އެކަލާނގެ ހައްދަވާފައިވާހާ ތަކެތީގެ ނުބައިކަމުންނެވެ. (2)

އިންސީންނާއި، ޖިންނީންނާއި، ވަލުޖަނަވާރާއި، ސޫފާސޫތްޕާއި، ހަރުފަ ފަދަ ހުރިހާ މަޚްލޫޤެއްގެ ނުބައިކަމުންނެވެ. އަދި ގެއްލުންދޭ ކޮންމެ މަޚްލޫޤެއްގެ ނުބައިކަމުންނެވެ.

އަދި ރޭގަނޑުގެ އަނދިރިކަން ގަދަވެގެންފިހިނދު، އެ ރޭގަނޑުގެ ނުބައިކަމުންވެސްމެއެވެ. (3)

﴿غَاسِقٍ﴾ އަކީ އަނދިރި ރެއެވެ. ﴿وَقَبَ﴾ އަކީ އޭގެ އަނދިރިކަމާއެކު އައުމެވެ. މާނައީ: ރޭގަނޑު އަނދިރިވެ، އޭގެ ގަދަ އަނދިރިކަމާއެކު އަންނަ ހިނދު މާތް ﷲގެ ރައްކާތެރިކަމަށް އެދެމެވެ. އެހެނީ، ރޭގަނޑުގެ އަނދިރިކަމާއެކު، ނުބައިމީހުން ގިނަވެއެވެ. ފާފަވެރިން ފެތުރިގަނެއެވެ. ވަގުން ގިނަވެއެވެ. ސަލާމަތްތެރިކަން ކުޑަވެއެވެ. އެހެންކަމުން ޢަރަބީން މިސާލު ބަހެއްގައި ބުނެފައި ވެއެވެ. "اَللَّيْلُ أَخْفَى لِلْوَيْلِ" (މުޞީބާތްތައް އެންމެ ބޮޑަށް ފޮރުވަނީ ރޭގަނޑެވެ.) އެބަހީ ބިރުވެރި ގެއްލުންދެނިވި ޙާދިޘާތައް ރޭގަނޑުގައި ބޮޑަށް ސިއްރުކުރެވޭނެއެވެ. ރޭގަނޑު މިނިކާ ޖަނަވާރުތައް އޭގެ ޖަގަހައިން، އަދި ސޫފާސޫފިތައް އެސޮރުމެން ތިބޭ ތަންތަނުން ނުކުމެއެވެ. ވަގުން ފާޅުވެއެވެ. އަލިފާން ރޯވެއެވެ. މަގުމަތީގައި ހިނގުން ބިރުވެރިކަމަކަށް ވެއެވެ.

އަދި ގޮށްތަކަށްފުމޭ މީހުން (އެބަހީ: سحر ހަދާމީހުން) ގެ ނުބައިކަމުންވެސްމެއެވެ. (4)

ވާފަށުގައި ގޮށްޖަހައި، މާތް ﷲގެ އަޅުތަކުންނަށް ގެއްލުން ދިނުމަށާއި، ދެމަފިރިން ވަކިކުރުމަށް އެއަށް ފުމޭ އަންހެން ސިހުރުވެރިންގެ ނުބައިކަމުން މާތް ﷲގެ ޙަޟްރަތުން ރައްކާތެރިކަމާއި ހިމާޔަތް ލިބިގަންނަމެވެ. ﴿ٱلنَّفَّـٰثَـٰتِ﴾ އޭ ވަޙީކުރައްވައި އަންހެން ސިހުރުވެރިން ޚާއްޞަކޮށް ފާހަގަކުރެއްވީ ގިނައިން ސިހުރުހަދައި އުޅެނީ އެބައިމީހުން ކަމުގައި ވާތީއެވެ. އެއީ ޣީރަތްތެރިކަން ބޮޑުކަމުންނެވެ. އަދި އެބައިމީހުން ސިހުރު ބޭނުންކޮށްގެން އެއްބަޔަކު އަނެއްބަޔަކާ ދެކޮޅަށް މަކަރުވެރި ރޭވުންތައް ރާވައެވެ.

އަދި حسد ވެރިޔަކު حسد ވެރިވެއްޖެހިނދު، އޭނާގެ ނުބައިކަމުންވެސްމެއެވެ. (5)

އަދި އިންސާނަކާމެދު ހަސަދަވެރިވެ އޭނާއަށް މާތް ﷲ ދެއްވާފައިވާ ނިޢުމަތް ނެތިދިއުމަށް އެދޭ ކޮންމެ ހަސަދަވެރިއެއްގެ ނުބައިކަމުން މާތް ﷲގެ ޙަޟްރަތުން ރައްކާތެރިކަން ލިބިގަންނަމެވެ. ޙަސަދަވެރިކަމަކީ ނުބައިކަން ބޮޑުވެގެންވާ ޔަހޫދީންގެ ސިފައެކެވެ. އީމާންކަމުގައި ތެދުވެރި މުއުމިނުންގެ ސިފައެއް ނޫނެވެ. ޔަހޫދީންނާ ބެހޭގޮތުން މާތް ﷲ ވަޙީކުރައްވާފައި ވެއެވެ. ﴿أَمْ يَحْسُدُونَ ٱلنَّاسَ عَلَىٰ مَآ ءَاتَىٰهُمُ ٱللَّـهُ مِن فَضْلِهِ﴾ (ނުވަތަ، اللَّه ގެ ފަޟްލުވަންތަކަމުގެ ތެރެއިން، އެކަލާނގެ މީސްތަކުންނަށް ދެއްވާފައިވާ ކަންތަކާމެދު އެއުރެން (އެބަހީ: ޔަހޫދީން) މީސްތަކުންނަށް ޙަސަދަވެރި ވަނީހެއްޔެވެ؟) ފަހެ، އެބައިމީހުން ނަބީކަމަށްޓަކައި ރަސޫލުﷲ ﷺ އަށް ހަސަދަވެރި ވިއެވެ. އެބައިމީހުން ބޭނުންވީ ނަބީކަން ބަނީއިސްރާއީލުގައި އޮތުމަށެވެ. ހަސަދަވެރިކަމަކީ ނުރައްކާތެރި ބައްޔެކެވެ. ހަށިގަނޑަށް ޖެހޭ ބައްޔަށްވުރެ ވެސް ނުރައްކާތެރި ބައްޔެކެވެ. އެހެންކަމުން، ޙަސަދައިން ރައްކާތެރިވުމަށް އަންގަވަމުން ރަސޫލުﷲ ﷺ ޙަދީޘުކުރައްވަނީ " دَبَّ إِلَيْكُمْ دَاءُ الأُمَمِ قَبْلَكُمُ الْحَسَدُ وَالْبَغْضَاءُ هِيَ الْحَالِقَةُ لاَ أَقُولُ تَحْلِقُ الشَّعْرَ وَلَكِنْ تَحْلِقُ الدِّينَ" (جامع الترمذي، كتاب صفة القيامة والرقائق والورع عن رسول الله صلى الله عليه وسلم) (ތިޔަބައިމީހުންގެ ކުރީގެ އުއްމަތްތަކުގެ ބަލިތައް ތިޔަބައިމީހުންގެ ތެރޭގައި ފެތުރިއްޖެއެވެ. ޙަސަދައާއި، ރުޅިކަމެވެ. އެއީ ބާލާ އެއްޗެކެވެ. އިސްތަށި ބާލަނީ އޭ ތިމަންކަލޭގެފާނު ވިދާޅުނުވަމެވެ. (އިސްތަށި ބާލާހެން) ދީން ބާލައި (އޮމާންކޮށްލާނެ) އެވެ.) އެބަހީ އިންސާނާގެ ދީން މުޅިން ނެތިކޮށްލާނެއެވެ. (ޖާމިޢުއް ތިރްމިޛީ، ޙަދީޘު: ޖ: 10، ޙަދީޘު: 2510) އެފާފައެއްގެ ސަބަބުން މަޚްލޫޤަކު އެންމެ ފުރަތަމަ މާތް ﷲއަށް އުރެދުނު ފާފައަކީ ހަސަދަވެރިކަމެވެ. ފަހެ، އިބްލީސު އާދަމު عليه السلام އަށް ޙަސަދަވެރިވުމުން، މާތް ﷲ އެކަލާނގެ ޤުދްސިއްޔަ ޙަޟްރަތުން އެކަލޭގެ ބޭރުކުރެއްވިއެވެ. ދެން، ލަޢުނަތްލެއްވުނު ޝައިޠާނާއަށް އެކަލޭގެ ވިއެވެ. المعوّذتان ދެ ސޫރަތް ބާވައިލެއްވި ސަބަބަކީ ޔަހޫދީއަކު ރަސޫލުﷲ ﷺ އަށް ސިހުރު ހެދުމުން އެކަލޭގެފާނަށް އާލާސްކަންފުޅެއް ޖެހުނެވެ. ދެން މި ދެސޫރަތް ބާވައިލެއްވިއެވެ. އަދި އެ ސިހުރު އޮތް ތަން ޖިބްރީލު عليه السلام ރަސޫލުﷲ ﷺ އަށް އެންގެވިއެވެ. ދެން އިތުރު އެކަލޭގެފާނު ޢަލީ رضي الله عنه ފޮނުއްވުމުން އެކަލޭގެފާނު އެ ސިހުރު ގެންނެވިއެވެ. އޭގައި އެގާރަ ގޮށް ޖަހާފައި ހުށްޓެވެ. ދެން އިތުރު އެކަލޭގެފާނު އެ ސިހުރުގެ މައްޗަށް އެ ދެ ސޫރަތް ކިޔަވައިވިދާޅުވިއެވެ. އެކަލޭގެފާނު އަޔާތެއް ވިދާޅުވުމާއެކު ގޮށެއް މޮހެވިގެން ދެއެވެ. އެކަލޭގެފާނު ނަފުސަށް ލުއިވެ ހީވާގިކަން އެނބުރި އަންނަންދެންނެވެ. ދެން މި ދުޢާ ކިއުއްވައި ޖިބްރީލު عليه السلام އެކަލޭގެފާނަށް ރުޤްޔާކުރެއްވިއެވެ. "بِاسْمِ اللَّهِ أَرْقِيكَ مِنْ كُلِّ شَىْءٍ يُؤْذِيكَ مِنْ شَرِّ كُلِّ نَفْسٍ أَوْ عَيْنِ حَاسِدٍ اللَّهُ يَشْفِيكَ بِاسْمِ اللَّهِ أَرْقِيكَ" (صحيح مسلم، كتاب السلام، باب الطِّبِّ وَالْمَرَضِ وَالرُّقَى‏) (މާތް ﷲގެ އިސްމުފުޅުން އަހުރެން ތިބާއަށް ރުޤްޔާ ކުރަމެވެ. ކޮންމެ ނަފުސެއްގެ ނުބައިކަމުންނެވެ. ނުވަތަ ކޮންމެ ޙަސަދަވެރިއެއްގެ ލޮލުންނެވެ. މާތް ﷲ ތިބާއަށް ޝިފާ ދެއްވާށިއެވެ. މާތް ﷲގެ އިސްމުފުޅުން އަހުރެން ތިބާއަށް ރުޤްޔާ ކުރަމެވެ.) (ޞަޙީޙު މުސްލިމް، ޙަދީޘު: 2186) ޢާއިޝާ رضي الله عنها ގެ ކިބައިން އަލްބުޚާރީ ރިވާކުރައްވާފައި ވެއެވެ. عَنْ عَائِشَةَ ـ رضى الله عنها أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم طُبَّ حَتَّى إِنَّهُ لَيُخَيَّلُ إِلَيْهِ قَدْ صَنَعَ الشَّىْءَ وَمَا صَنَعَهُ، وَإِنَّهُ دَعَا رَبَّهُ ثُمَّ قَالَ ‏"‏ أَشَعَرْتِ أَنَّ اللَّهَ قَدْ أَفْتَانِي فِيمَا اسْتَفْتَيْتُهُ فِيهِ ‏"‏‏.‏ فَقَالَتْ عَائِشَةُ فَمَا ذَاكَ يَا رَسُولَ اللَّهِ قَالَ ‏"‏ جَاءَنِي رَجُلاَنِ فَجَلَسَ أَحَدُهُمَا عِنْدَ رَأْسِي، وَالآخَرُ عِنْدَ رِجْلَىَّ فَقَالَ أَحَدُهُمَا لِصَاحِبِهِ مَا وَجَعُ الرَّجُلِ قَالَ مَطْبُوبٌ‏.‏ قَالَ مَنْ طَبَّهُ قَالَ لَبِيدُ بْنُ الأَعْصَمِ‏.‏ قَالَ فِيمَا ذَا قَالَ فِي مُشْطٍ وَمُشَاطَةٍ وَجُفِّ طَلْعَةٍ‏.‏ قَالَ فَأَيْنَ هُوَ قَالَ فِي ذَرْوَانَ، وَذَرْوَانُ بِئْرٌ فِي بَنِي زُرَيْقٍ ‏"‏‏.‏ قَالَتْ فَأَتَاهَا رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم ثُمَّ رَجَعَ إِلَى عَائِشَةَ فَقَالَ ‏"‏ وَاللَّهِ لَكَأَنَّ مَاءَهَا نُقَاعَةُ الْحِنَّاءِ، وَلَكَأَنَّ نَخْلَهَا رُءُوسُ الشَّيَاطِينِ ‏"‏‏.‏ (صحيح البخاري، كتاب الدعوات، باب تكرير الدعاء) (ޢާއިޝާ رضي الله عنها ގެ އަރިހުން ރިވާވެގެން ވެއެވެ. ރަސޫލުﷲ ﷺ އަށް ސިހުރު ޖެހިވަޑައިގަތެވެ. އެކަލޭގެފާނު ނުކުރައްވާ ކަމެއް ކުރެއްވިހެން އެކަލޭގެފާނަށް ހީފުޅުވާވަރަށެވެ. ދެން އެކަލޭގެފާނުގެ ވެރިރަސްކަލާނގެއަށް ދުޢާދެއްނެވިއެވެ. ދެން އެކަލޭގެފާނު ވިދާޅުވިއެވެ. ޢާއިޝާ އެވެ. ތިމަންކަލޭގެފާނު މާތް ﷲގެ ޙަޟްރަތުން ސާފުކޮށްދެއްވަން އެދިވަޑައިގެންނެވި ކަންތައް އެކަލާނގެ ސާފުކޮށްދެއްވައިފިކަން ކަމަނާއަށް އެނގިވަޑައިނުގަންނަވާތޯއެވެ؟ ޢާއިޝާ ދެންނެވިއެވެ. ﷲގެ ރަސޫލާ ﷺ އެވެ. އެކީ ކޮން ކަމެއްތޯއެވެ؟ އިތުރު އެކަލޭގެފާނު ވިދާޅުވިއެވެ. ތިމަންކަލޭގެފާނުގެ އަރިހަށް ދެ ފިރިހެނުން އައެވެ. (އެހެން ރިވާޔަތެއްގައި ވާގޮތުން ދެމަލާއިކަތުން ވަޑައިގެންނެވިއެވެ.) ދެ މީހުންކުރެ އެކަކު އިށީނީ ތިމަންކަލޭގެފާނުގެ އިސްތަށިފުޅު ކައިރީގައެވެ. އަނެކަކު އިށީނީ ދެފައިންޕުޅު ކައިރީގައެވެ. ދެން އެދެމީހުންކުރެ އެކަކު އަނެކަކަށް ބުންޏެވެ. އޭނާގެ ބައްޔަކީ ކޮބައިހެއްޔެވެ؟ އަނެކަކު ބުންޏެވެ. ސިހުރު ޖެހުނީއެވެ. އެކަކު ސުވާލުކުރިއެވެ. ސިހުރު ހެދީ ކާކުހެއްޔެވެ؟ އަނެކަކު ބުންޏެވެ. ޔަހޫދީއެއް ކަމުގައިވާ ލަބީދު ބްނުލް އަޢުޞަމު އެވެ. އެކަކު ބުންޏެވެ. ކޮން އެއްޗެއް ބޭނުންކޮށްގެން ހެއްޔެވެ؟ އަނެކަކު ބުންޏެވެ. ފުނަލަކާއި، ފުނާއެޅިއިރު ފޭބި އިސްތަށްޓަކާއި، ފިރިހެން ކަދުރު ރުކެއްގެ އެތުގެ ތޮށިގަނޑެވެ. އެކަކު ބުންޏެވެ. އެ ވީ ކޮންތާކު ހެއްޔެވެ؟ އަނެކަކު ބުންޏެވެ. ޛަރްވާންގައެވެ. (ޛަރްވާނަކީ ބަނީ ޒުރައިޤު މީހުން ދިރިއުޅޭ އަވަށުގައި ހުންނަ ވަޅެކެވެ.) އެކަމަނާ ވިދާޅުވިއެވެ. ދެން ރަސޫލުﷲ ﷺ އެވަޅު ކައިރިއަށް ވަޑައިގަތުމަށް ފަހު އެނބުރިވަޑަައިގެން ޢާއިޝާ رضي الله عنها އަށް ވިދާޅުވިއެވެ. އެވަޅުގެ ފެން ހުރީ ހީނާފަތުގެ ދިޔަގަނޑެއް ހެންނެވެ. އަދި އެތަނުގެ ރުއްތައް ޝައިޠާނުންގެ ބޯފަދަވެ.) (ޞަޙީހުލް ބުޚާރީ، ޙަދީޘު: 6391) ފަލްސަފާގެ ބައެއް ޢިލްމުވެރިން، އަދި ބައެއް ޝައިޚުންވެސް މި ޙަދީޘު ޤަބޫލުނުކުރެއެވެ. އެބައިމީހުން ދަޢުވާކުރާ ގޮތުގައި މިފަދަ ކަމަކުން ރަސޫލާ ﷺ ގެ ޤަދަރު އުނިވެއެވެ. އަދި އޭގެ ނަތީޖާއަކަށް ވާނީ ރަސޫލުކަމަށް އުނިކަން އަންނަ ފަދަ ވާހަކަ ދެކެވުމެވެ. މިހެންގޮސް ޙައިރާންވާ ފަދަ އެތައް ވާހަކައެކެވެ. އެވާހަކަތަކަށް ދޭން އޮތް ޖަވާބަކީ ސިހުރުން ވަޙީއަކަށް، އަދި ރަސޫލުﷲ ﷺ ގެ ބުއްދިފުޅަކަށް އެއްވެސް އަސަރެއް ނުކުރެއެވެ. އަދި އަސަރުކުރިކަން ކަށަވަރީ އެކަލޭގެފާނު ހަށިކޮޅަށެވެ. އެއީ އިންސާނީ ޠަބީޢަތުގެ ގޮތުންނެވެ. ނަބަވީ ރިސާލަތުގެ ގޮތަކުން ނޫނެވެ. ނަބިއްޔާ ﷺއަށް އާލާސްކަންފުޅު ޖެހިވަޑައިގަނެ، އިންސާނަކަށް ވީތީ ދިމާވާކަންތައް ދިމާވާނަމަ، އެކަލޭގެފާނަށް ސިހުރު ޖެހުމަކީވެސް ވާނެ ކަމެކެވެ. މިކަމުގެ ހިކުމަތް ފާޅުކޮށް އެނގެއެވެ. އެއީ މުޝްރިކުން ދަޢުވާކުރާ ފަދައިން، އެކަލޭގެފާނަކީ ސިހުރުވެރިއެއްނަމަ، އެކަލޭގެފާނުގެ އަމިއްލަފުޅު ނަފްސުން ސިހުރު ދުރުކުރެއްވުނީހެވެ. ސިހުރުން އެކަލޭގެފާނުގެ މާތް ހަށިކޮޅަށް ގެއްލުންވުމުން އެކަލޭގެފާނަކީ ސިހުރުވެރިއެއް ނޫންކަން އަދި ޅެންވެރިއެއް ނޫންކަން އެނގެއެވެ. ޤަތުލުވުމާއި، ޢަދުއްވުން އެބޭކަލުންގެ މައްޗަށް ގަދަކުރެއްވުމާއި، ބަލިޖެއްސެވުމާއި، މުޞީބާތް ޖައްސަވައިގެން މާތް ﷲ އެކަލާނގެ ނަބީބޭކަލުން އިމްތިޙާނުކުރެއްވުމުގެ ޙިކްމަތް ނުވިސްނޭ ބަލި ނަފުސުތަކުގެ ނުބައި ވިސްނުމުގެ ސަބަބުން ޞައްޙަ ޙަދީޘު އިންކާރުކުރާކަށް ނުޖެހެއެވެ. މިފަދައިން އެކަލާނގެ އެބޭކަލުން އިމްތިޙާނުކުރައްވަނީ އެބޭކަލުންނީ އިންސާނުންކަން ދެއްކެވުމަށާއި، އެބޭކަލުންނަށް ގެއްލުމެއް ނުލިބޭފަދަ އިލާހީ ސިފަފުޅުތަކެއް އެބޭކަލުންގެ ކިބައިގައި ނެތްކަން އެންގެވުމަށެވެ. ރަސޫލުﷲ ﷺ ގެ މައްޗަށް المعوّذتان ދެ ސޫރަތް ބާވައިލެއްވީ އެހެންވެގެންނެވެ. އަދި އެއީ ރަސޫލުﷲ ﷺ ގެ އާލާސްކަންފުޅު ފަސޭހަވެ، އެކަލޭގެފާނަށް ޝިފާލިބިވަޑައިގަތުމުގެ ސަބަބަކަށް ވިއެވެ. އަދި މާތް ﷲ އެކަލޭގެފާނުގެ އަރިހަށް ޖިބްރީލު عليه السلام އާއި މީކާއީލު عليه السلام ފޮނުއްވުމުން، އެކަލޭގެފާނު ދެބަދޭތެރޭގައި އޮންނަވަނިކޮށް އެދެބޭކަލުން އެކަލޭގެފާނަށް ސިހުރު ހެދި މީހާއާއި، ސިހުރު ހެދި ތަކެތި ވީތަން ބުނެދެއްވިއެވެ. ދެން އެކަލޭގެފާނު އެތަކެތި ވަޅުލެއްވުމުން، ލަޢުނަތްލެއްވި ޔަހޫދީންގެ ރޭވުމުން އެކަލޭގެފާނަށް ޖެއްސި މުޞީބާތުން މާތް ﷲ އެކަލޭގެފާނަށް ޝިފާދެއްވިއެވެ. އެހެންކަމުން އަލްބުޚާރީ އާއި މުސްލިމުގައި އައިސްފައިވާ މި ޙަދީޘު ޤަބޫލުނުކުރަން ޖެހޭ ސަބަބެއް ނެތެވެ. އަދި އިމާމު އަޙްމަދުގެ މުސްނަދާއި، އަންނަސާއީއާއި، ޙަދީޘުގެ މަޝްހޫރު ޢިލްމުވެރިން މިވާހަކަ ގެންނަވާފައި ވެއެވެ. ޢާއިޝާ رضي الله عنها ގެ ކިބައިން ރިވާވެގެންވާ ފަދައިން އެޙާދިޘާއަށްފަހު އިތުުރު އެކަލޭގެފާނު އަވަހާރަފުޅުލައްޕަވާ އިރުގައްޔާއި، އާލާސްކަންފުޅާ އުޅުއްވާއިރު المعوّذتان ކިޔަވައިވިދާޅުވެއެވެ. އެކަމަނާ ވިދާޅުވިއެވެ. أَنَّ النَّبِيَّ صلى الله عليه وسلم كَانَ إِذَا اشْتَكَى يَقْرَأُ عَلَى نَفْسِهِ بِالْمُعَوِّذَاتِ وَيَنْفُثُ فَلَمَّا اشْتَدَّ وَجَعُهُ كُنْتُ أَقْرَأُ عَلَيْهِ وَأَمْسَحُ عَنْهُ بِيَدِهِ رَجَاءَ بَرَكَتِهَا (صحيح مسلم، كتاب السلام، باب رقية المريض بالمعوذات والنفث) (ރަސޫލުﷲ ﷺ އާލާސްކަންފުޅާ އުޅުއްވާއިރު المعوذات ކިޔަވައިވިދާޅުވެ އަމިއްލަފުޅު ހަށިކޮޅަށް ފުމެލައްވަވައެވެ. ދެން އެކަލޭގެފާނުގެ އާލާސްކަންފުޅު ބޮޑުވުމުން ތިމަންކަމަނާ އެ ސޫރަތްތައް ކިޔަވައިވިދާޅުވެފައި އެކަލޭގެފާނުގެ އަތްޕުޅު އެހަށިކޮޅުގައި ބީއްސަވަމެވެ. އެއަތްޕުޅުގެ ބަރަކާތުގެ އުއްމީދުގައެވެ.) (ޞަޙީޙު މުސްލިމް، ޙަދީޘު: 2196)