެ، ފެނަކީ ރަޙްމާނުވަންތަ ރަސްކަލާނގެ ދެއްވާ ނިޢުމަތެކެވެ. އެހެންނަމަވެސް ފެން މިނަށްވުރެ އިތުރުވެއްޖެނަމަ މުޞީބާތަކަށާއި ކާރިސާއަކަށް ބަދަލުވެދާނެއެވެ. ތަންތަން ސުންނާފަތިކުރާ ޠޫފާނާއި ފެންބޮޑުވުމުގެ ގޮތުގައެވެ. އަދި ބޭނުން ވަރަށް ވުރެ މަދުވެއްޖެނަމަ، ހަނަފަސްކަން ކުރިމަތިވެއެވެ. ފަހެ، ވަޒަންކުރެވި މިންވަރު ކަނޑައެޅިގެން ވާރޭ ވެއްސަވާ ރަސްކަލާނގެ ހުސްޠާހިރުވަންތަކަމާއެވެ. މިއާޔަތުގައި ބަޔާންކުރައްވާފައިވާ އެހެން ނިޢުމަތެއްވެސް ވެއެވެ. އެއީ ﴿فَأَسْكَنَّـٰهُ فِى ٱلْأَرْضِ﴾ އެހެނީ، އެކަލާނގެ ބިމުގައި ފެންރައްކާނުކުރެއްވިނަމަ އަދި ބިމުގެ ފަށަލަތަކުގައި އެފެން ރައްކާކުރައްވައި އެއިން ކޯރުތަކާއި އާރުތައް ދެމިގެން ނުދިޔަނަމަ އިންސާނުން ކަރުހިއްކައިގެން މަރުވީހެވެ. އަދި ދަނޑުތަކާއި ނަޢަމް ސޫފިތައް މަރުވީހެވެ. އެއީ، ވާރޭވެހޭ ވަގުތުގައި ނޫނީ ފެން ނުނެގޭނެތީއެވެ. ދެން، ފެން ނުލިބިއްޖެއްޔާ އެހެން ދުވަސްތަކާއި މައްސަރުތަކުގައި އެބައިމީހުން ހަދާނީ ކިހިނެއް ހެއްޔެވެ؟ އެހެންކަމުން، މިބިމުގައި ފެން ރައްކާކުރެއްވުމަކީ، ވާރޭ ވެއްސެވުމުގެ ނިޢުމަތާއި އެއްވަރުގެ ނިޢުމަތެކެވެ. ހަނދާންކޮށްދެއްވުމަށްފަހު މިއަންނަނީ އިންޒާރާއި ވަޢީދެވެ. ﴿وَإِنَّا عَلَىٰ ذَهَابٍۭ بِهِۦ لَقَـٰدِرُونَ﴾ ހަމަކަށަވަރުން ބިމުގައި ހުރި ފެން މުޅިން ހިންދަވާލައްވައި، ހުރިހާ ފެނެއް ކަނޑުތަކަށް ފޮނުއްވައި ހުސްކޮށްލެއްވުމަށް ތިމަންރަސްކަލާނގެ ކުޅަދުންވަންތައެވެ. އެހެން ހައްދަވައިފިނަމަ ތިޔަބައިމީހުންނާއި ތިޔަބައިމީނުންގެ ޖަނަވާރުތައް ކަރުހިއްކައިގެން މަރުވީހެވެ. މާތް ﷲގެ ވަޙީބަސްފުޅުގައި ވާފަދައިންނެވެ. ﴿قُلْ أَرَءَيْتُمْ إِنْ أَصْبَحَ مَآؤُكُمْ غَوْرًا فَمَن يَأْتِيكُم بِمَآءٍ مَّعِينٍ﴾ (ކަލޭގެފާނު ވިދާޅުވާށެވެ! ތިޔަބައިމީހުން ނިކަން ޚަބަރުދީބަލާށެވެ! ތިޔަބައިމީހުންގެ (ބޭނުންކުރާ) ފެން އަޑިޔަށް ހިނދިއްޖެނަމަ، ހިނގަހިނގާ ހުންނަ ފެނެއް ތިޔަބައިމީހުންނަށް ގެނެސްދޭހުށީ ފަހެ ކާކުހެއްޔެވެ؟) ދެން މާތް ﷲ ހަނދާންކޮށްދެއްވަނީ ވާރޭވެހުމާ ގުޅިގެން ލިބޭ ނިޢުމަތްތަކެވެ. އެ ނިޢުމަތްތަކުގެ ތެރޭގައި ކުލަގަދަ ބަގީޗާތަކާ، ދޮންވެ ފައްކާވެފައިވާ މޭވާތަކާ، އޮށްޓަރާ، ދަނޑުގޮވާން ހިމެނެއެވެ. އެކަލާނގެ ވަޙީކުރައްވަނީ

ނޯޓް

وَشَجَرَةً تَخْرُجُ مِن طُورِ سَيْنَآءَ تَنۢبُتُ بِٱلدُّهْنِ وَصِبْغٍ لِّلْـَٔاكِلِينَ ﴿ ٢٠ ﴾

ތަރުޖަމާ

އަދި طُورسَينَاء އެވެ ކިޔާ ފަރުބަދައިން ނުކުންނަ ގަހެއް ހެއްދެވީމެވެ. (އެއީ ޒައިތޫނިގަހެވެ.) ތެލާއި، ކާމީހުންނަށްހުރި، ލައިގެންކާއެއްޗެއްގެ ގޮތުގައި އެ ގަސް ހެދެތެވެ. (20)

ތަފްސީރު

އަދި އެފެނުން ތިޔަބައިމީހުންނަށްޓަކައި ތިމަންރަސްކަލާނގެ ބަރަކާތްތެރި ގަހެއް ކަމުގައިވާ ޒައިތޫނިގަސް ހެއްދެވީމެވެ. އެގަހަކީ މާތް ﷲ މޫސާ عليه السلام އަށް ބަސްވަޙީކުރެއްވި މުޤައްދަސް ބިންކަމުގައިވާ ޠޫރު ފަރުބަދައިގެ ވަށައިގެންވާ ބިންތަކުގައި ވަރަށް ގިނައިން ހެދޭ ގަހެކެވެ. އެގަހުން ތިޔަބައިމީހުންނަށް ޒައިތޫނި ލިބެއެވެ. އެޒައިތޫނިން ގިނަ ކާތަކެއްޗާއެކު ލައިގެންކާ އެއްޗެއް ގޮތުގައި ބޭނުންކުރެވޭ ތެޔޮ ނެރެވެއެވެ. ފަހެ، އެއީ އިންސާނުންނަށް ހުރި ލައިގެންކާ އެއްޗެކެވެ. ޒައިތޫނި ތެލާ ބެހޭގޮތުން ރަސޫލުﷲ ﷺ ޙަދީޘުކުރައްވާފައިވާ ފަދައިންނެވެ. عَنْ أَبِي أَسِيدٍ قَالَ قَالَ النَّبِيُّ صلى الله عليه وسلم ‏ "‏ كُلُوا الزَّيْتَ وَادَّهِنُوا بِهِ فَإِنَّهُ مِنْ شَجَرَةٍ مُبَارَكَةٍ ‏". (جامع الترمذي، كتاب الأطعمة عن رسول الله صلى الله عليه وسلم، باب مَا جَاءَ فِي أَكْلِ الزَّيْتِ) (އަބޫއަސީދުގެ އަރިހުން ރިވާވެގެން ވެއެވެ. އެކަލޭފާނު ވިދާޅުވިއެވެ. ނަބިއްޔާ ﷺ ޙަދީޘުކުރެއްވިއެވެ. ތިޔަބައިމީހުން އެ ތެޔޮ ކާށެވެ. އަދި އެ ތެޔޮ ގައިގާ ލާށެވެ. ފަހެ އެއީ ބަރާކަތްތެރި ގަހެއްގެ ތެލެވެ.) (ޖާމިޢުއް ތިރްމިޛީ، ޙަދީޘު: 1852) ނިޢުމަތުގެ ވާހަކަ ފުރިހަމަކުރައްވަމުން މާތް ﷲ އެބައިމީހުންނަށް ހަނދުމަކޮށްދެއްވަނީ ނަޢަމް ސޫފިތައް ޚަލްޤުކުރެއްވުމުގެ ނިޢުމަތެވެ. އެއީ މަސްކެވޭ ޖަނަވާރުތައް ކަމުގައިވާ ޖަމަލާއި، ގެރިއާއި، ބަކަރިއާއި، ކަންބަޅި ބަކަރިއެވެ. އެކަލާނގެ ވަޙީކުރައްވަނީ

ނޯޓް

وَعَلَيْهَا وَعَلَى ٱلْفُلْكِ تُحْمَلُونَ ﴿ ٢٢ ﴾

ތަރުޖަމާ

އަދި އެ ތަކެތީގެ މަތީގައްޔާއި، އުޅަނދުތަކުގައި، ތިޔަބައިމީހުން (އެއްތަނުން އަނެއްތަނަށް) އުފުއްލަވަތެވެ. (22)

ތަފްސީރު

ތިޔަބައިމީހުން މަސްކައިއުޅޭ ޖަނަވާރުތައް ކަމުގައިވާ ނަޢަމް ސޫފިތަކުގައި މާތް ﷲގެ ކުޅަދުންވަންތަކަމާއި، ޙިކްމަތްތެރިކަމާ ބެހޭގޮތުން ތިޔަބައިމީހުން ޙާޞިލްކުރާނޭ ޢިބްރަތްތައް ވާކަން ކަށަވަރެވެ. އެކަލާނގެ ތިޔަބައިމީހުންނަށްޓަކައި އެތަކެތީގެ ބަނޑުން ބޯން ފަސޭހަ ސާފު ކިރު ނެރެދެއްވިއެވެ. އަދި ތިޔަބައިމީހުންނަށް އެތަކެތީގައި ތަފާތު ފައިދާތައް ވެއެވެ. ތިޔަބައިމީހުންގެ އޭގެ މަސް ކަމުއެވެ. އޭގެ ކެހެރިން ތިޔަބައިމީހުން ފޭރާން ލަމުއެވެ. އަދި ތިޔަބައިމީހުން އޭގެ މައްޗަށް ސަވާރުވެ އޭގެ ބުރިކަށިމަތީގައި ބަރު މުދާ އުފުލަމުއެވެ. ތިޔަބައިމީހުން ނާފަހަރާއި ބޯޓުފަހަރުން ދަތުރުކޮށް މުދާ އުފުލާ ފަދައިންނެވެ. އިންސާނުންނަށް ކިޔަމަންތެރިކުރެވިފައިވާ ނަޢަމް ސޫފިތަކާ މެދު ފިކުރު ކުރި މީހަކަށް ބޮޑެތި ޢަޖާއިބު ފެންނާނެއެވެ. ފަހެ، ޖަމަލަކީ އިންސާނާއަށްވުރެ ހަށިގަނޑު ބިޔަ ޖަނަވާރަކަށް ވާއިރު، އޭތި އިންސާނާއަށް ކިޔަމަންކުރައްވާފައި، އެއަށް ސަވާރުވެ ތަކެތި އުފުލޭ ގޮތް އެކަލާނގެ ހައްދަވާފައި އެވަނީ ކިހިނެއް ހެއްޔެވެ؟ ނާފަހަރަކީ ކަނޑުގެ ބޯޓުތަކަށް ވާއިރު ޖަމަލަކީ އެއްގަމުގެ ބޯޓެވެ. އެހެންކަމުން، ޖަމަލާއި، ނާފަހަރު ގުޅުއްވަމުން އެކަލާނގެ ވަޙީކުރައްވަނީ ﴿وَعَلَيْهَا وَعَلَى ٱلْفُلْكِ تُحْمَلُونَ﴾ الفلك އަކީ ނަވެވެ. ދެން، ނަޢަމް ސޫފިތަކުން ލިބޭ ޢިބްރަތަކީ ކާތަކެތި ހަޖަމުވެ ލެއަށްވުމަށް ފަހު، އެ ލޭ މާތް ގެ ކުޅަދުންވަންތަކަމުން ފުރިހަމަ ކެއުމެއް ކަމުގައިވާ މީރު ބުއިމަކަށް ބަދަލު ވެއެވެ. އެއީ ކިރެވެ. ހުޔާއި ކާނާ ސާފު ކިރަށް ބަދަލުވަނީ ކިހިނެއް ހެއްޔެވެ؟ ވީއިރު، މި ޖަނަވާރުތަކުގެ ބަނޑުގައިވާ ލެޔާއި، ނަޖިހާއި އެ ކިރު އެއް ނުވަނީ ކީއްވެހެއްޔެވެ؟ އެއީ ހަމަ މާތް ﷲގެ ކުޅަދުންވަންތަކަމެވެ. ﴿نُّسْقِيكُم مِّمَّا فِى بُطُونِهَا وَلَكُمْ فِيهَا مَنَـٰفِعُ كَثِيرَةٌ وَمِنْهَا تَأْكُلُونَ﴾ الفرث އަކީ ޖަނަވާރުގެ ނަޖިހެވެ. ހަޖަމްކުރުމަށް ފަހު މައިދާއިން ގޮހޮރަށް ފޮނުވުމުން ނަޖިހަށް ބަދަލުވާ ތަކެއްޗެވެ. އެއީ މުޅިން ނަޖިހަށް ވާއިރު، އެނަޖިސް ކިރާ އެކުނުވެއެވެ. މާތް ﷲގެ ކުޅަދުންވަންތަކަމާއި އެއްކައުވަންތަކަމުގެ ހެކިތަކުގެ ތަފްޞީލު ބަޔާންކުރެއްވުމަށްފަހު ދެން މިއަންނަނީ ނަބީބޭކަލުންނާއި ރަސޫލުބޭކަލުންގެ ވާހަކައެވެ. ރަސޫލާ ﷺ ގެ ޤައުމުގެ މީހުން އެކަލޭގެފާނު ދޮގުކުރާތީ އެކަލޭގެފާނުގެ ހިތްޕުޅު ހަމަޖައްސަވައިދެއްވުމަށެވެ. އެކަލާނގެ ވަޙީކުރައްވަނީ

ނޯޓް

فَقَالَ ٱلْمَلَؤُا۟ ٱلَّذِينَ كَفَرُوا۟ مِن قَوْمِهِۦ مَا هَـٰذَآ إِلَّا بَشَرٌ مِّثْلُكُمْ يُرِيدُ أَن يَتَفَضَّلَ عَلَيْكُمْ وَلَوْ شَآءَ ٱللَّهُ لَأَنزَلَ مَلَـٰٓئِكَةً مَّا سَمِعْنَا بِهَـٰذَا فِىٓ ءَابَآئِنَا ٱلْأَوَّلِينَ ﴿ ٢٤ ﴾

ތަރުޖަމާ

ފަހެ، އެކަލޭގެފާނުގެ قوم ގެމީހުންކުރެ كافر ވި ބޮޑުން ބުނޫއެވެ. ތިޔަބައިމީހުންކަހަލަ آدم ގެދަރިޔަކުކަމުގައި މެނުވީ، މީނާ ނުވެއެވެ. އޭނާ قصد ކުރަނީ، ތިޔަބައިމީހުންގެ މައްޗަށް މާތްވެގަތުމަށެވެ. اللَّه އިރާދަކުރެއްވިނަމަ (رسول ން ކަމުގައި) ملائكة ން ބާވައިލައްވައިފީހެވެ. ތިމަންމެންގެ ކުރީގައި އުޅުނު ކާބަފައިންގެ ތެރޭގައިވެސް، މިފަދަ ވާހަކައެއް ތިމަންމެން ނާހަމުއެވެ. (24)

ތަފްސީރު

އެކަލޭގެފާނުގެ ޤައުމުގެ ތެރެއިން ކާފިރުކަމާއި މަގުފުރެދުމުގެ ތެރެއަށް ގެނބިފައިވާ ބޮޑުން ބުންޏެވެ. ރަސޫލެއް ކަމުގައި ދަޢުވާކުރައްވާ އެކަލޭގެފާނު އަހަރުމެންފަދަ އިންސާނަކު ކަމުގައި މެނުވީ ނުވެއެވެ. އެއީ ތިޔަބައިމީހުންފަދަ ބޭކަލަކަށް ވުމާއެކުވެސް ރަސޫލުކަމަށް ދަޢުވާކުރައްވައިގެން އެކަލޭގެފާނު ބޭނުންފުޅުވަނީ ތިޔަބައިމީހުންގެ މައްޗަށް މާތްވެގަތުމަށެވެ. މާތް ﷲ ރަސޫލަކު ފޮނުއްވަން އިރާދަކުރެއްވިނަމަ، އެކަލާނގެ ރަސޫލަކު ފޮނުއްވީހީ މަލާއިތުންގެ ތެރެއިންނެވެ. އިންސާނުންގެ ތެރެއަކުން ނޫނެވެ. މިފަދަ ވާހަކައެއް (އެއް އިލާހަކަށް އަޅުކަންކުރާ ވާހަކަ) އިސްވެދިޔަ އުއްމަތްތައް ކަމުގައިވާ އަހަރުމެންގެ ކާބަފައިންގެ ކިބައިން އަހަރުމެންނަށް އަޑުއިވިފައި ނުވެއެވެ. މިމޮޔަކަމަށް އެބައިމީހުންނަށް ހަލާކުހުށްޓެވެ. ރަސޫލާ އިންސާނުންގެ ތެރެއިން ވުން އެއީ ނުވާނޭ ކަމެއް ކަމަށް އެބައިމީހުން ބެލިއިރު، ހިލަތައް އިލާހުންނަށް ވުން އެއީ ނުވާނޭ ކަމެއް ކަމަށް އެބައިމީހުން ނުބަލައެވެ. ފަހެ، އެބައިމީހުންވީ ބުދުތަކަށާއި ހިލަތަކަށް އަޅުކަންކުރާ ބަޔަކު ކަމުގައެވެ. ދެން، ނުކިޔަމަންތެރިކަމުގައި އިތުރަށް ޙައްދު ފަހަނައަޅައި ގޮސް އެބައިމީހުންގެ މާތް ނަބިއްޔާ ނޫޙު عليه السلام އާއި ބެހޭގޮތުން އެބައިމީހުން ބުންޏެވެ.

ނޯޓް

فَأَوْحَيْنَآ إِلَيْهِ أَنِ ٱصْنَعِ ٱلْفُلْكَ بِأَعْيُنِنَا وَوَحْيِنَا فَإِذَا جَآءَ أَمْرُنَا وَفَارَ ٱلتَّنُّورُ ۙ فَٱسْلُكْ فِيهَا مِن كُلٍّ زَوْجَيْنِ ٱثْنَيْنِ وَأَهْلَكَ إِلَّا مَن سَبَقَ عَلَيْهِ ٱلْقَوْلُ مِنْهُمْ ۖ وَلَا تُخَـٰطِبْنِى فِى ٱلَّذِينَ ظَلَمُوٓا۟ ۖ إِنَّهُم مُّغْرَقُونَ ﴿ ٢٧ ﴾

ތަރުޖަމާ

ފަހެ، ތިމަންރަސްކަލާނގެ އެކަލޭގެފާނަށް وحى ކުރެއްވީމެވެ. ތިމަންރަސްކަލާނގެ ބެއްލެވުމާއި، ތިމަންރަސްކަލާނގެ އެންގެވުމާއެކު، ނާކޮޅު ބަންނަވައި ހައްދަވާށެވެ! ފަހެ، ތިމަންރަސްކަލާނގެ (عذاب ގެ) أمر ފުޅުއައިސް އުނދުނުގެ ތެރެއިން ފެންއަރައި، އުތުރިގެންފިހިނދު، ފަހެ، އެހިނދު ކޮންމެ އެއްޗަކުން (އަންހެން ފިރިހެން) ޖޯޑަކާއި، އެއުރެންގެ ތެރެއިން ހަލާކުވުމުގެ أمر ފުޅު އިސްވެހިނގައްޖެމީހަކު މެނުވީ، ކަލޭގެފާނުގެ أهل ވެރިން އެ ނާކޮޅަށް ލައްވާށެވެ! އަދި އަނިޔާވެރިވީ މީހުންނާމެދު، ތިމަންރަސްކަލާނގެ حضرة އަށް ކަލޭގެފާނު ބަސް ނުދަންނަވާށެވެ! ހަމަކަށަވަރުން، އެއުރެންނީ، غرق ކުރައްވާނޭ މީހުންނެވެ. (27)

ތަފްސީރު

ދެން، ތިމަންރަސްކަލާނގެ އެކަލޭގެފާނަށް ވަޙީކުރެއްވީމެވެ. ތިމަންރަސްކަލާނގެ ރައްކާތެރިކަމާއި، ބައްލަވައިވޮޑިގަތުމާއި، އެންގެވުމާއި، އުގަންނައިދެއްވުމާއެކު ނާކޮޅު ބަންނަވައި ހައްދަވާށެވެ. ފަހެ، ތިމަންރަސްކަލާނގެ އެބައިމީހުންނަށް ޢަޛާބުދެއްވާ ވަގުތު އައިސް، އުނދުނުން ފެން އަރަން ފެށުމުން (އެއީ އެބައިމީހުން ނެތިކުރެއްވުމުގެ ޢަލާމާތެވެ.) ޖަނަވާރުގެ ކޮންމެ ބާވަތަކުން ޖޯޑެއް (އަންހެން ފިރިހެން) ކަލޭގެފާނާއެކު ނަވަށް ލައްވާށެވެ. އަދި ކަލޭގެފާނުގެ އަހުލުވެރިންވެސް ލައްވާށެވެ. އެބަޔަކު ނެތިކޮށްލުމަށް ތިމަންރަސްކަލާނގެ ބަސްފުޅު އިސްވެ ގޮސްފައިވާ ބަޔަކު ފިޔަވައެވެ. އެއީ އެކަލޭގެފާނުގެ އަނބިކަނބަލުންނާއި ދަރިކަލުންނެވެ. އަދި އެބައިމީހުން ސަލާމަތްކުރެއްވުން އެދިވަޑައިގެން ތިމަންރަސްކަލާނގެއަށް ދަންނަވައި ޝަފާޢަތަށް އެދިވަޑައިނުގަންނަވާށެވެ. އެހެނީ، އެބައިމީހުންނީ އެއްވެސް ޝައްކެއްނެތި ނެތިކޮށްލެވޭނޭ މީހުންނެވެ.

ނޯޓް

فَأَرْسَلْنَا فِيهِمْ رَسُولًا مِّنْهُمْ أَنِ ٱعْبُدُوا۟ ٱللَّهَ مَا لَكُم مِّنْ إِلَـٰهٍ غَيْرُهُۥٓ ۖ أَفَلَا تَتَّقُونَ ﴿ ٣٢ ﴾

ތަރުޖަމާ

ފަހެ، ތިމަންރަސްކަލާނގެ އެއުރެންގެގާތަށް، އެއުރެންގެ ތެރެއިން رسول އަކު ފޮނުއްވީމެވެ. ތިޔަބައިމީހުން اللَّه އަށް އަޅުކަން ކުރާށޭ އަންގަވަމުންނެވެ. އެކަލާނގެ ފިޔަވައި އެހެން إله އަކު ތިޔަބައިމީހުންނަކަށް ނުވެއެވެ. ފަހެ، ތިޔަބައިމީހުން (އެކަލާނގެއަށް) تقوى ވެރި ނުވަނީހެއްޔެވެ؟ (32)

ތަފްސީރު

ދެން އެއްކައުވަންތަކުރުމާއި އީމާންކަމަށް ދަޢުވަތުދެއްވުމަށް އެބައިމީހުންގެ ގާތަށް ތިމަންރަސްކަލާނގެ ރަސޫލާ ހޫދު عليه السلام ފޮނުއްވީމެވެ. ދެން އެކަލޭގެފާނު އެބައިމީހުންނަށް ތިމަންރަސްކަލާނގެ ޢަޛާބުގެ ބިރުވެރި ޚަބަރުދެއްވަމުން ވިދާޅުވިއެވެ. ތިޔަބައިމީހުން މާތް ﷲއަށް ކާފިރުވެއްޖެނަމަ އެކަލާނގެ ޢަޛާބު ފޮނުއްވައި ބަދަލުހިއްޕަވާނޭ ކަމާމެދު ތިޔަބައިމީހުން ބިރުވެތި ނުވަނީ ހެއްޔެވެ؟ މިވާހަކައިގައި މާތް ﷲ ރަސޫލެއްގެ ނަންފުޅުވެސް އަދި ޤައުމުގެ ނަމެއްވެސް ހާމަނުކުރައްވައެވެ. އެއީ ނަބީބޭކަލުންގެ ވާހަކަތަކުގެ ތެރޭގައި މަޝްހޫރު ވާހަކައަކަށް ވާތީއެވެ. ފަހެ ނޫޙު عليه السلام ގެ ޤައުމަށްފަހު އައި ބަޔަކީ ޢާދު ބާގައިގެ މީހުންނެވެ. އަދި އެބައިމީހުންގެ ތެރެއަށް ފޮނުއްވި ރަސޫލަކީ ހޫދު عليه السلام އެވެ. އަލްއަޢުރާފު ސޫރަތުގައި މާތް ﷲ މިފަދައިން ވަޙީކުރައްވާފައި ވާތީއެވެ. ﴿وَٱذْكُرُوٓا۟ إِذْ جَعَلَكُمْ خُلَفَآءَ مِنۢ بَعْدِ قَوْمِ نُوحٍ﴾ (އަދި ނޫޙުގެފާނުގެ ޤައުމަށްފަހުގައި، ޚަލީފާއިން ކަމުގައި ތިޔަބައިމީހުން ލެއްވިކަން ތިޔަބައިމީހުން ހަނދުމަކުރާށެވެ!) އެ މޮޔައިން ހޫދު عليه السلام އަށް ދިން ޖަވާބު ދެން އަޑުއަހަމާ ހިނގާށެވެ.

ނޯޓް

وَقَالَ ٱلْمَلَأُ مِن قَوْمِهِ ٱلَّذِينَ كَفَرُوا۟ وَكَذَّبُوا۟ بِلِقَآءِ ٱلْـَٔاخِرَةِ وَأَتْرَفْنَـٰهُمْ فِى ٱلْحَيَوٰةِ ٱلدُّنْيَا مَا هَـٰذَآ إِلَّا بَشَرٌ مِّثْلُكُمْ يَأْكُلُ مِمَّا تَأْكُلُونَ مِنْهُ وَيَشْرَبُ مِمَّا تَشْرَبُونَ ﴿ ٣٣ ﴾

ތަރުޖަމާ

އެކަލޭގެފާނުގެ قوم ގެމީހުންގެ ތެރެއިން كافر ވެ، އަދި آخرة އާ ބައްދަލުވާނޭކަން ދޮގުކޮށްއުޅުނު، އަދި ދުނިޔޭގެ حياة ގައި ތަނަވަސްކަމާއި، نعمة އެއުރެންނަށް ތިމަންރަސްކަލާނގެ ދެއްވި ބޮޑުންގެމީހުން ބުނޫއެވެ. ތިޔަބައިމީހުންކަހަލަ آدم ގެދަރިޔަކު ކަމުގައި މެނުވީ، މީނާ ނުވެއެވެ. ތިޔަބައިމީހުން އެ އެއްޗަކުން ކައިއުޅޭ ތަކެތިން، އޭނާވެސް ކައިއުޅެތެވެ. އަދި ތިޔަބައިމީހުން އެ އެއްޗަކުން ބޮއިއުޅޭ ތަކެތިން އޭނާވެސް ބޮއިއުޅެތެވެ. (33)

ތަފްސީރު

ހަމަ ނޫޙު عليه السلام ގެ ޤައުމުގެ މީހުން ދެއްކި ވާހަކައެވެ. އެ މޮޔައިން އެބައިމީހުންގެ ނަބިއްޔާ ހޫދު عليه السلام އަށް ދެންނެވިއެވެ. އެކަލޭގެފާނަކީ އިންސާނެކެވެ. މަލާއިކަތެއް ނޫނެވެ. އަހަރުމެން ކައިބޮއި އުޅޭފަދައިން އެކަލޭގެފާނު ވެސް ފަރިއްކުޅުއްވައި ހައްދަވައެވެ. ދެން، އެކަލޭގެފާނު ނަބިއްޔަކަށް އަދި ރަސޫލަކަށް ވެވަޑައިގަތުމަށް އަހަރުމެންނަށްވުރެ ވަކި މާތްވީ ކީއްވެގެން ހެއްޔެވެ؟

ނޯޓް

فَأَخَذَتْهُمُ ٱلصَّيْحَةُ بِٱلْحَقِّ فَجَعَلْنَـٰهُمْ غُثَآءً ۚ فَبُعْدًا لِّلْقَوْمِ ٱلظَّـٰلِمِينَ ﴿ ٤١ ﴾

ތަރުޖަމާ

ފަހެ، حق ގޮތުގައި އައި ގަދަފަދަ އަޑު އެއުރެން ހަލާކުކުރިއެވެ. ދެން އޮޔާދާ ކުނިތަކެއްފަދައިން ތިމަންރަސްކަލާނގެ އެއުރެން ލެއްވީމެވެ. ފަހެ، އަނިޔާވެރިވީ މީހުންނަށް ހަލާކާއި ގެއްލުންހުށްޓެވެ. (41)

ތަފްސީރު

ދެން، ސުންނާފަތިކޮށްލި ގަދަފަދަ ޢަޛާބުގެ އަޑު އެބައިމީހުން ނެތިކޮށްލިއެވެ. އަދި އެބައިމީހުންނީ މަރުވެގެން ވެއްޓިފައިވާ ބަޔަކުކަމުގައި ތިމަންރަސްކަލާނގެ ލެއްވީމެވެ. ކުންޏާއި ހަޑިތަކެތި އެއާ އެކު ދަމައިގެން ގެންދާ ސައިލުގެ މަތީގައިވާ ކުނިތަކެއް ފަދައިންނެވެ. އަދި އެބައިމީހުން ކާފިރުވެ އަނިޔާވެރިވީ ކަމަށްޓަކައި އެބައިމީހުނަށް ގެއްލުމާއި ހަލާކުހުށްޓެވެ. ތަފްސީރު ޢިލްމުވެރިން ވިދާޅުވިއެވެ. ބިންގަނޑު ހެލި ރަށް ސުންނާފަތިވެގެންދާ ފަދަ ގަދަ އަޑަކުން އެބައިމީހުންގެ މައްޗަށް ޖިބްރީލު عليه السلام ހަޅޭއްފުޅު ލެއްވިއެވެ. އެއަޑާއެކު އެބައިމީހުންގެ ފައިދަށުން ބިންގަނޑު ގުޑައިގަތެވެ. އެގުޑުމުގެ ގަދަކަމުން ސައިލުގެ މަތީގައި އޮޔާދާ ކުނިތައް ފަދަ އަގެއް ނެތް ނިކަމެތި ބަޔަކަށް އެބައިމީހުން ވިއެވެ. އަދި އެބައިމީހުންގެ މައްޗަށް މާތް ﷲ ހުރިހާ ތަކެއްޗެއް ހަލާކުކޮށްލާ ވައި ފޮނުއްވިއެވެ. އެވައި އެބައިމީހުން އެކުގައި ނެތިކޮށްލިއެވެ. އެބައިމީހުންގެ ޒިކުރެއްވެސް އަސަރެއްވެސް ނެތިއެވެ.

ނޯޓް

ثُمَّ أَرْسَلْنَا رُسُلَنَا تَتْرَا ۖ كُلَّ مَا جَآءَ أُمَّةً رَّسُولُهَا كَذَّبُوهُ ۚ فَأَتْبَعْنَا بَعْضَهُم بَعْضًا وَجَعَلْنَـٰهُمْ أَحَادِيثَ ۚ فَبُعْدًا لِّقَوْمٍ لَّا يُؤْمِنُونَ ﴿ ٤٤ ﴾

ތަރުޖަމާ

ދެން ތިމަންރަސްކަލާނގެ رسول ން އެއްބޭކަލަކަށްފަހު އަނެއްބޭކަލަކު ވަޑައިގަންނަވާގޮތުގައި ފޮނުއްވީމެވެ. ކޮންމެ أمّة އަކަށްވެސް އެ أمّة ގެ رسول އާ ވަޑައިގެންފި ކޮންމެ ހިނދެއްގައި، އެއުރެން އެބޭކަލަކު ދޮގުކުރިއެވެ. ފަހެ، އެއުރެންގެ އެއްބަޔަކު އަނެއްބަޔެއްގެ ފަހަތުން ފޮނުއްވައި ނެތިކުރެއްވީމެވެ. އަދި ދެކެވޭ ވާހަކަތަކެއްކަމުގައި ތިމަންރަސްކަލާނގެ އެއުރެން ލެއްވީމެވެ. ފަހެ، إيمان ނުވާ ބަޔަކަށް ހަލާކާއި ގެއްލުންހުށްޓެވެ. (44)

ތަފްސީރު

تترا ގެ މާނައީ އެކަކަށް ފަހު އަނެކަކު ނުވަތަ އެއް ކަމަކަށްފަހު އަނެއް ކަމެއް އައުމެވެ. މާނައީ ދެން ތިމަންރަސްކަލާނގެ ރަސޫލުބޭކަލުން އެއްބޭކަލަކަށް ފަހު އަނެއް ބޭކަލަކު ފޮނުއްވީމެވެ. ކޮންމެ އުއްމަތަކަށްވެސް އެ އުއްމަތެއްގެ ރަސޫލާ ވަޑައިގެންފި ކޮންމެ ހިނދެއްގައި އެބައިމީހުން އެބޭކަލަކު ދޮގުކޮށް ފުރައްސާރަކުރިއެވެ. މިތާނގައި މިވަނީ އެބައިމީހުން މުޅިން މަގުފުރެދިފައި ވާތީ އެބައިމީހުންގެ އެ ޢަމަލުގެ ނުބައިކަން ބަޔާންކުރައްވާފައެވެ. އެކަލާނގެ ވަޙީކުރައްވާފައިވާ ފަދައިންނެވެ.﴿يَـٰحَسْرَةً عَلَى ٱلْعِبَادِ ۚ مَا يَأْتِيهِم مِّن رَّسُولٍ إِلَّا كَانُوا۟ بِهِۦ يَسْتَهْزِءُونَ﴾ (އަޅުތަކުންގެ މައްޗަށްހުރި ހިތާމައެއްގެ ބޮޑުކަމާއެވެ! އެބޭކަލަކަށް އެއުރެން ފުރައްސާރަކުރާގޮތުގައި މެނުވީ، އެއުރެންގެ ގާތަށް އެއްވެސް ރަސޫލަކު ވަޑައެއްނުގަންނަވަތެވެ.) ދެން އެބައިމީހުންގެ އެއްބައެއްގެ ފަހުން އަނެއް ބަޔަކު ނެތިކުރެއްވީމެވެ. އަދި އެއް ޖީލުން އަނެއް ޖީލަށް ނަގުލުކުރަމުންދާ، ރިވާކުރެވޭ ޚަބަރުތަކެއް ކަމުގައްޔާއި، ހަނދާންކުރެވޭ ވާހަކަތަކެއް ކަމުގައި ލެއްވީމެވެ. ﴿فَبُعْدًا﴾ އީމާންނުވެ، ރަސޫލުބޭކަލުން ތެދުނުކުރި ޤައުމުތަކަށް ނެތިކޮށްލުމާއި ސުންނާފަތިކަން ހުށްޓެވެ.

ނޯޓް

أُو۟لَـٰٓئِكَ يُسَـٰرِعُونَ فِى ٱلْخَيْرَٰتِ وَهُمْ لَهَا سَـٰبِقُونَ ﴿ ٦٤ ﴾

ތަރުޖަމާ

އެއުރެން އެންމެންނީ، ހެޔޮކަންތަކުގައި އަވަސްވެގަންނަ މީހުންނެވެ. އަދި އެއުރެންނީ އެކަންތަކުގައި ކުރިއަރައިދާ މީހުންނެވެ. (61)

ތަފްސީރު

އަދި އެބައިމީހުންނީ ޞަދަޤާތްދީ އިޙްސާންތެރިވާއިރު، އަދި ތަފާތު ހެޔޮކަންތަކުން އެކަލާނގެ ޙަޟްރަތަށް ކުއްތަންވާއިރު، އެބައިމީހުންގެ ޢަމަލު ޤަބޫލުނުކުރައްވައިފާނެތީ ބިރުވެތިވާ މީހުންނެވެ. އެއީ، ޢަމަލުތަކުގެ ހިސާބުބައްލަވާ، ޖަޒާދެއްވާ ޢިއްޒަތްތެރިކަމާއި ކީރިތިވަންތަކަމުގެ ވެރި މާތް ﷲއާއި ބައްދަލުވާނެކަމަށް އީމާންވާތީއެވެ. ސުވަރުގެތަކާއި، ރަޙްމާނުވަންތަ ރަސްކަލާނގެ ރުހިވޮޑިގަތުން ލިބޭނެ ބަޔަކީ އެބައިމީހުންނެވެ. އަދި މާތްކަމާއި ބާއްޖަވެރިކަން ލިބޭނޭ ބަޔަކީ އެބައިމީހުންނެވެ. އަލްޙަސަނުލް ބަޞްރީ ވިދާޅުވިއެވެ. "މުއުމިންމީހާ ވަނީ ހެޔޮލަފާކަމާ މާތް ﷲއަށް ބިރުވެތިވުން އެއްކޮށްފައެވެ. ކާފިރުމީހާ ވަނީ ނުބައިކަމާއި މާތް ﷲގެ ޢަޛާބުން އަމާންކަންލިބިގަތުން އެއްކޮށްފައެވެ. عَنْ عَائِشَةَ، قَالَتْ: قُلْتُ يَا رَسُولَ اللَّهِ ‏{وَالَّذِينَ يُؤْتُونَ مَا آتَوْا وَقُلُوبُهُمْ وَجِلَةٌ}‏ أَهُوَ الرَّجُلُ الَّذِي يَزْنِي وَيَسْرِقُ وَيَشْرَبُ الْخَمْرَ قَالَ: ‏"‏لاَ يَا بِنْتَ أَبِي بَكْرٍ - أَوْ يَا بِنْتَ الصِّدِّيقِ - وَلَكِنَّهُ الرَّجُلُ يَصُومُ وَيَتَصَدَّقُ وَيُصَلِّي وَهُوَ يَخَافُ أَنْ لاَ يُتَقَبَّلَ مِنْهُ"‏‏. (سنن ابن ماجه، كتاب الزهد)‏ (ޢާއިޝާ رضي الله عنها ގެ އަރިހުން ރިވާވެގެން ވެއެވެ. އެކަމަނާ ވިދާޅުވިއެވެ. އަހުރެން ދެންނެވީމެވެ. ﷲގެ ރަސޫލާ ﷺ އެވެ. ﴿وَالَّذِينَ يُؤْتُونَ مَا ءَاتَوا۟ وَقُلُوبُهُمْ وَجِلَةٌ﴾ މި އާޔަތުގައި އެ ވާ މީހަކީ ޒިނޭކުރާ އަދި ވައްކަންކުރާ އަދި ރާބޯ މީހާ ހެއްޔެވެ؟ އިތުރު އެކަލޭގެފާނު ޙަދީޘުކުރެއްވިއެވެ. "ނޫނެކެވެ. އަބޫބަކްރުގެ ދަރިކަނބަލުންނޭވެ! (ނުވަތަ އައްޞިއްދީޤުގެ ދަރިކަނބަލުންނޭވެ!) އެހެނެއްކަމަކު އެއީ އޭނާގެ ހެޔޮ ޢަމަލު ޤަބޫލުފުޅު ނުކުރައްވައިފާނެތީ މާތް ﷲއަށް ބިރުވެތިވާ ޙާލު ނަމާދުކޮށް، ރޯދަހިފައި، ޞަދަޤާތްކުރާ މީހާއެވެ.) (ސުނަނު އިބްނުމާޖާ، ޙަދީޘު: 4338/37)

ނޯޓް

أَمْ يَقُولُونَ بِهِۦ جِنَّةٌۢ ۚ بَلْ جَآءَهُم بِٱلْحَقِّ وَأَكْثَرُهُمْ لِلْحَقِّ كَـٰرِهُونَ ﴿ ٧٣ ﴾

ތަރުޖަމާ

ނުވަތަ އެކަލޭގެފާނުގެ ކިބައިގައި، މޮޔަކަމެއްވާކަމަށް އެއުރެން ބުނަނީ ހެއްޔެވެ؟ އަދި ކިއެއްތަ! (އެހެންނަކުންނޫނެވެ.) އެއުރެންނަށް އެކަލޭގެފާނު حق ގޮތް ގެނެސްދެއްވިއެވެ. އަދި އެއުރެންކުރެ ގިނަމީހުންނީ، حق އަށް ނުރުހޭބަޔެކެވެ. (70)

ތަފްސީރު

ނުވަތަ އެބައިމީހުން އެކަލޭގެފާނު ދޮގުކުރުމުގެ ސަބަބީ އެކަލޭގެފާނަކީ މޮޔަފުޅު ބޭކަލެއް ކަމުގައި އެބައިމީހުން ޤަބޫލުކުރުން ހެއްޔެވެ؟ މިއީ މުޅިންވެސް އަޞްލެއް ނެތް ބާޠިލު ވާހަކަތަކެކެވެ. ފަހެ، އެކަލޭގެފާނަކީ އެބައިމީހުންގެ އެންމެ ވިސްނުން ރަނގަޅު، އެންމެ ސިކުނޑި ތަނަވަސް، ވާހަކަފުޅު އެންމެ ތެދު ކަލޭގެފާނުކަން އެބައިމީހުންނަށް އެނގެއެވެ. ވީއިރު، މިގޮތް ދޫނުކުރުމާއި، ދެކޮޅު ހެދުމުގެ ބޭނުމަކީ ކޮބައި ހެއްޔެވެ؟ ދެން އެކަމުގެ ޙަޤީޤީ ސަބަބު ބަޔާންކުރައްވަމުން މާތް ﷲ ވަޙީކުރައްވަނީ ﴿بَلْ جَآءَهُم بِٱلْحَقِّ وَأَكْثَرُهُمْ لِلْحَقِّ كَـٰرِهُونَ﴾ މުޙައްމަދު ﷺ އެބައިމީހުންގެ ގާތަށް ވަޑައިގެންނެވީ އަލިގަދަ ފާޅުކަންބޮޑު ޙައްޤު ގޮތާއިގެންނެވެ. އަދި ޙައްޤުގެ އަލި ފާޅުވެ އޭގެ ވިދުވަރު ގަދަކަމާއެކުވެސް މުޝްރިކުންގެ ތެރެއިން ގިނަ ބަޔަކު، އެބައިމީހުންގެ ހިތްތައް މަގުފުރެދި ސީދާ މަގުން އެއްކިބާވެފައި ވުމުގެ ސަބަބުން، ޙައްޤު ޤަބޫލުނުކުރެއެވެ. އަދި އެގޮތް ބޭނުމެއްވެސް ނުވެއެވެ. އެބައިމީހުންގެ ވެރިކަމާއި މަތީ މަޤާމުތައް ގެއްލިދާނެތީއެވެ.

ނޯޓް

۞ وَلَوْ رَحِمْنَـٰهُمْ وَكَشَفْنَا مَا بِهِم مِّن ضُرٍّ لَّلَجُّوا۟ فِى طُغْيَـٰنِهِمْ يَعْمَهُونَ ﴿ ٧٨ ﴾

ތަރުޖަމާ

އެއުރެންނަށް ތިމަންރަސްކަލާނގެ رحمة ލައްވައި، އެއުރެންގެ ކިބައިގައިވާ ދަތިކަން ތިމަންރަސްކަލާނގެ ފިއްލެވިނަމަވެސް، އެއުރެންގެ މަގުފުރެދުމުގައި ދެވޭނުދެވޭތަނެއް ނޭނގޭގޮތުގައި، އެއުރެން ދެމިތިބީހެވެ. (75)

ތަފްސީރު

ތިމަންރަސްކަލާނގެ އެ މުޝްރިކުންގެ މައްޗަށް އޯގާތެރިވެވޮޑިގެން، އެބައިމީހުންނަށް ކުރިމަތިވެފައިވާ ހަނަފަސްކަމާއި، ތަދުމަޑުކަން ދުރުކުރައްވައި، އެބައިމީހުންނަށް ޖެހިފައިވާ މުޞީބާތް ދުރުކޮށްދެއްވި ނަމަވެސް، އެބައިމީހުންގެ ނުކިޔަމަންތެރިކަމުގައި ޙައްދު ފަހަނައަޅައިދިއުމާއި ގޮތްދޫނުކުރުމުގައި އެބައިމީހުން ދެމިތިބީހެވެ. އެބައިމީހުންގެ ހިތްތައް ކަނުވެފައި ވާތީ ކަނު ބައެއް ފަދައިން ދެވޭ ނުދެވޭ ތަނެއް ނޭނގޭ ޙާލުގައެވެ. މިއާޔަތް ބާވައިލެއްވުނު ސަބަބާ ބެހޭ ގޮތުން ރިވާވެގެން ވެއެވެ. قَالَ ابْنُ عَبَّاسٍ : لَمَّا أَتَى ثُمَامَةُ بْنُ أُثَالٍ الْحَنَفِيُّ إِلَى رَسُولِ اللهِ - صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ - فَأَسْلَمَ وَهُوَ أَسِيرٌ فَخَلَّى سَبِيْلَهُ ، فَلَحِقَ بِالْيَمَامَةِ فَحَالَ بَيْنَ أَهْلِ مَكَّةَ وَبَيْنَ الْمِيْرَةِ مِنَ الْيَمَامَةِ ، وَأَخَذَ اللهُ تَعَالَى قُرَيْشًا بِسِنِي الْجَدْبِ حَتَّى أَكَلُوْا الْعِلْهِزَ ، فَجَاءَ أَبُو سُفْيَان إِلَى النَّبِيِّ - صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ - فَقَالَ: أُنْشِدُكَ اللهَ وَالرَّحِمَ ، أَلَيْسَ تَزْعُمُ أَنَّكَ بُعِثْتَ رَحْمَةً لِلْعَالَمِيْنَ ؟ قَالَ: " بَلَى " ، فَقَالَ: قَدْ قَتَلْتَ الْآبَاءَ بِالسَّيفِ وَالْأَبْنَاءَ بِالْجُوعِ ، فَأَنْزَلَ اللهُ تَعَالَى هَذِهِ الْآيَةَ . (أسباب النزول لأبي الحسن على بن أحمد الواحدي، ص: 163) (ޘުމާމާ ބިން އުޘާލް އަލްޙަނަފީ (ބަނޫޙަނީފާއަށް ނިސްބަތްވާ) ރަސޫލުﷲﷺގެ އަރިހަށް ވަޑައިގެން ހަނގުރާމައިގެ އަސީރެއްގެ ގޮތުގައި ހުންނަވައި އިސްލާމްވެވަޑައިގަތުމުން އިތުރު އެކަލޭގެފާނު އޭނާ ދޫކޮށްލެއްވިއެވެ. އެއަށްފަހު އޭނާ އަލްޔަމާމާ (ނަޖުދު ކަރަ) އަށް ވަޑައިގެން މައްކާގެ އަހުލުވެރިންނަށް ޔަމާމާއިން ފޮނުވާ ކާބޯތަކެތި ބަންދު ކުރިއެވެ. އަދި މާތް ﷲ ޤުރައިޝު ވަންހައިގެ މީހުންނަށް ހަނަފަސްކަމާއި ތަދުމަޑުކަން އަހަރުތަކަކަށް ޖެއްސެވިއެވެ. އެބައިމީހުން ޢިލްހިޒް ކާހިސާބަށް ދާންދެނެވެ.(ޢިލްހިޒަކީ ހަނަފަސްކަން ކުރިމަތިވެ ކާބޯތަކެތި ލިބުން ދަތިވުމުން ޖަމަލުފަދަ ތަކެތީގެ ކެހެރިއާ ލެޔާ އެއްކޮށްގެން ކާން ބޭނުންކުރާ އެއްޗެއް) ދެން އަބޫސުފްޔާން ރަސޫލުﷲ ﷺ ގެ އަރިހަށް އައެވެ. (އޭރު އޭނާއަކީ މުޝްރިކެކެވެ.) އަދި އެކަލޭގެފާނަށް ދެންނެވިއެވެ. ރަޙިމުގެ ގުޅުން މެދުވެރިކޮށް، މާތް ﷲއަށް ޓަކައި ކަލޭގެފާނަށް އާދޭސް ދަންނަވަމެވެ. މާތް ﷲ ކަލޭގެފާނު ފޮނުއްވީ ޢާލަމްތަކަށް ރަޙްމަތެއްކަމުގައި ކަމަށް ކަލޭގެފާނު ދަޢުވާ ނުކުރައްވަމު ހެއްޔެވެ؟ އެކަލޭގެފާނު ވިދާޅުވިއެވެ. އާނއެކެވެ. އެހިނދު އޭނާ ދެންނެވިއެވެ. ކަލޭގެފާނު ކަނޑިން ކާބަފައިން ޤަތުލުކުރައްވައިފީމުއެވެ. މިހާރު ބަނޑުހައިހޫނުކަމުން ދަރިން ޤަތުލުކުރައްވަނީއެވެ. ބާވައިލެއްވިއެވެ.) (އަސްބާބުއްނުޒޫލް، އަލްވާޙިދީ، ޙަދީޘު: 629)

ނޯޓް

سَيَقُولُونَ لِلَّهِ ۚ قُلْ فَأَنَّىٰ تُسْحَرُونَ ﴿ ٩٢ ﴾

ތަރުޖަމާ

އެއުރެން ދަންނަވާނެތެވެ. (މިލްކުވެރިކަންވަނީ) اللَّه އަށެވެ. ކަލޭގެފާނު ވިދާޅުވާށެވެ! ފަހެ، ތިޔަބައިމީހުންނަށް (އެކަންކަން) އޮޅެނީ ކޮންފަދައަކުން ހެއްޔެވެ؟ (89)

ތަފްސީރު

ފަހެ، އެކަންކަމަށް މާތް ﷲ ފިޔަވައި އެއްވެސް ފަރާތެއް ކުޅަދާނަވެގެންނުވާކަން ޤަބޫލުކޮށް އެބައިމީހުން އެކަމަށް އެއްބަސްވާނެއެވެ. ދެން، އެބައިމީހުންނާ މެދު ރުހިވަޑައިނުގަންނަވާކަން އެންގެވުމަށް އެބައިމީހުންނަށް ވިދާޅުވާށެވެ. އެހެންވިއްޔާ، ތިޔަބައިމީހުން އޮޅި، ރަޙްމާނުވަންތަ ރަސްކަލާނގެއަށް އަޅުކަންކުރުމާ ދުރަށް ތިޔަބައިމީހުން ދަނީ ކީއްވެހެއްޔެވެ؟ އެބައިމީހުން މާތް ﷲ ފިޔަވައި އެހެން ފަރާތްތަކަށް އަޅުކަންކުރުން ބާޠިލުކުރައްވައި، އެބައިމީހުންގެ މައްޗަށް ޙުއްޖަތް ޤާއިމުކުރެއްވުމަށް ކީރިތި ޤުރްއާނުގައި ތަރުތީބުން ތިން ސުވާލެއް ކުރައްވާފައި ވެއެވެ. މިގޮތުން ފުރަތަމަ ފެށްޓެވީ އެބައިމީހުން ދިރިއުޅޭ ބިމުންނެވެ. ދެން ގެންނެވީ އެބައިމީހުންނަށް ފެންނަ އުޑުގެ ވާހަކައެވެ. އެންމެފަހުން ގެންނެވީ އެކަލާނގެ ހުރިހާ ޚަލްޤުތަކުންނާއި، ކާއިނާތު ޚަލްޤުކުރެއްވުމުގެ ފުރިހަމަކަމާ ބެހޭ ސުވާލެވެ. ކައުނުގައިވާ ހުރިހާ ތަކެއްޗެއްގެ ޚާލިޤަކީ މާތް ﷲ ކަމުގައި އެއްބަސްވުމަށް އެބައިމީހުންނަށް ބާރު އެޅުއްވުމަށެވެ. ދެން، މިވާހަކަ ނިންމަވާލައްވާފައި ވަނީ މިބަސްފުޅުންނެވެ.

ނޯޓް

مَا ٱتَّخَذَ ٱللَّهُ مِن وَلَدٍ وَمَا كَانَ مَعَهُۥ مِنْ إِلَـٰهٍ ۚ إِذًا لَّذَهَبَ كُلُّ إِلَـٰهٍۭ بِمَا خَلَقَ وَلَعَلَا بَعْضُهُمْ عَلَىٰ بَعْضٍ ۚ سُبْحَـٰنَ ٱللَّهِ عَمَّا يَصِفُونَ ﴿ ٩٤ ﴾

ތަރުޖަމާ

اللَّه، އެއްވެސް ދަރިކަލަކު ނުހިއްޕަވަތެވެ. އަދި އެކަލާނގެއާއެކު، އެހެންއެއްވެސް إله އަކު ނުވެއެވެ. އެހެންވީނަމަ، ކޮންމެ إله އަކުމެ، އެ إله އަކު ހެދިތަކެއްޗާއިގެން ހިނގައްޖައީހެވެ. އަދި އޭގެ އެއްބަޔަކު އަނެއްބަޔަކަށްވުރެ މަތިވެރިވެގެން ހިނގައްޖައީސްކަން ކަށަވަރެވެ. އެއުރެން އެ ސިފަކުރާ ގޮތްތަކުން اللَّه ހުސްطاهر ވެވޮޑިގެންވެއެވެ. (91)

ތަފްސީރު

މާތް ﷲ އަށް އެއްވެސް ދަރިކަލަކު ނުވެއެވެ. މަލާއިކަތުންނީ މާތް ﷲގެ ދަރިކަލުންތަކެއް ކަމުގައި ބުނެ މުޝްރިކުން ދަޢުވާ ކުރި ފަދައިންނެވެ. އެކަލާނގެއީ އެއްވައްތަރު އަދި އެއްފަދަ އެއްވެސް އެއްޗެއްވުމުން ހުސްޠާހިރުވެ ވޮޑިގެންވާ ރަސްކަލާނގެއަށް ވާއިރު އެކަލާނގެއަށް ދަރިކަލަކު ވާނީ ކިހިނަކުން ހެއްޔެވެ؟ އަދި އިލާހުވަންތަކަމުގައިވެސް އެކަލާނގެއަށް އެއްވެސް ބައިވެރިއަކު ނުވެއެވެ. އެކަލާނގެއީ އެއްކައުވަންތަ، އެއްވެސް އެއްޗަކަށް ބޭނުންވެވޮޑިގެން ނުވާ ހުރިހާ ތަކެއްޗެއް އެކަލާނގެއަށް ބޭނުންވެގެންވާ ރަސްކަލާނގެއެވެ. ގިނަ އިލާހުންތަކެއް ވެދާނެކަށް އަހަރުމެން ބެލި ނަމަވެސް، ކޮންމެ އިލާހެއް އެއިލާހަކު ހެދި ތަކެއްޗާއެކު އެހެން އިލާހުންނާއި ވަކިވާނެއެވެ. އަދި އެހެން އިލާހުން ހެދި ތަކެއްޗާއި ދެކޮޅުވާނެއެވެ. އަދި ކައުނުގެ ނިޒާމެއް ނުއޮންނާނެއެވެ. އެހެންނަމަވެސް، އަހަރުމެންނަށް މިފެންނަނީ ކައުނު ނުހަނު ފުރިހަމަ ނިޒާމެއްގެ މަތިން ހިނގާތަނެވެ. އަދި ގިނަ އިލާހުން ތިބެއްޖެނަމަ، ދެކޮޅުވެރިކަން އުފެދި އެއް އިލާހަށް ވުރެ އަނެއް އިލާހު މަތިވެރިވާން މަސައްކަތްކުރީހެވެ. ދުނިޔޭގެ ރަސްކަލުންގެ މެދުގައި ކަން ހިނގާ ފަދައިންނެވެ. އަދި އޭގެތެރެއިން އެއް އިލާހަށް ބާރު ލިބެންދެން އެ އަރައިރުން ކުރިއަށް ދިޔައީހެވެ. މިއާއެކު ދަރިކަލަކު ވުމާ ބައިވެރިއަކު ވުމާ ދެކަންވެސް ބާޠިލުވީއެވެ. ﴿سُبْحَـٰنَ ٱللَّـهِ عَمَّا يَصِفُونَ﴾ އަނިޔާވެރިން އެކަލާނގެއަށް ނިސްބަތްކުރާ ދަރިންނާއި ބައިވެރިން ފިޔަވައި މާތް ﷲ ހުސްޠާހިރުވަންތަވެ ވޮޑިގެންވެއެވެ.

ނޯޓް

وَأَعُوذُ بِكَ رَبِّ أَن يَحْضُرُونِ ﴿ ١٠١ ﴾

ތަރުޖަމާ

އަދި އަޅުގެ ވެރިރަސްކަލާކޮ! އެ شيطان ން ތިމަންއަޅާގެ ގާތަށް حاضر ވެދާނެކަމަށްޓަކައި އިބަރަސްކަލާނގެ حضرة ން ރައްކާތެރިކަން ލިބިގަންނަމެވެ. (98)

ތަފްސީރު

އަދި ކަލޭގެފާނު ވިދާޅުވާށެވެ. ޝައިޠާނުންގެ ވަސްވާސްތަކުން ދުރުކުރެއްވުން އެދި އިބަރަސްކަލާނގެ ޙަޟްރަތުން ޙިމާޔަތާއި ރައްކާތެރިކަން ލިބިގަންނަމެވެ. އިބަރަސްކަލާނގެ ރައްކާތެރިކަމަށް އެދި ދަންނަވަނީ އެ ޝައިޠާނުން މިއަޅާއަށް ދީފާނެ ގެއްލުމަކުންނެވެ. އަދި މިއަޅާ ކުރާ ކޮންމެ ކަމެއްގައި މިއަޅާއާއެކީ އެޝައިޠާނު ވެދާނެތީއެވެ. ފަހެ، މިއަޅާގެ ރައްކާތެރިކަމަކީ އަދި ޙިމާޔަތަކީވެސް އިބަރަސްކަލާނގެއެވެ. އިންސީންނާއި ޖިންނީންގެ ޝައިޠާނުންގެ ނުބައިކަމުން ދުރުކުރެއްވުން އެދި ރަޙްމާންވަންތަ ރަސްކަލާނގެ ޙިމާޔަތަށް އެދިވަޑަގަންނަވާނެ ގޮތް މާތް ﷲ މިވަނީ އެކަލޭގެފާނަށް ދަސްކޮށްދެއްވާފައެވެ. ފަހެ، އެކަލާނގެއީ ރައްކާތެރިކަން ދެއްވައި ނަސްރުދެއްވާ އެންމެ ހެޔޮ ރަސްކަލާނގެއެވެ. ރަސޫލު ﷲ ﷺ އެކަލޭގެފާނުގެ އަޞްޙާބުބޭކަލުންނަށް ނިދާއިރު ކިޔާނޭ ދުޢާއެއް ދަސްކޮށްދެއްވާފައި ވެއެވެ. عَنْ عَمْرِو بْنِ شُعَيْبٍ، عَنْ أَبِيهِ، عَنْ جَدِّهِ، أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم قَالَ: ‏ "‏إِذَا فَزِعَ أَحَدُكُمْ فِي النَّوْمِ فَلْيَقُلْ أَعُوذُ بِكَلِمَاتِ اللَّهِ التَّامَّةِ مِنْ غَضَبِهِ وَعِقَابِهِ وَشَرِّ عِبَادِهِ وَمِنْ هَمَزَاتِ الشَّيَاطِينِ وَأَنْ يَحْضُرُونِ.‏ فَإِنَّهَا لَنْ تَضُرَّهُ"‏‏.‏ (جامع الترمذي، كتاب الدعوات عن رسول الله صلى الله عليه وسلم، باب 94) (ޢަމްރު ބިން ޝުޢައިބު އޭނާގެ ބައްޕާފުޅުގެ އަރިހުން، އޭނާގެ ކާފާފުޅުގެ އަރިހުން ރިވާކުރައްވާފައި ވެއެވެ. ރަސޫލުﷲﷺ ޙަދީޘުކުރެއްވިއެވެ. "ތިޔަބައިމީހުންގެ ތެރެއިން މީހަކު ނިދަން އޮއްވައި ބިރުގެންފިނަމަ ”أَعُوذُ بِكَلِمَاتِ اللَّهِ التَّامَّةِ مِنْ غَضَبِهِ وَعِقَابِهِ وَشَرِّ عِبَادِهِ وَمِنْ هَمَزَاتِ الشَّيَاطِينِ وَأَنْ يَحْضُرُونِ“ (މާތް ﷲގެ އިސްމުފުޅުން ފަށަމެވެ. ﷲގެ ކޯފާއާއި، ޢުޤޫބާތާއި، އެކަލާނގެ އަޅުންގެ ނުބައިކަމުންނާއި، ޝައިޠާނުންގެ ވަސްވާހާއި، އެޝައިޠާނުން މިއަޅާއާއެކު ވުމުން މާތް ﷲގެ ފުރިހަމަ ކަލިމަތަކުގެ ރައްކާތެރިކަން އެދެމެވެ.) މިފަދައިން ކިޔާށެވެ. އެއިން އެއްވެސް ފަރާތެއްގެ އުނދަގުލެއް އޭނާއަށް ނުފޯރާނެއެވެ.") (ޖާމިޢުއް ތިރްމިޛީ، ޙަދީޘު: 5328)

ނޯޓް

لَعَلِّىٓ أَعْمَلُ صَـٰلِحًا فِيمَا تَرَكْتُ ۚ كَلَّآ ۚ إِنَّهَا كَلِمَةٌ هُوَ قَآئِلُهَا ۖ وَمِن وَرَآئِهِم بَرْزَخٌ إِلَىٰ يَوْمِ يُبْعَثُونَ ﴿ ١٠٣ ﴾

ތަރުޖަމާ

(އެއީ) ތިމަންފަހަތަށް ދޫކުޅަ ކަންތަކުގައި صالح عمل ކުރުމުގެ އެދުމުގައެވެ. ހަމަހިލާ އެހެންނަކުން ނުވާނެއެވެ. ހަމަކަށަވަރުން، އެއީ އޭނާ ބުނެލާ ބަހެކެވެ. އަދި އެއުރެންގެ ފަހަތުގައިވަނީ ފަރުދާއެކެވެ. އެއުރެން އަލުން ދިރުމަކަށް ފޮނުއްވާ ދުވަހަށްދާނދެނެވެ. (100)

ތަފްސީރު

އެ ކާފިރުން އެބައިމީހުންގެ ނުކިޔަމަންތެރިކަމާއި، ފާޅުގައި ފާފަތަކަށް އަރައިގަތުމުގައި ދެމިތިބެއެވެ. އެބައިމީހުންގެ ގާތަށް މަރު އަންނަންދެންނެވެ. އެއިން މީހެއްގެ ގާތަށް މަރުއައިސް، އާޚިރަތުގެ ބިރުވެރިކަން އޭނާއަށް ފާޅުވެ، ޢަޛާބުގެ މަލާއިކަތުން ފެނުމުން، އޭނާގެ ވެރިރަސްކަލާނގެ ޙަޟްރަތުން އޭނާ ދުނިޔެއަށް އަލުން ފޮނުއްވައިދެއްވުމަށް އެދެއެވެ. އޭނާ މާތް ﷲގެ ގޮތް މަތީގައި ދެމިހުރެ، ހެޔޮ ޢަމަލު ކުރުމަށެވެ. އޭނާއަށް ލިބެނީ ބަދަލުވުމެއް ނެތް ފަހުބަސް އެކުލެވޭ ޖަވާބެކެވެ. ދުނިޔެއަށް އެނބުރި ދިއުމެއް ނުވެއެވެ. އޭނާ އެ ދައްކާ ވާހަކައަކީ ވަޔަށް ބުރައިގެން ގޮސްފައިވާ އެއްވެސް ފައިދާއެއް ނެތް ވާހަކައެކެވެ. އޭނާ އެފަދަކަމަކަށް އެދުމުން އެއްކިބާވެގަންނަހުށިކަމެވެ. އަދި ޤިޔާމަތާ ޖެހެންދެން އޭނާއާ ދުނިޔެއަށް އެނބުރި ދިއުމާ ދެމެދު ހުރަހެއް ލެވިފައި ވެއެވެ. އެ ހުރަހަކީ މަޙްޝަރުކުރެއްވޭ ދުވަހާއި ހަމައަށް އޭނާ އޮންނާނެ ތަން ކަމުގައިވާ ޤަބުރެވެ. މުޖާހިދު ވިދާޅުވިއެވެ. البرزخ އަކީ އަލުން ދިރުއްވާނޭ ދުވަހާ ހަމައަށް ދުނިޔެއާއި އާޚިރަތާ ދެމެދު ލައްވާފައިވާ ހުރަހެވެ. އެއީ ޤަބުރެވެ.

ނޯޓް

تَلْفَحُ وُجُوهَهُمُ ٱلنَّارُ وَهُمْ فِيهَا كَـٰلِحُونَ ﴿ ١٠٧ ﴾

ތަރުޖަމާ

ނަރަކައިގެ އަލިފާން އެއުރެންގެ މޫނުތައް އަންދާނެތެވެ. އަދި އެއުރެން އެތާނގައި ރުޅިމޫނު ހަދައިގެން ތިބޭނެތެވެ. (104)

ތަފްސީރު

ނަރަކައިގެ އަލިފާނުގެ ހޫނު ގަދަކަމުން އެހޫނުން އެބައިމީހުންގެ މޫނު އަނދައިގެން ދާނެއެވެ. އަދި އެބައިމީހުން އެތާނގައި ތިބޭނީ މޫނު ހުތުރުވެގެންވާ ބައެއްގެ ގޮތުގައެވެ. الكلوح އަކީ މޫނުގެ ސިފަ ހުތުރު ސިފައަކަށް ބަދަލުވުމެވެ. މޫނުގެ ވާހަކަ ވަކިން ޚާއްޞަކޮށް ގެންނަވާފައިވަނީ މޫނަކީ އެންމެ ޝަރަފުވެރި ގުނަވަން ކަމުގައި ވާތީއެވެ. عَنْ أَبِي سَعِيدٍ الْخُدْرِيِّ، عَنِ النَّبِيِّ صلى الله عليه وسلم قَالَ:‏ ﴿‏وَهُمْ فِيهَا كَـٰلِحُونَ﴾ قَالَ ‏"‏تَشْوِيهِ النَّارُ فَتَقَلَّصُ شَفَتُهُ الْعُلْيَا حَتَّى تَبْلُغَ وَسَطَ رَأْسِهِ وَتَسْتَرْخِي شَفَتُهُ السُّفْلَى حَتَّى تَضْرِبَ سُرَّتَهُ"‏‏.‏ (جامع الترمذي، كتاب تفسير القرآن عن رسول الله صلى الله عليه وسلم) (އަބޫސަޢީދު އަލްޚުދްރީ رضي الله عنه ގެ އަރިހުން ރިވާވެގެން ވެއެވެ. ނަބިއްޔާ ﷺ ﴿‏وَهُمْ فِيهَا كَـٰلِحُونَ﴾ މިއާޔަތާ ބެހޭގޮތުން ޙަދީޘުކުރެއްވިއެވެ. "އޭނާ ނަރަކައިގެ އަލިފާނުން ފިހިގެން ދާނެއެވެ. ދެން އޭނާގެ މަތީ ތުންފަތް ކުރުވެގެން ގޮސް ބޮލުގެ މެދާ ހަމައަށް އަރާނެއެވެ. އަދި ތިރީ ތުންފަން ދެމިގެން ގޮސް ފޫޅާ ހަމައަށް އެލިފައި އޮންނާނެއެވެ.") (ޖާމިޢުއް ތިރްމިޛީ، ޙަދީޘު: 3476)

ނޯޓް

فَٱتَّخَذْتُمُوهُمْ سِخْرِيًّا حَتَّىٰٓ أَنسَوْكُمْ ذِكْرِى وَكُنتُم مِّنْهُمْ تَضْحَكُونَ ﴿ ١١٣ ﴾

ތަރުޖަމާ

ފަހެ، އެއުރެންނީ، ފުރައްސާރަކުރެވޭ ބަޔެއްކަމުގައި ތިޔަބައިމީހުން ހަދައިފީމުއެވެ. ތިމަންރަސްކަލާނގެ ހަނދުމަކުޅައުންމަތިން އެއުރެން ތިޔަބައިމީހުން ހަނދުމަނެތިކޮށްފުމަށް ދާނދެނެވެ. އަދި އެއުރެންނާމެދު މަލާމާތްކޮށް، ހޭނ ބަޔަކު ކަމުގައި ތިޔަބައިމީހުން ވީމުއެވެ. (110)

ތަފްސީރު

މާނައީ ތިޔަބައިމީހުން ނިކަމެތިކަމާއެކު ހިމޭންވެ ތިބޭށެވެ. އަދި ޢަޛާބު ގެންދަވާތޯ ތިމަންރަސްކަލާނގެއަށް ނުދަންނަވާށެވެ. ފަހެ، ދުނިޔެއަށް އެނބުރި ދިއުމެއް ނުވެއެވެ. އަދި ނަރަކައިން ނުކުމެވޭނޭ ކަމަށް އުއްމީދުނުކުރާށެވެ. އެހެނީ، ތިމަންރަސްކަލާނގެއަށް އަޅުކަންކުރާ އަދި ތިމަންރަސްކަލާނގެ ރަޙްމަތާއި ފާފަފުއްސެވުމަށް އެދޭ ނިކަމެތި މުއުމިނުންގެ ތެރެއިން ބައެއްގެ ވާހަކަ ތިޔަބައިމީހުންނަށް އިވުމުން، ތިޔަބައިމީހުން އެބައިމީހުންނަށް ފުރައްސާރަކޮށް ހީނ ހެދީމުއެވެ. އެއީ، އެ މަލާމާތް ކުރުމާއި، ފުރައްސާރަކުރުމުގައި މަޝްޣޫލުވުމުގެ ސަބަބުން ތިމަންރަސްކަލާނގެއަށް ޒިކުރުކުރުމާއި، އަޅުކަންކުރުން ހަނދާން ނެތިއްޖައުމަށް ދާންދެނެވެ. ބަހުގެ ޢިލްމުވެރިން ވިދާޅުވެއެވެ. اخسئوا އަކީ ކުއްތާ މައިތިރިކުރުމަށް ބޭނުންކުރެވޭ ބަހެކެވެ. އެބަސް ބޭނުންކުރެއްވުމުގައި އެވަނީ އެބައިމީހުން ނިކަމެތިކޮށްލެއްވުމާއި، ދެރަކޮށްލެއްވުމެވެ. އަދި ނިކަމެތި ކުއްތާތައް ފަދަ ބައެއްގެ ގޮތުގައި އެބައިމީހުން ސިފަކުރެއްވުމެވެ. އެބައިމީހުން މުއުމިނުންނަށް ކުރި ފުރައްސާރައާއި އެއްވަރު ބަދަލެއްގެ ގޮތުގައެވެ.

ނޯޓް

قَـٰلَ إِن لَّبِثْتُمْ إِلَّا قَلِيلًا ۖ لَّوْ أَنَّكُمْ كُنتُمْ تَعْلَمُونَ ﴿ ١١٧ ﴾

ތަރުޖަމާ

އެކަލާނގެ وحى ކުރައްވާނެތެވެ. ދާދި ކުޑަ ދުވަސްކޮޅަކު މެނުވީ، ތިޔަބައިމީހުން ލަސްވެ ނުތިބެމުއެވެ. ތިޔަބައިމީހުންނަށް އެކަން އެނގޭކަމުގައި ވީނަމައެވެ. (114)

ތަފްސީރު

މާތް ﷲ ވަޙީކުރައްވާނެއެވެ. ތިޔަބައިމީހުން ދެއްކީ ތެދު ވާހަކައެވެ. ދުނިޔޭގައި ކުޑަ ވަގުތުކޮޅަކަށް މެނުވީ ތިޔަބައިމީހުން ތިބި ކަމުގައި ނުވެއެވެ. ތިޔަބައިމީހުންނަށް ބުއްދިއާއި ވިސްނުންތެރިކަން ލިބިގެންވީނަމަ، ދުނިޔެއާއި އެތަނުގައި ހުރި ފަނާވެދަނިވި އުފާތަކުގެ އަގެއް ނެތްކަން ތިޔަބައިމީހުންނަށް އެނގުނީހެވެ. އެބައިމީހުންގެ ހިތްތަކަށް މޮޅިވެރިކަން ވެއްދެވުމާއި، އެބައިމީހުން ދުނިޔޭގައި ތިބި މުއްދަތުގެ އަގެއް ނެތްކަން އެންގެވުން މެނުވީ މި ސުވާލުގެ މަޤްޞަދު ކަމުގައި ނުވެއެވެ. عَنْ صَفْوَانَ، عَنْ أَيْفَعَ بْنِ عَبْدٍ الْكُلَاعِي، أَنَّهُ سَمِعَهُ يَخْطُبُ النَّاسَ فَقَالَ: قَالَ رَسُولُ اللهِ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ: إنّ اللهَ لَمَّا أَدْخَلَ أَهْلُ الْجَنَّةِ الْجَنَّةَ، وَأَهْلُ النَّارِ النَّارَ وَقَالَ: يَا أَهْلَ الْجَنَّةِ، كَمْ لَبِثْتُمْ فِي الأَرْضِ عَدَدَ سِنِينَ؟ قَالُوا : لَبِثْنَا يَوْمًا أَوْ بَعْضَ يَوْمٍ ، قَالَ : نِعْمَ مَا اتَّجَرْتُمْ فِي يَوْمٍ أَوْ بَعْضِ يَوْمٍ ، رَحْمَتِي وَرِضْوَانِي وَجَنَّتِي ، امْكُثُوا فِيهَا خَالِدِينَ مُخَلَّدِينَ ، ثُمَّ يَقُولُ يا أَهْلِ النَّارِ : كَمْ لَبِثْتُمْ فِي الأَرْضِ عَدَدَ سِنِينَ ، قَالُوا لَبِثْنَا يَوْمًا أَوْ بَعْضَ يَوْمٍ ، فَيَقُولُ : بِئْسَ مَا اتَّجَرْتُمْ فِي يَوْمٍ أَوْ بَعْضِ يَوْمٍ ،نَارِي وَ سُخْطِي ، امْكُثُوا فِيهَا خَالِدِينَ مُخَلَّدِينَ" (تفسير القرآن العظيم مسنداً عن رسول الله صلى الله عليه وسلم والصحابة والتابعين لابن أبي حاتم، ص: 2511) (އައިފަޢު ބްނު ޢަބްދު އަލްކުލާޢީގެ އަރިހުން ޞަފްވާނު ރިވާކުރައްވާފައި ވެއެވެ. އޭނާ (އައިފަޢު) މީސްތަކުންނަށް ޚުޠުބާ ދެއްވަމުން ވިދާޅުވަނިކޮށް އޭނާ އަޑުއެއްސެވިއެވެ. ރަސޫލުﷲ ﷺ ޙަދީޘުކުރެއްވިއެވެ. "މާތް ﷲ ސުވަރުގޭގެ އަހުލުވެރިން ސުވަރުގެއަށް ވައްދަވައި، އަދި ނަރަކައިގެ އަހުލުވެރިން ނަރަކައަށް ވައްދަވައި ނިންމެވުމަށް ފަހު ދެން އެބައިމީހުންނަށް މިފަދައިން ވަޙީކުރައްވާނެއެވެ. "ސުވަރުގޭގެ އަހުލުވެރިންނޭވެ. ތިޔަބައިމީހުން ދުނިޔޭގައި ތިބީ ކިހާ ދުވަހަކު ހެއްޔެވެ؟ އެބައިމީހުން ދަންނަވާނެއެވެ. އެންމެ ދުވަހަކު ނުވަތަ ދުވަހަކުން ބައެއްގައެވެ. އެކަލާނގެ ވަޙީކުރައްވާނެއެވެ. ތިޔަބައިމީހުން އެންމެ ދުވަހަކު ނުވަތަ ދުވަހެއްގެ ބައެއްގައި ކުރި ވިޔަފާރީގެ މޮޅުކަމާއެވެ. އެއީ، ތިމަންރަސްކަލާނގެ ރަޙްމަތާއި، ތިމަންރަސްކަލާނގެ ރުއްސެވުމާއި، ތިމަންރަސްކަލާނގެ ސުވަރުގެއެވެ. އެތަނުގައި އަބަދުގެ އަބަދަށް ތިޔަބައިމީހުން ތިބޭށެވެ." ދެން އެކަލާނގެ ވަޙީކުރައްވާނެއެވެ. "ނަރަކައިގެ އަހުލުވެރިންނޭވެ! ތިޔަބައިމީހުން ދުނިޔޭގައި ތިބީ ކިހާ ދުވަހަކު ހެއްޔެވެ؟" އެބައިމީހުން ދަންނަވާނެއެވެ. އެންމެ ދުވަހަކު ނުވަތަ ދުވަހެއްގެ ބައެއްގައެވެ. އެކަލާނގެ ވަޙީކުރައްވާނެއެވެ. "އެންމެ ދުވަހަކު ނުވަތަ ދުވަހެއްގެ ބައެއްގައި ތިޔަބައިމީހުން ކުރި ވިޔަފާރީގެ ނުބައިކަމާއެވެ. އެއީ ތިމަންރަސްކަލާނގެ ނަރަކައާއި، ތިމަންރަސްކަލާނގެ ކޯފާއެވެ. އެތަނުގައި އަބަދުގެ އަބަދަށް ދެމިތިބޭށެވެ.") (ތަފްސީރުލް ޤުރްއާނިލް ޢަޡީމް، އިބްނު އަބީ ޙާތިމް، ޙަދީޘު: 14061) ޙަޤީޤަތުގައިވެސް އެބައިމީހުން ވަނީ ބޮޑު ގެއްލުމަކުން ގެއްލެނިވެފައެވެ. އެބައިމީހުން މިއަގެއް ނެތް ކުރު ޙަޔާތުގެ ބަދަލުގައި ދާއިމީ ޙަޔާތް ވިއްކައިލީތީއެވެ. އެދުވަހު އެބައިމީހުންނަށް ދުނިޔޭގެ ޙަޔާތުގެ ކުރުކަމާ އަގެއް ނެތްކަން އިޙްސާސްވީ ނަރަކައިން ނުކުމެވޭނެކަމާމެދު ނާއުއްމީދުވެ، ޖައްބާރުވަންތަ ރަސްކަލާނގެ ރަޙްމަތުން މާޔޫސްވެފައިވާ ޙާލުގައެވެ.

ނޯޓް

قَـٰلَ إِن لَّبِثْتُمْ إِلَّا قَلِيلًا ۖ لَّوْ أَنَّكُمْ كُنتُمْ تَعْلَمُونَ ﴿ ١١٨ ﴾

ތަރުޖަމާ

ތަފްސީރު

ނޯޓް

قَـٰلَ إِن لَّبِثْتُمْ إِلَّا قَلِيلًا ۖ لَّوْ أَنَّكُمْ كُنتُمْ تَعْلَمُونَ ﴿ ١١٩ ﴾

ތަރުޖަމާ

ތަފްސީރު

ނޯޓް

قَـٰلَ إِن لَّبِثْتُمْ إِلَّا قَلِيلًا ۖ لَّوْ أَنَّكُمْ كُنتُمْ تَعْلَمُونَ ﴿ ١٢٠ ﴾

ތަރުޖަމާ

ތަފްސީރު

ނޯޓް

فَتَعَـٰلَى ٱللَّهُ ٱلْمَلِكُ ٱلْحَقُّ ۖ لَآ إِلَـٰهَ إِلَّا هُوَ رَبُّ ٱلْعَرْشِ ٱلْكَرِيمِ ﴿ ١٢٢ ﴾

ތަރުޖަމާ

ފަހެ، ރަސްވަންތަ، حق ވަންތަ اللَّه، މަތިވެރިވެވޮޑިގެންފިއެވެ. އެކަލާނގެ މެނުވީ، إله އަކު ނެތެވެ. އެއީ މާތްވެގެންވާ عرش ގެ ވެރިރަސްކަލާނގެއެވެ. (116)

ތަފްސީރު

މީސްތަކުންނޭވެ! ތިޔަބައިމީހުން ހީކުރަނީ ތިމަންރަސްކަލާނގެ ތިޔަބައިމީހުން ހެއްދެވީ އެއްވެސް ޙިކުމަތެއް ނެތި، ކުޅިވަރަށް ކަމަށް ހެއްޔެވެ؟ އަލުން ދިރުއްވުމާއި މަޙްޝަރަށް ފޮނުއްވުން ދޮގުކުރާ ހިސާބަށްވެސް ތިޔަބައިމީހުން ދިޔައީހެއްޔެވެ؟ ތިޔަބައިމީހުން ހެއްދެވީ ޖަނަވާރުތައް ހައްދަވާފައިވާ ފަދައިން ހިސާބުބެއްލެވުމަށް ތިމަންރަސްލާނގެ ޙަޟްރަތަށް އެނބުރި އައުމުގެ ފިކުރެއްނެތި، ބަނޑު ފުރައި އެދުން ފުއްދުމަށްޓަކައި ދިރިއުޅުން ވޭތިކުރަން ހެއްޔެވެ؟ ނޫނެކެވެ. ކަން އޮތީ އެހެންނަކުން ނޫނެވެ. ތިމަންރަސްކަލާނގެ ތިޔަބައިމީހުން ހެއްދެވިކަން ކަށަވަރީ އިމްތިޙާނުކުރެއްވުމަށެވެ. ދެން ޖަޒާގެ ގޮވައްޗަށް އެނބުރި ދިއުމަށެވެ. މަތިވެރިވަންތަ، ބޮޑުވެގެންވާ ރަސްކަލާނގެ ކުޅިވަރާއި ބޭކާރު ކަންތަކުން ހުސްޠާހިރުވަންތަވެ ވޮޑިގެން ވެއެވެ. އެކަލާނގެއީ ޙިކްމަތްވަންތަ ރަސްކަލާނގެ ކަމުގައި ވާތީއެވެ. އެހެންކަމުން، އެކަލާނގެވަނީ ތިޔަބައީމިހުން ތިޔަ ހީކުރާ ފަދަ ބާޠިލު އަދި ބޭކާރު ގޮތެއްގައި ތިޔަބައިމީހުން ހެއްދެވުމުން ހުސްޠާހިރުވަންތަ ވެވޮޑިގެންނެވެ. އަދި ތިޔަބައިމީހުންގެ ޢަމަލުތަކުގެ ޖަޒާ ތިޔަބައިމީހުންނަށް ލިބޭނޭ ދުވަހެއް ކޮންމެހެން ވެސް އޮންނަން ޖެހެއެވެ.

ނޯޓް