ފިނި މޫސުމާއި ހޫނު މޫސުމުގެ ދަތުރުގައި އެއުރެން އެކުވެރިކުރެއްވި ކަމަށްޓަކައެވެ. (2)

الإيلاف އަކީ ފަރިތަވެ އާދަވުމެވެ. لام ގުޅިފައިވަނީ ފަހުން އަންނަ ﴿فَلْيَعْبُدُوا۟﴾ އާއެވެ. ޤުރައިޝު ވަންހައިގެ މީހުން ފަރިތަވެ އާދަވެފައިވާ ފިނި މޫސުމާއި ހޫނު މޫސުމުގެ ދަތުރުތައް، (ފިނި މޫސުމުގައި ޔަމަނަށް، އަދި ހޫނު މޫސުމުގައި ޝާމުކަރައަށް) އެބައިމީހުންނަށް ފަސޭހަކޮށް ދެއްވައި، އެކަމަށް މަގުފަހިކޮށްދެއްވިކަމަށްޓަކައެވެ. އެބައިމީހުން ވިޔަފާރި ދަތުރުތަކުގައި ގޮސް ކާބޯތަކެއްޗާއި، އަންނައުނު ގެނެސް، އެވިޔަފާރިން ފައިދާ ހޯދައެވެ. އެ ދަތުރުތައް އެބައިމީހުން ކުރަނީ ހިތްހަމަޖެހިގެން ތިބެ އަމާންކަން މަތީގައެވެ. އެއްވެސް މީހަކު އެބައިމީހުންނަށް ގެއްލުން ނުދެއެވެ. މީސްތަކުން އެބައިމީހުންނާ މެދު މިހެން ބުނެ އުޅޭތީއެވެ. އެބައިމީހުންނަކީ މާތް ﷲގެ އަވަށްޓެރިންނެވެ. އަދި އެކަލާނގެ ޙަރަމްފުޅުގެ ވަޒަންވެރިންނެވެ. އެބައިމީހުންނަށް ދެއްވި ނިޢުމަތް ހަނދާންކޮށްދެއްވާފައި ވަނީ އެބައިމީހުން އެކަލާނގެ އެއްކައުވަންތަކޮށް އެކަލާނގެއަށް ޝުކުރުވެރިވުމަށްޓަކައެވެ.

ފަހެ، މި ގެފުޅުގެ ވެރިރަސްކަލާނގެއަށް އެއުރެން އަޅުކަން ކުރާހުށިކަމެވެ! (3)

فاء ކުރިއަށް އައިސްފައި ވަނީ އޭގައި ޝަރުޠުގެ މާނަ ހިމެނޭތީއެވެ. މާނައީ އެކަލާނގެ ދެއްވި މަތިވެރި އެހެން ހުރިހާ ނިޢުމަތަކަށްޓަކައި އެކަލާނގެއަށް އަޅުކަން ނުކުރިއަސް، ފަހެ މިނިޢުމަތަށްޓަކައި އެކަލާނގެ އަށް އަޅުކަންކުރާށެވެ. އެބައިމީހުން ވަށައިގެން މީސްތަކުން ވަގަށް ނަގާއިރު، އެބައިމީހުންނަށް އަމާންކަމާ، ސަލާމަތްތެރިކަމާއެކު، ދެ ދަތުރުކޮށް ރިޒުޤު ހޯދުމުގެ މަގު ތަނަވަސްކޮށްދެއްވީތީއެވެ.

އެކަލާނގެއީ، ބަނޑުހައިހޫނުކަމުގައި ވަނިކޮށް އެއުރެންނަށް ކާންދެއްވައި، އަދި ބިރުވެރިކަމުގައި ވަނިކޮށް އެއުރެންނަށް އަމާންކަންދެއްވި ރަސްކަލާނގެއެވެ. (4)

އެމަތިވެރި އިލާހަކީ، ދަނޑެއް، ގެރި ބަކަރި ފަދަ ޖަނަވާރެއް ނެތް ތަނެއްގައި ތިބުމުގެ ސަބަބުން އެބައިމީހުން ބަނޑުހައިހޫނުކަން މަތީގައި ވަނިކޮށް، އެބައިމީހުންނަށް ކާންދެއްވައި، ދުޝްމަނުންގެ ކިބައިން އެބައިމީހުންގެ ރަށުގައި އެބައިމީހުންނަށް އަމާންކަން ދެއްވި ރަސްކަލާނގެއެވެ. ދެންވެސް އެބައިމީހުން ރަޙްމާނުވަންތަ ރަސްކަލާނގެއަށް ކާފިރުވެ، ބުދަތަކަށް އީމާންވަނީ ހެއްޔެވެ؟ ފަހެ، މުއްސަނދިކަމާއި، ތަނަވަސްކަމުގެ ނިޢުމަތަށްޓަކައްޔާއި، އަމާންކަމާއި ހަމަޖެހުމުގެ ނިޢުމަތަށްޓަކައި އެބައިމީހުން އެކަލާނގެއަށް ޝުކުރުނުކުރަނީ ހެއްޔެވެ؟ މާތްވެގެންވާ ގެފުޅާއި އެތަނުގެވަށައިގެން ދިރިއުޅޭމީހުންނަށް މާތް ﷲ ދެއްވީ މަތިވެރިވެގެންވާ ބޮޑު ޢިނާޔަތްތެރިކަމެކެވެ. އެބައިމީހުންނަށް ފީލު ބާގައިގެ މީހުންނާ ކުރިމަތިލުމުގެ ކުޅަދާނަކަން ލިބިފައި ނުވީ ހިނދު، އެރަށުގެ އަހުލުވެރިން އަބްރަހާގެ ޖައްބާރުކަމުން ޙިމާޔަތްކުރައްވައި، އެރަށަށް ގެލުންދޭން ގަސްތުކޮށްގެން އައިމީހުން ނައްތާލެއްވި ހިނދުގައެވެ. އެހެންކަމުން، އެކަން ނިޔާކުރަނީ އެކަލާނގެ ރަސޫލާ ދޮގުކޮށް، ކާފިރުވުމުގެ ބަދަލުގައި އެބައިމީހުންގެ ވެރިރަސްކަލާނގެއަށް ޝުކުރުކުރުމެވެ. عَنْ أَسْمَاءَ بِنْتِ يَزِيدَ قَالَتْ: سَمِعْتُ رَسُولَ اللهِ صَلَّى اللهُ عَلَيهِ وَسَلَّم يَقُولُ: ﴿لِإِيلَـٰفِ قُرَيْشٍ * إِۦلَـٰفِهِمْ رِحْلَةَ ٱلشِّتَآءِ وَٱلصَّيْفِ﴾ وَيْحَكُمْ يَا قُرَيْشُ اعْبُدُوا رَبَّ هَذَا الْبَيْتِ الَّذِيْ أَطْعَمَهُمْ مِنْ جُوْعٍ وَآمَنَهُمْ مِنْ خَوْفِ. (تفسيرالقرآن العظيم لابن أبي حاتم، تفسير سورة قريش) (އަސްމާ ބިންތު ޔަޒީދްގެ އަރިހުން ރިވާވެގެން ވެއެވެ. ރަސޫލު ﷲ ﷺ ﴿لِإِيلَـٰفِ قُرَيْشٍ * إِۦلَـٰفِهِمْ رِحْلَةَ ٱلشِّتَآءِ وَٱلصَّيْفِ﴾ މިސޫރަތް ކިޔަވައިވިދާޅުވެފައި ޙަދީޘުކުރެއްވިއެވެ. ”ޤުރައިޝު ވަންހައިގެ މީހުންނޭވެ! ތިޔަބައިމީހުންނަށް ހަލާކުހުށްޓެވެ. ތިޔަބައިމީހުން މި ގެފުޅުގެ ވެރިރަސްކަލާނގެއަށް އަޅުކަންކުރާށެވެ. އެކަލާނގެއީ ބަނޑުހައިހޫނުކަމުގައި ވަނިކޮށް އެބައިމީހުންނަށް ކާންދެއްވައި، ބިރުވެރިކަމުގައި ވަނިކޮށް އެބައިމީހުންނަށް އަމާންކަން ދެއްވި ރަސްކަލާނގެއެވެ.) (ތަފްސީރު އިބްނި އަބީ ޙާތިމް، ޙަދީޘު: 19486)