كافر ވި މީހުން އެއުރެންނީ مسلم ންކަމުގައި ވީނަމައޭ ހިތައި އެކަމަށް ގިނަގިނައިން އެދެތެވެ. (2)

އެބައިމީހުން ދުނިޔޭގައި މުސްލިމުން ކަމުގައި ވީނަމައޭ ކާފިރުވީ މީހުން ހިތަށް އަރާނެއެވެ. عَنْ أَبِي مُوْسَى الأَشْعَرِي رَضِيَ اللهُ عَنْهُ، قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللهِ صَلَّى اللهُ عَلَيهِ وَسَلَّمَ: "إِذَا اجْتَمَعَ أَهْلُ النَّارِ فِي النَّارَ وَمعَهُمْ مَنْ شَاءَ اللهُ مِنْ أَهْلِ الْقِبْلَةِ قَالَ الْكُفَّارُ لِلْمُسْلِمِيْنَ: أَلَمْ تَكُونُوا مُسْلِمِينَ، قَالُوا: بَلَى، قَالُوا: فَمَا أَغْنَى عَنْكُمُ الإِسْلَامُ وَقَدْ َصِرْتُمْ مَعَنَا فِي النَّارِ؟ قَالُوا: كَانَتْ لَنَا ذُنُوبٌ فَأُخِذْنَا بِهَا. فَسَمِعَ اللهُ مَا قَالُوا، فَأُمِر بِكُلِّ مَنْ كَانَ فِي النَّارِ مِنْ أَهْلِ الْقِبْلَةِ فَأُخْرِجُوا، فَلَمَّا رَأَى ذَلِكَ مَنْ بَقِيَ مِنَ الْكُفَّارِ قَالُوا: يَا لَيْتَنَا كُنَّا مُسْلِمِينَ فَنَخْرُجَ كَماَ خَرَجُوا، ثُمَّ قَرَأَ رَسُولُ اللهِ صَلَّى اللهُ عَلَيهِ وَسَلَّم: أَعُوذُ بِاللهِ مِنَ الشَّيْطَانِ الرَّجِيمِ، بِسْمِ اللهِ الرَّحمنِ الرَّحِيمِ ﴿الٓر ۚ تِلْكَ ءَايَـٰتُ ٱلْكِتَـٰبِ وَقُرْءَانٍ مُّبِينٍ* رُّبَمَا يَوَدُّ ٱلَّذِينَ كَفَرُوا۟ لَوْ كَانُوا۟ مُسْلِمِينَ﴾ (تفسير ابن أبي حاتم بتحقيق أسعد محمّد الطيب، ص: 2256) (އަބޫ މޫސާ އަލްއަޝްޢަރީ رَضِيَ اللهُ عَنْهُ ގެ އަރިހުން ރިވާވެގެންވެއެވެ. އެކަލޭގެފާނު ވިދާޅުވިއެވެ. ރަސޫލުﷲ ﷺޙަދީޘުކުރެއްވިއެވެ.“ނަރަކައިގެ އަހުލުވެރިން ނަރަކައަށް ޖަމާވާއިރު، އެބައިމީހުންނާއެކު ޤިބްލައިގެ އަހުލުވެރިންގެ ތެރެއިން (މުސްލިމުންގެ ތެރެއިން) މާތް ﷲ އިރާދަކުރެއްވި ބަޔަކު ތިބޭނެއެވެ. ކާފިރުން އެމީހުންނަށް ބުނާނެއެވެ. ތިޔަބައިމީހުން މުސްލިމުން ކަމުގައި ނުވަނީ ހެއްޔެވެ؟ އެބައިމީހުން ބުނާނެއެވެ. ކަން އޮތީ އެހެންނެއް ނޫނެވެ. (އަހަރުމެންނީ މުސްލިމުންނެވެ.) އެހިނދު ކާފިރުން ބުނާނެއެވެ. ތިޔަބައިމީހުންގެ އިސްލާމްކަމުން ތިޔަބައިމީހުންނަށް ކުރީ ކޮން ފައިދާއެއް ހެއްޔެވެ؟ ތިޔަބައިމީހުން ތިޔަ ތިބީ އަހަރުމެންނާ އެކު ނަރަކައިގައެވެ. އެބައިމީހުން ބުނާނެއެވެ. އަހަރުމެންގެ ފާފަތަކެއް ހުށްޓެވެ. އަހަރުމެންނަށް އަދަބު ދެއްވަނީ އެ ފާފަތަކުގެ ސަބަބުންނެވެ. އެއަށްފަހު، މުސްލިމަކު ކަމުގައިވި ކޮންމެ މީހަކު ނަރަކައިން ނެރުމަށް މާތް ﷲ އަމުރުކުރައްވާނެއެވެ. ދެން، އެބައިމީހުން ނަރަކައިން ނެރެވޭނެއެވެ. އެހިނދު އެބައިމީހުންވެސް މުސްލިމުން ކަމުގައި ވީނަމައޭ ކާފަރުން ހިތަށް އަރާނެއެވެ.“ ދެން ރަސޫލުﷲ ﷺ ކިޔަވައިވިދާޅުވިއެވެ.﴿الٓر ۚ تِلْكَ ءَايَـٰتُ ٱلْكِتَـٰبِ وَقُرْءَانٍ مُّبِينٍ* رُّبَمَا يَوَدُّ ٱلَّذِينَ كَفَرُوا۟ لَوْ كَانُوا۟ مُسْلِمِينَ﴾) (ތަފްސީރު އިބްނު އަބީ ޙާތިމް، ޙަދީޘު: 12327)

އެއުރެން ކައިބޮއި، ދުނިޔޭގެ ވަގުތީ އުފާ ލިބިގަތުމަށާއި، ދޮގު އުންމީދުތައް އެއުރެން مشغول ކުރުވުމަށް، ކަލޭގެފާނު އެއުރެން ދޫކޮށްލައްވާށެވެ! ފަހެ (އެކަންތަކުގެ ނަތީޖާ) އެއުރެންނަށް ފަހުން އެނގޭހުށްޓެވެ. (3)

ވަޢީދާއި އިންޒާރުގެ ބަސްފުޅެވެ. މާނައީ ޖަނަވާރުން ފަދައި ކައިބޮއި އުފާކުރުމަށާއި، މިފަނާވަނިވި ދުނިޔޭގެ އުފާތައް ލިބިގަތުމަށާއި، ދިގު މުއްދަތަކަށް އެބައިމީހުން ތިބޭނެކަމުގެ އުއްމީދު އެބައިމީހުން މަޝްޣޫލުކުރުމަށް އެބައިމީހުން ދޫކޮށްލައްވާށެވެ. ކާފިރުކަމާއި، މަގުފުރެދުމުގެ ނަތީޖާ އެބައިމީހުންނަށް ފަހުން އެނގޭނެއެވެ.

އެ ރަށަކަށް ކަނޑައެޅި އެނގިގެންވާ މުއްދަތެއްވާ حال ގައި މެނުވީ، ތިމަންރަސްކަލާނގެ އެއްވެސް ރަށެއް ހަލާކެއް ނުކުރައްވަމެވެ. (4)

އެރަށެއް ނެތިކޮށްލުމަށް ކަނޑައެޅިފައިވާ ވަގުތެއްވާ ޙާލުގައި މެނުވީ އަނިޔާވެރިވި އެއްވެސް ރަށެއްގެ ބަޔަކު ތިމަންރަސްކަލާނގެ ނެތިކޮށްނުލައްވަމެވެ.

އެއްވެސް أمّة އަކަށް، އެ أمّة ގެ أجل އިހެއްނުކުރައްވާނެއެވެ. އަދި ފަހެއްވެސް ނުމެކުރައްވާނޭމެއެވެ. (5)

އެރަށް ނެތިކޮށްލުމުގެ ވަގުތު އެއަށްވުރެ އަވަހެއްވެސް އަދި ލަހެއްވެސް ނުވެއެވެ. އެހެންކަމުން، ޢަޛާބު ލަސްކުރައްވައި މާތް ﷲ އޯގާވެވޮޑިގަތީކަމަށް ބަލައި އެބައިމީހުން ހެއްލުމެއްގެ ތެރޭގައި ނުތިބޭހުށިކަމެވެ. މާތް ﷲ ބަޔާންކުރައްވާފައި މިވަނީ އުރެދުމުގައި ޙައްދު ފަހަނައަޅައިގޮސް ދޮގުކުރި މީހުން ނެތިކުރެއްވުމަށް މާތް ﷲގެ ޙަޟްރަތުގައި ވަގުތެއް ކަނޑައަޅުއްވާފައިވާ ކަމުގައެވެ. އެވަގުތު އަވަސްވެސް އަދި ލަސްވެސް ނުކުރެވެއެވެ. މާތް ﷲގެ ވަޙީބަސްފުޅުގައި ވާ ފަދައިންނެވެ. ﴿وَجَعَلْنَا لِمَهْلِكِهِم مَّوْعِدًا﴾ (އަދި އެއުރެން ހަލާކުވެދިއުމަށް ކަނޑައެޅިގެންވާ ވަގުތެއް ތިމަންރަސްކަލާނގެ ލެއްވީމެވެ.) ދެން، މާތް ﷲ ގެންނަވާފައި މިވަނީ މައްކާގެ ކާފިރުން ރަސޫލުﷲ ﷺއަށް ފުރައްސާރަކޮށް އެކަލޭގެފާނު ވަނީ މޮޔަފުޅުވެފައި ކަމަށް (އެފަދަ ކަމަކުން އެކަލޭގެފާނު ދުރުވެވަޑައިގެން ވެއެވެ.) ތުހުމަތުކުރި ވާހަކައެވެ. އެކަލާނގެ ވަޙީކުރައްވަނީ

އެއުރެން ބުނެފޫއެވެ. އޭ قرآن އެބޭކަލެއްގެ މައްޗަށް ބާވައިލެއްވި ކަލޭގެފާނެވެ! ހަމަކަށަވަރުން، ކަލޭގެފާނީ، މޮޔައެއްކަން ކަށަވަރެވެ. (6)

މަލާމާތްކޮށް ފުރައްސާރަކުރާ ޙާލު މައްކާގެ ކާފިރުންގެ ތެރެއިން މޮޔައިން އެންމެ ފަހުގެ ނަބިއްޔާ ﷺ އަށް ބުންޏެވެ. އޭ އެބޭކަލެއްގެ މައްޗަށް ޤުރްއާން ބާވައިލެއްވުނު ކަމަށް ދަޢުވާކުރައްވާ ކަލޭގެފާނެވެ! ކަލޭގެފާނަކީ ޝައްކެއް ނެތް ގޮތުގައި މޮޔައެއްކަން ކަށަވަރެވެ. އެކަލޭގެފާނަށް ކުރާ މަލާމާތް އިތުރުކުރުމުގެ މަޤްޞަދުގައި، އަދި އެބައިމީހުންގެ މަގުފުރެދުމުގައި އިތުރަށް ކުރިއަށް ދިއުމަށް އެބައިމީހުން ވަނީ އެބައިމީހުންގެ ބަސް إنّ އާއި ل އިން ގަދަކޮށްފައެވެ. ޖައްބާރުކަމުގައި ޙައްދު ފަހަނައަޅައި ދިޔަ ފިރުޢައުނު މޫސާ عليه السلام އާ ބެހޭގޮތުން ބުނި ފަދައިންނެވެ. ﴿إِنَّ رَسُولَكُمُ ٱلَّذِىٓ أُرْسِلَ إِلَيْكُمْ لَمَجْنُونٌ﴾ (ހަމަކަށަވަރުން، ތިޔަބައިމީހުންގެ ގާތަށް ފޮނުއްވާފައިވާ ތިޔަބައިމީހުންގެ ރަސޫލަކީ، މޮޔައެއްކަން ކަށަވަރެވެ.)

ކަލޭގެފާނު ތެދުބުނާމީހުންގެ ތެރެއިންވާނަމަ، ތިމަންމެންގެ ގާތަށް ކަލޭގެފާނު ملائكة ން ނުގެންނަވަނީ ކީއްވެގެންތޯއެވެ؟ (7)

ރަސޫލެއްކަމުގައި ކަލޭގެފާނު ތިޔަކުރައްވާ ދަޢުވާގައި ކަލޭގެފާނު ތެދުވެރިނަމަ، ކަލޭގެފާނުގެ ރަސޫލުކަމަށް ހެކިވެވަޑައިގަތުމަށް އަހަރުމެންގެ ގާތަށް މަލާއިކަތުން ނުގެންނަވަނީ ކީއްވެގެންތޯއެވެ؟ ރަސޫލުބޭކަލުންގެ ސާހިބާއާ އެމޮޔައިން ކުރިމަތިލީ މިމަލާމާތާ ފުރައްސާރައާ އެކުގައެވެ. އެބައިމީހުން އެދުނުކަމުގެ ދެކޮޅު ނުޖެހޭކަން ބަޔާންކުރައްވައި އެބައިމީހުންނަށް ރައްދުދެއްވަމުން މާތް ﷲ ވަޙީކުރައްވަނީ

حق ބަސްފުޅާއިގެން މެނުވީ، ތިމަންރަސްކަލާނގެ ملائكة ން ބާވައެއް ނުލައްވަމެވެ. އަދި އެ ހިނދު ފަސްކުރައްވާނޭ ބަޔަކުކަމުގައި އެއުރެން ނުވެއެވެ. (8)

ތިމަންރަސްކަލާނގެ ނެތިކުރައްވަން އިރާދަކުރައްވާ ބައެއްގެ މައްޗަށް ފޮނުވޭ، އެއްވެސް މީހަކު ބާކީނުކުރާ ޢަޛާބާއިގެން މެނުވީ ތިމަންރަސްކަލާނގެ މަލާއިކަތުން ނުފޮނުއްވަމެވެ. ވީއިރު، އެބައިމީހުން ނެތިދިއުން އޭގައި ހިމެނޭ ކަމަކަށް އެބައިމީހުން އެދެނީ ކިހިނެއް ހެއްޔެވެ؟ ތިމަންރަސްކަލާނގެ މަލާއިކަތުން ފޮނުއްވައިފިއްޔާ ހިނދުކޮޅަކަށްވެސް ތިމަންރަސްކަލާނގެ އެބައިމީހުންނަށް މުހުލަތު ނުދެއްވާނަމެވެ.

ހަމަކަށަވަރުން، قرآن ބާވައިލެއްވީ، ތިމަންރަސްކަލާނގެއެވެ. އަދި ހަމަކަށަވަރުން، ތިމަންރަސްކަލާނގެ، އެ قرآن ރައްކާތެރި ކުރައްވާހުށީމެވެ. (9)

މުޙައްމަދު ﷺއެވެ. ކަލޭގެފާނުގެ މައްޗަށް ތިމަންރަސްކަލާނގެ މަތިވެރިކަމާއި، ދެނެވޮޑިގަތުމާއެކު ޤުރްއާން ބާވައިލެއްވީ ތިމަންރަސްކަލާނގެއެވެ. އެފޮތް ރައްކާތެރި ކުރައްވާނީ ވެސް ތިމަންރަސްކަލާނގެއެވެ. އެފޮތަށް ބަދަލު ގެނައުމާއި، އުނިއިތުރު ގެނައުމުން ތިމަންރަސްކަލާނގެ އެފޮތް ރައްކާތެރިކުރައްވާހުށީމެވެ. ކީރިތި ޤުރްއާން ރައްކާތެރިކުރެއްވުމަށް މާތް ﷲ ވަނީ ޖާމިނުވެވޮޑިގެންފައެވެ. އެހެންކަމުން އެފޮތަށް އުނިއިތުރު ގެނައުމުގެ ކުޅަދާނަކަން އެއްވެސް މީހަކަށް ލިބިފައި ނުވެއެވެ. ކުރީގެ ފޮތްތައް ރައްކާތެރި ކުރެއްވުމަށް އެކަލާނގެ ޖާމިނުވެވޮޑިގެންފައި ނުވެއެވެ. އަދިކިއެއްތަ އެފޮތްތައް ރައްކާތެރިކުރުމުގެ މަސްއޫލިއްޔަތު ޙަވާލުކުރެއްވީ އެފޮތްތަކުގެ އަހުލުވެރީންނާއެވެ. ދެން އެބައިމީހުން އެފޮތްތަކަށް ބަދަލުގެނައީއެވެ. ﴿بِمَا ٱسْتُحْفِظُوا۟ مِن كِتَـٰبِ ٱللَّـهِ﴾ (اللَّه ގެ ފޮތް ރައްކާތެރިކުރުމުގެ އަމާނާތް އެއުރެންނާ މަތިކުރައްވާފައި ވުމުގެ ސަބަބުންނެވެ.) މާނައީ އެފޮތްތަކާ ކުޅެ ބަދަލުގެނައުމުން އެފޮތްތައް ރައްކާތެރިކުރުމަށް އެބައިމީހުންގެ ކިބައިން އެދެވުނެވެ. ޤުރްއާނާ ބެހޭގޮތުން އެކަލާނގެ ވަޙީކުރައްވަނީ ﴿وَإِنَّا لَهُۥ لَحَـٰفِظُونَ﴾ އެވެ. އެހެންކަމުން އެއްވެސް ފަރާތަކަށް އެފޮތާ ކުޅުމުގެ ކުޅަދާނަކަން ލިބިފައި ނުވެއެވެ. އަދި ނުވެސް ލިބޭނެއެވެ.

ހަމަކަށަވަރުން، އިސްވެދިޔަ أمّة ތަކުގެ ތެރެއަށް ކަލޭގެފާނުގެ ކުރިންވެސް ތިމަންރަސްކަލާނގެ رسول ން ފޮނުއްވީމެވެ. (10)

ރަސޫލާ ﷺ ގެ ހިތްޕުޅު ހަމަޖައްސަވައިދެއްވުމުގެ ބަސްފުޅެކެވެ. މުޙައްމަދު ﷺއެވެ. އިސްވެދިޔަ އުއްމަތްތަކުގެ ތެރެއަށް ކަލޭގެފާނުގެ ކުރިން ތިމަންރަސްކަލާނގެ ގިނަ ރަސޫލުންތަކެއް ފޮނުއްވީމެވެ. ތަފާތު ޖަމާޢަތް ތަކާއި ފިރްޤާތަކުގެ ތެރެއަށެވެ.

އަދި އެބޭކަލަކަށް އެއުރެން ފުރައްސާރަ ކުރާކަމުގައި ނުވާ އެއްވެސް رسول އަކު އެއުރެންގެ ގާތަކަށް ވަޑައެއް ނުގަންނަވަތެވެ. (11)

ދެން، އެބައިމީހުން އެބޭކަލުން ދޮގުކޮށް އެބޭކަލުންނަށް ފުރައްސާރަކުރިއެވެ. އެހެންކަމުން، ކަލޭގެފާނުގެ ޤައުމުގެ މީހުން ކަލޭގެފާނު ދޮގު ކުރުމުން އެކަމާ ހިތާމަނުކުރައްވާށެވެ. މިއީ ކަލޭގެފާނުގެ ކުރިން ވަޑައިގެންނެވި ނަބީބޭކަލުންނާ މެދުވެސް ކަން ހިނގި ގޮތެވެ. ﴿يَـٰحَسْرَةً عَلَى ٱلْعِبَادِ ۚ مَا يَأْتِيهِم مِّن رَّسُولٍ إِلَّا كَانُوا۟ بِهِۦ يَسْتَهْزِءُونَ﴾ (އަޅުތަކުންގެ މައްޗަށްހުރި ހިތާމައެއްގެ ބޮޑުކަމާއެވެ! އެބޭކަލަކަށް އެއުރެން ފުރައްސާރަކުރާގޮތުގައި މެނުވީ، އެއުރެންގެ ގާތަށް އެއްވެސް ރަސޫލަކު ވަޑައެއްނުގަންނަވަތެވެ.) ދެން މާތް ﷲ ވަޙީކުރައްވަނީ

ކުށްވެރިންގެ ހިތްތަކަށް ތިމަންރަސްކަލާނގެ އެކަން ވައްދަވަނީ އެފަދައިންނެވެ. (12)

އެފަދައިން ތިމަންރަސްކަލާނގެ ނުކިޔަމަންތެރިކަމުގައި ޙައްދު ފަހަނައަޅައި ގޮސްފައިވާ އެބައިމީހުންގެ ހިތްތަކަށް ބާޠިލާއި މަގުފުރެދުން ވައްދަވަމެވެ. އެބައިމީހުންގެ ޢަޛާބާއި އަބާއްޖަވެރިކަން އިތުރުކުރެއްވުމަށެވެ.

އެއުރެން އެކަލޭގެފާނަކަށް إيمان އެއް ނުވާނެތެވެ. އިސްވެދިޔަ މީހުންނަށް ވެގެންދިޔަގޮތް، ފާއިތުވެ ހިނގައްޖެކަން ކަށަވަރެވެ. (13)

އެބައިމީހުން އެ ޤުރްއާނަށް އީމާން ނުވާނެއެވެ. ނުކިޔަމަންތެރިކަމުގައި ޙައްދު ފަހަނައަޅައި ގޮސް ދޮގުކުޅަ މީހުން ނެތިކުރެއްވުމުގައި ތިމަންރަސްކަލާނގެ އިލާހީ ސުންނަތް ވަނީ އިސްވެގޮސްފައެވެ. ކަލޭގެފާނުގެ ޤައުމުވަނީ ނެތިގޮސް ސުންނާފަތި ވުމާ ހާދަހާ ކައިރީގައެވެ.

.

.

އެއުރެންނަށް ތިމަންރަސްކަލާނގެ އުޑުން ދޮރެއް ހުޅުއްވައިދެއްވައި، އެ ދޮރުން އެއުރެން (އުޑަށް) އަރައަރާތިބި ކަމުގައިވީނަމަވެސް ހަމަކަށަވަރުން، ތިމަންމެންގެ ލޯތައްވަނީ މަސްތުކުރައްވާފައޭ، އެއުރެން ބުނީސްކަން ކަށަވަރެވެ. އަދި ކިއެއްތަ! ތިމަންމެންނީ ޖާދޫގައި ޖެހިފައިވާ ބަޔެކެވެ. (15،14)

މިއާޔަތުގައި މިވަނީ މުޝްރިކުންގެ ހިތްތަކުގައި ފޮރުވިފައިވާ ބޮޑާކަމާއި، ޤަބޫލުނުކުރުމާއި، ގޮތްދޫނުކުރުމުގެ ވާހަކަ ބަޔާންކުރައްވާފައެވެ. މާނައީ ތިމަންރަސްކަލާނގެ އެބައިމީހުން އެދުނު ކަންތައް ޤަބޫލުފުޅުކުރެއްވިކަމަށް ބަލައި، ތިމަންރަސްކަލާނގެ އެބައިމީހުން އުޑަށް އަރުއްވައި، އެބައިމީހުންނަށް މާތް ﷲގެ ޚަލްޤުކުރެއްވުމުގެ ޢަޖާއިބުތައް ފެނި، އެބައިމީހުންނަށް ހަމަލޮލުން މަލާއިކަތުން ފެނުނަސް، ގޮތްދޫނުކޮށް، ބޮޑާކަން ދެއްކުމުގެ ގޮތުން އެބައިމީހުން ބުނާނެއެވެ. މުޙައްމަދު ﷺ އަހަރުމެންނަށް ސިހުރުހެއްދެވީކަން ޔަޤީނެވެ. އަދި އަހަރުމެންނަށް އުޑަށް އެރޭތަން އަހަރުމެންގެ ޚިޔާލަށް އަންނަ ގޮތް ހެއްދެވީއެވެ. މިގޮތަށް އުޑަށް އަރާތަން ދެއްކުމަށް އަހަރުމެންގެ ލޯމަތިގައި ފަރުދާ އެޅި، ލޯތަކަށް އޮޅުވައިލެވުނީއެވެ. މިއީ ފާޅުކަން ބޮޑު ސިޙުރެއް ކަމުގައި މެނުވީ ނުވެއެވެ. މިއީ އެބައިމީހުންގެ ގޮތްދޫނުކުރުމާއި، ޙައްދު ފަހަނައަޅައި ދިއުން ސާފުކޮށް ބަޔާންކޮށްދޭ ކަމެކެވެ. ދުވާލުގެ އަލިކަމުގައި އިރު ފެނުމުން، އެއީ އިރެއް ނޫނޭ، ދުވާލެއް ނޫނޭ، ތިމަންނައަށް ޚިޔާލުގައި ފެންނަ ވަހުމެކޭ ބުނާ މީހާ ފަދައިންނެވެ. ދެން، މާތް ﷲގެ ކުޅަދުންވަންތަކަމާއި، އެއްކައުވަންތަކަމުގެ ދަލީލުތައް ގެންނަވަމުން އެކަލާނގެ ވަޙީކުރައްވަނީ

ހަމަކަށަވަރުން، ތިމަންރަސްކަލާނގެ، އުޑުގައި بُرج ތަކެއް ލެއްވީމެވެ. އަދި ބަލާ މީހުންނަށްޓަކައި، ތިމަންރަސްކަލާނގެ އެ އުޑު ޒީނަތްތެރިކުރެއްވީމެވެ. (16)

ތިމަން ރަސްކަލާނގެ އުޑުގައި ބުރުޖުތަކާއި، މަންޒިލްތަކާއި، އަދި އޭގެ ވަށައިގެން އަލިގަދަ ތަރިތައް ދައުރުކުރާ މަދާރުތައް (އޯބިޓުތައް) ލެއްވީމެވެ.

އަދި اللَّه ގެ رحمة ން ބޭރުކުރައްވާފައިވާ ކޮންމެ شيطان އެއްގެ ކިބައިން، ތިމަންރަސްކަލާނގެ އެ އުޑު ރައްކާތެރި ކުރެއްވީމެވެ. (17)

އަދި މާތް ﷲގެ ރަޙްމަތުން ދުރުކުރެވިފައިވާ ކޮންމެ ޝައިޠާނެއްގެ ކިބައިން ތިމަންރަސްކަލާނގެ އުޑު ރައްކާތެރިކުރެއްވީމެވެ.

އެހުމުން ވައްކަންކުޅަ شيطان އަކު މެނުވީއެވެ. ފަހެ، ފާޅުވެގެންވާ ގިނިހިލައެއް އެ شيطان އެއްގެ ފަހަތުން އަންނަހުށްޓެވެ. (18)

އުޑުގެ މަލާއިކަތުންގެ ވާހަކައިން ވައްކަންކުރުމުން އަލިގަދަ ގިނި ހިލައެއް އައިސް އޭގެ ގައިގާ ޖެހުނު ޝައިޠާނެއް މެނުވީއެވެ. ގިނަ ހިލައަކީ ބައެއް نَيْزَك (ދުންތަރި) ތަކުން ވަކިވެގެންދާ އަލިފާން ގުޅަތަކެކެވެ. ޝައިޠާނުންގެ ގައިގައި ޖައްސަވަން އެތަކެތި ފޮނުއްވައެވެ.

އަދި ތިމަންރަސްކަލާނގެ ބިން ފެތުރުއްވީމެވެ. އަދި ހަރުލައި ހުންނަ ފަރުބަދަތައް، އެ ބިމުގައި ލެއްވީމެވެ. އަދި މިންވަރު ކަނޑައެޅި އެނގިގެންވާ ކޮންމެ އެއްޗެއް، އެ ބިމުން ތިމަންރަސްކަލާނގެ ފެޅުއްވީމެވެ. (19)

އަދި ތިމަންރަސްކަލާނގެ ބިން (އެއީ ވަށް އެއްޗަކަށް ވުމާއެކުވެސް) ތަނަވަސް ވާދީތަކާއެކު ފަތުރުއްވަވައި ތަނަވަސްކުރެއްވީމެވެ. އަދި ސާބިތުވެ ހުންނަ ފަރުބަދަތައް އެބިމުގައި ލެއްވީމެވެ. ނާފަހަރުގެ ނަގިލިތައް ފަދައިންނެވެ. ބިންމަތީގައި ތިބި ބަޔަކާއެކު އެބިން ފުރޮޅިގެން ދިޔަ ނުދެއްވުމަށެވެ. އަދި ތިމަންރަސްކަލާނގެ އެބިމުގައި ބާވަތްބާވަތުގެ ގޮވާމާއި މޭވާ ލެއްވީމެވެ. ޙިކްމަތްތެރިކަމާއި ކުޅަދުންވަންތަކަމުގެ ތިލަފަތުން މިންވަރު ކަނޑައެޅިގެންނެވެ. ވާރޭ ވެހެނީ މިންވަރު ކަނޑައެޅިގެންނެވެ. ވައި ޖެހެނީ މިންވަރު ކަނޑައެޅިގެންނެވެ. ގަސްފަޅަނީ މިންވަރު ކަނޑައެޅިގެންނެވެ. ކޮންމެ އެއްޗެއްގެ މިންވަރުވެސް ވަނީ ޙިކްމަތްތެރިކަމާއެކު ނުހަނު ފުރިހަމަ ގޮތެއްގައި ކަނޑައެޅިފައެވެ.

އަދި ތިޔަބައިމީހުންނަށްޓަކައްޔާއި، އެ ތަކެއްޗަށް ތިޔަބައިމީހުން رزق ދޭ ކަމުގައި ނުވާ ތަކެއްޗަށްޓަކައި، ދިރިއުޅުމުގެ وسيلة ތައް ތިމަންރަސްކަލާނގެ އެ ބިމުގައި ލެއްވީމެވެ. (20)

އަދި ތިމަންރަސްކަލާނގެ ބިމުގައި ތިޔަބައިމީހުންނަށާއި، ތިޔަބައިމީހުންގެ ޚާދިމުންނަށާއި، އަޅުންނަށާއި، ނަޢަމްސޫފިތަކަށްޓަކައި ކާތަކެއްޗާއި، ބޯތަކެތި ހިމެނޭ ގޮތުގައި ދިރިއުޅުމުގެ ވަސީލަތްތައް ލެއްވީމެވެ. އެބައިމީހުންނަށާއި އެތަކެއްޗަށް ރިޒުޤުދެނީ ތިޔަބައިމީހުންނެއް ނޫނެވެ. އަދިކިއެއްތަ، ރިޒުޤުދެއްވަނީ ތިމަންރަސްކަލާނގެއެވެ. އެބައިމީހުންނާއި އެތަކެތީގެ ރިޒުޤު އެއީ ތިމަންރަސްކަލާނގެ މައްޗަށް އޮތް އެއްޗެކެވެ. ތިޔަބައިމީހުންގެ މައްޗަކަށް ނޫނެވެ.

އެ އެއްޗެއްގެ خزانة ތައް ތިމަންރަސްކަލާނގެ حضرة ގައި ނުވާ އެއްވެސް އެއްޗެއް ނުވެއެވެ. އަދި ކަނޑައެޅި އެނގިގެންވާ މިންވަރަކަށް މެނުވީ، ތިމަންރަސްކަލާނގެ އެ އެއްޗެއް ބާވައެއް ނުލައްވަމެވެ. (21)

އަޅުތަކުންގެ ރިޒުޤުގެ ތެރޭގައި ތިމަންރަސްކަލާނގެ ޙަޟްރަތުގައި އޭގެ ޚަޒާނާތައް ވާ އެއްޗެއް މެނުވީ ނުވެއެވެ. ޚަލްޤުތަކުންގެ ބޭނުންތަކާއި އެއްވަރަށް، އެންމެ ރަނގަޅު މިންވަރަށް ނޫނީ ތިމަންރަސްކަލާނގެ އެއެއްޗެއް ބާވައިނުލައްވަމެވެ.

ތިމަންރަސްކަލާނގެ ވައިރޯޅިތައް ފޮނުއްވީމެވެ. (ވިލާތަކާއި ގަސްގަހާގެހި) تلقيح ކުރާ (އެބަހީ: ދަރިމައިކުރާ) އެއްޗެއްގެ ގޮތުގައެވެ. އަދި ތިމަންރަސްކަލާނގެ އުޑުން ވާރޭވެއްސެވީމެވެ. ފަހެ، ތިމަންރަސްކަލާނގެ ތިޔަބައިމީހުންނަށް އެ ފެން ބޯންދެއްވީމެވެ. އަދި އެ ފެން ރައްކާކޮށް خزانة ކުރެވޭނެ ބަޔަކު ކަމުގައި ތިޔަބައިމީހުން ނުވެތެވެ. (22)

އަދި ވިލާތައް ތަލްޤީޙުކުރާ އެއްޗެއްގެ ގޮތުގައި ތިމަންރަސްކަލާނގެ ވައިރޯޅި ފޮނުއްވީމެވެ. ދެން އެވިލާތަކުން ވާރޭވެހެއެވެ. އަދި އެވައިރޯޅި ގަސްތައް ތަލްޤީޙު (ޕޮލިނޭޓް) ކުރެއެވެ. ދެން ގަސްތަކުގައި މޭވާ އަޅައެވެ. އެހެންކަމުން، ވިލާތަކާއި ގަސްތައް ތަލްޤީޙުކުރުމުގައި ވައި ފިރިހެނެއް ފަދައެވެ. އަދި ތިމަންރަސްކަލާނގެ ވިލާތަކުން މީރު ފެން ވެއްސެވީމެވެ. ތިޔަބައިމީހުން ބުއިމަށާއި، ތިޔަބައިމީހުންގެ ދަނޑުތަކަށާއި، ނަޢަމްސޫފިތަކަށް ފެން ދިނުމަށެވެ. އަދި އެފެން ބިމުގައި ރައްކާކުރުމުގެ ކުޅަދާނަކަން ތިޔަބައިމީހުންނަށް ލިބިގެން ނުވެއެވެ. ތިމަންރަސްކަލާނގެ ކުޅަދުންވަންތަކަމުން ބިމުގައިވާ ފެން އާރުތަކާއި، ވަޅުތަކާއި، ކޯރުތަކުގައި އެ ފެން ރައްކާކުރައްވަނީ ތިމަންރަސްކަލާނގެއެވެ.

އަދި ހަމަކަށަވަރުން، ދިރުއްވަނީވެސް، އަދި މަރުގަންނަވަނީވެސް ތިމަންރަސްކަލާނގެއެވެ. އަދި ދެމިހުންނަނިވި ވާރުތަވެރިޔަކީވެސް ތިމަންރަސްކަލާނގެއެވެ. (އެބަހީ: އެންމެހާ ތަކެތި ފަނާވެދިއުމަށްފަހުވެސް ދިރިދެމިވޮޑިގެންވަނީ ތިމަންރަސްކަލާނގެއެވެ.) (23)

ދިރުއްވުމާއި މަރުގެންނެވުމަކީ ތިމަންރަސްކަލާނގެ ޙަޟްރަތަށް ވާ ކަންކަމެވެ. ޚަލްޤުތަކުން ދިރުއްވަނީ އަދި މަރުގަންނަވަނީ ތިމަންރަސްކަލާނގެއެވެ. އަދި އަޅުތަކުން ނެތި ދިއުމަށްފަހު ދިރިދެމިވޮޑިގެންވާނީ ތިމަންރަސްކަލާނގެއެވެ. ބިމާއި އެބިމުގައި ވާހައި ތަކެއްޗެއް ވާރުތަކުރައްވަނީ ތިމަންރަސްކަލާނގެއެވެ. ހުރިހާ ތަކެއްޗެއް އެނބުރިދިއުން ވަނީ ތިމަންރަސްކަލާނގެ ޙަޟްރަތަށެވެ.

އަދި ހަމަކަށަވަރުން، ތިޔަބައިމީހުންގެ ތެރެއިން ކުރީގެ (جيل ތަކުގެ) މީހުން ތިމަންރަސްކަލާނގެ ދެނެވޮޑިގެންވަމެވެ. އަދި ހަމަކަށަވަރުން، ފަހުން އަންނާނޭ މީހުންވެސް ތިމަންރަސްކަލާނގެ ދެނެވޮޑިގެންވަމެވެ. (24)

ހުރިހާ ޚަލްޤުތަކުން، ދިރިތިބި ޚަލްޤުތަކުންނާއި، މަރުވެ ގޮސްފައިވާ ޚަލްޤުތަކުން ތިމަންރަސްކަލާނގެ ޢިލްމުގައި ވެއެވެ. އިބްނު ޢައްބާސް رضي الله عنه ވިދާޅުވިއެވެ. المستقدمون އަކީ އާދަމު عليه السلام އިން ފެށިގެން މަރުވެ ގޮސްފައިވާ އެންމެންނެވެ. المستأخرون އަކީ ޤީޔާމަތާ ޖެހެންދެން ދުނިޔޭގައި އުޅޭނެ އެންމެންނެވެ. މަޤްޞަދަކީ އެކަލާނގެ ޢިލްމުގައި އިންސާނުންގެ ތެރެއިން އިސްވެ ގޮސްފައިވާނޭ މީހުންނާއި، ފަހުން އަންނާނޭ މީހުން ވާކަން ހާމަކުރެއްވުމެވެ. އަޅުތަކުންގެ އެއްވެސް ކަމެއް އެކަލާނގެއަށް ވަންހަނާވެގެން ނުވެއެވެ.

އަދި ހަމަކަށަވަރުން، ކަލޭގެފާނުގެ ވެރިރަސްކަލާނގެ އެއުރެން محشر އަށް ފޮނުއްވާ ހުށްޓެވެ. ހަމަކަށަވަރުން، އެކަލާނގެއީ، حكيم ވަންތަ، މޮޅަށް ދެނެވޮޑިގެންވާ ރަސްކަލާނގެއެވެ. (25)

ހިސާބުބެއްލެވުމަށާއި، ޖަޒާދެއްވުމަށް އެބައިމީހުން މަޙްޝަރަށް ފޮނުއްވާނީ ކަލޭގެފާނުގެ ވެރިރަސްކަލާނގެއެވެ. އެކަލާނގެއީ ކުރައްވާ ކަންކަމުގައި ޙިކްމަތްވަންތަ، އަދި ޚަލްޤުތަކުންގެ ކަންކަން މޮޅަށް ދެނެވޮޑިގަންނަވާ ރަސްކަލާނގެއެވެ.

تغيّر ވެފައިވާ ކަޅުކުލައިގެ ކިސަޑުން އުފެދިގެންއައި މަށިން ހަމަކަށަވަރުން، ތިމަންރަސްކަލާނގެ އިންސާނާ ހެއްދެވީމެވެ. (26)

ތިމަންރަސްކަލާނގެ ތިޔަބައިމީހުންގެ ބަފައިކަލުން އާދަމު عليه السلام އުފެއްދެވީ އޭގައި ޓަކިޖެހުމުން އަޑުއިވޭ ވަރުގެ ހަރު މަށީންނެވެ. حمأ އަކީ ކަޅު މަށްޓެވެ. مسنون ގެ މާނައަކީ ތަޣައްޔަރުވެފައި ވުމެވެ.

އަދި އޭގެކުރިން ދުމެއްނެތް އަލިފާނުން ތިމަންރަސްކަލާނގެ ޖިންނީން ހެއްދެވީމެވެ. (27)

ތިމަންރަސްކަލާނގެ އާދަމު عليه السلام ހެއްދެވުމުގެ ކުރިން ޖިންނީން ހެއްދެވީ ހޫނުކަން ގަދަ އަލިފާނުންނެވެ. މިތާނގައި الجانّ އަކީ ޖިންނީންގެ ބައްޕަ އިބްލީސެވެ. އެކަލޭގެއަކީ ޖިންނީންގެ ފެށުމެވެ. އާދަމު عليه السلام އިންސާނުންގެ ފެށުން ކަމުގައި ވެވަޑައިގެންނެވި ގޮތަށެވެ. އިންސާނުން އުފެދުނު ގޮތަށް އިޝާރާތް ކުރައްވައި އެބައިމީހުން އުފެދުނީ އެއް އަޞްލަކުންކަން މާތް ﷲ އަންގަވާފައި މިވަނީ ދިރުއްވުމަށް ކުޅަދުންވަންތަ ރަސްކަލާނގެ ނެތިކުރެއްވުމަށާއި، މަރުވުމަށް ފަހު އަލުން ދިރުއްވުމަށް ކުޅަދުންވަންތަކަން އެންގެވުމަށެވެ. އަދި އެބައިމީހުންގެ ބަފައިކަލުންނާމެދު އޮތް އިބްލީސުގެ ޢަދާވަތްތެރިކަން އެބައިމީހުންނަށް ހަނދުމަކޮށްދެއްވައި އެކަލޭގެއާ މެދު ރައްކާތެރިވެ ތިބުމަށް އެންގެވުމަށެވެ.

ކަލޭގެފާނުގެ ވެރިރަސްކަލާނގެ ملائكة ންނަށް وحى ކުރެއްވި ހިނދު ހަނދުމަކުރައްވާށެވެ! تغيّر ވެފައިވާ ކަޅުކުލައިގެ ކިސަޑުން އުފެދިގެންއައި މަށިން ހަމަކަށަވަރުން، ތިމަންރަސްކަލާނގެ އިންސާނަކު ހައްދަވާހުށީމެވެ. (28)

މާތް ﷲ މަލާއިކަތުންނަށް ވަޙީކުރެއްވިއެވެ. ތަޣައްޔަރުވެފައިވާ ކަޅުކުލައިގެ މަށިން ތިމަންރަސްކަލާނގެ އިންސާނަކު އުފައްދަވާހުށީމެވެ.

ފަހެ، ތިމަންރަސްކަލާނގެ އެ އިންސާނާ (އެބަހީ: آدم ގެފާނު) ހައްދަވައި، ފުރިހަމަކުރައްވައި، ތިމަންރަސްކަލާނގެ روح ފުޅުން އެ އިންސާނާއަށް ފުމެލައްވައިފި ހިނދު، ތިޔަބައިމީހުން އޭނާއަށްޓަކައި سجدة އަށް ތިރިވާހުށިކަމެވެ! (29)

ތިމަންރަސްކަލާނގެ އޭނާ އުފައްދަވައި އޭނާއަށް ފުރާނަ އެޅުއްވުމުން ތިޔަބައިމީހުން އޭނާއަށް ސަޖިދަކުރާށެވެ. (ސަލާމްކުރުމާއި މާތްކޮށް ހިތުމުގެ ސަޖިދައެކެވެ.) އަދި ރޫޙު އެކަލާނގެ އަށް ނިސްބަތްކުރައްވައި ﴿مِن رُّوحِى﴾ އޭ ވަޙީކުރެއްވީ ޝަރަފުވެރިކުރައްވައި މާތްކުރެއްވުމަށެވެ. ناقة الله އާއި بيت الله ފަދައިންނެވެ. އެއީ ވެރިފަރާތަށް އޭނާގެ މިލްކުގައިވާ އެއްޗެއް ނިސްބަތްކުރެވޭ ގޮތަށެވެ.

ފަހެ، ملائكة ން އެ އެންމެން އެކުގައި سجدة ކުރައްވައިފޫއެވެ. (30)

އެހިނދު ހުރިހާ މަލާއިކަތުން ސަޖިދަކުރެއްވިއެވެ. އެބޭކަލުންގެ ތެރޭގައި ސަޖިދަ ނުކުރައްވާ އެއްވެސް ބޭކަލަކު ނެތެވެ.

إبليس މެނުވީއެވެ. سجدة ކުރި ملائكة ންނާ އެކުގައިވުމަށް إبليس ނުރުހި، އެކަމުން މަނާވެގެންފިއެވެ. (31)

އެހެނެއްކަމަކު، އިބްލީސު ސަޖިދަ ކުރުމަށް ދެކޮޅު ހެދިއެވެ. މިތާނގައި އައިސްފައިވާ އިސްތިސްނާ އަކީ منقطع (ގުޅުންކެނޑިފައިވާ) އިސްތިސްނާ އެކެވެ. އެހެނީ، އިބްލީސް އަކީ މަލާއިތެއް ނޫނެވެ. މާތް ﷲ ކަހްފު ސޫރަތުގައި ވަޙީކުރައްވާފައި ވާފަދައިންނެވެ. ﴿إِلَّآ إِبْلِيسَ كَانَ مِنَ ٱلْجِنِّ فَفَسَقَ عَنْ أَمْرِ رَبِّهِۦٓ﴾ (إبليس މެނުވީ، އެ އެންމެ ބޭކަލުން سجدة ކުރެއްވޫއެވެ. އެ إبليس ވީ ޖިންނީންގެ ތެރެއިންނެވެ. ދެން އޭނާގެ ވެރިރަސްކަލާނގެ އަމުރުފުޅަށް އޭނާ ނުކިޔަމަންތެރިވިއެވެ.) އެހެންނަމަވެސް، އެކަލޭގެ ހުރީ މަލާއިކަތުންގެ ތެރޭގައެވެ. ސަޖިދަކުރުމަށް މާތް ﷲ އެކަލޭގެއަށް ވަކިން އަމުރުކުރެއްވިއެވެ. ﴿قَالَ مَا مَنَعَكَ أَلَّا تَسْجُدَ إِذْ أَمَرْتُكَ﴾ (އެކަލާނގެ وحي ކުރެއްވިއެވެ. ތިމަންރަސްކަލާނގެ ކަލެޔަށް أمر ކުރެއްވިހިނދު سجدة ކުރުން ކަލެޔަށް މަނާކުރީ ކޮންކަމެއް ހެއްޔެވެ؟) އެހެންކަމުން މަލާއިކަތުންނަށް ކުރެއްވި ޢާއްމު އަމުރަކާއި ލަޢުނަތްލެއްވި އިބްލީސަށް ކުރެއްވި ޚާއްޞަ އަމުރެއް ވެއެވެ. ދެން، މަލާއިކަތުން އިޖާބަދެއްވައި ސަޖިދަކުރެއްވިއެވެ. އިބްލީސު ދެކޮޅުހަދައި ބޮޑާވެގަތެވެ.

އެކަލާނގެ وحى ކުރެއްވިއެވެ. އޭ إبليس އެވެ! سجدة ކުރި ملائكة ންނާ އެކުގައި ނުވުމަށް ކަލޭގެއަށް މެދުވެރިވީ ކޮންކަމެއް ހެއްޔެވެ؟ (32)

ކަލޭ އާދަމު عليه السلام އަށް ސަޖިދަކުރުމުން މަނާވެގަތީ ކީއްވެ ހެއްޔެވެ؟ އަދި ސަޖިދަ ކުރެއްވި މަލާއިކަތުންނާއެކު ސަޖިދަކުރަން ދެކޮޅުހެދީ ކީއްވެ ހެއްޔެވެ؟

އެކަލޭގެ ދެންނެވިއެވެ. تغيّر ވެފައިވާ ކަޅުކުލައިގެ ކިސަޑުން އުފެދިގެން އައި މަށިން އިބަރަސްކަލާނގެ ހެއްދެވި އިންސާނަކަށް سجدة ކުރާކަށް ތިމަން ނެތީމެވެ. (33)

އިބްލީސު ދެންނެވިއެވެ. ތަޣައްޔަރުވެފައިވާ ކަޅުކުލައިގެ މަށިން އުފައްދަވާފައިވާ މަޚްލޫޤަކަށް ސަޖިދަކުރުމަކީ ތިމަންނާއާ އެކަށީގެންވާ ކަމެއް ނޫނެވެ. އޭނާ ވަނީ މަށިންނެވެ. ތިމަން ވަނީ އަލިފާނުންނެވެ. ވީއިރު، މާތް މީހަކު ނިކަމެތި މީހަކަށް ސަޖިދަކުރާނީ ކިހިނެއް ހެއްޔެވެ؟ މާތް ﷲގެ ޢަދުއްވު އެކަލާނގެ އަމުރުފުޅުގެ މައްޗަށް ބޮޑާވެގަތެވެ. ދެން، މާތް ﷲ އޭނާ ރަޙްމަތުން ދުރުކުރައްވައި އޭނާއަށް ލަޢުނަތް ލެއްވިއެވެ. އަދި ޤުދްސިއްޔަ ޢާލަމުން އޭނާ ބޭރުކުރެއްވިއެވެ.

އެކަލާނގެ وحى ކުރެއްވިއެވެ. ފަހެ، ކަލޭގެ އެތަނުން (އެބަހީ: ސުވަރުގެއިން) ނުކުންނާށެވެ! ފަހެ، ހަމަކަށަވަރުން، ކަލޭގެވަނީ، رحمة ން ބޭރުކުރައްވާފައެވެ. (34)

ކަލޭގެ އުޑުތަކުން ފައިބާށެވެ. ކަލޭގެ ވަނީ ތިމަންރަސްކަލާނގެ ރަޙްމަތުން ބޭރުކުރެވިގެންނެވެ.

އަދި ހަމަކަށަވަރުން، قيامة ދުވަހަށް ދާނދެން ކަލޭގެ މައްޗަށް لعنة ހުށްޓެވެ. (35)

އަދި ޤިޔާމަތާ ޖެހެންދެން ކަލޭގެ މައްޗަށް ލަޢުނަތް ހުށްޓެވެ.

އެކަލޭގެ ދެންނެވިއެވެ. އަޅުގެ ވެރިރަސްކަލާކޮ! ފަހެ، އެއުރެން (އަލުން ދިރުއްވައި محشر އަށް) ފޮނުއްވާނޭ ދުވަހަށް ދާނދެން ތިމަން އަޅާޔަށް مهلة ދެއްވާނދޭވެ! (36)

އިބްލީސު ދެންނެވިއެވެ. އަޅުގެ ވެރިރަސްކަލާކޮ! އެންމެން މަޙްޝަރުކުރެވޭ ދުވަހާ ހަމައަށް ތިމަންއަޅާ ދަމަހައްޓަވައި ތިމަންއަޅާއަށް މުހުލަތު ދެއްވާނދޭވެ!

އެކަލާނގެ وحى ކުރެއްވިއެވެ. ފަހެ، ހަމަކަށަވަރުން، ކަލޭގެވަނީ، مهلة ދެއްވާފައިވާ މީހުންގެ ތެރެއިންނެވެ. (37)

މާތް ﷲ ވަޙީކުރެއްވިއެވެ. ހަމަކަށަވަރުން ކަލޭގެ ވަނީ މުހުލަތު ދެއްވާފައިވާ މީހުންގެ ތެރެއިންނެވެ.

ވަގުތު ކަނޑައެޅި އެނގިގެންވާ ދުވަހަށް ދާނދެނެވެ. (38)

ހުރިހާ ޚަލްޤުތަކުން މަރުވާނެ ދުވަހާ ހަމައަށެވެ. އެސޮރުގެ ބަސް ﴿إِلَىٰ يَوْمِ يُبْعَثُونَ﴾ (އެބައިމީހުން ދިރުއްވައި މަޙްޝަރުކުރައްވާނޭ ދުވަހާ ހަމައަށް) އިން އެސޮރު ބޭނުންވީ އެސޮރު މަރުނުވާށެވެ. އަލުން ދިރުއްވައި މަޙްޝަރުކުރެވޭ ދުވަހަށްފަހު މަރުވުމެއް ނުވާނެތީއެވެ. އެހެނަސް، މާތް ﷲ އެސޮރަށް އެކަން ނުދެއްވިއެވެ.

އެކަލޭގެ ދެންނެވިއެވެ. ތިމަންއަޅާގެ ވެރިރަސްކަލާކޮ! އިބަރަސްކަލާނގެ ތިމަންއަޅާ މަގުފުރެއްދެވިކަމުގެ ސަބަބުން، ނުބައިކަމުގެ މަގު، ހަމަކަށަވަރުން، އެއުރެންނަށް ބިމުގައި ތިމަންއަޅާ ޒީނަތްތެރިކޮށްދޭހުށީމެވެ. އަދި ހަމަކަށަވަރުން، ތިމަންއަޅާ އެ އެންމެން މަގުފުރައްދާހުށީމެވެ. (39)

އިބަރަސްކަލާނގެ ގަންދީ ހުވައިކޮށްފައި ދަންނަވަމެވެ. އިބަރަސްކަލާނގެ ތިމަންއަޅާ މަގުފުރެއްދެވިކަމުގެ ސަބަބުން، ތިމަންއަޅާ އާދަމުގެ ދަރިންނަށް އުރެދުމާއި، ދުނިޔޭގެ އެދުން ޒީނަތްތެރިކޮށްދޭހުށީމެވެ. އަދި އެއެންމެން ތެދުމަގުން އެއްކިބާކޮށް މަގުފުރައްދާހުށީމެވެ.

އެއުރެންގެ ތެރެއިން، އިބަރަސްކަލާނގެ އަޅުންކުރެ خيار ކުރައްވާފައިވާ މީހުން މެނުވީއެވެ. (40)

އިބަރަސްކަލާނގެ އަޅުންގެ ތެރެއިން އިބަރަސްކަލާނގެ ޙަޟްރަތަށް އިޚްތިޔާރުކުރެއްވި ބަޔަކު މެނުވީއެވެ. އެބައިމީހުން މަގުފުރެއްދުމުގެ ކުޅަދާނަކަން ތިމަންއަޅާއަށް ލިބިގެނެއް ނުވެއެވެ.

އެކަލާނގެ وحى ކުރެއްވިއެވެ. މިއީ، ތިމަންރަސްކަލާނގެ حضرة އަށް އޮތް ސީދާވެގެންވާ ތެދުމަގެވެ. (41)

މާތް ﷲ އިބްލީސަށް ވަޙީކުރެއްވިއެވެ. މިއީ ބަޔާންވެގެންވާ ތެދު މަގެކެވެ. އެ މަގު ރައްކާތެރިކުރައްވައި، ބެލެހެއްޓެވުމަކީ ތިމަންރަސްކަލާނގެއަށް އޮތް ކަމެކެވެ.

ހަމަކަށަވަރުން، ތިމަންރަސްކަލާނގެ އަޅުންގެ މައްޗަށް ކަލޭގެއަކަށް ބާރު ލިބިގެނެއްނުވެއެވެ. މަގުފުރެދިގެންވާ މީހުންގެތެރެއިން ކަލޭގެއަށް تبع ވާ މީހުން މެނުވީއެވެ. (42)

ތިމަންރަސްކަލާނގެއަށް ބިރުވެތިވާ އަޅުން ހެއްލުމަކީ ކަލޭގެއަށް ކުރެވޭނޭ ކަމެއް ނޫނެވެ. އަދި އެބައިމީހުން މަގުފުރެއްދުމުގެ ކުޅަދާނަކަމެއްވެސް ކަލޭގެއަށް ނުވެއެވެ. އެހެނީ، އެބައިމީހުން ވަނީ ތިމަންރަސްކަލާނގެ ރައްކާތެރިކަމާއި، ބެލުމުގެ ދަށުގައެވެ. އެހެނެއްކަމަކު މީސްތަކުންގެ ތެރެއިން ހެއްލި މަގުފުރެދުނު މީހުން ދަންނާށެވެ. ކަލޭގެއަށް އެބައިމީހުންގެ މައްޗަށް ބާރު ފޯރުވޭނެ ކުޅަދާނަކަން ލިބިގެން ވެއެވެ.

އަދި ހަމަކަށަވަރުން، ނަރަކައަކީ، އެ އެންމެންނަށް اللَّه وعد ކުރައްވާފައިވާ ތަނެއްކަން ކަށަވަރެވެ. (43)

އަދި އެ އަބާއްޖަވެރިން ތިބޭނޭ ތަނަކީ ނަރަކައެވެ.

އެ ނަރަކައަށް ހަތް ދޮރުވެއެވެ. އެއިން ކޮންމެ ދޮރަކަށް ކަނޑައެޅިގެންވާ ބައެއްވެއެވެ. (44)

އެބައިމީހުން ގިނަކަމުން އެބައިމީހުން ވަނުމަށް އެނަރަކައަށް ހަތް ދޮރު ވެއެވެ. އަދި އިބްލީސަށް ތަބަޢަވީ މީހުންގެ ތެރެއިން ކޮންމެ ބަޔަކަށް ކަނޑައެޅި އެނގިގެންވާ ދޮރެއް ވެއެވެ. މާތް ﷲ އަންގަވާފައި މިވަނީ ހުރިހާ އިންސާނުން މަގުފުރެއްދުމުގެ ބާރު އިބްލީސަށް ލިބިގެން ނުވާ ކަމުގައެވެ. އޭނާއަށް މަގުފުރެއްދޭނީ އެބައިމީހުންގެ ތެރެއިން މާތް ﷲއާއި ދުރަށް ޖެހޭ މީހުންނެވެ. ވަލުކުއްތާއަށް ބަކަރީގެ ތެރެއިން އައިނާއި ވަކިވާ އެތީގެ މައްޗަށް ބާރުފޯރުވޭ ފަދައިންނެވެ. ނަރަކަވަންތަވެރި އަބާއްޖަވެރިންގެ ވާހަކައަށް ފަހު ދެން މިއަންނަނީ ނިޢުމަތް ލިބޭނޭ ބާއްޖަވެރިންގެ ވާހަކައެވެ.

ހަމަކަށަވަރުން، تقوى ވެރިން ވަނީ ސުވަރުގެތަކާއި، ފެންއާރުތަކުގެ نعمة ގައެވެ. (45)

ހަމަކަށަވަރުން މާތް ﷲ ޙަރާމްކުރައްވާފައިވާ ކަންތަކާއި ދުރުވެ އެކަލާނގެ އަށް ބިރުވެތިވީ މީހުންނަށް އާޚިރަތްދުވަހު މާފޮޅިފައިވާ ފެހިކުލަ ގަދަ ބަގީޗާތަކާއި، ސަލްސަބީލު މީރު ފެނުގެ ފެންއާރުތައް ވެއެވެ.

(އެއުރެންނަށް އަންގަވާނެތެވެ.) ތިޔަބައިމީހުން ސަލާމަތްކަމާއެކު، އަމާންކަން ލިބިގެންވާ حال އެތަނަށް ވަންނާށެވެ! (46)

ޤިޔާމަތް ދުވަހު އެބައިމީހުންނަށް ބުނެވޭނެއެވެ. ހުރިހާ މުޞީބާތަކާއި ބިރަކުން ސަލާމަތްވެގެންވާ ޙާލު ތިޔަބައިމީހުން ސުވަރުގެއަށް ވަންނާށެވެ.

އަދި ތިމަންރަސްކަލާނގެ، އެއުރެންގެ ހިތްތަކުގައިވާ حسد ވެރިކަން ވަކިކުރެއްވީމެވެ. ދާންތަކެއްގެ މަތީގައި އެކަކު އަނެކަކަށް ކުރިމަތިލައިތިބޭ أخ ންތަކެއްގެ ގޮތުގައެވެ. (47)

އަދި ތިމަންރަސްކަލާނގެ އެބައިމީހުންގެ ހިތްތަކުގައި އެއްބަޔަކު އަނެއްބަޔަކަށް ވާ ޙަސަދަވެރިކަމާއި ރުޅިވެރިކަން ފިއްލަވައި، އެބައިމީހުންނީ އެއްބަޔަކު އަނެއްބަޔަކު ދެކެ ލޯބިވާ އަޚުންތަކެއް ކަމުގައި ލެއްވީމެވެ. އެބައިމީހުންގެ ގުޅުމުގެ ސާފުކަން ކިލަނބުކުރާނޭ އެއްވެސް ކަމެއް ނުވާނެއެވެ. އެބައިމީހުން ތިބޭނީ ޖަވާހިރާއި ޔާޤޫތުން އަތްކަން އެޅިފައިވާ ދާންތަކެއްގައި އެއްބަޔަކު އަނެއްބަޔަކަށް ކުރިމަތިލައިގެންނެވެ. އެބައިމީހުން އެނބުރޭ ގޮތަކަށް އެދާންތައް އެނބުރެއެވެ.

އެއުރެންނަކަށް އެތާނގައި އެއްވެސް ވަރުބަލިކަމެއް ނުޖެހޭނެތެވެ. އަދި އެ ތަނުން ނެރުއްވާނެ ބަޔަކު ކަމުގައިވެސް އެއުރެން ނުމެވޭމެއެވެ. (48)

ސުވަރުގޭގައި އެބައިމީހުންނަށް އެއްވެސް ވަރުބަލިކަމެއް ނުޖެހޭނެއެވެ. އެބައިމީހުންނީ އެސުވަރުގެއިން ނެރުއްވާނެ ބަޔަކު ކަމުގައި ނުވެއެވެ. އެހެނީ އެސުވަރުގެއަކީ އުފާވެރިކަމާއި، ހިތް ސާފުކަމާއި، އަބަދުގެ އަބަދަށް ދެމިތިބުމުގެ ގޮވައްޗެވެ. عَنْ أَبِي هُرَيْرَةَ، قَالَ قَالَ النَّبِيُّ صلى الله عليه وسلم: "‏يُقَالُ لأَهْلِ الْجَنَّةِ خُلُودٌ لاَ مَوْتَ‏.‏ وَلأَهْلِ النَّارِ يَا أَهْلَ النَّارِ خُلُودٌ لاَ مَوْتَ‏"‏‏.‏ (صحيح البخاري، كتاب الرقاق، باب يَدْخُلُ الْجَنَّةَ سَبْعُونَ أَلْفًا بِغَيْرِ حِسَابٍ) (އަބޫހުރައިރާ رضي الله عنه ގެ އަރިހުން ރިވާވެގެން ވެއެވެ. އެކަލޭގެފާނު ވިދާޅުވިއެވެ. ރަސޫލުﷲ ﷺޙަދީޘުކުރެއްވިއެވެ. "ސުވަރުގޭގެ އަހުލުވެރިންނަށް ބުނެވޭނެއެވެ. މަރުވުމެއް ނެތް ދެމިތިބުމެކެވެ. އަދި ނަރަކައިގެ އަހުލުވެރިންނަށް ބުނެވޭނެއެވެ. އޭ ނަރަކައިގެ އަހުލުވެރިންނޭވެ. މަރުވުމެއް ނެތް ދެމިތިބުމެކެވެ.") (ޞަޙީޙުލް ބުޚާރީ، ޙަދީޘު: 6545) އަދިވެސް ޙަދީޘުގައި އައިސްފައި ވެއެވެ. عَنْ أَبِي سَعِيدٍ الْخُدْرِيِّ، وَأَبِي هُرَيْرَةَ عَنِ النَّبِيِّ صلى الله عليه وسلم قَالَ ‏"‏ يُنَادِي مُنَادٍ إِنَّ لَكُمْ أَنْ تَصِحُّوا فَلاَ تَسْقَمُوا أَبَدًا وَإِنَّ لَكُمْ أَنْ تَحْيَوْا فَلاَ تَمُوتُوا أَبَدًا وَإِنَّ لَكُمْ أَنْ تَشِبُّوا فَلاَ تَهْرَمُوا أَبَدًا وَإِنَّ لَكُمْ أَنْ تَنْعَمُوا فَلاَ تَبْتَئِسُوا أَبَدًا ‏"‏.‏ فَذَلِكَ قَوْلُهُ عَزَّ وَجَلَّ ‏﴿‏وَنُودُوٓا۟ أَن تِلْكُمُ ٱلْجَنَّةُ أُورِثْتُمُوهَا بِمَا كُنتُمْ تَعْمَلُونَ﴾‏ (صحيح مسلم، كتاب الجنة وصفة نعيمها وأهلها، بَاب فِي دَوَامِ نَعِيمِ أَهْلِ الْجَنَّةِ وَقَوْله تَعَالَى وَنُودُوا أَنْ تِلْكُمْ الْجَنَّةُ أُورِثْتُمُوهَا بِمَا كُنْتُمْ تَعْمَلُونَ) (އަބޫ ސަޢީދު އަލްޚުދްރީއާއި އަބޫހުރައިރާ رضي الله عنهما ގެ އަރިހުން ރިވާވެގެން ވެއެވެ. ނަބިއްޔާ ﷺ ޙަދީޘުކުރެއްވިއެވެ. "ގޮވައިލާ ފަރާތަކުން ގޮވައިލާނެއެވެ. (ސުވަރުގޭގެ އަހުލުވެރިންނޭވެ!) ހަމަ ކަށަވަރުން ތިޔަބައިމީހުންނަށް އޮތީ ދުވަހަކުވެސް ބަލިވުމެއް ނެތި ފުރިހަމަ ޞިއްޙަތުގައި ތިބުމެވެ. އަދި ދުވަހަކުވެސް މަރުވުމެއް ނެތި ދިރި ތިބުމެވެ. އަދި ދުވަހަކުވެސް މުސްކުޅިވުމެއް ނެތި ޒުވާންކަން މަތީ ތިބުމެވެ. އަދި ދުވަހަކުވެސް ދަތިހާލުގައި ޖެހުމެއް ނެތި ނިޢުމަތުގައި ދެމިތިބުމެވެ. މާތް ﷲގެ ވަޙީބަސްފުޅު ‏﴿‏وَنُودُوٓا۟ أَن تِلْكُمُ ٱلْجَنَّةُ أُورِثْتُمُوهَا بِمَا كُنتُمْ تَعْمَلُونَ﴾‏ ގައި އައިސްފައި ވަނީ އެ ވާހަކައެވެ.") (ޞަޙީޙު މުސްލިމް، ޙަދީޘު: 2837)

ހަމަކަށަވަރުން، ތިމަންރަސްކަލާނގެއީ، ގިނަގިނައިން ފާފަފުއްސަވާ رحيم ވަންތަ ރަސްކަލާނގެކަމުގައި، ތިމަންރަސްކަލާނގެ އަޅުތަކުންނަށް ކަލޭގެފާނު خبر ދެއްވާށެވެ! (49)

.

އަދި ހަމަކަށަވަރުން، ތިމަންރަސްކަލާނގެ عذاب އެއީ، ވޭންދެނިވި عذاب އެއް ކަމަށްވެސްމެއެވެ. (50)

މި ދެ އާޔަތުގައި މިވަނީ ބިރުވެތިވުމާއި އުއްމީދާއި، ދަހިވެތިކުރުމާއި ބިރުގެންނެވުމެވެ. މާނައީ މުޙައްމަދު ﷺއެވެ! ތިމަންރަސްކަލާނގެ މުއުމިން އަޅުންނަށް އަންގަވާށެވެ. ތައުބާވެ ތިމަންރަސްކަލާނގެ ޙަޟްރަތަށް ރުޖޫޢަވީ މީހަކަށް ތިމަންރަސްކަލާނގެ ރަޙްމަތް ތަނަވަސް ވެގެންވެއެވެ. އަދި ކާފިރުވެ ފާޅުގައި ނުކިޔަމަންތެރިވީ މީހަކަށް ތިމަންރަސްކަލާނގެ ޢަޛާބު ގަދަފަދަވެގެން ވެއެވެ. މި ދެ އާޔަތުން މުސްލިމުންގެ ތެރެއިން ފާފަތަކަށް އަރައިގެންފައިވާ މީހުންގެ ހިތަށް ހަމަޖެހުމާއި އުފާވެރިކަން ލިބިގެން ދެއެވެ. އެހެނީ، މުސްލިމް މީހާގެ ފާފަ ކިތަންމެ ގިނަ ވިޔަސް އޭނާ މާތް ﷲގެ ރަޙްމަތުން އުއްމީދު ކަނޑާލައިގެން ނުވާނެއެވެ. ފަހެ، މާތް ﷲއީ ހުރިހާ ފާފައެއް ފުއްސަވާ ރަސްކަލާނގެއެވެ. އަދި އެކަލާނގެ ކޯފާއަށް ވުރެ ކުރީގައި ވަނީ އެކަލާނގެ ރަޙްމަތެވެ. މި ދެ އާޔަތް ބާވައިލެއްވި ސަބަބާމެދު އައިސްފައި ވެއެވެ. عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ الزُّبَيْرِ، قال: مَرَّ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ بِنَفَرٍ مِنْ أَصْحَابِهِ، وَقَدْ عَرَضَ لَهُمْ شَىءٌ أَضْحَكَهُمْ، فَقَالَ: أَتَضْحَكُونَ وَذِكْرُ الْجَنَّةِ وَالنَّارِ بَيْنَ أَيْدِيكُمْ، فَنَزَلَتْ هَذِهِ الْآيَةُ: ﴿نَبِّئْ عِبَادِىٓ أَنِّىٓ أَنَا ٱلْغَفُورُ ٱلرَّحِيمُ * وَأَنَّ عَذَابِى هُوَ ٱلْعَذَابُ ٱلْأَلِيمُ﴾" (المعجم الكبير للطبراني، حديث: 13720) (ޢަބްދުﷲ ބްނު އައްޒުބައިރު رضي الله عنه ގެ އަރިހުން ރިވާވެގެން ވެއެވެ. އެކަލޭގެފާނު ވިދާޅުވިއެވެ. ރަސޫލުﷲ ﷺ ގެ އަޞްޙާބުންގެ ތެރެއިން ބަޔަކު ހޭން ތިއްބައި އެބައިމީހުންގެ ކައިރިން ރަސޫލުﷲ ﷺ ވަޑައިގަތެވެ. އެހިނދު އެކަލޭގެފާނު އެބައިމީހުންނަށް ޙަދީޘުކުރެއްވިއެވެ. ތިޔަބައިމީހުން ތިޔަ ހެނީ ސުވަރުގެއާއި ނަރަކަ ތިޔަބައިމީހުންގެ ކުރިމަތީގައި ވަނިކޮށްހެއްޔެވެ؟ ދެން މިއާޔަތް ބާވައިލެއްވިއެވެ. ﴿نَبِّئْ عِبَادِىٓ أَنِّىٓ أَنَا ٱلْغَفُورُ ٱلرَّحِيمُ * وَأَنَّ عَذَابِى هُوَ ٱلْعَذَابُ ٱلْأَلِيمُ﴾") (އަލްމުޢުޖަމުލް ކަބީރު، އައްޠަބަރާނީ، ޙަދީޘު: 13720)

އަދި إبراهيم ގެފާނުގެ މެހުމާނުންގެ ވާހަކަ، ކަލޭގެފާނު އެބައިމީހުންނަށް ކިޔައިދެއްވާށެވެ! (51)

އަދި އިބްރާހީމް عليه السلام ގެ މެހްމާނުންގެ ވާހަކަ ކަލޭގެފާނު އެބައިމީހުންނަށް ކިޔައިދެއްވާށެވެ. އެއީ ލޫޠު عليه السلام ގެ ޤައުމު ނެތިކޮށްލެއްވުމަށް މާތް ﷲ ފޮނުއްވި މަލާއިކަތުންނެވެ.

އެ މެހުމާނުން އެކަލޭގެފާނުގެ އަރިހަށް ވަންހިނދެވެ. އެ ހިނދު އެއުރެން ދެންނެވޫއެވެ. سلام ހުށްޓެވެ! އެކަލޭގެފާނު ވިދާޅުވިއެވެ. ހަމަކަށަވަރުން، ތިމަންމެން ތިޔަބައިމީހުންދެކެ ބިރުގަނެތެވެ. (52)

އެބޭކަލުން ވަޑައިގަތް މަގުމަތީގައި އިބްރާހީމް عليه السلام ގެ އަރިހުން ވަޑައިގަންނަވަމުން އެކަލޭގެފާނަށް ސަލާމް ކުރެއްވީއެވެ. އަދި އެބޭކަލުންގެ ސަލާމަށް އެކަލޭގެފާނު ޖަވާބުދެއްވިއެވެ. އަދި އެކަލޭގެފާނު އެބޭކަލުންނަށް ފަރިއްކޮޅު އެރުވުމުން އެބޭކަލުން ފަރިއްކުޅުއްވުމަށް ދެކޮޅު ހެއްދެވުމުން އެކަލޭގެފާނު ވިދާޅުވިއެވެ. ތިމަންމެން ތިޔަބޭކަލުން ދެކެ ބިރުގަނެއެވެ. ތިޔަބޭކަލުން ފަރިއްނުކުޅުއްވީ ކީއްވެތޯއެވެ؟

އެ މެހުމާނުން ދެންނެވޫއެވެ. ކަލޭގެފާނު ބިރުފުޅުގެން ވަޑައިނުގަންނަވާށެވެ! ހަމަކަށަވަރުން، علم ވެރި ދަރިކަލަކު، ލިބިވަޑައިގަންނަވާނެކަމުގެ އުފާވެރި خبر، ތިމަންމެން ކަލޭގެފާނަށް ދެމުއެވެ. (53)

އެބޭކަލުން ދެންނެވިއެވެ. ކަލޭގެފާނު ބިރުފުޅުގެން ވަޑައިނުގަންނަވާށެވެ. ތިމަންބޭކަލުންނީ ކަލޭގެފާނުގެ ވެރިރަސްކަލާނގެ މަލާއިކަތުންނެވެ. އިންސާނުންނެއް ނޫނެވެ. ތިމަންބޭކަލުން ވަޑައިގަތީ ޢިލްމާއި ވިސްނުން ނުހަނު ތަނަވަސް ދަރިކަލަކު ކަލޭފާނަށް ލިބިވަޑައިގަންނަވާނެކަމުގެ އުފާވެރި ޚަބަރުދެއްވާށެވެ.

އެކަލޭގެފާނު ވިދާޅުވިއެވެ. ތިމަން މުސްކުޅިވީހިނދު، ތިޔަބައިމީހުން އުފާވެރިކަމުގެ خبر ތިމަންނާއަށް ދެނީހެއްޔެވެ؟ އުފާވެރިކަމުގެ خبر ތިޔަބައިމީހުން ތިޔަދެނީ ފަހެ، ކޮންކަމެއްގެ ވާހަކައިން ހެއްޔެވެ؟ (54)

އެކަލޭގެފާނު ވިދާޅުވިއެވެ. ތިޔަބޭކަލުން ތިމަންކަލޭގެފާނަށް ދަރިކަލަކު ލިބޭނެކަމުގެ އުފާވެރި ޚަބަރު ދެއްވަނީ ތިމަންކަލޭގެފާނު މުސްކުޅިފުޅުވެ ހަށިކޮޅުގެ ބާރުދޫވީމާ ހެއްޔެވެ؟ ތިޔަބޭކަލުން ތިޔަ ދެއްވަނީ ކޮންފަދަ ޢަޖާއިބުކުރުވަނިވި ޚަބަރެއް ހެއްޔެވެ؟

އެ މެހުމާނުން ދެންނެވޫއެވެ. ތިމަންމެން ކަލޭގެފާނަށް އުފާވެރިކަމުގެ خبر މިދިނީ، حق ތެދުބަހުންނެވެ. ފަހެ، އުންމީދުކަނޑާލާމީހުންގެ ތެރެއިން ކަލޭގެފާނު ވެވަޑައިނުގަންނަވާށެވެ! (55)

އެބޭކަލުން ދެންނެވިއެވެ. ތިމަންބޭކަލުން ކަލޭގެފާނަށް ޚަބަރުދެއްވީ ޙަޤީޤަތަކަށް ވާނެ ތެދުކަމެއްގެ، އަދި ނުވެ ނުދާނެ ކަމެއްގެ ވާހަކައިންނެވެ. ފަހެ، މާތް ﷲގެ ރަޙްމަތާ މެދު ކަލޭގެފާނު އުއްމީދު ކަނޑުއްވައި ނުލައްވާށެވެ.

އެކަލޭގެފާނު ވިދާޅުވިއެވެ. މަގުފުރެދިގެންވާ މީހުން މެނުވީ، އެ މީހެއްގެ ވެރިރަސްކަލާނގެ رحمة އާމެދު، އުންމީދު ކަނޑާލާނީ ފަހެ، ކާކުހެއްޔެވެ؟ (56)

އެކަލޭގެފާނު ވިދާޅުވިއެވެ. މަގުފުރެދިފައިވާ އަބާއްޖަވެރިން މެނުވީ މާތް ﷲގެ ރަޙްމަތާ މެދު އުއްމީދު ކަނޑައިނުލާނެއެވެ. އެކަލޭގެފާނުގެ ބޭނުންފުޅަކީ އެންމެ ބަޔާންކުރަނިވި ގޮތުގައި އެކަލޭގެފާނުގެ ހިތްޕުޅުގައި އުއްމީދު ކެނޑުމުގެ އެއްވެސް އަސަރެއް ނުވާކަން ހާމަކުރެއްވުމެވެ. މާނައީ ތިމަންކަލޭގެފާނުގެ ކިބައިގައި އުއްމީދު ކެނޑުމުގެ އެއްވެސް މިންވަރެއް ނުވެއެވެ. އިބްރާހީމް عليه السلام އަޖާއިބުވެވަޑައިގަތީ އާދަކޮށް ކަން ހިނގާ ގޮތަށް ބައްލަވާފައެވެ. މާތް ﷲގެ ކުޅަދުންވަންތަކަމަށް ބައްލަވާފައެއް ނޫނެވެ. މަޔަކާއި ބަފަޔަކާއި ނުލައި އިންސާނެއް އުފައްދަވަން މާތް ﷲ ކުޅަދުންވަންތަ އިރު، ގައިބާރު ދޫވެފައިވާ މުސްކުޅިއަކާއި ދަރިމައިނުވާ މުސްކުޅި އަންހެނަކަށް ދަރިއަކު ދެއްވަން ކުޅަދުންވަންތަ ނުވާންވީ ކީއްވެ ހެއްޔެވެ؟ ދެން އެވާހަކަ ދޫކޮށްލައްވައި އެބޭކަލުންނާ އެކަލޭގެފާނު ސުވާލުކުރެއްވީ އެބޭކަލުން އެވަޑައިގަންނަވާ އަޞްލު ސަބަބާމެދުއެވެ.

އެކަލޭގެފާނު ވިދާޅުވިއެވެ. އޭ ފޮނުއްވާފައިވާ ملائكة ންނޭވެ! ފަހެ، ތިޔަބޭކަލުން ފޮނުއްވީ ކޮންކަމަކާތޯއެވެ؟ (57)

އޭ ފޮނުއްވިފައިވާ މާތް މަލާއިކަތުންނޭވެ! ތިޔަބޭކަލުން ތިޔަވަޑައިގަންނަވަނީ ކިހާވަރެއްގެ ކަމަކާތޯއެވެ؟

އެބޭކަލުން ދެންނެވޫއެވެ. ހަމަކަށަވަރުން، ތިމަންމެން ފޮނުއްވާފައިވަނީ ކުށްވެރި قوم އެއްގެ މީހުންގެ ގާތަށެވެ. (58)

އެބޭކަލުން ދެންނެވިއެވެ. ތިމަންބޭކަލުންގެ ވެރިރަސްކަލާނގެ ތިމަންބޭކަލުން ފޮނުއްވީ ލޫޠު عليه السلام ގެ، ނުކިޔަމަންތެރިކަމުގައި ޙައްދު ފަހަނައަޅާފައިވާ ޤައުމުގެ ގާތަށެވެ.

لوط ގެފާނުގެ أهل ވެރިން މެނުވީއެވެ. ހަމަކަށަވަރުން، ތިމަންމެން އެ ހުރިހާ އެންމެން ސަލާމަތްކުރާ ހުށީމުއެވެ. (59)

އެކަލޭގެފާނުގެ ޢާއިލާގެ ބޭފުޅުންނާއި އެކަލޭގެފާނަށް ތަބަޢަވީ މުއުމިނުން ފިޔަވައެވެ. އެހެނީ، އެ ނިކަމެތި ކުރަނިވި ޢަޛާބުން އެބައިމީހުން ސަލާމަތްކުރައްވާނެއެވެ.

އެކަލޭގެފާނުގެ އަނބިކަނބަލުން މެނުވީއެވެ. ތިމަންމެން މިންވަރު ކޮށްފައިވަނީ، ހަމަކަށަވަރުން، އެކަނބުލޭގެއަކީ، عذاب ގެ ތެރެއަށް ދޫކުރައްވާފައިވާ މީހުންގެ ތެރެއިންވާ މީހެއް ކަމުގައެވެ، (60)

ލޫޠު عليه السلام ގެ އަނބިކަނބަލުން މެނުވީއެވެ. އޭނާ ވަނީ ނެތިކުރައްވާ މީހުންގެ ތެރެއިންނެވެ. އެބޭކަލުން ލޫޠު عليه السلام ގެ ޢާއިލާގެ ތެރެއިން އެކަލޭގެފާނުގެ އަނބިކަނބަލުން އިސްތިސްނާ ކުރެއްވީ އޭނާއަކީ ކާފިރެއް ކަމުގައި ވާތީއެވެ. އެހެންކަމުން، ނެތިކުރައްވާ ކުށްވެރީންގެ ތެރޭގައި އޭނާ ހިމެނުއްވީއެވެ.

.

.

ފަހެ، ފޮނުއްވާފައިވާ ملائكة ން لوط ގެފާނުގެ أهل ވެރިންގެ ގާތަށް ވަޑައިގަތްހިނދު އެކަލޭގެފާނު ވިދާޅުވިއެވެ. ހަމަކަށަވަރުން، ތިޔަބައިމީހުންނަކީ، (ތިމަންކަލޭގެފާނަށް) އެނގިގެންނުވާ ބަޔެކެވެ. (61، 62)

މަލާއިކަތްބޭކަލުން ލޫޠު عليه السلام ގެ އަރިހަށް ވަޑައިގަތުމުން އެކަލޭގެފާނު ވިދާޅުވިއެވެ. ތިޔައީ ތިމަންކަލޭގެފާނު ދެނެވަޑައިނުގަންނަވާ ބަޔެކެވެ. ތިޔަބައިމީހުން ބޭނުންވަނީ ކޮންކަމެއް ހެއްޔެވެ؟

އެބޭކަލުން ދެންނެވޫއެވެ. އަދި ކީއްތޯއެވެ؟ ތިމަންމެން ކަލޭގެފާނުގެ އަރިހަށް މިއައީ، އެއުރެން އެކަމާމެދު شك ކޮށްއުޅުނު ކަންތަކާއިގެންނެވެ. (63)

ތިމަންބޭކަލުން ވަޑައިގެންނެވީ ކަލޭގެފާނުގެ ޤައުމުގެ މީހުން އެއާ މެދު ޝައްކުކޮށް އުޅުނު ޢަޛާބާއިގެންނެވެ.

އަދި ތިމަންމެން ކަލޭގެފާނުގެ އަރިހަށް އައީ، حق ބަސްފުޅާއިގެންނެވެ. ހަމަކަށަވަރުން، ތިމަންމެންނީ، ތެދުބުނާބަޔަކުކަން ކަށަވަރެވެ. (64)

އަދި ތިމަންބޭކަލުން ވަޑައިގެންނެވީ އެބައިމީހުންގެ މައްޗަށް ޙައްޤުވެ ޔަޤީންވެފައިވާ ޢަޛާބާއިގެންނެވެ. ތިމަންބޭކަލުންނަކީ ވިދާޅުވާ ބަސްފުޅުގައި ތެދުވެރި ބަޔަކީމެވެ. އެބޭކަލުން ވަޑައިގެންނެވީ ދަތުރުކޮށްފައި އައި ކަމުގެ އަސަރެއްވެސް ނެތް ބުރުސޫރަ ރީތި ޒުވާން ފިރިހެނުންގެ ސިފައިގައެވެ. އަދި އެކަލޭގެފާނުގެ ޤައުމުގެ މީހުންނަކީ ޒުވާން ފިރިހެނުންނަށް ލޯބިކުރާ ބައެކެވެ. އެކަލޭގެފާނަށް އެބޭކަލުން އެނގިވަޑައިނުގަތީ އެހެންވެގެންނެވެ. ދެން އެބޭކަލުން އެކަލޭގެފާނަށް ދެންނެވިއެވެ.

ފަހެ، ކަލޭގެފާނުގެ أهل ވެރިންނާއިގެން ރޭގަނޑުން ބައެއްގައި ކަލޭގެފާނު ދަތުރުކުރައްވައި، ހިންގަވާށެވެ! އަދި ކަލޭގެފާނު އެއުރެންގެ ފަހަތުން ވަޑައިގަންނަވާށެވެ! އަދި ތިޔަބައިމީހުންކުރެ އެކަކުވެސް ފަސްއެނބުރި ނުބަލާށެވެ! އަދި ތިޔަބައިމީހުންނަށް، އަމުރުކުރައްވާފައިވާ ތަނަށް، ތިޔަބައިމީހުންދާށެވެ! (65)

ކަލޭގެފާނުގެ ޢާއިލާގެ ބޭފުޅުންނާއިގެން ރޭގަނޑުން ބައެއްގައި ކަލޭގެފާނު ނުކުމެވަޑައިގެން ހިންގަވާށެވެ. އަދި އެބައިމީހުންނަށް ވާގޮތް ބެއްލެވުމަށް ކަލޭގެފާނު އެބައިމީހުންގެ ފަހަތުގައި ހުންނަވާށެވެ. އަދި ކަލޭގެފާނާއެކުވާ އެއްވެސް މީހަކުވެސް ފަސްއެނބުރި ނުބަލާށެވެ. އަދި މާތް ﷲ ތިޔަބައިމީހުންނަށް އަމުރުކުރައްވާފައިވާ ގޮތަށް ޝާމްކަރަޔާ ދިމާއަށް ހިންގަވާށެވެ.

އެކަލޭގެފާނަށް ތިމަންރަސްކަލާނގެ އެކަންތައް ނިޔާކުރައްވައި އެންގެވީމެވެ. (އެއީ) ހަމަށަވަރުން، އެއުރެންނީ ފަތިސްވެގެންއަންނަ ވަގުތުގައި، މުލުން ކެނޑި ނެތިދާނޭ ބަޔެކެވެ. (66)

އަދި އެބޭކަލުން އެކަލޭގެފާނަށް އެންގެވީ ފަތިސް ވަގުތުގައި އެކަލޭގެފާނުގެ ޤައުމުގެ އެކަކުވެސް ބާކީ ނުކުރައްވައި ނެތިކޮށްލެވޭނެ ކަމުގައެވެ. ލޫޠު عليه السلام ގެ ހިތްޕުޅު މަޑުވެ ޢަޛާބު ލަސްކުރެއްވުމަށް އެދިވަޑަގެންފާނެތީ މަލާއިކަތުން ކަންބޮޑުވެވަޑައިގަތެވެ. އެހެންކަމުން އެބޭކަލުން އެކަލޭގެފާނަށް ދެންނެވިއެވެ. އެއީ ރަޙްމާނުވަންތަ ރަސްކަލާނގެ ނެރުއްވައި ކަނޑައެޅި ނިމިފައިވާ ޙުކުމެކެވެ. އެކަން ރައްދުކުރުމެއް އަދި ފަސްކުރުމެއް ވެސް ނެތެވެ. ދެން އެބޭކަލުން އެކަލޭގެފާނަށް އެންގެވީ ފަތިހުގެ އަލިކަން ފާޅު ނުވަނީސް ރޭގަނޑުގެ އަދިރިކަމުގެ ތެރޭގައި އަވަސްއަވަހަށް އެކަލޭގެފާނު ނުކުމެވަޑައިގަތުމަށެވެ. އަދި ޤައުމުގެ މީހުންގެ މައްޗަށް ފޮނުއްވާ ޢަޛާބު ފެނުމުން މާބޮޑަށް ބިރުގަނެފާނެ ކަމަށްޓަކައި އެކަލޭގެފާނަށް ތަބަޢަވީ މީހުންގެ ތެރެއިން އެއްވެސް މީހަކު ފަސްއެނބުރި ނުބެލުމަށެވެ. قطع الدابر އަކީ މުޅިން ފަނާކޮށް ނެތިކޮށްލުމަށް ބުނެވޭ ބަހެކެވެ.

(އަލަށް ބަޔަކު ރަށަށް އައިވާހަކަ އިވި) އުފާކުރާ حال، ރަށުގެ أهل ވެރިން އައޫއެވެ. (67)

އަގުބޮޑު ޝިކާރައެއް ލިބުމުން އުފާކުރާހެން އުފާކުރާ ޙާލު އަވަސް ފިޔަވަޅު އަޅަމުން ލޫޠު عليه السلام ގެ ޤައުމުގެ މީހުން އައެވެ.

އެކަލޭގެފާނު ވިދާޅުވިއެވެ. ހަމަކަށަވަރުން، މިބައިމީހުންނަކީ، ތިމަންގެ މެހުމާނުންނެވެ. ފަހެ، ތިޔަބައިމީހުން ތިމަން فضيحة ނުކުރާށެވެ! (68)

އެހިނދު އެބައިމީހުންގެ ނަބިއްޔާ ލޫޠު عليه السلام އެބައިމީހުންނަށް ވިދާޅުވިއެވެ. މިއީ ތިމަންކަލޭގެފާނުގެ މެހުމާނުންނެވެ. އެބައިމީހުންނަށް ދުއްތުރާކޮށްގެން ތިމަންކަލޭގެފާނު ފަޟީޙަތްނުކުރާށެވެ.

އަދި ތިޔަބައިމީހުން اللَّه އަށް تقوى ވެރިވާށެވެ! އަދި ތިމަން ދެރަކޮށް ލަދުގަންނަވައި ނުލާށެވެ! (69)

އަދި ތިމަންކަލޭގެފާނު ނިކަމެތިކޮށް ލަދުގަންނަވައިނުލާށެވެ. މާތް ﷲގެ ޢަޛާބު އަތުވެދާނެކަމަށްޓަކައި އެކަލާނގެއަށް ބިރުވެތިވާށެވެ. އެކަމަކު ފާފަކުރުމުގައި ޙައްދު ފަހަނައަޅައި ގޮސްފައި ތިބި އެބައިމީހުން ދިނީ ކޮން ޖަވާބެއް ހެއްޔެވެ؟

އެއުރެން ދެންނެވޫއެވެ. (ބޭރު) އެއްވެސްމީހަކާ ބައްދަލުވެ އުޅުއްވުން ތިމަންމެން ކަލޭގެފާނަށް ނަހީނުކުރަމުތޯއެވެ؟ (70)

އެކަލޭގެފާނުގެ މޮޔަ ޤައުމުގެ މީހުން ބުންޏެވެ. އެއްވެސް މީހަކާއެކު ތިމަންމެން ފާޙިޝް ޢަމަލު ހިންގަން އުޅުމުން ކަލޭގެފާނު އެކަމަށް ހުރަސް އެޅުއްވުން ތިމަންމެން ކަލޭގެފާނަށް މަނާނުކުރަމުތޯއެވެ؟

އެކަލޭގެފާނު ވިދާޅުވިއެވެ. ތިޔަބައިމީހުން އެ ކަންތައްކުރާ ކަމުގައިވަނީނަމަ، (އެބަހީ: އެދުންފުއްދައިއުޅެން ބޭނުންނަމަ، شرعى ހަމަތަކުން ކާވެނިވުމަށް) ތިމަންގެ އަންހެންދަރިން (އެބަހީ: قوم ގެ އަންހެންދަރިން) މިތިބީއެވެ. (71)

ލޫޠު عليه السلام އެބައިމީހުންނަށް ވިދާޅުވިއެވެ. މިތިބީ ތިމަންކަލޭގެފާނުގެ ޤައުމުގެ އަންހެނުންނެވެ. ތިޔަބައިމީހުން ޝަހްވާނީ އެދުން ފުއްދަން ބޭނުންކަމުގައި ވަނީނަމަ، އެކަނބަލުންނާ ކައިވެނިކުރާށެވެ. ﴿هَـٰٓؤُلَآءِ بَنَاتِىٓ﴾ އޭ ވިދާޅުވެ އަންހެނުން އެކަލޭގެފާނުގެ ދަރިންގެ ގޮތުގައި އެކަލޭގެފާނަށް ނިސްބަތްކުރެއްވީ ކޮންމެ ނަބީބޭކަލަކީވެސް އެބޭކަލެއްގެ ޤައުމުގެ ބައްޕަކަމުގައި ވާތީއެވެ. އެކަލޭގެފާނުގެ މުރާދަކީ ރަށުގެ އަންހެން ދަރީންނެވެ. އެ އަބާއްޖަވެރިން ބާރަށް ހިނގާފައި އަވަސްއަވަހަށް އައީ އަގުހުރި ޝިކާރައެއް ލިބުމުން އަންނަ ފަދައިންނެވެ. އެބައިމީހުން އައީ އެއްގޮތަކަށް ވެސް މާތް ބައެއް ފަދައިން އެބައިމީހުންނަށް މެހުމާންދާރީ އަދާކުރާކަށް ނޫނެވެ. އެހެނެއްކަމަކު އެބައިމީހުން ތެޅެމުންތެޅެމުން އައީ އެބޭކަލުންނާއެކު ނުބައި ހުތުރު ޢަމަލު ހިންގުމަށެވެ. އެބޭކަލުންނަކީ އެބައިމީހުން ސުންނާފަތިކުރައްވައި ނެތިކުރެއްވުމަށް ވަޑައިގެންނެވި މަލާއިކަތުން ކަމެއް އެބައިމީހުންނަށް ނޭނގެއެވެ. މާތް ﷲގެ ވަޙީބަސްފުޅު ﴿يَسْتَبْشِرُونَ﴾ އިން ދޭހަވަނީ ނުބައިކަމާއި ހުތުރު ޢަމަލު ހިންގުމުގައި އެބައިމީހުން ގޮސްފައިވާ ހިސާބެވެ. އަދި ދައްކައި ދެނީ އެމޮޔަ ފާފަވެރިން ވެއްޓިފައިވާ ހަޑިހުތުރު ދަށު ދަރަޖެއެވެ. މިބަސްފުޅުން ސިފަކޮށްދެނީ އެއްވެސް ލަދެއް ޙަޔާތެއް ނެތި އެންމެންގެ ކުރިމަތީގައި ފާޅުގައި އެބައިމީހުން އެބައެއްގެ ގަޔަށް އަރައިގަންނާނެ ޒުވާން ފިރިހެނުންތަކެއް ފެނިގެން ރަށުގެ ފިރިހެނުން އުފާކުރާ ޙާލު ބައިބަޔަށް އަންނަ މަންޒަރެވެ. އެބައިމީހުން ބޭނުންވަނީ ޖަނަވާރުން ވެސް އެކަމަށް ފަސްޖެހޭ ލިވާޠުގެ ހުތުރު ޢަމަލު ހިންގާށެވެ. އެ މޮޔަ ފާފަވެރިން ފާޙިޝްކަންތައް ފާޅުކޮށް އެކަމަށް އަރައިގަންނަން އަންނަނީ އުފާކުރާ ޙާލުގައެވެ. ކުރީގެ ބައެއް ޢިލްމުވެރިން ވިދާޅުވެފައި ވެއެވެ. ލޫޠު عليه السلام ގެ ނުބައިނުލަފާ ޤައުމުގެ ކުރީން އެއްވެސް ފިރިހެނަކު ފިރިހެނަކާ ގާތްވެފައެއް ނުވެއެވެ. ދެން މިއަންނަނީ މިކަމާ ގުޅިގެން މާތް ﷲ ވަޙީކުރެއްވި ބަސްފުޅެވެ.

ކަލޭގެފާނުގެ حياة ޕުޅު ގަންދެއްވައި وحى ކުރައްވަމެވެ. ހަމަކަށަވަރުން، އެއުރެންވަނީ، އެއުރެންގެ މަސްތުގެތެރޭގައި، حيران ވެ، ދެފުށުއެޅޭ حال ގައެވެ. (72)

މުޙައްމަދު ﷺއެވެ! ކަލޭގެފާނުގެ ޙަޔާތްޕުޅު ގަންދެއްވައި ހުވައި ވަޙީކުރައްވަމެވެ. އެބައިމީހުންގެ މަގުފުރެދުމާއި ޖާހިލުކަމުގައި ލޫޠު عليه السلام ގެ ޤައުމު ވަނީ ދެވޭ ނުދެވޭ ތަނެއް ނޭނގި އެނބުރޭ ޙާލުގައެވެ. އަދި މަސްތުވުމުގެ ސަބަބުން ބުއްދި ފިލައި ގޮސްފައިވާ ބައެއް ފަދައިން ހޫރޭ ޙާލުގައެވެ. އިބްނު ޢައްބާސް رضي الله عنه ވިދާޅުވިއެވެ. (މުޙައްމަދު ﷺ ގެ ނަފްސަށްވުރެ އެކަލާނގެ ޙަޟްރަތުގައި މާތްކުރެވިގެންވާ ނަފްސެއް މާތް ﷲ ޚަލްޤު ނުކުރައްވައެވެ. އަދި އެކަލޭގެފާނު ފިޔަވައި އެހެން އެއްވެސް މީހެއްގެ ޙަޔާތް ގަންދެއްވައި އެކަލާނގެ ހުވައި ވަޙީކުރައްވާފައިވާ ތަން ތިމަންކަލޭގެފާނު ދެކެވަޑައިނުގަންނަވަމެވެ.) (ތަފްސީރު އިބްނި އަބީ ޙާތިމް، ޞ: 2269، ޙަދީޘު: 12420) العَمْر (ޢައިނު ގައި އަބަފިލި ޖަހާފައި) އަކީ ދިރިހުރުމެވެ. އަދި އުމުރެވެ. ނަބިއްޔާ ﷺގެ ޙަޔާތްޕުޅު ގަންދެއްވައި ހުވައި ވަޙީކުރެއްވުމަކީ މާތް ﷲ އެކަލޭގެފާނަށް ދެއްވި ވަރަށް މަތިވެރި ޝަރަފެކެވެ. އަދި އެކަލޭގެފާނުގެ ޤަދަރު އުފުއްލެވުމެކެވެ. ދެން އެނުބައި ފާފަވެރީންނަށް މެދުވެރިވި ކަންތައް ބަޔާންކުރައްވަމުން މާތް ﷲ ވަޙީކުރައްވަނީ

ފަހެ، އިރުއެރި ވަގުތުގައި ގަދަފަދައަޑު (އައިސް) އެއުރެން ހަލާކުކުރިއެވެ. (73)

ފަހެ، އިރުއަރައިގެން އައި ވަގުތު ފަނާކުރަނިވި ޢަޛާބުގެ ގަދަފަދަ އަޑު އެބައިމީހުން ނެތިކޮށްލިއެވެ.

ފަހެ، ތިމަންރަސްކަލާނގެ އެ ރަށުގެ، މައްޗަށް އޮތް ފުށް ވަތަށް އޮތް ފުށްކަމުގައި ލެއްވީމެވެ. އަދި އަލިފާނުން ދޮންކުރައްވާފައިވާ މަށީގެ ހިލައިން ތިމަންރަސްކަލާނގެ އެއުރެންގެ މައްޗަށް ވާރޭ ވެއްސެވީމެވެ. (74)

ދެން، އެބައިމީހުންނާ އެކު ތިމަންރަސްކަލާނގެ އެބައިމީހުންގެ ގެތައް ބަންޑުން ޖެއްސެވީމެވެ. އަދި ގެތަކުގެ މައްޗަށް ހުރި ފަރާތް ދަށަށް ޖެއްސެވީމެވެ. އެއީ، ޖިބްރީލު عليه السلام އެބައިމީހުންގެ އަވަށްތައް ނަންގަވައި، މުލުން ލުހެލައްވައި، އެބައިމީހުންނާއެކު އެއަވަށްތައް ބަންޑުންޖެއްސެވުމުންނެވެ. ދެން ބޯ ވާރޭ ވެހޭ ފަދައިން އުޑުން އެބައިމީހުންގެ މައްޗަށް، ޤަތުލުކޮށްލާ އުންޑައެއް ފަދަ، ހަރުވެ ހިލަވެފައިވާ މަށީގެ ވާރޭ ވެހުނެވެ. އެހިނދު އެބައިމީހުންގެ ފުރާނަތައް ހަށިތަކާ ވަކިވެ މަރުވެގެން ވެއްޓުނެވެ.

ހަމަކަށަވަރުން، އެކަންތަކުގައި، ވިސްނައި ފިކުރުކުރާ މީހުންނަށް ހެކިތަކެއްވާކަން ކަށަވަރެވެ. (75)

އެ ނުބައި މުޖުރިމުންނަށް ވީ ގޮތުގައި ލޮލުން ބަލައި، ވިސްނައި، ޢިބްރަތް ޙާޞިލުކުރާ މީހުންނަށް ހެކިތަކެއް ވެއެވެ.

އަދި ހަމަކަށަވަރުން، އެ ރަށްވަނީ ސާބިތުވެ ފެންނަންއޮތް މަގެއްގައިކަން ކަށަވަރެވެ. (76)

ހަމަކަށަވަރުން އެ އަވަށްތައް ވަނީ އަސަރުތައް ފޮހެވިގެން ގޮސްފައިނުވާ، ސާފުކޮށް އެނގެން އޮތް މަގެއްގައެވެ. އެބައިމީހުންގެ ދަތުރުތަކުގައި އެއަވަށްތައް ހުރަސްކޮށް ދެއެވެ. އެބައިމީހުން ޢިބްރަތް ޙާޞިލުނުކުރަނީ ހެއްޔެވެ؟

ހަމަކަށަވަރުން، އެކަމުގައި مؤمن ތަކުންނަށް ހެތްކެއް ވާކަން ކަށަވަރެވެ. (77)

ހަމަކަށަވަރުން އެކަންތަކުގައި، މާތް ﷲގެ ވަޢީދު ބަސްފުޅު ތެދުކުރާ މުއުމިއުންނަށް ޢިބްރަތްތަކެއް ވެއެވެ. އެފަދައިން މާތް ﷲ ވަނީ ލޫޠު عليه السلام ގެ ޤައުމުގެ މީހުންނާއެކު އެބައިމީހުންގެ ގެތައް ބަންޑުން ޖައްސަވައި، ޙިޖާޒުކަރައިން ޝާމުކަރައަށް ދަތުރުކުރާއިރު އެބައިމީހުން ދަރުތުކުރާ މަގުން މީސްތަކުންނަށް ފެންނާނެހެން އެތަންތަނުގެ އަސަރުތައް ދަމަހައްޓަވާފައެވެ. މާތް ﷲގެ ވަޙީބަސްފުޅުގައި ވާފަދައިންނެވެ. ﴿وَإِنَّكُمْ لَتَمُرُّونَ عَلَيْهِم مُّصْبِحِينَ * وَبِٱلَّيْلِ ۗ أَفَلَا تَعْقِلُونَ﴾ (ހަމަކަށަވަރުން (ތިޔަބައިމީހުންގެ ދަތުރުތަކުގައި) އެއުރެންގެ (آثار ތަކުގެ) ކައިރިންލާފައި ހެނދުނާއި، ރޭގަނޑުގައި ތިޔަބައިމީހުން ދަމުއެވެ. ފަހެ، ތިޔަބައިމީހުން ނުވިސްނަނީ ހެއްޔެވެ؟)

އަދި ހަމަކަށަވަރުން، الأيكة ގެ أهل ވެރިން، އަނިޔާވެރި ބަޔަކު ކަމުގައިވީކަން ކަށަވަރެވެ. (78)

ހަމަކަށަވަރުން الأيكة (ގޮފިތައް އޮޅިފައިވާ ބިޔަ ގަސް) ގެ އަހުލުވެރިން، އެބަހީ ޝުޢައިބު عليه السلام ގެ ޤައުމުގެ މީހުން ވީ، ޝުޢައިބު عليه السلام ދޮގުކޮށް، މަގުފޭރި، މިނެކިރުމުގައި އުނިކުރުމުގެ ސަބަބުން އަމިއްލަ ނަފުސަށް އަނިޔާވެރިވި މީހުން ކަމުގައެވެ.

ފަހެ، ތިމަންރަސްކަލާނގެ އެއުރެންގެ ކިބައިން ބަދަލު ހިއްޕެވީމެވެ. އަދި ހަމަކަށަވަރުން، އެ ދެރަށް (އެބަހީ: لوط ބާގައިމީހުންގެ ރަށާއި الأيكة ގެރަށް) ވަނީ ބަޔާންވެ އެނގިގެންވާ މަގެއްގައިކަން ކަށަވަރެވެ. (79)

ފަހެ، ބިންގަނޑު ގުޑައިގަތުމާއި، ހިޔާއެޅި ވިލާގަނޑު އައި ދުވަހުގެ ޢަޛާބު ފޮނުއްވައި ތިމަންރަސްކަލާނގެ އެބައިމީހުން ނެތިކުރެއްވީމެވެ. ހަމަ ކަށަވަރުން އެދެބައިމީހުން (ލޫޠު عليه السلام އާއި ޝުޢައިބު عليه السلام ގެ ޤައުމު) ގެ އަވަށްތައް ވަނީ ބަޔާންވެ އެނގިގެންވާ މަގެއްގައެވެ. މައްކާގެ އަހުލުވެރިންނޭވެ! ތިޔަބައިމީހުން އެބައިމީހުންނަށް އައި ހަލާކާއި ސުންނާފަތިވުމުން ޢިބްރަތް ޙާޞިލުނުކުރަނީ ހެއްޔެވެ؟ ރިވާވެގެން ވެއެވެ. ޝުޢައިބު عليه السلام ގެ ޤައުމުގެ މައްޗަށް ހަތްދުވަހު ހޫނު ގަދަވިއެވެ. އެބައިމީހުން ނެތިދާން ކައިރިވަންދެނެވެ. ދެން މާތް ﷲ އެބައިމީހުންގެ މައްޗަށް ހިޔާ އަޅާ ވިލާގަނޑެއް ފޮނުއްވިއެވެ. އެހިނދު އެބައިމީހުން އެވިލާގަނޑުގެ ހިމާޔަތް ހޯދައި، އޭގެ ހިޔާ ލިބިގަންނަން އޭގެ ދަށަށް އެންމެން އެއްވިއެވެ. ދެން މާތް ﷲ އެބައިމީހުން ގެ މައްޗަށް އަލިފާންފޮނުއްވައި އެއެންމެން ނެތިކޮށްލެއްވިއެވެ.

ހަމަކަށަވަރުން، حِجْر ގެ أهل ވެރިން (އެބަހީ: ثمود ބާގައިމީހުން) رسول ން ދޮގުކުޅައޫއެވެ. (80)

أصحاب الحِجْر އަކީ ޞާލިޙު عليه السلام ގެ ޤައުމުގެ މީހުންނެވެ. މާނައީ ޘަމޫދު ބާގައިގެ މީހުން އެބައިމީހުންގެ ނަބިއްޔާ ޞާލިޙު ދޮގުކުޅައެވެ.

އަދި އެއުރެންނަށް ތިމަންރަސްކަލާނގެ ހެކިތައް ގެނެސްދެއްވީމެވެ. ފަހެ، އެ ހެކިތަކަށް ފުރަގަސްދޭ ބަޔަކުކަމުގައި އެއުރެންވޫއެވެ. (81)

އަދި ތިމަންރަސްކަލާނގެ ކުޅަދުންވަންތަކަމަށް ދަލީލުކުރާ، ޖަމަލު ފަދަ މުޢުޖިޒާތްތައް، އޭގައިވާ ޢަޖާއިބުކުރުވަނިވި ކަންތަކާއެކު ތިމަންރަސްކަލާނގެ އެބައިމީހުންނަށް ދެއްކެވީމެވެ. އެހެންނަމަވެސް އެބައިމީހުން އެއިން ޢިބްރަތް ޙާޞިލުނުކުރިއެވެ. އަދި ނަސޭހަތްވެސް ލިބިނުގަތެވެ.

އަދި އަމާންވެގެން ތިބިކަމަށް (ހީކޮށް) ފަރުބަދަތަކުން ކަނޑައިކޮށައިގެން، ގެތައް ހަދާބަޔަކު ކަމުގައި އެއުރެންވޫއެވެ. (82)

އެބައިމީހުން ދިޔައީ ފަރުބަދަތައް ކަނޑައި ފަރުބަދަތަކުގެ ތެރޭގައި ރައްކާތެރިވެ ތިބެވޭ ގޮތަށް ގެތައް ހަދަމުންނެވެ. އެބައިމީހުން ހީކުރީ އެ ގެތައް މާތް ﷲގެ ޢަޛާބުން އެބައިމީހުން ޙިމާޔަތްކޮށްދޭނެ ކަމުގައެވެ.

ފަހެ، ފަތިސްވަގުތު، ގަދަފަދަ އަޑު (އައިސް) އެއުރެން ހަލާކުކުރިއެވެ. (83)

ފަހެ، ފަތިސް ވަގުތު އެބައިމީހުން ނެތިކޮށްލި ގަދަފަދަ އަޑު އައެވެ.

ފަހެ، އެއުރެން ހޯދައި އުޅުނު عمل ތައް އެއުރެންނަކަށް އެއްވެސް ކަމެއް ފުއްދައެއް ނުދިނެވެ. (84)

އެހިނދު އެބައިމީހުން ބިނާކުރި ވަރުގަދަ ކިއްލާތަކުގެ ފައިދާއެއް އެބައިމީހުންނަށް ނުކުރިއެވެ. އެބައިމީހުން ނުކިޔަމަންތެރިކަމުގައި ޙައްދު ފަހަނައަޅައިގޮސް، ހެޔޮބަސް ޤަބޫލުކުރުމަށް ދެކޮޅު ހަދައި ޖަމަލު ގަތުލުކުރުމުން މާތް ﷲ އެބައިމީހުން ނެތިކުރެއްވީއެވެ. އެކަލާނގެ އެބައިމީހުން ނެތިކުރެއްވީ، އެމީހުންގެ މަތިން އުޑުން ފޮނުއްވި ގަދަފަދަ އަޑަކާއި، އެބައިމީހުން ފައިދަށުން ބިންގަނޑު ތެޅިގަތުމުންނެވެ. އެހިނދު އެއްވެސް ދިރުމެއް ނެތް ހަށިތަކަކަށް އެބައިމީހުން ވިއެވެ. ރޮމުން ދާ ޙާލުގައި މެނުވީ އެބައިމީހުން އުޅުނު ރަށަށް ނުވަނުމަށް ސަމާލުވުމަށް ރަސޫލުﷲ ﷺ ވަނީ އެކަލޭގެފާނުގެ އަޞްޙާބުބޭކަލުންނަށް އަންގަވާފައެވެ. عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ عُمَرَ ـ رضى الله عنهما ـ أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم قَالَ ‏ "‏ لاَ تَدْخُلُوا عَلَى هَؤُلاَءِ الْمُعَذَّبِينَ إِلاَّ أَنْ تَكُونُوا بَاكِينَ، فَإِنْ لَمْ تَكُونُوا بَاكِينَ فَلاَ تَدْخُلُوا عَلَيْهِمْ، لاَ يُصِيبُكُمْ مَا أَصَابَهُمْ ‏"‏‏.‏ (صحيح البخاري، كتاب الصلاة، باب الصَّلاَةِ فِي مَوَاضِعِ الْخَسْفِ وَالْعَذَابِ) (ޢަބްދުﷲ ބްނު ޢުމަރު رضى الله عنهما ގެ އަރިހުން ރިވާވެގެން ވެއެވެ. ރަސޫލުﷲ ﷺ ޙަދީޘުކުރެއްވިއެވެ. ”ތިޔަބައިމީހުން އެބައިމީހުން ތިބި ތަނަށް ރޮމުން ދާ ހާލުގައި މެނުވީ ނުވަންނާށެވެ. ތިޔަބައިމީހުންނަށް ނުރޮވޭ ކަމުގައި ވަނީނަމަ ނުވަންނާށެވެ. އެބައިމީހުންނަށް ޖެހުނު ފަދަ ކަމެއް ތިޔަބައިމީހުންނަށް ޖެހިދާނެތީއެވެ.“) (ޞަޙީޙުލް ބުޚާރީ، ޙަދީޘު:433)

ތިމަންރަސްކަލާނގެ އުޑުތަކާއި، ބިމާއި، އެ ދެމެދުގައިވާހާ ތަކެއްޗެއް، حق ގޮތުގައި މެނުވީ ނަހައްދަވަމެވެ. އަދި ހަމަކަށަވަރުން، قيامة ގެ ވަގުތު އަންނާނެކަން ކަށަވަރެވެ. ފަހެ، ރިވެތިވެގެންވާ ގޮތުގައި ކަލޭގެފާނު މާފުކުރައްވާށެވެ! (85)

ތިމަންރަސްކަލާނގެ މުޅި ކައުނު، އޭގައިވާ އުޑުތަކާއި، ބިމާއި، ފަރުބަދަކާއި، ކަނޑުތަކާއި، ކޯރުތަކާއި، ތަރިތަކާއި، އިރާއި، ހަނދާއެކު، ހިކްމަތަކަށް މެނުވީ ނުހައްދަވަމެވެ. އެއްވެސް ޝައްކެއް ނެތްގޮތުގައި ޤިޔާމަތަކީ އަންނާނެ ދުވަހެކެވެ. ހެޔޮ ޢަމަލުކުޅަ މީހާއަށް އެ ހެޔޮކަމުގެ ޖަޒާ އަދި ނުބައި ޢަމަލުކުޅަ މީހާއަށް އެ ނުބައިކަމުގެ ޖަޒާ ދެއްވުމަށެވެ. އެހެންކަމުން، މުޙައްމަދު ﷺ އެވެ! ކަލޭގެފާނު އެމޮޔައިންނާ ވަކިވެވަޑައިގަންނަވާށެވެ. ހިތްޕުޅު ހެޔޮކަމާއެކު އެބައިމީހުންނާއެކު މުޢާމަލާތް ކުރައްވާށެވެ. އަދި އެބައިމީހުންނަށް ޢުޤޫބާތްދެއްވުން މާތް ﷲއަށް ދޫކޮށްލައްވާށެވެ.

ހަމަކަށަވަރުން، ކަލޭގެފާނުގެ ވެރިރަސްކަލާނގެއީ، އެންމެހާ ތަކެތި ހައްދަވާ، މޮޅަށް ދެނެވޮޑިގެންވާ ރަސްކަލާނގެއެވެ. (86)

ފަހެ، އެކަލާނގެއީ އެބައިމީހުން ހެއްދެވި ޚާލިޤުވަންތަ ރަސްކަލާނގެއެވެ. އެބައިމީހުންގެ ކަންތައް މޮޅަށް ދެނެވޮޑިގެންވަނީ އެކަލާނގެއެވެ.

ހަމަކަށަވަރުން، ތަކުރާރުކޮށްކިޔެވޭ ހަތް آية އާއި، މާތްކަން ބޮޑުވެގެންވާ قرآن، ތިމަންރަސްކަލާނގެ ކަލޭގެފާނަށް ދެއްވީމެވެ. (87)

މުޙައްމަދު ﷺ އެވެ! ތިމަންރަސްކަލާނގެ ކަލޭގެފާނަށް އުއްމުލްކިތާބް (ސޫރަތުލް ފާތިޙާ) ދެއްވީމެވެ. އެއީ ނަމާދުގެ ކޮންމެ ރަކުޢަތެއްގައި ތަކުރާރުކޮށް ކިޔެވޭ ހަތް އާޔަތެވެ. عَنْ أَبِي سَعِيدِ بْنِ الْمُعَلَّى، قَالَ قَالَ رَسُول اللَّهِ صلى الله عليه وسلم ‏"‏‏﴿ٱلْحَمْدُ لِلَّـهِ رَبِّ ٱلْعَـٰلَمِينَ﴾ هِيَ السَّبْعُ الْمَثَانِي وَالْقُرْآنُ الْعَظِيمُ الَّذِي أُوتِيتُهُ ‏"‏‏.‏ (صحيح البخاري، كتاب فضائل القرآن، باب فضل فاتحة الكتاب) (އަބޫސަޢީދު ބިން އަލްމުޢައްލާގެ އަރިހުން ރިވާވެގެން ވެއެވެ. އޭނާ ވިދާޅުވިއެވެ. ރަސޫލުﷲ ﷺ ޙަދީޘުކުރެއްވިއެވެ. ﴿ٱلْحَمْدُ لِلَّـهِ رَبِّ ٱلْعَـٰلَمِينَ﴾ އަކީ ތިމަންކަލޭގެފާނަށް ދެއްވި ތަކުރާރުކޮށް ކިޔެވޭ ހަތް އާޔަތާއި މަތިވެރި ޤުރްއާނެވެ.) (ޞަޙީޙުލް ބުޚާރީ، ޙަދީޘު: 5006) މި ސޫރަތުގައި ދީނުގެ ހުރިހާ މަޤްޞަދެއް އައިސްފައި ވެއެވެ. ހަމަ އެފަދައިން ސަމާވީ ފޮތްތަކުގެ އެންމެ ފަހު ފޮތް ކަމުގައިވާ ޤުރްއާން ދެއްވައި ކަލޭގެފާނު މާތްކުރެއްވީމެވެ.

އެއުރެންގެތެރެއިން ބަޔަކަށް، ދުނިޔޭގެ އުފަލެއްގެ ގޮތުގައި ތިމަންރަސްކަލާނގެ ދެއްވާފައިވާ ކަންތަކަށް ކަލޭގެފާނުގެ ލޯފުޅު ނުފޯރުއްވަވާށެވެ! އަދި އެއުރެންގެ މައްޗަށް ކަލޭގެފާނު ހިތާމަ ނުކުރައްވާށެވެ! އަދި مؤمن ންނަށްޓަކައި، ކަލޭގެފާނުގެ ފިޔަފުޅު ތިރިކުރައްވާށެވެ! (އެބަހީ: މަޑުމައިތިރިވެވަޑައިގަންނަވާށެވެ!) (88)

ފަހެ، ކަލޭގެފާނު ކާފިރުންގެ ކިބައިގައިވާ މުދަލާއި ދަރިންނާއި ބާވަތްބާވަތުގެ ނިޢުމަތްކަށް ނުބައްލަވާށެވެ. އެހެނީ، ތިމަންރަސްކަލާނގެ ކަލޭގެފާނަށް ދެއްވި ޤުރްއާން އެހުރިހާ އެއްޗަކަށްވުރެ ޝަރަފުވެރިވެފައި މާތްވެގެން ވެއެވެ. އެބައިމީހުން އީމާންނުވެގެން އެކަމާ ކަލޭގެފާނު ހިތާމަފުޅު ނުކުރައްވާށެވެ. އަދި ކަލޭގެފާނަށް ތަބަޢަވެ އީމާންވީ މީހުންނަށް ހިތްޕުޅު ތިރިކުރައްވާށެވެ.

އަދި ކަލޭގެފާނު ވިދާޅުވާށެވެ! ހަމަކަށަވަރުން، ތިމަންކަލޭގެފާނީ، ބަޔާންވެގެންހުރި إنذار ކުރައްވާ ބޭކަލަކީމެވެ. (89)

އަދި ކަލޭގެފާނު އެބައިމީހުންނަށް ވިދާޅުވާށެވެ. ތިމަންކަލޭގެފާނީ މާތް ﷲގެ ޢަޛާބާ މެދު ތިޔަބައިމީހުންނަށް އިންޒާރުކުރައްވާ، ތިމަންކަލޭގެފާނުގެ ދަޢުވަތާއި އިންޒާރު ސާފު ބަހުން ބަޔާންކުރައްވާ ރަސޫލާއީމެވެ.

ބައިބައިކުޅަ މީހުންގެ މައްޗަށް، ތިމަންރަސްކަލާނގެ (عذاب) ބާވައިލެއްވި ފަދައިންނެވެ. (90)

.

އެއުރެންނަކީ، قرآن އެއީ، ވަކިވަކިވެގެންވާ ބައިތަކެއްކަމުގައި ހެދި މީހުންނެވެ. (91)

އެކަލާނގެ ކަލޭގެފާނުގެ މައްޗަށް ޤުރްއާން ބާވައިލެއްވީ ނަޞާރާއިންނާއި ޔަހޫދީންގެ މައްޗަށް ތައުރާތާއި އިންޖީލު ބާވައިލެއްވި ފަދައިންނެވެ. އެހިނދު އެބައިމީހުންގެ ތެރެއިން އެއް ބަޔަކު އީމާންވެ އަނެއް ބަޔަކު ކާފިރުވިއެވެ. އެބައިމީހުން އީމާންވީ އެބައިމީހުން އެދޭ ގޮތަށް ހުރި ބައިތަކަށެވެ. އަނެއް ބައިތަކަށް އެބައިމީހުން ކާފިރުވިއެވެ. ކަލޭގެފާނުގެ ޤައުމު ކަމުގައިވާ މައްކާގެ ކާފިރުންވެސް ބުނި ފަދައިންނެވެ. ޤުރްއާނަކީ ސިހުރެއް ކަމުގައްޔާއި، ޅެން ކަމުގައްޔާއި، އިސްވެދިޔަ މީހުންގެ ފުލޯކު ވާހަކަތަކެއް ކަމުގައި ބުނި ހިނދުއެވެ. عضين ގެ މާނައީ ވަކި ބައިތަކެވެ. އިބްނު ޢައްބާސް رضي الله عنه ގެ އަރިހުން އަލްބުޚާރީ ރިވާކުރައްވާފައި ވެއެވެ. އެކަލޭގެފާނު ވިދާޅުވިއެވެ.(އެއީ އަހުލުކިތާބީންނެވެ. އެބައިމީހުން ވަނީ އެބައިމީހުންގެ ފޮތްތައް ބައިބައިކޮށް، އޭގެ ތެރެއިން ބައެއް ބައިތަކަށް އީމާންވެ އަނެއްބައި ބައިތަކަށް ކާފިރުވެފައެވެ.) (ޞަޙީޙުލް ބުޚާރީ، ޙަދީޘު: 4705) މިއީ އިތުރު އެކަލޭގެފާނުގެ ޤައުމުގެ މީހުން ޤުރްއާނާމެދު ކަންކުރި ގޮތާ، އެބައިމީހުން އެފޮތް ދޮގުކުރުމާމެދު ރަސޫލު ﷲ ﷺ ގެ ހިތްޕުޅު ހަމަޖައްސަވައިދެއްވުމަށް ގެންނަވާފައިވާ އާޔަތްތަކެކެވެ.

ފަހެ، ކަލޭގެފާނުގެ ވެރިރަސްކަލާނގެ ގަންދެއްވައި وحى ކުރައްވަމެވެ. ތިމަންރަސްކަލާނގެ އެއުރެން އެންމެންނާ سؤال ކުރައްވާ ހުށީމެވެ! (92)

މުޙައްމަދު ﷺ އެވެ! ކަލޭގެފާނުގެ ވެރިރަސްކަލާނގެ ގަންދެއްވައި ވަޙީ ކުރައްވަމެވެ. ހުރިހާ އިންސާނުންނާ ތިމަންރަސްކަލާނގެ ސުވާލުކުރައްވާހުށީމެވެ.

އެއުރެން ކޮށްއުޅުނު عمل ތަކާ މެދުގައެވެ. (93)

ދުނިޔޭގައި އެބައިމީހުން ކޮށްއުޅުނު ކަންތަކާ ބެހޭގޮތުންނެވެ.

ފަހެ، ކަލޭގެފާނަށް أمر ކުރައްވާގޮތަށް، ފާޅުގައި دين އަށް ގޮވައިލައްވާށެވެ! އަދި شريك ކުރާ މީހުންނާ އެއްކިބާވެ ވަޑައިގަންނަވާށެވެ! (94)

އިސްލާމްދީނަށް ވަނުމަށް ކަލޭގެފާނު މީސްތަކުންނަށް ދެއްވާ ދަޢުވަތު ފާޅުގައި ދެއްވާށެވެ. އަދި މުޝްރިކުން ކުރާ ފުރައްސާރައާ މެދު ކަލޭގެފާނު އަޅާނުލައްވާށެވެ.

ހަމަކަށަވަރުން، ކަލޭގެފާނަށް ފުރައްސާރަކުރާމީހުންގެ ނުބައިކަމުން ތިމަންރަސްކަލާނގެ ކަލޭގެފާނު ރައްކާތެރިކުރައްވާހުށީމެވެ! (95)

ހަމަކަށަވަރުން ކަލޭގެފާނުގެ ރަސޫލުކަމަށާއި، ކަލޭގެފާނުގެ ދަޢުވަތަށް ފުރައްސާރަކުރާ ކަލޭގެފާނުގެ މުޝްރިކު ޢަދުއްވުންގެ ނުބައިކަމުން ތިމަންރަސްކަލާނގެ ކަލޭގެފާނު ރައްކާތެރިކުރައްވާހުށީމެވެ. އެއީ ކާފިރުންގެ ބޮޑުންގެ ތެރެއިން ނުކިމަންތެރިކަމުގައި ޙައްދުފަހަނައަޅައި ގޮސްފައިވާ ފަސް މީހުންނެވެ. މާތް ﷲ ވަނީ އެބައިމީހުންގެ ނުބައިކަމުން އެކަލޭފާނު ސަލާމަތްކުރައްވައި، އެބައިމީހުން ނެތިކޮށްލައްވާފައެވެ.

އެއުރެންނަކީ، اللَّه އާއެކު އެހެން إله އަކުލައި، شريك ކޮށް އުޅުނު މީހުންނެވެ. ނިކަންހުރެ އެއުރެންނަށް އެނގޭހުށްޓެވެ. (96)

އެބައިމީހުންނީ ބުދުތަކަށް އަޅުކަންކޮށް މާތް ﷲ އާއެކު ޝަރީކުކުޅަ މީހުންނެވެ. ކާފިރުކަމާއި ފާފަތަކަށް އަރައިގަތުމުގެ ނަތީޖާ ނިކަންހުރެ އެބައިމީހުންނަށް އެނގޭނެއެވެ.

ހަމަކަށަވަރުން، އެއުރެން ބުނާ ބުނުމުން ކަލޭގެފާނުގެ ހިތްޕުޅު ދަތިވާކަން، ތިމަންރަސްކަލާނގެ ދެނެވޮޑިގެންވަމެވެ. (97)

އެބައިމީހުންގެ ފުރައްސާރައާއި ދޮގުކުރުމުން ކަލޭގެފާނުގެ ހިތްޕުޅު ނުތަނަސްވާކަން ތިމަންރަސްކަލާނގެ ދެނެވޮޑިގެން ވަމެވެ. ކަލޭގެފާނު އެބައިމީހުންނާ އަޅާނުލައްވާށެވެ. ތިމަންރަސްކަލާނގެ ކަލޭގެފާނަށް އެބައިމީހުންގެ ކިބައިން ބަދަލު ހިއްޕަވައިދެއްވާހުށީމެވެ.

ފަހެ، ކަލޭގެފާނުގެ ވެރިރަސްކަލާނގެއަށް حمد އާއެކު تسبيح ވިދާޅުވާށެވެ! އަދި سجدة ކުރާ މީހުންގެ ތެރެއިން ކަލޭގެފާނު ވެވަޑައިގަންނަވާށެވެ! (98)

ދެން ކަލޭގެފާނު އެބައިމީހުންގެ ފަރާތުން ކަލޭގެފާނަށް ކުރިމަތިވެވަޑައިގަންނަވާ ކަންތަކާމެދު މާތް ﷲ އަށް ކުއްތަންވެ ވަޑައިގަންނަވާށެވެ. އަދި އެކަލާނގެ ހަނދުމަކުރުން މަތީ ދެމިހުންނެވުމާއެކު، ރެއާ ދުވާލު އެކަލާނގެ ޙަޟްރަތަށް ނަމާދުކުރައްވާށެވެ.

އަދި ކަލޭގެފާނުގެ އަރިހަށް يقين ވެގެންވާ ކަންތައް (އެބަހީ: މަރު) އަތުވެއްޖައުމަށް ދާނދެން، ކަލޭގެފާނުގެ ވެރިރަސްކަލާނގެއަށް އަޅުކަން ކުރައްވާށެވެ! (99)

އަދި ކަލޭގެފާނުގެ އަރިހަށް މަރު އަތުވެއްޖައުމަށް ދާންދެން އެކަލާނގެއަށް އަޅުކަން ކުރުން މަތީ ދެމިހުންނަވާށެވެ. މަރަށް ٱلْيَقِينُ އޭ ކިޔުއްވާފައިވަނީ އެއީ ޔަޤީނުންވެސް އަންނާނޭ، އަދި އެއްވެސް މީހަކު އެއިން މިންޖުނުވާނޭ އެއްޗަކަށް ވާތީއެވެ.